Kronika.

K

R

О

N

І

К

А

Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych wzbogaciła się ostatnio o kilka ko­ lekcji rękopisów i zbiorów dokum entów ofiarowanych przez w ybitnych działaczy am erykańskich lub ich rodziny. M. in. w B ibliotece złożono papiery zmarłego w 1955 r. adm irała Stanforda C. H o o p e r a, który zasłużył się przez wprowadzenie radia i radaru do marynarki. Papiery pułkow nika W. S. C u l b e r t s o n a, dyplomaty i ekonom isty odnoszą się do jego działalności dyplom atycznej w Rumunii (1925—28) i Chile (1928—33) oraz do w ielu międzynarodowych konferencji z okresu II wojny św iatow ej. M ateriały H. F. P r i n g l e dotyczą m. in. jego działalności w biurze iniorm acji w ojskow ej w latach 1943—44.

W Independence (Missouri) udostępniono w bibliotece Harry S. T r u m a n a znaczną część papierów i dokum entów byłego prezydenta USA.

*

Przed rozpoczęciem X I m iędzynarodowego kongresu historyków odbędzie się w Sztokholm ie szereg specjalnych spotkań historyków. Inform owaliśm y już o pla­ now anym zebraniu kom isji historii gospodarczej. Przew idziane jest także kolokwium pośw ięcone historii Am eryki Łacińskiej (problem ras w historii Ameryki Łaciń­ skiej) organizowane przez Instytut Badań Iberoamerykańskich w Sztokholm ie i Ko­ m isję Historyczną Panam erykańskiego Instytutu Geografii i Historii.

Również w Sztokholm ie w tym sam ym czasie (17—20 sierpnia 1960) odbędzie się m iędzynarodow y kongres archiwistów . Tematem obrad będzie organizacja archi­ w ów państw owych, nowe sposoby konserw acji m ateriałów archiwalnych oraz rola archiw ów w e w spółczesnych badaniach społeczno-ekonomicznych.

M iędzynarodowe Stow arzyszenie do Badań nad Historią Informacji zorganizuje w Sztokholm ie kolokwium poświęcone historii prasy.

*

We Francji rozpoczęto w ydaw anie kilku nowych czasopism i serii interesują­ cych periodyków. N ow o zorganizowane Société d ’archéologie e t d ’histoire de la

M anche wydało w początku 1959 r. pierwszy zeszyt „Revue de département de la

M anche” poświęcony etnologii, archeologii, historii literatury i historii gospodar­ czej. Czasopismo to zaw iera bogatą inform ację bibliograficzną, natom iast recenzje i sprawozdania z książek publikować będą nadal „Annales de Norm andie”.

N ow y organ m iędzynarodowy „L’inform ation archéologique” publikuje infor­ m acje i ogólne sprawozdania ze zjazdów, dyskusje na tem at organizacji pracy, om a­ w ia zbiorow e księgi kongresów itp.

PRZEGLĄD HISTO R Y CZN Y T o m L I — zeszy t 1

231

Pod egidą VIe section de l’Ecole P ratiqu e des Hautes Etudes w roku 1958 za­ częło w ychodzić w ydaw nictw o L’histoire des entreprises”. Pierw szy zeszyt poświę­ cony został genezie Société des Forges de C hâtillon — Com m entry.

*

Mija obecnie połowa pięcioletniego planu prac badawczych nad historią staro­ żytnych Chin, podjętego przez A kadem ię Nauk Ch, R. L. Do roku 1962 przewiduje się w ykonanie następujących zadań:

1) Przeprowadzenie krytyki nauki burżuazyjnej i w ypracow anie m arksistow ­ skiej teorii historii Starożytnych Chin, 2) Podniesienie liczebności i kw alifikacji kadr naukowych, 3) Przygotowanie w ydania pełnego zbioru źródeł do historii sta­ rożytnych Chin.

Ponadto planuje się publikacje w ielu prac m onograficznych.

N akładem sekcji historii Czechosłowackiej Akadem ii Nauk ukazał się pierwszy tom rocznika pod nazwą „Historica” (redaktor naczelny: J. M a c e k ) . Zadaniem pism a jest zapoznanie czytelnika europejskiego z ostatnim i wynikam i czeskich ba­ dań na polu historii gospodarczej, politycznej i społecznej, a także archeologii, etno­ grafii, historii sztuki, folklorystyki oraz innych dziedzin. A rtykuły drukowane są w trzech podstaw owych językach zachodnich: angielskim , francuskim i niem ieckim. Na treść pierwszego tomu składają się m. in. następujące rozprawy. J. P o u 1 i k,

The L atest Archaeological D iscoveries from the G reat M oravian E m pire (s. 7—70),

F. G r a u s , Ü ber die sogenannte germ anische Treue (s. 71—121), J. P a t o č k a , I/e ta t présen t des étu des com éniennes (s. 197—240), A. Š n e j d á r e k , The P artici­

pation of the Sudet-G erm an N azis m the Munich T ragedy (s. 241—265). K om itet

Redakcyjny zapowiada, że na treść drugiego tomu złożą się artykuły poświęcone m. in. powstaniu państw a w ielkom orawskiego, m alarstwu gotyckiem u w Czechach

w X IV wieku oraz problemom wtórnego poddaństwa.

W dniach od 30 czerwca do 3 lipca 1959 obradował w Bratysław ie kolejny zjazd historyków słowackich, który zgromadził specjalistów różnych dziedzin. W obradach w zięli także udział przedstaw iciele historyków czeskich. Na posiedzeniach plenar­ nych i podczas zajęć w sekcjach w ygłoszono m. in. następujące ciekawsze odczyty: P. R a t k o ś o problemach wtórnego poddaństwa w X V I—XVII wieku, L. H o l o -

t i k

A rcheolog i historyk Jarosław B e m , dyrektor Instytutu Archeologicznego Cze­ chosłow ackiej Akadem ii Nauk, został w ybrany członkiem korespondentem Saskiej A kadem ii Nauk w Lipsku.

Doroczna konferencja S ociété d ’H istoire du d ro it français e t étranger odbyła się 4—6 czerwca 1959 w Rennes. R. B e s m i e r w sw ym referacie om ówił początki rozwoju kapitalizmu przem ysłow ego w Rosji za Piotra I. F. L. G a n s h o f zrefero- Wbł spraw ę stosunków zewnętrznych m onarchii Franków w epoce M erowingów

232

(5X1—751). M. S z c z a n i e e k i poinform ował o nowej syntezie polskiej historii państwo i prawa. J. D a u v i l l i e r m ówił o najm owaniu okrętów w św ietle prawą m orskiego starożytności.

W dniach 12—14 czerwca 1959 odbył się w A vallon X X X Kongres Stowarzy­ szenia Tow arzystw Naukowych Burgundii. Tematem kongresu była Burgundia w XV i XV I w.

D ziałający od niedaw na przy VI Sekcji Ecole P ratique des H autes Etudes w Paryżu C entre d ’Etudes d ’H istoire e t de C ivilisation Polonaises zorganizował w dniach 23—28 czerwca 1959 w N ancy m iędzynarodowe kolokwium na temat „pragmatyzmu O św iecenia”. W kolokwium w zięła także udział delegacja history­ ków polskich. Program obrad obejm ow ał następujące tem aty: „TJ źródeł O św iecenia” (z referatam i E. R o s t w o r o w s k i e g o — Kraków, L. F a b r e — Paryż i M. A ł p a t o W a — Moskwa) „Problem absolutyzmu ośw ieconego” — (z referatem D e v a t h e ’ a — Nancy, S a g a v e ’ a — A ix, M i n d e v a — Paryż, S h a c k l e - t o n a — Oxford, M u r r a y a — Londyn); Polska za Stanisław a A ugusta (z refe­ ratami B. L e ś n i o d o r s k i e g o — Warszawa, J. M i c h a l s k i e g o — Warszawa, K. O p a ł k a — Kraków, St. L o r e n t z a — W arszawa, P a r i s e t a — Bordeaux i C. B a c v i s a — Bruksela); „Zwolennicy Oświecenia: O świecenie i w olnom ularstw o” (z referatami: H. G r a p p i n a — Nancy, A. J o b e r t a — Grenoble, H. A l d r i - g e’ a — M aryland USA, A. S o b o u l a — Paryż, D e f o u r n e a u x — Madryt, D p m i s c l i a — Paryż, B a y o n a — Porto Rico i G o l d m a n a — Paryż). Mate­ riały kolokw ium ukazać się m ają drukiem w ciągu 1960 r.

W Bec-H ellouin (Eure) odbył się w dniach 7—12 lipca 1959 kongres benedyk­ tyński zorganizowany dla uczczenia 900 rocznicy przybycia św. A nzelm a do opactwa w Вес. Jeden z referatów poświęcony był stosunkom św. Anzelm a z opactwem w Cluny.

W ostatnim zeszycie (październik—grudzień 1959) tomu CCXXII „Revue H i­ storique” Robert B o u t r u c h e, profesor Sorbony i dyrektor Ecole des Hautes

Etudes dokonuje przeglądu prac opublikowanych w latach 1954—1958 poświęco­

nych historii francuskiego średniow iecza (część I, s. 363—394).

W 150 rocznicę obrony Saragossy odbył się w tym m iejscu w dniach 30 marca — 4 kw ietnia 1959 II międzynarodowy kongres historyczny poświęcony w ojnie o nie­ podległość Hiszpanii (1 kongres m iał m iejsce w roku 1908). G łówne referaty doty­ czyły tła historycznego i ideologicznego w ojny w yzwoleńczej (Carlos Carona B a r β­ ί ε c h), aspektów m ilitarnych w ojny (Santiago Amado L ó r i g a ) , tendencji poli­ tycznych podczas w ojny (Federico c-uártz v e r d e g u e r), historii gerylasów (Angel C a n e 11 a s), ew olucji ustrojowej i kortezów (Luciano d e l a C a l z a d a ) , orga­ nizacji adm inistracji francuskiej w Hiszpanii (Juan Mercader R i b a), m iędzynaro­ dowych ech hiszpańskiej w ojny wyzw oleńczej (Rachard K o n e t z k e , Gerardo L a g ü e n s, Ballesteros G a i b r o i s, Dem etrio R a m o s , M anuel T e j a d o, Charles P e t r i e ) , em isji m onet podczas w ojny 1808—14 (Antoni Belletrau M a r t i n e z),, biografii Goyi (José Camón A z n a r). Ponadto w ygłoszono szereg drobnych komu­ nikatów. W kongresie brali udział m. in. historycy francuscy i angielscy.

Konferencja Société d ’histoire du d ro it des pays flam ands, picards e t w allons. odbyła się 29—31 maja 1959 w D eventer (Holandia). Referaty w ygłosili m. in.

L e ? t o c q u o y (O nominacji biskupów w e Francji i Niderlandach w XVI w.), K i c h (o genezie hrabstwa Flandrii), B l o c k (o w olnym notariacie). Konferencja połączono była z otwarciem w ystaw y rękopisów i inkunabułów w bibliotece w De- yenter.

34 doroczne zebranie Corporation of the M ediaeval A cadem y of A m erica odbyło się dnia 18 kw ietnia .1959 roku w P ontifical In stitu te of M ediaeval S tu dies w To­ ronto. Po dokonaniu wyboru nowych w ładz Akademii, przyjęciu nowych członków^ -korespondentów oraz om ówieniu spraw organizacyjnych w ysłuchano zgłoszonych referatów, poświęconych głów nie problem atyce kościelnej w e w czesnym średnio­ wieczu. Dorocznie przyznawane w yróżnienie za najlepszą publikację z zakresu hi­ storii średniowiecza tzw. Haskins Medal (od im ienia Charles Homera H a s k i n s a , jednego z założycieli Akadem ii i jej w ieloletniego prezesa) otrzymał prof. Ernst K a n t o r o w i c z (In stitu te of A d va n ced Studies, Princetom) za książkę pt. T he

K ing's T w o Bodies. A S tu d y in M ediaeval Theology (Princeton U niversity

Press, 1957).

Kongres historyków portugalskich w Braga w listopadzie 1959 poświęcony był m etodologii historii, historii politycznej średniowiecznej Portugalii, historii ustroju i kultury średniowiecznej w Portugalii.

Popularne w St. Zjednoczonych badania socjologiczne rozwijają się na coraz szer­ szą skalę. W, ubiegłym roku w Chicago założony został C om m ittee for the S tu dy of

Mankind (dyrektor Gerhard H i r s c h f e l d ) . K om itet staw ia sobie za zadanie pro­

wadzenie szerokich badań socjologicznych, mających na celu m. in. ustalenie stop­ nia dziedziczności pew nych cech społecznyh na przestrzeni wieków . Program dzia­ łalności obejm uje odbyw anie sem inariów i konferencji m iędzynarodowych na w y­ brane tem aty. Pierwsza taka konferencja na tem at „Philosophy and Mankind” od­ była się w dn. 4 kw ietnia 1959 roku na uniw ersytecie w Chicago. Kom itet posiada w łasne w ydaw nictw o periodyczne „V iews and Ideas of Mankind” ukazujące się w nakładzie 400 egzem plarzy kilka razy do roku.

W planach w ydaw n ictw węgierskich na r. 1960 sporo m iejsca zajm ują publika­ cje. histo'ryczne. Ukazać się ma oczekiw ana druga część IV tomu w ęgierskiej biblio­ grafii historycznej, obejmująca lata 1825—1867. Zaplanowane jest też w ydanie sze­ regu monografii poświęconych piętnastoleciu w yzw olenia W ęgier i nowa synteza historii Węgier.

Dyrektorem Instytutu Badań Historycznych U niwersytetu Londyńskiego m ianowa­ ny został prof. Francis W o r m a l d , który obejm ie to stanowisko 1 paździer­ nika 1960 r.

W Trydencie odbył się tygodniow y zjazd (4—10 w rześnia 1959) poświęcony h i­ storii kleru w w iekach X I—XII. W zięli w nim udział historycy w łoscy, hiszpańscy, francuscy, niem ieccy, angielscy. Ciekawsze referaty: „Życie zbiorowe kleru a prawo kanoniczne” (L e B r a s ) , „Kanonicy regularni i życie gospodarcze X I—XII w .” (D u b y), „Gerhoch von Reichenberg i kanonicy regulami w Baw arii i A ustrii” (C l a s s e n), „Zbiorowe życie kleru w A nglii” ( D i c k i n s o n ) .

Tegoroczny, ósmy z kolei tydzień studiów nad w czesnym średniowieczem orga­ nizow any przez Centro Italiano d i S tu di sulľalto M edioevo w Spoleto odbędzie się w dniach 21—27 kwietnia 1960 i poświęcony będzie problem om pieniądza i w y­

234

miany w e w czesnym średniowieczu. Zgłoszono 19 referatów problem owych, m. in. I. H u b e r t , Le rôle de la monnaie dans l’histoire des a ctivités artistiqu es du haut

m oyen âge; J. L a f a u r і e, Les routes com m erciales indiqu ées p ar les trésors m o­ n étaires m érovingiens; R. S. L o p e z, M oneta e m on etieri n ell’Italia barbarica;

A. G i e y s z t o r , Les structures économ iques en pays slaves à l’aube du m oyen âge

ju sq u ’au X Ie siècle e t l’echange m onétaire; W. J a n i n , Les problèm es généraux de l ’echange m onetaire russe du IX e—XI I e siècle; С. M. C і p о 11 a, Che cos’è la m oneta n ell’alto m edioevo.

W zw iązku z budową zapory wodnej na N ilu pod Assuanem (ma być gotowa w 1965 r.) i w ynikającym stąd zagrożeniem bezcennych zabytków kultury staro- egipskiej znajdujących się na terenie, na którym powstanie sztuczne jezioro, w paź­ dzierniku 1959 r. w Kairze obradowali egiptolodzy nad technicznym i m ożliwościa­ mi ocalenia 16 zagrożonych św iątyń. W grudniu 1959 r. UNESCO podjęło uchwałę ö międzynarodowej współpracy w ochronie tych zabytków. Projektuje się zabezpie­ czyć przed zalaniem zaporami lub w ałam i ziem nym i dwie św iątynie — w Abu Sim bel i na w yspie Philae. N atom iast pozostałe św iątynie m ają być w m iarę moż­ ności rozebrane i przeniesione na w schód i zachód od sztucznego jeziora. Rząd egipski, prócz daleko idącej pomocy, zamierza 6 św iątyń oddać całkow icie misjom badawczym i zezw olić na ich w yw óz z Egiptu; ponadto połow ę nowoodnalezionych obiektów wykopaliskow ych otrzymają odkrywcy.

Archeolodzy polscy planują:

1) zorganizowanie specjalnej m isji naukowo-badawczej, która zajm ie się w y­ kopaliskam i na ściśle określonym obszarze Nubii, oraz 2) w zięcie udziału w demon­ tażu św iątyń, a zwłaszcza jednej z tych, które w ładze egipskie w całości oddadzą archeologom zagranicznym.

W dniach od 6 do 11 kw ietnia 1959 r. obradowała w M oskwie przy licznym udziale zainteresowanych 13 doroczna konferencja archeologów i etnografów zorga­ nizowana przez oddział nauk historycznych akademii Nauk ZSRR. Obrady odbyły się pod hasłem rozszerzenia zakresu badań archeologicznych i etnograficznych riâ ludy peryferyjne i egzotyczne. Na zebraniach plenarnych oraz podczas zajęć w sek­ cjach i w komisjach wygłoszono m. in. następujące referaty: B. A. R y b a k ó w , Zadania archeologii radzieckiej w latach 1959—1965, S. P. T o ł s t o w, Zadania ra­ dzieckiej nauki etnograficznej na najbliższe siedm iolecie, D. A. O l d e r o g g é , Niektóre problem y historii etnicznej Afryki w św ietle nowych danych. W czasie obiad uchwalono w ydać w ielotom ow y korpus źródeł archeologicznych ZSRR (praca obliczona na 20 lat) oraz atlasy kultur regionalnych. Dyskutowano także nad przyspieszeniem pomnikowego w ydaw nictw a „Narody Św iata” (dotychczas ukazało się 5 z projektowanych 15 tomów), postulowano również ściślejszą koordynację ba­ dań archeologicznych i etnograficznych oraz ustalono program ekspedycji nauko­ wych. Konferncja odbyła się pod patronatem pisma „W iestnik Istorii Mirowoj K ul­ tury” w ydaw anego przez AN ZSRR.

W zw iązku z 235 rocznicą powstania rosyjskiej Akadem ii Nauk, która upłynęła w lutym 1959, ukazał się pierwszy tom w ydaw nictw a „Istorija Akadem ii Nauk SSSR”, obejm ujący lata 1724—1303. Następne tomy obejmą okres od r. 1803 do Rewolucji Październikowej i do czasów obecnych.

W sierpniu ub. r. odbyła się w W. Nowogrodzie sesja naukowa poświęcona 11Ö0 rocznicy istnienia miasta.

K R O N IK A

₂₃₅

Inauguracyjny w ykład roli Nowogrodu w historii kultury św iatow ej w ygłosił M. T i c h o m i r o w . Następne w ykłady w liczbie ośm iu poświęcone były w ęzłow ym problemom historii Nowogrodu od czasów najdaw niejszych (A. A r c i c h o w s k i ) aż do w spółczesnych (M. M a 1 i. u t i n).

„Woprosy Istorii” zam ieszczają inform acje o pracach badawczych w ydziałów historycznych poszczególnych uniw ersytetów ZSRR. U kazały się już notatki doty­ czące prac uniw ersytetów w Baku, Gorki, K iszyniow ie, Czerniowiszek, Kazaniu, Sa­ ratowie, Użhorodzie, Irkucku i Stalinabadzie.

Pośród pracy tych szersze zainteresowania w ykazuje uniw ersytet w Irkucku; zajm ujący się szczególnie badaniem problem atyki stosunków rosyjsko-chińskich i ży­ cia zesłańców syberyjskich w X IX w. Ostatnie notatki dotyczą prac uniw ersytetów baszkirskiego i dagestańskiego.

Instytut Historyczny U niwersytetu W arszawskiego zorganizował następujące odczyty gości zagranicznych w r. 1959:

8 kw ietnia — Prof. dr Jasse C i n c a d z e , Tbilisi

„Dokument gruziński w X V w ieku w Archiwum Głównym w W arszawie” (w jęz. ros.),

30 września — Prof. dr Paul L e u i l l i o t , Paryż

„Orientations récentes de l ’historiographie française. Economies, Sociétés, C ivilisations”,

7 października — Prof, dr M ichel M o 11 a t, Paryż

„De l ’économ ie m édiévale á l’économ ie m oderne (Dépression et Re­ naissance)”,

18 listopada — Prof, dr Georges D u b y , A ix — Marsylia,

„Points de vue sur l ’économ ie rurale française au X IIIe siècle”,

8 grudnia — Dr M iroslav K u z e 1 a с, Inst. Hist. Jugosł. Ak. Nauk w Zagrzebiu „Historiografia chorwacka XV/X VI w. i jej zw iązki z Polską” (w jęz. chorw.).

*

D nia 8 kw ietnia 1959 zm arł w w ieku lat 74 Gustave C h a r l i e r* znakomity belgijski romanista, historyk literatury i kultury.

D nia 2 grudnia 1958 r. zmarł Bert Hodge H i l l , długoletni dyrektor, w ykładow ­ ca i w spółpracow nik The A m ericai School of Classical S tudies w Atenach, w latach 1Й34—54 kierownik ekspedycji archeologicznej na Cyprze.

W iosną 1959 r. zmarł dr J o h n M a r s h a l l (ur. 1876) jeden z organizatorów archeologii prehinduskiej, historyk okresu hellenistycznego, znawca sanskrytu. Naj­ w ażniejsze prace to: M ohenjo — Daro e t la civilisation de 1’Indes (1931), Les m onu­

m en ts de Sauchi (1939), T axila (1951).

24 lipca 1959 zm arł Eugeniusz A. K o s m i n s k i , znakom ity radziecki historyk średniow iecza powszechnego (ur. 1886). Zmarły znany był zwłaszcza ze sw ych prac nad historią gospodarczo-społeczną Anglii. W latach powojennych akademik Ko­ sm inski utrzym ywał bliski kontakt z historykami polskimi.

g g ß K R O N IK A

19 września 1959 zmarł J. Franklin J a m e s o n , pierw szy redaktor i w ieloletn i w ydaw ca „American H istorical R eview ”, niezw ykle zasłużony w rozwoju naük hi­ storycznych w Ameryce.

W Paryżu zmarł Georges L e f e b r ť r e (1874—1959) jeden z najw ybitniejszych historyków francuskich ostatniej doby. B ył on badaczem epoki w ielkiej rewolucji francuskiej, a prace jego d o ty c z y ły . zarówno historii gospodarczej, jak przede w szystkim historii stosunków społecznych oraz dziejów politycznych i rozwoju ideo­ logii. B ył też inicjatorem i redaktorem kilku cenHyćh edycji źródeł. L efehvre był przewodniczącym Société d es E tudes R obespierristes oraz redaktorem „Annales Hi­ storiques de la Révolution Française”.

12 grudnia 1959 zmarł Konstanty S i w k ó w zasłużony pracownik Instytutu H istorii A N ZSRR. Badacz dziejów społeczno-gospodarczych, w iele prac poświęcił rów nież problem atyce historii historiografii.

f. D nia 25 m arca 1959 zm arł w w iek u lat 64 historyk niem iecki Ludwig Z i m m e r - m a n n. Zmarły był autorem prac poświęconych dziejom Hesji i rewolucji 1848; w zakresie dziejów najnowszych podejm ował badania nad republiką weimarską,