1
S P I S ZAWARTOŚCI
TECZKI
SL
4 - U p
\ Dt
G o 4 .f i < ^ 0 ,
^ > s . H Z Lob l c a s
I ./l. Relacja —
; I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora —
.'
1
.13
.Inno materiały dokumentacyjne dotyczące relatora i—
J II./2 . M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.
HI./3. M ateriały dotyczące ogólnie okręgu okupacji ( 1939-1945) III./4. M ateriały dotyczące ogólnie okręgu po 1945 ---
III./5. Inne ...
IV. Korespondencja ■
II. M ateriały uzupełniające relację v/K-2/^
-A~^\1 11/ 1.
M ateriały dotyczące rodziny relatora
V. Nazwiskowe karły inform acyjne :VT. Fntofiiafie |b /ro i^
2
3
O s k a r ż a m y
J óz ef a Ż y ci ń sk a -G a d e c k a
"Oddałemżycie za WolnąPolskę"
W sp o m n ien ie
P is an ie o sw oi ch p rz eż y ci a ch je st sp ra w ą n ie ła tw ą . D z ie c iń st w o m oj e do II w oj n y św ia to w ej w 19 39 r. by ło b e zt ro sk ie . O jc ie c p ra c o w a ł w F a b ry ce A m u n ic ji w S k a rż y sk u ; b ra t i dw ie sio str y k o n ty n u o w a li n au k ę w sz k oł ac h w yż sz yc h w R a d o m iu ; ja ch od zi ła m do sz k o ły p o d st a w o w e j w B liż y n ie . R o d zi có w m ia ła m d ob rz e sy tu o w a n y ch d o 19 39 ro k u . 1 w rz eś n ia 19 39 r. w o jn a , a po te m o k u p a cj a n ie m ie c k a za p a n o w a ła na d P o ls k ą . R o d zi ce ju ż w st ą p ili do o rg a n iz a cj i "O r z e ł B ia ły ”, w 19 40 r. do “P o ls k i N ie p o d le g łe j” , a p ó źn ie j ze st a rs zy m ro d ze ń st w em do A rm ii K ra jo w e j. Ja by ła m n a jm ło d sz a w ro d zi n ie i w rę ce g es ta p o w p ad ła m w n ie d al ek im B liż y n ie . N ie m cy u tw o rz y li tam o b ó z je n ie c k i. B yl i tam P o la cy , R o sj a n ie i Ż y d zi . C h o d z ił a m c o d zi e n n ie do sz ko ły i je ń cy b ar d zo p ro si li o k aw ał ek c h le b a . P rz er zu ca ła m sw oje k a n a p k i, a p ó źn ie j ch le b do o b o zu . K tó r e g o ś dn ia g es ta p o w cy zł a p a li m n ie z ch le b em po d d ru ta m i, w ci ą g n ę li d o ob oz u i m ia ła m by ć w y w ie zi o n a z Ż y d a m i do O św ię c im ia . O b o z u p iln o w a li U k ra iń cy i g ra n a to w a p o lic ja . Je d en z p o lic ja n tó w , z n a jo m y O jc a , p o zn a ł m n ie i za w ia d o m ił O jc a . M a tk a w yk u p iła m n ie za "g ó r a la ” (5 00 zł. za o k u p a cj i n ie m ie c k ie j) . D om m oi ch ro d zic ów by ł o st o ją p a rt y za n ck ą i sk rz yn k ą k o n ta k to w ą A rm ii K ra jo w e j i nie ty lk o . O jc ie c .p ra co w a ł n a d a l w te j sa m ej fa b ry c e , ty lk o po d n az w ą “H a ss a g ” - n ie m ie c k ie j. W y k ra d a ł a m u n ic ję v is o w sk ą , tr o ty l, pr oc h i ro b ił sa b o ta ż e w fa b ry ce na n ie k o rz y ść N ie m c ó w . Z ło ży ła m p rz y si ęg ę 7 m aja 19 43 r. pr ze d d o w ó d cą p la c ó w k i, kt ór ym by ł G u st aw B u jn o w sk i, p s. "W a w r y k ” i W al er ym Ż el ez iń sk im - k o n st ru k to re m ste n ów w S u ch e d n io w ie or az W ik to re m J ę d rz y jc zy k ie m p s. “P e r z ”. Ja ko łą cz n ic zk a AK p s. "Zoś ka ” w p lu to n ie 12 1 P o d o b w ó d "Mo rwa ”, p la có w k a P rz y g o d y H e n ry k a , p s. “K a m ie ń ", w y d a w a ła m a m u n ic ję , p rz en os iła m m e ld u n k i, ro bi ła m o p a tr u n k i ż o łn ie rz o m , ja k M ie cz y sł a w K ra je w sk i p s. "I sk r a ”, R y sz a rd S ze lo ch p s. “K ru k ", M a ri a n M at la p s. "K a jt e k ” i in n y m . W st yc zn iu 19 44 r. g es ta p o w cy zr o b ili o b ła w ę na p ar ty za n tó w i ok oł o 5-e j ra no o to cz y li do m m oi ch ro d zi c ó w . W y p ę d zi li na s na go w k os zu la ch na d w ór po d śc ia n ę d om u - O jc a , M a tk ę , sio st rę i m n ie - gd zie n a st a w io n e by ły k ar ab in y m a sz y n o w e . G e st a p o w ie c z b la ch ą na p ie rs i p o w ie d zi a ł, że to w sz ys tk o p a rt y za n t i b a n d y t. M oj a sio st ra za cz ęł a p ła k ać i m y w sz y sc y . S io st ra m ó w iła p ły n n ie po n ie m ie c k u . G e st a p o w ie c zd zi w io n y za p y ta ł, sk ąd um ie p o n ie m ie c k u . P ła k ał a i p ro sił a g e st a p o w c ó w , ze to nie p a rt y za n t an i n ie b a n d y ta . P o m im o że O jc ie c p o si a d a ł p rz e p u st k ę “H a ss a g ", nic n ie ra to w ał o sy tu a cj i, O jc a b ili , k o p a li, a na m k a za li iść do d o m u . O jc a za b ra li do sz k oł y w B zi n ie , gd zie g es ta p o w cy m ie li si e d zi b ę , ta m to rt u ro w a li, bi li lu d zi , lu d zie kr w ią p is a li po sz y b a ch . O jc a w y w ie źl i d o O św ię c im ia , sk ąd u ci e k ł. W m ar cu 19 43 m ój br at B og u sła w p s. “Ś m ia ły ” i sio st ra A lfr ed a \ y p s. “S ła w a ” b ra li u d zi a ł w ak cji na p oc ią g w B u g a ju -W o łó w , gd zie za b ra li kil ka fu rm a n ek a m u n ic ji N ie m co m i dw a k a ra b in y . W lu ty m 1 9 4 0 N ie m cy ro zs tr ze la li na B or ze 36 0 os ób z o rg a n iz a cj i “O rła B ia łe g o ” i in n y ch . W cz er w cu 19 40 r. na B rz as k u - 76 0 os ób za m o rd o w a li w le si e . B yły cią głe o b ła w y , bo n as za w io sk a W oł ów by ła ka rn ą w si ą , b o p o ło że n ie w sk a zu je na d o g o d n o ść A rm ii K ra jo w e j, i nie ty lk o . R o zb ra ja n ie g es ta p o w có w or az sz p ic li, k tó rz y in te re so w a li się na sz ą w si ą . K a łm u k i co d zi en n ie je źd zi li i ra b o w a li w sz y st k o , co sp o tk a li w e w si . M y śl a ła m , że ju ż nie p rz eż y je m y o k u p a cj i n ie m ie c k ie j, a je d n ak sta ło si ę in a cz e j, że k o m u n y nie p rz eż y liś m y - by ła go rs za od n ie m ie c k ie j. Z a cz ęł o się od 19 44 r. - do 1 9 4 8 . Ju ż N K W D i U rz ą d B e zp ie cz e ń st w a w S k ar ży sk u a re sz to w a ło b ra ta B o g u sł a w a , 21 la t. P o p rz es łu ch a n ia ch w y p u sz cz o n o go be z u d o w o d n ie n ia w in y - nie b y ło ra tu n k u - u m ie ra 5 st yc zn ia 19 46 r. P o d o b n y lo s sp o tk a ł 2 0 -le tn ią sio st rę A lf re d ę : nie by ło ra tu n k u , w sz ys tk o p o o d b ija li na p rz e sł u c h a n ia ch , n er k i, p łu ca , i zm ar ła 24 p a źd zi er n ik a 19 46 r. Ja u cz ęs zc za ła m do sz ko ły w R a d o m iu . W ra d o m sk ic h sz k o ła c h p rz e d w o je n n i w y k ła d o w cy by li o d d a n i P ol sc e N ie p o d le g łe j i za k ła d a li o rg a n iz a cj e w śr ód m ło d zi e ży . Po sk o ń cz en iu g im n a zj u iii k o n ty n u o w ała m n au k ę w W y żs ze j S zk ol e P e d a g o g ic zn e j w R a d o m iu . O d 19 45 r. n al eż ał am do o rg a n iz a cj i "W o ln o ść i N ie z a w is ło ść ”. K sią d z k a p it a n , żo łn ie rz A K , S ta n is ła w D o m a ń sk i p s. "C e z a r y ” by ł m oim d o w ó d c ą . P isa ła m o d e zw y , ja k :
"O śmierćwam. pachołki Stalina, za Orłaskradzionąkoronę, jakmyśmyw lasachwalczyli, to wyściew Lubliniebezpiekętwoizyli.4
w ci ą ży . B ył a se n sa cj a , zl ec ie li się U B , b il i, k o p a li i w rz u ci li do p iw n ic y , a m ęż a te ż do in n eg o k a rc a . O p ra w c y , zb ro d n ia rz e u b ow cy b il i, k o p a li , w ie sz a li za n o g i m ę ż a , że po pe w n ym cz as ie ni e w ie d zi a ła m , co się ze m ną d zi e je , b y ła m o sz o ło m io n a i b it a , pr zy k o n fr o n ta c ji z m ęż em ni e m og ła m ro z p o z n a ć m ę ża , by ł ta k zb it y , ca ły g ra n a to w y , kr ew la la się po o c za c h , po b u zi , n ie do p o zn a n ia , a to by ł m ój m ą ż. C ią g n ę li na s po sc h o d a ch do p iw n ic y - ni e m ie li śm y si ł, m ąż do ka rc a po d sc h o d a m i, gd zi e by ła w o d a , g li n a i m u si a ł k lę cz e ć, ni e m ia ł m o żl iw o śc i st a ć, by ł w y so k i 18 0 cm . C ią g le p rz e sł u c h a n ia : gó ra - d ó ł, b es ti a ls k ie bi ci a i to rt u ry . Ja si e d z ia ła m w p iw n ic y te ż w il g o tn e j, m oi m łó żk ie m by ła rz u co n a d e sk a , by ło c ie m n o i sm ró d fe k a li i. N a p rz es łu ch a n ia w y ci ą g a li m n ie w no cy i w d zi e ń , n a jg o rs ze by ły n o ce ; w łą cz a li o d b io rn ik i ra d io w e ta k g ło śn o , ab y st łu m ić ję k i, w yc ia lu d zi , b il i, bi li do n ie p rz y to m n o śc i, w y ry w a li m i w ło sy , b o m ia ła m dw a w a rk o c ze , i ze m d lo n ą ci ą g n ęl i po sc h od ac h do p iw n ic y . T a m o d zy sk iw ał am p rz y to m n o ść . S łu żą cy m o je g o O jc a , kt ór y kr ow y p a sa ł, o d ra zu zn a la zł się w u rz ęd zi e U B , i p o w ie d zi a ła m do n ie g o : “W a c u ś, da j m i k aw ał ek c h le b a ”, on o d p o w ie d zi a ł “T y k ... ch ci ał yś ta by ć m in is tr a m i, od cz ep się od e m n ie ”. N ie u m ia ł cz yt ać an i p is a ć, al e lu d zi , i m n ie i m ęż a w ie d zi a ł ja k b ić . To by ła g eh en n a m eg o ży ci a . M oj e p rz es łu ch a n ia za cz yn ał y si ę: "b a n d y ck ie lu d zi e tw oi rę k ę m i p rz e st rz e li li , o b ra ża sz S ta li n a , a p rz ec ie ż to tw ój im ie n n ik . P a ń st w o L u d o w e ci się ni e p o d o b a , ty k .J ”. T o rt u ry . Ja k się zm ę cz y ł, to za st ę p o w a ł go in ny u b o w ie c, bo K w as ek bi ł le w ą rę ką i no gą od k rz e sł a , i k o p a ł. P yt ał o k o n ta k ty z in n y m i b a n d y ta m i: W iN , A K , NSZ? A o S ta li n ie to m u si ał am b e zb łę d n ie p o w ie d z ie ć : G e n e ra li ss im u s J ó z e f S ta li n . D ot ąd m n ie m o rd o w a ł, aż m u się u p rz y k rz y ło . A ja m ó w ił a m ty lk o : “S ta li n ? - ni e w ie d zi a ła m , że ta k się n a z y w a ł. ” B ył ró w n ie ż o p ra w c a N ow ak J ó ze f, kt ór y by ł te ż st ra sz n ym k a te m , bi ł i zn ęc a ł się na d n a m i, sk ór a ci e rp ła , je d en p o tw o rn y ję k i w yc ia k o n a ją cy ch lu d zi . K w a se k m ó w ił , ab ym w yd ał a w sz y st k o , gd zi e b u n k ry z a m u n ic ją , n a zw is k a n as zy ch lu d zi , bo ro d zi ce si ed zą w S ta ra ch o w ic a ch w UB i ni e p rz e ży ją . W UB si ed zi ał am od 7 m aj a 19 48 r. do 16 si e rp n ia . Ja by ła m tw a rd y m cz ło w ie k ie m na b a d a n ia c h . U b o w cy ni e m o g li ża d n eg o p ro to k ó łu sp is a ć , by li w śc ie k li na m n ie , p o w ie d zi e li , że zg łu p ia ła m . P ew n eg o ra zu za p ro w a d zi li m ni e na gó rę i by ło ta m tr ze ch u b o w c ó w . Je d en p o p a tr zy ł w ak ta i p o w ie d zi a ł: “N ie ch ce sz się p rz y zn a ć , i ta k d o st a n ie sz k a rę śm ie rc i” , za p ro w a d zi li m n ie do p iw n ic y i ju ż ni e b ra li m n ie na b a d a n ia . Ja ni e by ła m ni gd y w są d zi e i d la te go p o w a żn ie p rz yj ęł am te n w y ro k
Niebędzieszsię szerzyć, czerwonazarazorozbestwionejgadziny."
