"Biuletyn Historii Wychowania" za lata 1994-2004 : przegląd zawartości

3 1 8

RECENZJE Olbrzymią zaletą pracy A. Redzika jest jej bogata baza źródłowa Autor w szerokim zakresie w y k o r z y s t a ! p r z e c h o w y w a n e we Lwowie archiwalia byłego UJK i Uniwersyte-tu 1. Franki, a także zachowane w polskich zbiorach spuścizny lwowskich uczonych rów-nież te pozostające w rękach prywatnych, sięgnął także po relacje świadków wydarzeń i ich rodzin. W rezultacie otrzymaliśmy pracę bardzo ciekawą, stanowiącą niemal encyklope-dyczną kopalnię informacji o dziejach uniwer-sytetu lwowskiego w przełomowych czasach, a w istocie znacznie wykraczającą poza dekla-rowane cezury czasowe (szerokie omówienie okresu międzywojennego i charakterystyka po-wojennych losów kadry naukowej Wydziału Pra-wa UJK) i przedmiotowe (rozległe tło historii

uniwersytetu i miasta). Pragnęłabym też wyra-zić przekonanie, że sygnalizowane przeze mnie pytania, nasuwające się czytelnikowi, a nie za-wsze znajdujące bezpośrednią odpowiedź Au-tora, są jeszcze jednym dowodem wartości książki - pytania te z pewnością nic nasunęły-by się czytelnikowi pracy słabej i powierz-chownej.

D o d a t k o w ą zaletą pracy są załączniki 0 znacznej wartości źródłowej, w tym zestawie-nia osobowe i programowe Wydziału Prawa uniwersytetu lwowskiego, statystyki studentów 1 relacje źródłowe dotyczące funkcjonowania Wydziału pod kolejnymi okupacjami.

Dorota Zamojska

„Biuletyn Historii Wychowania" za lata 1994 2004. Przegląd zawartości.

Wśród czasopism naukowych o tematy-ce historyczno-wychowawczej, obok znanych j u ż tytułów „Przeglądu Historyczno-Oświato-w e g o " i „RozpraHistoryczno-Oświato-w z DziejóHistoryczno-Oświato-w OśHistoryczno-Oświato-wiaty", istotne miejsce zajmuje „Biuletyn Historii Edukacji". Każde z tych czasopism powstało w odpowiedzi na jasno sprecyzowane potrzeby środowiska na-ukowego. Wychodzący od 1947 roku, „Prze-gląd Historyczno-Oświatowy", w latach 1947

1949 r e d a g o w a n y przez Jana Hulewicza, 1959 1987 przez Ryszarda Wroczyńskiego, a od 1989 roku przez Mariana Walczaka miał przede wszystkim zarejestrować straty kultury, oświa-ty i szkoły polskiej okresu wojny i okupacji. „Rozprawy z Dziejów Oświaty", ukazujące się od 1958 roku, pod redakcją Łukasza Kurdyba-chy do 1972 roku, a następnie Józefa Miąso, umożliwiały prezentację dorobku naukowego w dziedzinie historii oświaty i wychowania, przy czym początkowo problematyka prac wpi-sana była ściśle w plany badawcze Pracowni Dziejów Oświaty Polskiej Akademii Nauk1, zaś w latach ostatnich bez takich ograniczeń. Ini-cjatywa założenia „Biuletynu" i jej pierwsza re-alizacja należała do członków Sekcji Historii Wychowania funkcjonującej w ramach Polskie-go Towarzystwa PedaPolskie-gogicznePolskie-go.

Zgodnie z intencjami założycieli, „Biule-tyn Historii Wychowania" powstał jako nowe, ogólnopolskie czasopismo naukowe, upow-szechniające problematykę metodologii histo-rii wychowania, a także wyniki najnowszych

badań. W pierwszym numerze z 1994 roku Re-daktorzy deklarowali: „W naszym piśmie prag-niemy m.in. zamieszczać artykuły i rozprawy przedstawiające rezultaty najnowszych badań w dziedzinie historii edukacji, a także refleksje z zakresu metodologii i teorii historii wychowa-nia. odnotowywać wydarzenia i fakty z prze-szłości edukacyjnej o istotnym znaczeniu dla tego fragmentu procesu dziejowego, dokony-wać prezentacji ośrodków zajmujących się ba-daniami w zakresie dziejów oświaty i myśli pe-dagogicznej oraz upowszechnianiem ich rezul-tatów, informować o szerszym ruchu nauko-wym i wydawniczym odnoszącym się do tej dzie-dziny, jak również o wysiłkach organizacyj-nych w zakresie integracji środowiska histo-r y k ó w w y c h o w a n i a (w w y m i a histo-r z e k histo-r a j o w y m i międzynarodowym)."2

W 2002 roku „Biuletyn" stał się orga-nem założonego dwa lata wcześniej Towarzy-stwa Historii Edukacji. Ta ogólnopolska orga-nizacja w sposób szczególny przyczyniła się do realizacji celu integracji środowiska histo-ryków wychowania. Inicjatorem jej utworzenia był profesor Józef Miąso. Podkreślił dyskuto-waną już. wcześniej potrzebę zorganizowania silnego środowiska historyków wychowania, które będzie wpływało na rozwój dyscypliny w kraju i za granicą1. Wśród celów statutowych Towarzystwa znalazły się m.in. takie, których realizacji sprzyja Biuletyn. Są to: konsolidacja środowiska polskich historyków wychowania.

RECHNZJ1-

319

i n i c j o w a n i e i w s p i e r a n i e b a d a ń r e g i o n a l n y c h , w s p i e r a n i e i n i c j a t y w t w o r z e n i a z b i o r ó w : archi-w a l n y c h , b i b l i o t e c z n y c h i m u z e a l n y c h , służą-cych z a c h o w a n i u d o r o b k u e d u k a c y j n e g o oraz p o m o c dla m ł o d y c h h i s t o r y k ó w w y c h o w a n i a i w s p i e r a n i e m ł o d y c h talentów. R e d a k c j a i s t r u k t u r a p i s m a R e d a k t o r e m n a c z e l n y m „ B i u l e t y n u " (od 1994 r o k u ) j e s t prof. W i e s ł a w J a m r o ż c k , a j e g o z a s t ę p c ą prof. D o r o t a Ż o ł ą d ź - S t r z e l c z y k . Skład R a d y R e d a k c y j n e j u l e g a ł z m i a n o m . W latach 1994 2001 t w o r z y l i j ą : prof. Jan H e l l w i g , dr K r z y s z t o f K a b z i ń s k i , prof. C z e s ł a w M a j o r e k , prof. Lech M o k r z e c k i oraz prof. S ł a w o m i r S z t o b r y n , n a t o m i a s t po p r z e k s z t a ł c e n i u p i s m a w o r g a n T H E z o s t a ł a r o z s z e r z o n a o p r z e d s t a -wicieli T o w a r z y s t w a . Od 2 0 0 2 r o k u w skład R a d y R e d a k c y j n e j w c h o d z ą : prof. Kalina Bart-nicka. prof. K r z y s z t o f J a k u b i a k , prof. T a d e u s z J a ł m u ż n a , prof. W i e s ł a w J a m r o ż c k . prof. A n -d r z e j M e i s s n e r , prof. L e c h M o k r z c c k i , -dr hab. A d a m W i n i a r z . O p r ó c z z m i a n w o b r ę b i e R a d y R e d a k -c y j n e j , p r z e k s z t a ł -c e n i e p i s m a w o r g a n T H E p r z y n i o s ł o m o d y f i k a c j e w s t r u k t u r z e „ B i u l e t y -nu". W 2 0 0 2 r o k u p o j a w i ł y się n o w e działy: Materiały o r a z Kronika Towarzystwa Historii Edukacji. I n n ą n a z w ę z y s k a ł y j u ż istniejące: Książki > Wydawnictwa, a Sesje i Konferencje Naukowe > Życie Naukowe. Z działu Książki u s u n i ę t o c z ę ś ć Zapowiedzi o r a z r o z s z e r z o n o tytuł c z ę ś c i : Publikacje zwarte ( B i b l i o g r a f i a ) do Bibliografia historii wychowania, szkolni-ctwa i myśli pedagogicznej w Polsce. Działy, które p o z o s t a ł y b e z z m i a n to: Artykuły i roz-prawy: Z kalendarza historycznego; Prezenta-cje: a r t y k u ł y u p a m i ę t n i a j ą c e postaci w y b i t n y c h u c z o n y c h z m a r ł y c h w o s t a t n i m czasie4; Ko-munikaty\ W latach 1994 -2001 na lamach „Biu-l e t y n u " f u n k c j o n o w a ł y j e s z c z e inne działy, na-t o m i a s na-t ich l i k w i d a c j a nie miała nic w s p ó l n e g o z p o w s t a n i e m T H E . B y ł y to: Z życia Sekcji Hi-storii Wychowania6 o r a z Dyskusje i polemiki1.

Z a w a r t o ś ć „ B i u l e t y n u "

W działach Artykuły i Rozprawy oraz Materiały p u b l i k o w a n e są prace h i s t o r y k ó w w y c h o w a n i a , k t ó r y c h t e m a t y k a o b e j m u j e wszy-stkie o k r e s y h i s t o r y c z n e w dziejach oświaty, ale z w y r a ź n ą p r z e w a g ą d z i e j ó w w y c h o w a n i a

w XIX i X X w i e k u . P r e z e n t o w a n e t e m a t y do-tyczą: z n a c z e n i a historii w y c h o w a n i a j a k o nau-ki", w a r t o ś c i tekstu literackiego j a k o źródła d o b a d a ń h i s t o r y c z n o - w y c h o w a w c z y c h4, b i o g r a f i -styki historycznej1", roli r o d z i n y w w y c h o w a -n i u " , orga-nizacji szkol-nictwa1 2, e d u k a c j i kobi-e t " , życia s t u d kobi-e n c k i kobi-e g o1 4, d y d a k t y k i n a u c z a n i a w II R z e c z y p o s p o l i t e j1 5, a także d z i a ł a l n o ś c i pe-d a g o g i c z n e j z n a n y c h p e pe-d a g o g ó w " ' . W d z i a l e Z kalendarza historycznego p r e z e n t o w a n e są p r a c e p o w s t a ł e z o k a z j i j u b i l e u s z y w y b i t n y c h t w ó r c ó w myśli p e d a g o g i c z -n e j b ą d ź w z w i ą z k u z p r z y p o m -n i e -n i e m ich działalności. Z n a j d u j ą się tam t a k ż e a r t y k u ł y d o t y c z ą c e w a ż n y c h w y d a r z e ń lub f u n k c j o n o -w a n i a i n s t y t u c j i o ś -w i a t o -w y c h . W n u m e r z e z 2 0 0 2 roku D o r o t a Ż o ł ą d ź S t r z e l c z y k p r z y -p o m n i a ł a d z i a ł a l n o ś ć A k a d e m i i R a k o w s k i e j w 4 0 0 - s c t n ą r o c z n i c ę j e j p o w s t a n i a " . R o k p ó ź n i e j Edyta G l o w a c k a S o b i e c h z a p r e z e n t o -w a ł a p o s t a ć p i e r -w s z e g o rektora U n i -w e r s y t e t u P o z n a ń s k i e g o H e l i o d o r a Ś w i ę c i c k i e g o u p a -m i ę t n i a j ą c j e g o d z i a ł a l n o ś ć w 8 0 r o c z n i c ę śmierci1 4. W tym s a m y m n u m e r z e A d a m Fijałk o w s Fijałk i pisał o p o c z ą t Fijałk a c h S e m i n a r i u m N a u c z y c i e l s k i e g o w P o z n a n i u i j e g o t w ó r c y J ó z e -fie J e z i o r o w s k i m , na kilka m i e s i ę c y przed 2 0 0 - s e t n ą r o c z n i c ą o t w a r c i a szkoły1'1. W ostatnim n u m e r z e E d y t a G ł o w a c k a S o b i e c h p r z y -p o m n i a ł a d z i a ł a l n o ś ć -p e d a g o g i c z n ą t w ó r c ó w p o l s k i e g o s k a u t i n g u A n d r z e j a M a ł k o w s k i e g o ( w 85 r o c z n i c ę ś m i e r c i ) i j e g o ż o n y Olgi ( w 25 r o c z n i c ę śmierci)2". W y r a ź n i e i n t e g r u j ą c y m ś r o d o w i s k o his t o r y k ó w w y c h o w a n i a i p o d k r e ś l a j ą c y m o g ó l -n o p o l s k i z a s i ę g c z a s o p i s m a j e s t dział Preze-n- Prezen-tacje. Z a w i e r a a r t y k u ł y na t e m a t historii dzia-łalności o ś r o d k ó w n a u k o w y c h z a j m u j ą c y c h się b a d a n i a m i w z a k r e s i e d z i e j ó w oświaty, instytucji o ś w i a t o w y c h o r a z ich z a s ł u ż o n y c h p r z e d stawicieli. W ostatnich trzech n u m e r a c h p o j a -w i ł y się p r e z e n t a c j e ż y c i a i d z i a ł a l n o ś c i d -w ó c h p r o f e s o r ó w z k r ę g u U n i w e r s y t e t u L w o w s k i e go: S t a n i s ł a w a Ł e m p i c k i e g o ( 1 8 6 6 1947), K a -z i m i e r -z a T w a r d o w s k i e g o ( 1 8 6 6 1938) o r a -z sióstr: Marii, L u c y n y i Zofii Sokolnickich dzia-łaczek na polu s p o ł e c z n y m , o ś w i a t o w y m i poli-t y c z n y m , z a ł o ż y c i e l e k G i m n a z j u m Ż e ń s k i e g o im. K r ó l o w e j Jadwigi2 1. W a r t o ś c i o w ą c z ę ś c i ą „ B i u l e t y n u " j e s t d z i a ł Wydawnictwa, na k t ó r y składają się: Recenzje, Noty oraz Bibliografia hi-storii wychowania, szkolnictwa i myśli pedago-gicznej w Polsce. Dwie pierwsze części p r e z e n t u j ą

320

R E C E N Z J E nowości w y d a w n i c z e z zakresu historii eduka-cji. Ł ą c z n i e o d n o t o w a n o 37 n o w o ś c i , w t y m 5 not i 32 recenzje. Noty dotyczyły wyłącznie publikacji polskich, natomiast recenzje w dwóch przypadkach tekstów obcojęzycznych (angiel-ski i niemiecki). Z uwagi na d u ż ą ilość prezen-towanych recenzji dobrym rozwiązaniem było-by umieszczenie ich spisu na początku numeru.

W części trzeciej działu Wydawnictwu rejestrowane są wszystkie książki (druki zwar-te) oraz artykuły z czasopism i prac zbioro-wych, które pojawiły się w ostatnim roku oraz te z lat ubiegłych, które nic zostały umieszczo-ne w poprzedniej bibliografii. Walorem tego o p r a c o w a n i a , o p r ó c z s z c z e g ó ł o w e g o opisu bibliograficznego, są adnotacje dotyczące treś-ci p r e z e n t o w a n e j publikacji. Opis wzorowany jest na r z e c z o w y m układzie (w obrębie dzia-łów a l f a b e t y c z n y ) bieżącej Bibliografii historii polskiej. Zgodnie z tymi wzorcami Bibliografia historii wychowania, szkolnictwa i myśli peda-gogicznej iv Polsce rejestruje publikacje w 7 gru-pach: o p r a c o w a n i a ogólne i bibliografie; roz-wój oświaty, w y c h o w a n i a i myśli pedago-gicznej (piśmiennictwo o d n o s z ą c e się do sześ-ciu o k r e s ó w chronologicznych i dwa zakresy tematyczne: opracowania ogólne i oświata po-lonijna); dzieje szkół różnych stopni; opraco-w a n i a b i o g r a f i c z n e t e o r e t y k ó opraco-w opraco-w y c h o opraco-w a n i a i działaczy oświatowych; historia oświaty poza-szkolnej; dzieje ruchu nauczycielskiego; orga-nizacje młodzieżowe. W latach 1998 2001 „Bi-bliografię" przygotowywała Edyta Glowacka-Sobiech, a od 2002 roku z a j m u j e się tym Anna G r u c a " . Wartość opracowania jest o tyle więk-sza, że ani „Rozprawy dziejów Oświaty" ani „Prze-gląd H i s t o r y c z n o - O ś w i a t o w y " nic z a j m u j ą się obecnie zbieraniem takich informacji. „Prze-gląd" drukował „Bibliografię" systematycznie do 1988 roku, o p r a c o w y w a n ą przez Feliksa Kor-niszewskiego do 1970 roku, a następnie przez Janinę Marciniak. W „ R o z p r a w a c h " nigdy ta-kiego działu nie było.

W k o l e j n e j części „Biuletynu" nazwanej Życie n a u k o w e zamieszczane są sprawozdania z konferencji, spotkań, zjazdów, s y m p o z j ó w n a u k o w y c h , a także różnorodnych uroczystoś-ci, takich j a k jubileusz prof. dr. hab. Józefa Miąso2'. O b o k sprawozdań p o j a w i a j ą się także zapowiedzi planowanych w najbliższym czasie spotkań.

Od przejęcia czasopisma przez Towa-rzystwo Historii Edukacji j e g o zadania i dzia-łalność d o k u m e n t u j e Kronika THE2 4. Tu także

zamieszczane są teksty, przedstawiające wybit-nych członków Towarzystwa: profesora Józefa Miąso inicjatora i współtwórcę Towarzystwa2 5; p r o f e s o r a C z e s ł a w a M a j o r k a (1938- 2002), który był p o m y s ł o d a w c ą konkursu na najlepszą pracę magisterską z historii w y c h o w a -nia2<\ Inicjatywę tę podjęła Katedra Historii Oświaty i W y c h o w a n i a Akademii Pedagogicz-nej w K r a k o w i e (macierzysta uczelnia prof. Cz. M a j o r k a ) oraz Towarzystwo Historii Edu-kacji. Od śmierci prof. Majorka, laureaci kon-kursu otrzymują nagrodę jego imienia. W latach 2 0 0 2 - 2 0 0 4 o d b y ł y się trzy edycje konkursu. Recenzentami prac są każdego roku historycy wychowania z różnych o ś r o d k ó w akademic-kich w Polsce27.

U w a g i końcowe

„ B i u l e t y n Historii W y c h o w a n i a " j e s t czasopismem, które na rynku w y d a w n i c t w na-ukowych z zakresu dziejów oświaty wypełnia p e w n ą lukę. Czyni to chociażby prezentując dorobek dyscypliny, czego brakuje w „Rozpra-wach z Dziejów O ś w i a t y " i w „Przeglądzie Hi-s t o r y c z n o - O ś w i a t o w y m " . Jak Hi-stwierdza Wła-dysława Szulakiewicz, wszystkie razem „uzu-pełniają się w pewnych zakresach i pełnią funk-cję i n t e g r u j ą c ą ś r o d o w i s k o polskich histo-ryków edukacji"2*. Profesor Szulakiewicz wska-zuje jednak i niedostatki wymienionych czaso-pism. Za jeden z nich uznaje brak informacji na temat istotnych wydarzeń naukowych w środo-wisku historyków wychowania. Pisze: „Z ża-lem należy skonstatować, że żadne z czasopism nic informuje o rozwoju n a u k o w y m środowis-ka polskich historyków eduśrodowis-kacji, tak jak to czy-nią inne specjalistyczne periodyki. Brak w nich doniesień o uzyskanych stopniach doktorskich, habilitacjach czy tytułach naukowych."2 4

N a s u w a się także uwaga na temat do-stępności „ B i u l e t y n u " . Dla o s ó b spoza Towa-rzystwa Historii Edukacji c z a s o p i s m o jest d o s t ę p n e j e d y n i e w w i ę k s z y c h b i b l i o t e k a c h . W czasopiśmie brak informacji, dotyczących f o r m y kolportażu oraz ceny. Być może dobrym rozwiązaniem byłaby prenumerata. W ó w c z a s zamawialiby j e zainteresowani, a to z pewnoś-cią zwiększyłoby krąg j e g o odbiorców. Uwagi te nie p o d w a ż a j ą wartości periodyku, który wypracował w ł a s n ą specyfikę na rynku czaso-p i ś m i e n n i c t w a h i s t o r y c z n o - w y c h o w a w c z e g o

RECENZJI-

321

i który s ł u ż y i n t e g r o w a n i u ś r o d o w i s k a

pol-skich h i s t o r y k ó w w y c h o w a n i a .

Anna Gołębiewska

1 Por. W. S z u I а к i с w i с z , „ Rozprawy z Dzie-jów Oświaty " (1958-2003). Studium z historii czasopisma, Toruń 2004, s. 29.

2 „Biuletyn Historii Edukacji" 1994 nr 1/2, s. 1. ' Por. I S z. y b i а к , Towarzystwo Historii

Edukacji [w:] „Biuletyn", op.cit. 2002 nr I 2 ( 1 5 -16), s. 164.

4 W latach 1994-2001 : J. D y b i с с , Henryk Ba-rycz (1901 1994) [w:] „Biuletyn Historii Wycho-wania" 1995 nr 3-4, s. 5-9. W. J a m r o ż с к , Jan Hellwig (1931-2000) [w:] „Biuletyn Historii

Wychowania" 2001 nr 1-2 (13-14), s. W latach 2002 2004: Л. M e i s s n e r , Profesor Kamilla Mrozowska (1917 -2002) |w:] „Biuletyn Historii W y c h o w a n i a " 2002 nr I 2 ( 1 5 - 1 6 ) , s. 5 9. Z. R u t a , Profesor Czesław Majorek (1938-2002) [w:] ibidem, s. 10 14.

" Dział ten zawiera informacje od redakcji oraz. od 2002 roku, dotyczące działalności Towarzystwa Historii Edukacji, m in.

'' Dział ten był obecny na lamach „Biuletynu..." do 1997. Sekcja Historii Wychowania PTP, której funkcjonowania ten dział dotyczył odłącza się od grona wydawców w roku 2000.

Dział ten pojawił się w 1999 roku. Zabrakło go jednak w kolejnych numerach „Biuletynu". * Zob., J. D y b i с с , Historia wychowania

»rpost-modernistycznym świecie [w: ] „Biuletyn " op. cit., nr 1 2 (17 IX) 2003, s. 5-11.

'' Zob. K. R a t a j c z a k , Miracula z ..Żywota świętej Jadwigi", księżnej Śląska jako źródło do dziejów oświaty [w:] „Biuletyn" op. cit., nr 1 -2 (19 20) 2004, 's. 14-22.

"' Zob. W. S z u I а к i с w i с z , Biogrufistyku i jej miejsce iv historiografii edukacyjnej po II wojnie światowej [w:| ibidem, s. 5 -14.

11 Zob. M. N a w r o t , Wychowanie patriotyczne

u- rodzinach polskich na terenie zaboru rosyjskiego u- drugiej polowie XIX wieku i początkach wieku XX iv świetle pamiętnikarstwa [w:] „Biuletyn" op. cit., nr 1-2 (17 18) 2003, s. 33-51.

Zob. M. R u t k o w s k i , Weryfikacja systemu szkolnego Królestwa Polskiego u' początkach lal trzydziestych XIX wieku [w:] „Biuletyn" op. cit., nr 12 (1516) 2002 s. 2334; Л. K u s z l c -I а к , Działalność Szkoły Polskiej u' Moskwie u latach 1991-1994 [w:] „Biuletyn" op. cit., nr I 2 (15 -16)2002 s. 44 53.

'' Zob. G. K a r ł o w s k a , Edukacja domowa dziewcząt u- rodzinie polskiej U' XIX i na początku XX wieka w świetle pamiętników |w:| „Biuletyn" op. cit., nr 12 (1920) 2004, s. 23 38; K. R a -t a j c z a k , Poglądy Ojców Kościoła na wycho-wanie i edukację kobiet [w:] „Biuletyn" op. cit..

nr 1 2 (1516) 2002, s. 1522; G. K a r ł o w -s k a , Literacka kreacja guwernantki iv wybra-nych utworach pozytywistów polskich [w:j „Biu-letyn", op. cit., nr 1 - 2 ( 1 5 -16) 2002, s. 35-39. 14 Zob. li. Т у I i ń s к а , Poziom życia studentów

Cesarskiego Uniwersytetu iv Warszawie iv latach 1869 1904 [w:] „Biuletyn" op. cit., nr 1 2 ( 1 5 -16) 2002, s. 40 44.

15 Zob. V. R o d с к , Cele kształcenia iv dydaktyce Drugiej Rzeczypospolitej i ich odbicie iv nie-których programach nauczania dla szkoły ogól-nokształcącej iv latach 1920 1922 [w:] „Biule-tyn" op. cit., nr 1-2 (17-18) 2003, s. 11-21. Zob. Л. W a ł ę s a , Wanda Szaman (1890-1994)

- zarys życia i działalności pedagogicznej [w:] ibidem, s. 22 -32.

17 D. Ż o l ą d ź - S t r z e l c z y k , Akademia Ra-kowska [w:] „Biuletyn" op. cit., nr I 2 (15 16) 2002, s. 54-56.

'* E. G l o w a c k a - S o b i e c h , Heliodor Świę-cicki (1854 1923)- pierwszy rektor Uniwersyte-tu Poznańskiego [w:] „Biuletyn" op. cit., nr I 2 (17-18)2003, s. 52 59.

14 Л. F i j a ł k o w s k i , Przed dwusetną rocznicą powstania Seminarium Nauczycielskiego Józefa Jeziorowskiego iv Poznaniu | w:] ibidem, s. 59-61. 211 E. G ł o w а с к а - S o b i с с h , W rocznicę

śmierci Olgi i Andrzeja Małkowskich twórców polskiego skautingu [w:] „Biuletyn" op. cit., nr 1-2 (19-20)2004, s. 39-40.

21 K. Szmyd. Stanislaw Łempicki (1886-1947). Lwowska szkoła historii kultury umysłowej, dziejów oświaty i myśli pedagogicznej [w:j „Biu-letyn" op. c i u nr 1-2 (15 16) 2002, s. 57-65; t e n ż e , Kazimierz Twardowski (1866-1938). Współtwórca pedagogiki naukowej i akademickiej u1 Uniwersytecie Lwowskim | w: | „Biuletyn" op. cit., nr 1 2 (17 18) 2003, s. 6271; Justyna G u l -c z y ń s k a , Spole-czno-eduka-cyjna działalność sióstr Marii, Lucyny i Zofii Sokolnickicli [w:J „Biuletyn" op. cit. ', nr 1-2 (19-20) 2004, s. 41 -47. " Bibliografia ukazuje się od 1 numeru

„Biule-tynu". Do 2001 roku Bibliografia rejestrowała jedy-nie druki zwarte (w 1994 roku - Wybrane daiki zwarte za lata 1992-1994, w latach następnych wszystkie) i miała układ alfabetyczny W latach 1994 1997 nie ma informacji o autorze Bibliografii. 21 E. R o m a ii o w s к a , J. D ą b r o w s k a ,

Ju-bileusz prof.dr. hab. Józefa Miąso. Seminarium At-las Histoiyczny szkól na ziemiach polskich: Proble-my sieci szkolnej Okręgu Naukowego Wileńskiego. Pułtusk 3-4. 06.2004 i: [w:] „ B i u l e t y n " op.cit., nr 1-2 (19 20) 2004 . s. 128-129.

24 I. S z y b i а к (dr hab., prof.UW, prezes THE w latach 2002-200), Towarzystwo Historii Edu-kacji |w:] „Biuletyn" op.cit , nr 1 - 2 ( 1 5 - 1 6 ) 2002, s. 164 167.

25 K. Bartnicka, Profesor Józef Miąso hi-storyk wychowania i współtwórca Towarzystwa

322

RECENZJE Historii Edukacji [w:] „Biuletyn" op.cit., nr 1-2 (17 18) 2003, s. 162-168.

-'' R. S 1 ę с z к a , Profesor Czesław Majorek (1938-2002) [w:] „Biuletyn" op.cit, nr 1 - 2 (17 IX) 2003, s. 171.

; 7 R. S 1 ç с z к a , Ogólnopolski Konkurs Prac

Magisterskich z Historii Edukacji. Nagroda im.

Profesora Czesława Majorka (coroczne sprawo-zdania z przebiegu konkursu, obejmujące infor-macje o laureatach oraz recenzentach)

W. S z u 1 а к i с w i с z , „Rozprawy z Dziejów Oświaty", op. cii., s.93.

ibidem.

Teresa J a r o s z u k , Świat u- szkole. Twórczość wspomnieniowa nauczycieli Polski Odrodzonej (1918 1939), W y d a w n i c t w o U n i w e r s y t e t u W a r m i ń s k o M a z u r s k i e g o , O l s z t y n 2 0 0 5 , I 7 7 s . , b i b l i o -g r a f i a , i n d e k s o s o b o w y , a n e k s . S z k o ł a j a k o m i e j s c e p r a c y d o s t a r c z a k a ż d e m u n a u c z y c i e l o w i n i e z a p o m n i a n y c h sy-tuacji, z a r ó w n o t y c h , o k t ó r y c h w s p o m i n a się z r o z r z e w n i e n i e m , j a k r ó w n i e ż tych o b f i -t u j ą c y c h w n i e d o s -t a -t e k i zło. Teresa J a r o s z u k p o s t a n o w i ł a p r z y b l i ż y ć c z y t e l n i k o m s y l w e t k i w y b i t n y c h n a u c z y c i e l i i d z i a ł a c z y o ś w i a t o w y c h p r z y t a c z a j ą c za każd y m r a z e m tytuły w y każd a n y c h p r z e z nich p u b l i -kacji. P o z y c j a J a r o s z u k w y r ó ż n i a się s p o ś r ó d wielu o z b l i ż o n e j t e m a t y c e b o g a t ą b i b l i o g r a f i ą oraz d u ż ą l i c z b ą źródeł, k t ó r y m i są f r a g m e n t y p a m i ę t n i k ó w i o p r a c o w a n i a z epoki. A u t o r k a k r y t y c z n i e o d n o s i się d o p o s z c z e g ó l n y c h ź r ó d e ł , n a w i ą z u j ą c n i e j e d n o k r o t n i e p o l e m i k ę z o p i n i a m i ich autorów.

P i e r w s z a c z ę ś ć książki przybliża czyteln i k o m s y t u a c j ę czyteln a u c z y c i e l i i o ś w i a t y w a s p e k -cie h i s t o r y c z n y m . R o z d z i a ł ten stanowi w i ę c tło dla d a l s z y c h r o z w a ż a ń autorki. O p i s u j ą c p o k r ó t c e w a r u n k i życia s p o ł e c z n e g o n a u c z y -cieli w latach 1 9 1 8 - 1 9 3 9 z w r ó c i ł a u w a g ę na fakt. iż j u ż w latach ' 3 0 n a u c z y c i e l e nic mogli p r a c o w a ć b e z w y m a g a n y c h kwalifikacji. W ś r ó d p e d a g o g ó w w i d o c z n y był t a k ż e p e w i e n p o d -ział. k t ó r y d o t y c z y ł tych n a u c z y c i e l i , k t ó r z y p r a c o w a l i w s z k o ł a c h p o w s z e c h n y c h oraz śred-nich ( g i m n a z j a l n y c h ) . Ci pierwsi cieszyli się co p r a w d a p e w n y m a u t o r y t e t e m na wsi, niem n i e j j e d n a k ich u p o s a ż e n i a były z d e c y d o w a -nie n i ż s z e niż w y n a g r o d z e n i a n a u c z y c i e l i szkól ś r e d n i c h .

P r a w d ą j e s t j e d n a k , z d a n i e m a u t o r k i fakt, iż w w i ę k s z o ś c i byli to n a u c z y c i e l e nie p o s i a d a j ą c y m a t u r y ogólnokształcącej, a j e d y n i e s k o ń c z o n e s e m i n a r i u m n a u c z y c i e l s k i e . Z t e g o też p o w o d u byli p o g a r d z a n i p r z e z p e d a g o g ó w s z k ó ł ś r e d n i c h , l e g i t y m u j ą c y c h się j u ż na ogół w y k s z t a ł c e n i e m w y ż s z y m . Dla r ó w n o w a g i na-leży dostrzec fakt, iż nauczyciel w szkole wiejskiej miał z a z w y c z a j d o s k o n a ł y k o n t a k t z r o d z i c a m i i d z i e ć m i w p r z e c i w i e ń s t w i e do nau- czycieli g i m n a z j u m w d u ż y c h m i a s t a c h . W t y m s a m y m r o z d z i a l e a u t o r k a p o w o -ł u j e s i ę na b a d a n i a t a k i c h a u t o r y t e t ó w j a k H. R o w i d , M. G r z e g o r z e w s k a , B. N a w r o c z y ń -ski, J. C h a ł a s i ń s k i , c z y też J. B y s t r o ń o d n o ś n i e s p r a w z w i ą z a n y c h z o ś w i a t ą , nic o b a w i a j ą c się j e d n o c z e ś n i e k r y t y k o w a ć ich b a d a ń , p o p r z e z d o s z u k i w a n i e się nieścisłości w i n t e r e s u j ą c y c h j ą kwestiach. Z a r z u c a пр. B. Ł u g o w s k i e m u zbyt o g ó l n i k o w e stwierdzenia o d n o ś n i e tzw. „czystki wśród n a u c z y c i e l i " d o k o n y w a n e j przez ó w c z e s -ne w ł a d z e . P o z o s t a ł e r o z d z i a ł y książki p o r u s z a j ą w i e l e z a g a d n i e ń d o t y c z ą c y c h n a u c z y c i e l s k i c h n i e p o w o d z e ń i p r o b l e m ó w . W części p o ś w i ę -c o n e j litera-ckim a u t o b i o g r a f i o m u k a z a n e zostały r ó ż n e w i z e r u n k i n a u c z y c i e l a . N a p r z y k ł a -d a c h p r e z e n t o w a n y c h s y l w e t e k p e -d a g o g ó w a u t o r k a p o k a z u j e z j a k i m i t r u d n o ś c i a m i m u s i e -li n i e j e d n o k r o t n i e z m a g a ć się ó w c z e ś n i nauczyciele. W p r o w a d z a j ą c d a n ą s y l w e t k ę p e d a -g o -g a od razu p r z y t a c z a tytuły książek, do których w a r t o j e j z d a n i e m s i ę g n ą ć , a s u g e r o -w a n i e , że p o d p o s t a c i a m i b o h a t e r ó -w literac-kich k r y j e się p r a w d z i w y autor ś w i a d c z y nie-wątpliwie o j e j dociekliwości w prowadzeniu badań. Każdy podrozdział w przeważającej większości oparty jest więc na opisie najważniejszych dzieł d a n e g o p e d a g o g a o r a z na w y c i ą g n i ę c i u w n i o s k ó w o d n o ś n i e p r a c y w s z k o l e na ich p o d stawie. P r z y t a c z a j ą c za k a ż d y m r a z e m w y b r a ne f r a g m e n t y dzieł o w y c h p e d a g o g ó w , p o z w o -liła c z y t e l n i k o w i na w y o d r ę b n i e n i e w i e l u a s p e k t ó w p r a c y o ś w i a t o w e j o k r e s u m i ę d z y w o -j e n n e g o . P r e z e n t o w a n e postacie s t a -j ą się bliż-sze p o p r z e z p o z n a n i e p r o b l e m ó w z j a k i m i przy-szło im się borykać, a także dzięki dostrzeżeniu uniwersalności niektórych z nich. I tak np. j e d n a z nauczycielek ( Eugenia Kobylińska) przyznała, że j e d n ą z p o d s t a w o w y c h barier w nauczaniu