1
SPIS ZAWARTOŚĆ’
TECZKI
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora N I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora ——
II._Materiały uzupełniające relację __
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora — •
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 -—
III./5. Inne ... --- IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne VI. Fotografie
2
3
4 * 3 0 U l f t f f e t 1
. _ .
vi oy
Ig n a c y MALINOWSKI T or uń , u l . P ia s k o w a
T e l . Nr 2828 T o r u ń , d n i a 4 . 0 7 * 1 9 6 2 r .
NOTATKA Z USTHSJ RELACJI
Ob. MALINOWSKIEGO I g n a c e g o o je g o d z i a ł a l n o ś c i w s z e r e g a c h . POLSKIEJ ARMII POWSTANIA
w l a t a c h , o k u p a c j i na t e r e n i e T o r u n i a .
P r z e d w o jn ą Ob. MALINOWSKI p r a c o w a ł w s z t a b i e POK V I I I w c h a r a k t e r z e u r z ę d n i k a c y w i l n e g o . W c z a s i e k a m p a n i i w r z e ś n i o w e j b r a ł u d z i a ł w w a l k a c h A r m i i Pomorza, ja ko p o d o f i c e r . Po r o z b i c i u a r m i i "POMORZE1* z o s t a ł z a b r a n y do n i e w o l i . W l u t y m 1S4-1 r o k u z o
s t a ł z w o ln io n y z o b o z u , w r ó c i ł do T o r u n i a i t u z a m i e s z k a ł .
Po p o w r o c i e z n i e w o l i s k o n t a k t o w a ł s i ę ze swymi dawnymi k o l e g a m i , k t ó r z y po pewnym c z a s i e p o i n f o r m o w a l i go, że n a le ż ą , do t a j n e j o r g a n i z a c j i p o l s k i e j d z i a ł a j ą c e j na t e r e n i e T o r u n i a , Była n i ą POLSKA ii RM l a POWSTANIA, B e z p o ś r e d n i o do o r g a n i z a c j i w p r o w a d z i ł go 5 *r&chorąży / n a z w i s k a d z i ś n i e parnię t a / . W d n i u 28.04*194-1 r . MALINOWSKI I g n a c y z ł o ż y ł p r z y s i ę g ę , k t ó r ą o d b i e r a ł Komendant J o r g a n i z a c j i mjr r GROT,: znany wśród n a j b l i ż s z e g o o t o c z e n i a ja k o
Edward SŁOWIKOWSKI. MALINOWSKI p r z y j ą ^ p s e u d o n i m CHMURA” . Nie o t r z y m a ł p r z y d z i a ł u o r g a n i z a c y j n e g o do ż a d n e j z i s t n i e j ą c y c h j u ż wtedy b a t a l i o n ó w i k o m p a n i i , a z o s t a ł wyznaczony do s p e c j a l n e j g r u p y b ę d ą c e j w b e z p o ś r e d n i e j d y s p o z y c j i Komend anta PAP mjr 11 GRO' k t ó r y w t e d y . . m i a ł s w o j ą k w a t e r ę na u l . Małe Gar b a r y . /Tam t e ż MALI
ISjWSKI s k ł a d a ł p r z y s i ę g ę / . Po pewnym c z a s i e MALINOWSKI z o s t a ł wy
zn acz ony do p e ł n i e n i a f u n k c j i ł ą c z n i k a Komendy Głównej, a k i e r o w n : 5 ctwem t e r e n o w y c h komórek PAP. W sumie MALINOWSKI w y j e ż d ż a ł 4 - 5 r^
zy do W i e l a w Bory T u c h o l s k i e . W W i e l u k o n t a k t o w a ł s i ę z n i e j a k i n
v,\
WAL ISZ EW SK IM / c z y t o b y ł o prawdziwe n a z w i s k o f n i e w i e / . Za k a ż d y i razem p r z e w o z i ł j a k i e ś dokumenty, g a z e t k ę ^WOLNOŚĆ” o r a z a m u n i c j ę P i e r w s z y r a z w y j e c h a ł do W i e l u w l i p c u 1941 r o k u , a n a s t ę p n i e we w r z e ś n i u , p ó ź n i e j k r ó t k o p r z e d g w ia z d k ą 1941 r o k u . Po r a z o s t a t i r ' b y ł w W i e l u w l u t y m l u b marcu 1942 r o k u . O p r ó c z n o r m a l n e j p r z e s y ł k i w i ó z ł wówczas ze s o b ą młodego c z ł o w i e k a , k t ó r e g o n i e z n a ł .
P o l e c i ł mu p r z e w i e ś ć go SŁOWIKOWSKI, p r z e d s t a w i a j ą c gp im ie n i e m TA!DEK,!. Tadek w i ó z ł ze s o b ą w ię k s z y z a p a s a m u n i c j i .
4
Y/ p ó ź n i e j s z y m c z a s i e w i ę c e j n i e w y j e ż d ż a ł do W i e l t u O trzym a nowe z a d a n i e . M i a ł m i a n o w i c i e r o z p o c z ą ć p r a c ę w wojskowych w a r s z t t a c h z b r o j e n i o w y c h i p r o c h o w n i na P o d g ó r z u . MALINOWSKI z n a ł tam p r a c u j ą c e g o p o l a k a Ob. DOMBROWSKIEGO o r a z j e s z c z e j e d n e g o p o d o f i -
c e r a w oj sk a p o l s k i e g o - n a z w i s k o je g o j u ż z a p o m n i a ł . Co dwaj p r a v/
c o w a l i tam w s t r a ż y p o ż a r n e j i p o p r z e z swego k o m e n d a n ta Wiemca s a k s o ń c z y k a , w c i ą g n ę l i o n i MALINOYISKIEGO do p r a c y w w a r s z t a t a c h z b r o j e n i o w y c h i p r o c h o w n i .
MALINOWSKI po r o z p o c z ę c i u p r a c y , p r z y s t ą p i ł do o r g a n i z o w a n i a P ^ . P w m i e j s c u p r a c y . Po pewnym c z a s i e z d o ł a ł t a k ą g r u p ę z o r g a n i z o w a ć w c i ą g a j ą c do p r a c y k o n s p i r a c y j n e j ,TX)MBROY*SKIEGO
i wspomnianego p o d o f i c e r a . T e r a z z g o d n i e z p o l e c e n i e m SŁOWIKOWSKI GO p r z y s t ą p i ł do o r g a n i z a c j i a k c j i s a b o t a ż o w y c h .
Grupa członków F^P wykonywała p r z e d e w s z y s t k i m d r o b n e s a b o t a ż e . P r a c u j ą c y p r z y montowaniu / s k ł a d a n i u / min p r z e c i w c z o ł g o w y c ] z a k ł a d a n o do n i c h u s z k o d z o n e z a p a l n i k i , z m n i e j s z a n o ł a d u n k i wybu
chowe. Te formy s a b o t a ż u b y ł y na m i e j s c u rz a d k o odkry wane , t o te£
n i e powodowały r e p r e s j i ze s t r o n y o k u p a n t a . Dwa r a z y g r u p a sabote.
żowa MAI IHj WSKIEGO p r ó b o w a ł a p r
zeproY^adzićw ię k s z e a k c j e s a b o t a ż e we - i n s p i r o w a ł j e j SłOY^IKOYiSKI. P i e r w s z a w i ę k s z a a k c j a m i a ł a n a s t ę p u j ą c y p r z e b i e g .
W marcu 1S43 r o k u Niemcy wybudowali t r z y magazyny - b u n k r y w dość dużym o d d a l e n i u od magazynów a m u n i c y j n y c h . MALINOY/SKI n i e z n a ł i c h p r z e z n a c z e n i a l e c z p o i n f o r m o w a ł o tym f a k c i e SŁCWIKOSKI±.
GO. Ten p o l e c i ł p i l n i e obser wow ać, co Niemcy będą s k ł a d a ć do nowe Y<ybuchowanych s c h r o n ó w . W k w i e t n i u Niemcy p r z y w i e ź l i 6 samochodom c i ę ż a r o w y c h f o s f o r u , k t ó r y w ł a ś n i e z ł o ż y l i w nowych s c l i r o r a c h . Niemcy o t o c z y l i j e s p e c j a l n ą o p i e k ą . S t r a ż p o ż a r n a oblev<ała s t a l e p o w i e r z c h n i ę z e w n ę t r z n ą sc hr onó w wodą, z a p o b i e g a j ą c w t e n sp o s ó b n a g r z a n i u s i ę sc h r o n ó w . SŁOWIKOWSKI z a d e c y d o w a ł , że f o s f o r n a l e ż j p o d p a l i ć . P o u c z y ł on MALINOWSKIEGO - j a k to z r e a l i z o w a ć . P r z y g o t c wano p r y m i t y w n ą bombę z a p a l a j ą c ą / s k ł a d a ł a s i ę ona z wę gla d r z e w nego, r u r e k pro chowych i w e ł n y / . W d n i u 30 k w i e t n i a 1943 r o k u MAT INDYJSKI w c z a s i e p r a c y z d o ł a ł p o d ł o ż y ć do je d n e g o magazynu
“ oombę15, k t ó r a z g o d n i e z z a ł o ż e n i e m m i a ł a wybuchnąć po k i l k u god£
n a c h . Tak s i ę t e ż s t a ł o . Po p o z o s t a ł y c h dwóch magazynów n i e u d a ł c s i ę p o d ł o ż y ć bomb. W g o d z i n a c h r a n n y c h d n i a 1 . 0 5 . 1 5 4 3 r . n a s t ą p i ć wybuch. Niemcy n i e w y c i ą g n ę l i w s t o s u n k u do p r a c u j ą c y c h tam P o l a k ż a d n y c h r e p r e s j i , gdyż n a w et n i e z d o ł a l i s i ę z o r i e n t o w a ć , co byłe
o i
- 2 -
5
- 3 -
f a k t y c z n ą p r z y c z y n ą wybuchu i u z n a l i iż. t o z o s t a ł o spowodowane p r z e g r z a n i e m s i ę magazynu w d n i u p o p r z e d n i m i że s c h r o n n i e b y ł d o s t a t e c z n i e zlewany wodą* Za t o z o s t a ł z d j ę t y ze s t a n o w i s k a n i e m i e c k i k o mend an t s t r a ż y p o ż a r n e j . Dru gą w i ę k s z ą a k c j ę planowano p r z e p r o w a d z i ć na k o l e j i . C h o d z i ł o m i a n o w i c i e o t o ? aby z n i s z c z y ć t r a n s p o r t z a m u n i c j ą . O r g a n i z a c j a n i e d y s p o n o w a ła od p o w ie d n im i ś r o d k a m i . To t e ż p o s t a n o w i o n o p o d p a l i ć j e d e n z t r a n s p o r t ó w . P r z y
j ę t o n a s t ę p u j ą c y p l a n d z i a ł a n i a .
Na dworcu kolejo wym w T o r u n i u ładowa no b a r d z o c z ę s t o s ł o m ę . P o s t a n o w i o n o więc w d n i u , k i e d y b ę d ą p r z e p r o w a d z a ć t ą a k c j ę podpa l i ć słomę l i c z ą c , że w t e n s p o s ó b Niemcy o d w ró c ą uwagę od t r a n s p o t u . To w y k o r z y s t a wyznaczona g r u p a , k t ó r a p o d p a l i w tym c z a s i e t r a n s p o r t z a m u n i c j ą . Y/agony ze s ł o m ą z o s t a ł y p o d p a l o n e . P o d p a l i ł je
MALINOWSKIw s p ó l n i e z k o l e j a r z e m
ZiiLgwSKBI. To je d n a k n i e od w r ó c i ł o uw ag i Niemców od t r a n s p o r t u z a m u n i c j ą a wręcz p r z e c i w n i e s p o t ę g o w a ł o c z u j n o ś ć . Tak więc t r a n s p o r t z a m u n i c j ą n i e u d a ł o s i ę p o d p a l i ć . D o s tę p do p o c i ą g u z a m u n i c j ą b y ł p i l n i e s t r z e ż o n y , p r z e k o n w ó j.
Poza d z i a ł a l n o ś c i ą s a b o t a ż o w ą , MALINOWSKI wraz ze swą g r u p ą o t r z y m a ł z a d a n i e z d o b y c i a j a k n a j w i ę c e j a m u n i c j i i b r o n i . B r a l i o n i a m u n i c j ę z magazynów, g d z i e p r a c o w a l i . A m u n ic j ę t ą p r z e k a z y w a no do d y s p o z y c j i SŁOWIKOWSKIEGO. Ten z k o l e i p r z e k a z y w a ł j ą d a l e j , g d z i e , MALINOWSKI t e g o n i e w ie . Wykradzono r ó w n i e ż w t e n spo só b k i l k a s z t u k b r o n i . MALINOWSKI b ę d ą c w s p e c j a l n e j . . g r u p i e , c z ę s t o
s p o t y k a ł s i ę ze SŁOWIKOWSKIM. R o zmaw iał z nim i d y s k u t o w a ł z nim r ó ż n e t e m a t y . W c z e r w c u l u b l i p c u 1S43 r . b r a ł u d z i a ł w s p o t k a n i u SŁOWIKOWSKIEGO z p r z e d s t a w i c i e l a m i A»K. Na. s p o t k a n i u tym p r z e d s t a w i c i e l e Komendy P o m o r sk ie g o O k rę g u AK z a ż ą d a l i od SŁOWIKOSKIEGO, by p o d p o r z ą d k o w a ł s i ę ze s w o j ą o r g a n i z a c j ą /PA P/ AK. SŁOWIKOWSKI o d m aw ia ł, u z a s a d n i a j ą c t o t w i e r d z e n i e m , że PAP na t e r e n i e T o r u n i a
j e s t s i l n i e j j r o z b u d o w a n a n i ż AK i że d z i a ł a od n i e j w e z e ś n i e j . /SŁOWIKOWSKI m i a ł s i ę p o d p o rz ą d k o w a ć dowódcy AK na Toruń m jr ORŁOWSKIEMU/. W c z a s i e rozmów d o c h o d z i ł o do b u r z l i w e j wymiany
z d a ń . Czym k i e r o w a ł s i ę SŁOWIKOWSKI, że n i e c h c i a ł pod po rz ąd ko wać s i ę AK - t e g o MALINOWSKI d o k ł a d n i e n i e w i e . SŁOWIKOWSKI mówił, że n i e c h c e na k o g o ś p r a c o w a ć , że n i e k t ó r z y wcal e u d z i a ł u w walce n i e b i o r ą a c h c i e l i b y o b s a d z a ć s t a n o w i s k a i t p . SŁOWIKOWSKI b y ł p o g l ą dów l i b e r a l n o - d e m o k r a t y c z n y c h , k r y t y c z n i e u s t o s u n k o w a n y do s y s t e r . p o l i t y c z n e g o p r z e d w o j e n n e g o p a ń s t w a p o l s k i e g o * N i e z b y t l u b l i l u d z
6
z k l a s p o s i a d a j ą c y c h o r a z i n t e l i g e n c j i . W y g lą d a ło t o j e d n a k , j a k b y s i ę i c h b a ł ja k o k o n k u r e n t ó w o w ł a d z ę w o r g a n i z a c j i . Był a t e i s t ą . SŁOWIKOWSKI u t r z y m y w a ł k o n t a k t y z ks.WRYCZ^. P r z e z k o g o , te g o MALI NDWSKI n i e wie. MALINOWSKI b y ł ś w i a d k i e m , j a k SŁOWIKOWSKI p r z y j m o wały ł ą c z n i ą z K o ś c i e r z y n y , j e d n a k n i e może p o w i e d z i e ć n i c o j e j p s e u d o n i m i e , czy r a z w i s k u . Z T o r u n i a p r z e r z u c o n o w Bory T u c h o l s k i :
———--- _.... _ --- --- --- ----
ok o ło 16 mł odych l u d z i , k t ó r z y tam w e s z l i w s k ł a d o d d z i a ł ó w p a r t y z a n c k i c h .
K i e r o w n i c y p o s z c z e g ó l n y c h r e j o n o w y c h ko mó re k, s k ł a d a l i co p e w ie n o k r e s s p r a w o z d a n i a z d z i a ł a l n o ś c i PAP-u na tym r e j o n i e , k t r y r e p r e z e n t o w a l i .
SŁOWIKOWSKI ż y ł w b a r d z o sk r omnych w a ru n k a c h . N i e j e d n o k r o t n i e m i a ł t r u d n o ś c i w wyż ywie niu s i ę . 'W żywność z a o p a t r y w a ł go z r- 1 m i e n i a o r g a n i z a c j i c z ł o n e k PAP-u Gć-RNY, k t ó r y b y ł k i e r o w c ą w O s t a
s z e w i e . Począ tkowo m i a ł swoją; k w a t e r ę na u l . Małe G a r b a r y , potem u l . S z e w s k i e j , a n a s t ę p n i e Ż e g l a r s k i e j .
Dokumenty o r g a n i z a c j i b y ł y prze chowywane w o r g a n a c h w k o ś c i
AL
*6 l e sw. J a n a . P rz ec ho w yw ał je o r g a n i s t a RUTKOWSKI. Czy Niemcy t e dokumenty z d o b y l i , czy t e ż z o s t a ł y g d z i e ś p r z e c h o w a n e , t e g o Mai I- ii) W SIU n i e wie, a l e p r a w d o p o d o b n ie g e s t a p o n i e z d o ł a ł o i c h zdobyć SŁOWIKOWSKI d l a u ł a t w i e n i a p r a c y k o n s p i r a c y j n e j , p o l e c a ł n i e k t ó r y członk om P a P - u , przyjmować I I I g r u p ę n i e m i e c k i e j l i s t y narodowość w ej . Każdy powołany dc w o js k a n i e m i e c k i e g o , o t r z y m y w a ł z a ś w i a d c z ę n i e o s w e j p r z y n a l e ż n o ś c i do o r g a n i z a c j i . Z a ś w i a d c z e n i e m tym m i a ł s i ę l e g i t y m o w a ć , k i e d y p r z e s z e d ł b y do a l i a n t ó w . Człon kow ie PAP pc woływani do w o js k a m i e l i s i ę l e g i t y m o w a ć wspomnianym z a ś w i a d c z e n i r ó w n i e ż w r a z i e d o s t a n i a s i ę do n i e w o l i . P o l e c e n i e p r z y j ę c i a I I I g ru p y o t r z y m a ł L EN U Z10 N z Gdańska,
ak i e d y o t r z y m a ł p o w o ł a n i e do w o js k a c h c i a ł i ś ć do p a r t y z a n t k i . J e d n a k SłOWIKOWSKI d a ł mu z a d a n i e p ó j ś c i a do w ojsk a i tam p r o w a d z e n i a d y w e r s j i p o l i t y c z n e j .
Znakiem rozpoznawczym były dwa s ł o w a ’'MALBORK-*MENAŻKA,!.
Również p r z y w e j ś c i u do m i e s z k a n i a CIESZYŃSKICH t r z e b a b y ł o s i ę .p s ł u g i w a ć z n a k ie m p r z y p u k a n i u l u b d z w o n i e n i u / ^ - k r o t n i e p u k a n o ,£ c c h w i l i 2 - k r o t n i e / .
MALINOWSKI n i e wie n i c o tym, by SŁOWIKOWSKI z a t r z y m a ł dwóc ł ą c z n i k ó w i z a s t r z e l i ł
jbcYi,MALINOWSKI z o s t a ł 25 s i e r p n i a 1S43 r o k u a r e s z t o w a n y w rnie js p r a c y , p r z e s ł u c h i w a n y p r z e z k i l k a m i e s i ę c y a potem o s a d z o n y w Szl
7
8
9
10
11
Ur. £ł . IV, 1910r. , r o b o t n i k , żarn. ul. P o d g ó r n a 3a, był p r a c o w n i k i e m m a g a z y n ó w a m u n i c y j n y cli, i s t a n i a ł o p o d e j r z e n i e , że k r a d n i e a m u n i c j ę d l a c e l ó w o r g a n i z a c j i .
S k i e r o w a n y do o b o z u k o n c e n t r a c y j n e g o . P r z y d z i a ł u o r g a n i z a c y j n e g o n i e d a się usta l i ć . N a p i ś m i e do k o m e n d a n t u r y o b o z u m a u m i e s z c z o n y zwrot: "był c z o ł o w y m c z ł o n k i e m o r g a n i z a c j i k o n s p i r a c y j n e j " .
2r. : T . J a s z o w s k i , PAP , . . , [w:] W a l k a p o d z i e m n a , s . 3 16.
M A L I N O W S K I I G N A C Y T O R U Ń PAP?
M G r ‘9 5
