INWENTARZ BIBLIOTEKI BERNARDYNÓW W KALWARII ZEBRZYDOWSKIEJ Z 1 6 1 7 ROKU
H i s t o r y k k s i ą ż k i d y s p o n u je dwoma z a s a d n ic z y m i r o d z a ja m i m a t e r i a łó w . P ie rw s z y z n i c h , to zachow ane do d z i ś k s i ę g o z b i o r y h i s t o r y c z n e . Na i c h p o d s ta w ie można c z ę ś c io w o z re k o n s tru o w a ć p ie r w o tn e z a s o b y b i b l i o t e k i f a z y i c h r o z w o ju , o d tw o rzy ć s y s tem y k l a s y f i k a c y j n e / s y g n a t u r y / , p r z e ś l e d z i ć d ro g ę k s i ą ż k i , w nioskow ać o z a p o tr z e b o w a n iu c z y te ln i c z y m , b a d a ć r e c e p c j ę wy
daw nictw / n o t y m a r g i n a l n e / , mówić o i n t r o l i g a t o r s t w i e i t p . D ru g i ty p m a te r ia łó w - t o a r c h i w a l i a d o ty c z ą c e b i b l i o t e k . Wśród ty c h o s t a t n i c h n a p i e r w s z e m ie js c e w y su w ają s i ę inw en
t a r z e i k a t a l o g i dawnych k s ię g o z b io r ó w . P o z w a la ją one w m ia rę p r e c y z y j n i e u s t a l i ć s t a n lic z b o w y z b io ró w w o k re ślo n y m c z a s i e , a p r z e d e w s z y s tk im p r z e p r o w a d z ić i c h r e k o n s t r u k c j ę .
Obydwa t y p y ź r ó d e ł w z a je m n ie s i ę u z u p e ł n i a j ą i n a j l e p i e j , gdy b a d a c z j e d n o c z e ś n i e d y s p o n u je obydwoma r o d z a ja m i m a t e r i a łó w . Wiadomo j e d n a k , ż e b a rd z o n i e l i c z n e s ą k s i ę g o z b i o r y , k t ó r e z a c h o w a ły b y w c a ł o ś c i sw o je h i s t o r y c z n e z a s o b y n a r a s t a j ą c e s to p n io w o . W ię k sz o ść z n i c h z o s t a ł a z n is z c z o n a lu b r o z p r o s z o n a . R e k o n s t r u k c j a dawnych k s ię g o z b io ró w p o p r z e z b a d a n ia p r o - w e n ie n c y jn e j e s t b a rd z o u c i ą ż l i w a , d ł u g o t r w a ł a , a c z ę s t o z u p e ł n i e n ie m o ż liw a . D la te g o b a d a c z e o h ę t n i e s i ę g a j ą do inw en
t a r z y , n a p o d s ta w ie k tó r y c h o d tw o r z e n ie zasobów b i b l i o t e k mo
ż e być ró w n ie t r u d n e , a l e d a j e w ię k s z ą p e w n o ść , że z b i ó r z o s t a ł z re k o n s tru o w a n y w c a ł o ś c i . K o le jn ą tr u d n o ś ć s tw a r z a j e d n a k f a k t , że in w e n ta r z y daw nych b i b l i o t e k j e s t sto su n k o w o ma
ł o . W ie le z n i c h n a d a l p o z o s t a j e u k r y ty c h w w ię k s z y c h z e s p o ł a c h a r c h i w a ln y c h . D la te g o z r o z u m ia ły j e s t p o s t u l a t , ż e „ i n w e n ta rz e daw nych b i b l i o t e k p o w in n y być t r o s k l i w i e z b i e r a n e , przedrukow yw ane i a n a liz o w a n e " 1 .
W p o l s k i e j l i t e r a t u r z e b i b l i o l o g i c z n e j i s t n i e j ą m onogra
f i e k s ię g o z b io r ó w o p raco w an e w o p a r c i u o in w e n ta r z e lu b k a t a l o g i b i b l i o t e k . W y s ta rc z y p rz y k ła d o w o w ym ienić p r a c e L .H a jd u - k i e w ic z a , M .B u r b ia n k i, K .G ło m b io w sk ieg o c z y L .G r z e b ie n i a . 2 W k a ż d e j z ty c h p r a c in w e n ta r z p o s ł u ż y ł ja k o p o d s ta w a do r e k o n s t r u k c j i k o n k r e tn e g o k s i ę g o z b i o r u . A n a liz a m eto d y c zn a dokumen
t u d o k o n a n a z o s t a ł a t y l k o u b o c z n ie . J .K o r p a ł a z a u w aża, że
„ z b a d a n ie t e c h n i k i o p is u i u k ła d u in w e n ta r z y c ż y k a ta lo g ó w b i b l i o t e k . . . m ogłoby dać l e p s z e w y o b ra ż e n ie o p o z io m ie k u l t u - r y k s i ą ż k i w d o b ie p o l s k i e g o r e n e s a n s u " . T en p o s t u l a t badaw 3 c z y s ł u s z n y j e s t t a k ż e w o d n i e s i e n i u do XVII w ie k u . D la h i s t o r y k a k u l t u r y te g o o k r e s u n i e b e z z n a c z e n ia j e s t zn ajo m o ść r e l a c j i : k s i ą ż k a - a u t o r i n w e n ta r z a /z w y k le b i b l i o t e k a r z / - c z y t e l n i k . A p r z e c i e ż n a p o d s ta w ie in w e n ta r z y można o tym w n io sk o w a ć . Na p o d s ta w ie o p isó w k s i ą ż e k p o d a n y c h w in w e n ta r z a c h m ożna p r z e ś l e d z i ć e r u d y c j ę tw ó rc y s p i s u i je g o s to s u n e k do k s i ą ż k i : oo a u t o r i n w e n ta r z a uw aża z a w ażne w k s i ą ż c e , j a k i e p o d a je e le m e n ty j ą c h a r a k t e r y z u j ą c e , j a k i e p o p e ł n i a b ł ę d y . Można z a s ta n a w ia ć s i ę , c z y a u t o r sam w y p ra c o w u je sc h em a t o p i s u , czy t e ż go z a p o ż y c z a . Aby d ać odpow iedź n a t e p y t a n i a , n a le ż y p r z e p r o w a d z ić a n a l i z ę m eto d y c zn ą o p isó w .
W n i n i e j s z e j p r a c y pod ejm u jem y p ró b ę t ą k i e j a n a l i z y i n w e n ta r z a b i b l i o t e k i b ern a rd y n ó w w K a l w a r ii Z e b rz y d o w s k ie j z 1617 r . W łaściw y o p i s i n w e n ta r z a i je g o a n a l i z a m e to d y c z n a z o s t a ł y p o p rz e d z o n e h i s t o r i ą k s i ę g o z b i o r u k a l w a r y j s k i e g o . Au
t o r dokum entu s p is y w a ł bowiem k o n k r e tn y z b i ó r n ie m a l w c a ł o ś - c i p r z e z s i e b i e sk o m p leto w an y . M ia ło t o n ie w ą tp liw y wpływ n a 4 s p o rz ą d z o n y i n w e n ta r z .
i . P o w s ta n ie k l a s z t o r u b e rn a rd y n ó w w o k o l i c y L a n ck o ro n y i Z ebrzydow a p r z y p a d a n a o k r e s ro z w o ju zak o n u w P o l s c e , s p o wodowany p o tr y d e n c k ą r e f o r m ą K o ś c i o ła 5 . Nowa f u n d a c j a , ze wz
g lę d u n a sw ój s p e c y f i c z n y c h a r a k t e r / d r o g a k rzy ż o w a z k a p l i cam i s t a c y j n y m i / o r a z n a z w isk o z a ł o ż y c i e l a , o tr z y m a ła w k ró tc e nazwę K a l w a r ii Z e b rz y d o w s k ie j . K l a s z t o r fu n d o w a ł fi w ojew oda k ra k o w s k i M ik o ła j Z e b rz y d o w sk i / 1 5 5 3 - 1 6 2 0 / , Dyplom e r e k c y jn y f u n d a c j i w y s ta w ił on i g r u d n i a 1602 r . w K ra k o w ie . W ojew oda, p r z e k a z a ł w p o s i a d a n i e b e rn a rd y n ó w i s t n i e j ą o y j u ż k o ś -
c i ó ł U k rz y ż o w a n ia /zb udo w an y w l a t a c h 1 6 0 0 - 1 6 0 1 /, z o b o w ią z a ł s i ę w y s ta w ić k l a s z t o r z k o ś c io łe m , z a ło ż y ć k a lw a r i ę i n a d a ć t y l e z ie m i, i l e zajm ą m a ją c e p o w sta ć budow le . Kamień w ę g i e l ny pod k l a s z t o r i k o ś c i ó ł p o ło ż o n o 2 s i e r p n i a 1603 r . , a do budowy p r z y s t ą p i o n o w ro k u n a s tę p n y m . Z c h w ilą r o z p o c z ę c i a bu
dowy z a k o n n ic y p r z y b y l i n a nową f u n d a c j ę . P oczątko w o z a m ie s z k a l i n a p l e b a n i i w L a n c k o r o n ie , a pod k o n ie c 1604 r . p r z e n i e ś l i s i ę do domu p r z y p o w sta ją c y m k l a s z t o r z e . Z e b rzy d o w sk i wy- p e ł n i a j ą o z o b o w ią z a n ia f u n d a c y j n e , p r z y s t ą p i ł ró w n o c z e ś n ie do z a ł o ż e n i a d r o g i k rz y ż o w e j i budowy k a p l i c s t a c y j n y c h . R ozpo
c z ę t e p r a c e z o s t a ł y p rz e rw a n e w 1606 r . p r z e z r o k o s z , k tó r e g o głównym p rz y w ó d c ą b y ł Z e b rz y d o w s k i. Mury k l a s z t o r u i k o ś c i o ł a doprow adzono z a le d w ie do połow y w y s o k o ś c i, a p r z y budow ie k a p l i c p o p r z e s t a n o n a z a ł o ż e n i u fundam entów . K o n ty n u a c ję r o b ó t p o d j ę t o d o p ie r o w 1608 r . W r o k p ó ź n i e j za k o ń cz o n o p r a c e wo
k ó ł głów nych o b ie k tó w . U r o c z y s t a k o n s e k r a c j a k o ś c i o ł a o d b y ła s i ę 4 p a ź d z i e r n i k a 1609 r . , a p r o w i n c j a ł b ern a rd y n ó w o . Bona
w e n tu ra z P o z n a n ia w im ie n iu zak o n u o b j ą ł w p o s i a d a n i e gotow y j u ż k o ś c i ó ł i k l a s z t o r .Q
Z c h w ilą u k o ń c z e n ia głów nych b u d o w li f u n d a c j i , w s z y b szym te m p ie p o s u w a ła s i ę budowa k a p l i c z a ło ż o n e j ju ż d r o g i k r z y ż o w e j. Do 1617 r . p o w s ta ło i c h k i l k a n a ś c i e . N i e k tó r e z n i c h b y ły w ie rn y m i k o p iam i k o ś c io łó w z Z iem i Ś w i ę t e j , in n e z o s t a ł y zbudow ane w edług planów P aw ła B a u d a r th a . R o z ło ż o n e n a z n a c z n e j p r z e s t r z e n i w m alow niczym l e s i s t y m k r a j o b r a z i e p o d g ó rs k im , z ró ż n ic o w a n e a r c h i t e k t o n i c z n i e , s w o ją e k s p r e s j ą , a p r z e d e w s z y s tk im z a ło ż e n ia m i ideow ym i, o d p o w ia d a ły p o b o ż n o ś c i i guśtom l u d z i b a r o k u . Nowa f u n d a c j a d z i ę k i z a ło ż o n e j k a l w a r i i szybko z y s k a ł a p o p u l a r n o ś ć , ś c i ą g a ł a z n a c z n e tłu m y w ie rn y c h , z je d n y w a ła s o b i e w ie lu o fia ro d aw c ó w i p r z y i c h p o p a r c i u s z y b ko s i ę r o z w i j a ł a . 0 a t r a k c y j n o ś c i , z a p o tr z e b o w a n iu o r a z o d ą ż n o ś c i do u t r w a l e n i a i r o z s z e r z e n i a nowo p o w s ta łe g o n a b o ż e ń s t wa p a s y jn e g o ś w ia d c z ą s p e c j a l n e p o d r ę c z n i k i , k t ó r e p o w sta w a ły ju ż od 1610 r . QW 1617 r . k o ń c z y s i ę p ie r w s z y e t a p budowy K a l
w a r i i . M ik o ła j Z e b rzy d o w sk i do s w o je j ś m i e r c i / i 7 V 1620 r . / n i e podejm ow ał ju ż żad n y ch w ię k s z y c h p r z e d s i ę w z i ę ć .
K l a s z t o r b ern ard y n ó w w K a lw a r ii Z e b rz y d o w s k ie j s t a ł s i ę o ś ro d k ie m p ielgrzym kow ym , k t ó r y g łó w n ie o d d z ia ły w a ł n a p o łu d -
n io w ą M a ło p o ls k ę . C h a r a k te r t a k i m ia ł on n ie m a l od p o c z ą tk u z a ł o ż e n i a , cho ć i d e a p rz e w o d n ia f u n d a c j i b y ł a o d m ien n a. Zeb
rz y d o w s k i z a m i e r z a ł u tw o rz y ć t u J e d y n ie f i l i ę m a c ie r z y s te g o k l a s z t o r u św . B e rn a rd y n a w K ra k o w ie . P rz ew id y w a ł o n , że w n i e z b y t dużym k o n w en cie b ę d ą m ie s z k a ć s t a r s i lu b c h o rz y z a k o n n ic y , a w r a z i e p o t r z e b y m o g lib y s i ę w nim s c h r o n i ć b e r n a r d y n i k ra k o w s c y . Wojewoda c h c i a ł n a d a ć f u n d a c j i c h a r a k t e r o ś r o d k a k o n te m p la c y jn e g o , w k tó ry m sam m ógłby oddawać s i ę d e w o c j i . Na tym t l e z ro z u m ia łe s ą o p o ry Z eb rzy d o w sk ie g o s p r z e c iw ia j ą c e g o s i ę ro z b u d o w ie zarów no k l a s z t o r u , j a k i k o ś c i o ł a 1 0 . T ak że i k s i ą ż k i o f ia r o w a n e k l a s z t o r o w i p r z e z f u n d a t o r a d o b ra n e s ą w y r a ź n ie pod k ątem p r z y d a t n o ś c i w ć w ic z e n ia c h a s c e ty c z n y c h , choć z a p o tr z e b o w a n ie b y ło r a c z e j n a l i t e r a t u r ę o c h a r a k t e r z e p a s to r a ln y m . Pom ysł z a ł o ż e n i a k a l w a r i i p r z y k o ś c i e l e i k l a s z t o r z e p r z e k r e ś l i ł p l a n y Z e b rz y d o w s k ie g o . Być mo
ż e n i e s p o d z ie w a ł s i ę o n , ż e nowa fo rm a k u l t u s t a n i e s i ę t a k p o p u l a r n a i w yznaczy f u n d a c j i c h a r a k t e r in n y od z a m ie rz o n e g o .
K l a s z t o r y r e a l i z u j ą c p o s ta w io n e s o b ie c e l e , m u s ia ły m ieć m iędzy Innym i z o rg a n iz o w a n e k s i ę g o z b i o r y . K s i ą ż k i b y ł y ko n ie c z n e zarów no w ż y o iu w ew nętrznym s p o ł e c z n o ś c i k l a s z t o r n e j , j a k i w d z i a ł a l n o ś c i z e w n ę t r z n e j . W ie lk o ść i c h a r a k t e r b i b l i o t e k k l a s z t o r n y c h uwarunkowane b y ły s p e c y f i k ą z a k o n u , p rąd am i ideow ym i e p o k i, w k t ó r e j fo rm o w ały s i ę k s i ę g o z b i o r y , a ta k ż e u z a le ż n io n e od m i e j s c a k l a s z t o r u w o r g a n i z a c j i zak on u / n p . dom s tu d i ó w / i t p .
B e r n a r d y n i i n t e r e s o w a l i s i ę k s i ą ż k ą od p o c z ą tk u swego i s t n i e n i a 1 1 . Każdy k l a s z t o r p o s i a d a ł b i b l i o t e k ę , do k t ó r e j w c h o d z iły r ę k o p iś m ie n n e k o d e k sy z w ła s n y c h s k r y p to r ió w o r a z r ę k o p i s y i d r u k i o fia r o w a n e p r z e z d o b r o d z ie jó w . Z czasem , gdy k s i ą ż k i s t a ł y s i ę t a ń s z e , n i e r e z y g n u ją c z d o n a c j i , b e r n a r d y n i w łasnym k o sz te m k u p o w a li p o t r z e b n e im k s i ą ż k i . O b f i t a p r o d u k c ja w y d aw n icza o k r e s u p o re f o r m a c y jn e g o z m u s iła nabywców do s e l e k o j i w yd aw nictw , a p rą d p o t r y d e n c k i e j r e fo rm y K o ś c io ła spowodował k o n ie c z n o ś ć z a o p a tr y w a n ia s i ę w now ą, a k t u a l n ą l i t e r a t u r ę f i l o z o f i c z n o - t e o l o g i c z n ą . F u n d a c ja k l a s z t o r u w K a l
w a r i i , a z a te m i form ow an ie s i ę k s i ę g o z b i o r u k l a s z t o r n e g o p r z y p a d a n a c z a s , gdy w ła d z e k o ś c i e l n e p o w s z e c h n ie j u ż d o s t r z e g a j ą n i e p o ś l e d n i ą r o l ę k s i ą ż k i w k s z t a ł t o w a n i u o k r e ś lo n y c h
p o sta w ideow ych» P ie r w s z e p o l s k i e w y d a n ia „ In d e k s u k s i ą g z a k a z a n y c h " w l a t a c h 1603 /K ra k ó w / i w 1604 /Z a m o ś ć / s ą d o sk o nałym , w y k ła d n ik ie m t a k i e g o p r z e k o n a n ia . S próbujm y w ię c , p r z y n a jm n ie j s k ró to w o , n a s z k ic o w a ć p r o c e s t w o r z e n i a s i ę now ej b i b l i o t e k i k l a s z t o r n e j w d o b ie r e a k c j i k a t o l i c k i e j .
K r o n ik a k l a s z t o r n a w n a j s t a r s z e j c z ę ś c i o p i s u j ą c e j p o c z ą t k i d z ie jó w f u n d a c j i n i c n i e w spom ina o k s i ę g o z b i o r z e . K ro
n i k a r z o d n o to w a ł t y lk o f a k t p r z e k a z a n i a k l a s z t o r o w i z a b y tk o - wego p s a ł t e r z a p r z e z b i s k u p a P aw ła W o łu ck ieg o 12. I s to tn y m ź r ó dłem do p o z n a n ia n a j s t a r s z e j h i s t o r i i b i b l i o t e k i k a l w a r y j s k i e j j e s t in w e n ta r z j e j zasobów z 1617 r . Dokument t e n je d n a k n i e w y s t a r c z a , gdyż j e d y n i e r e j e s t r u j e z b i o r y b i b l i o t e k i w ma
j u 1617 r . N ie można n a p o d s ta w ie R e g e s tr u p r z e ś l e d z i ć p r o c e su fo rm o w an ia s i ę k s i ę g o z b i o r u , o k r e ś l i ć w y ra ź n y ch g r a n i c c z a sowych a n i u ch w y cić w s z y s tk i c h ź r ó d e ł wpływu k s i ą ż e k do b i b l i o t e k i . Nawet t a k pomocny s p i s d o b ro d z ie jó w b i b l i o t e k i p o p r z e d z a ją c y wykaz in w e n ta rz o w y w y l i c z a t y l k o w a ż n ie js z y c h o f i a rodaw ców , n i e k i e d y p o d a je t y t u ł o f ia r o w a n e j p r z e z n ic h k s i ą ż k i o r a z p r z y b l i ż o n y c z a s d o n a c j i . Z pomocą p r z y c h o d z ą t u z a p i s y p r o w e n ie n c y jn e n a k s ią ż k a c h zachow anych z tam te g o o k r e s u 1 4 .
P am iętam y , że w 1609 r . z o s t a ł a p r z e k a z a n a b ernard y nom g oto w a f u n d a c j a . W c z e ś n ie j je d n a k , j u ż w c z a s i e budowy k o ś c i o ł a i k l a s z t o r u , p r z e b y w a li tam z a k o n n ic y . D la i c h p o t r z e b m u s ia ł i s t n i e ć n i e w i e l k i k s i ę g o z b i ó r . P o t w i e r d z a j ą to prow en
i e n c j e B o n aw en tu ry z P o z n a n ia , k t ó r y ja k o k o m is a rz g e n e r a ln y w iz y to w a ł w 1607 r . k l a s z t o r y b e r n a r d y ń s k i e . O d w ie d z ił t a k ż e p o w s ta ją c y konw ent w K a lw a r ii 15. Mimo n i e s p r z y j a j ą c y c h w a ru n ków i n ie p e w n o ś c i co do d a ls z y c h losów n i e t y l k o f u n d a c j i , a l e i p r o w i n c j i 4 fi, k o m isa rz p r z e z n a c z y ł k i l k a k s i ą ż e k „p ro lo c o C a l v a r i a e " . N ie wiadomo d o k ła d n ie i l e k s i ą ż e k l i c z y ł k s ię g o z b ió r* po w i z y t a c j i B o n aw en tu ry z P o z n a n ia . Z zachow a
n ych e g z e m p la rz y o r a z z z a p is u i n w e n ta r z a szacow ać go można n a o k o ło 30 wolum inów . W s k ła d k s i ę g o z b i o r u w e s z ły p r z e d e w sz y stk im k s i ą ż k i po k a z n o d z i e i J a k u b ie Ż a b c z y ń sk im . Z a p is y p ro w e n ie n c y jn e k s i ą ż e k , k t ó r e po nim s i ę z a c h o w a ły , p o z w a la ją o d tw o rzy ć k o l e j e je g o ż y c i a . W 1595 r . p e ł n i ł f u n k c ję k a z n o d z i e i w W il n ie , g d z ie o tr z y m a ł w d a r z e od A le k s a n d r a C h o d k ie -
w ie ż a t r a k t a t d o g m a ty c z n o -a p o lo g e ty c z n y T om asza B o z iu s a „De s i g n i s E c c l e s i a e D e i" /BBK s y g n . W.5 6 , J . 5 6 / 1 7 . W l a t a c h n a s tę p n y c h b y ł k a z n o d z i e j ą w k o n w e n c ie b y d g o sk im . Zapewne m u s ia ł s i ę i n te r e s o w a ć b i e ż ą c ą l i t e r a t u r ą t e o l o g i c z n ą i nabywać j ą do b i b l i o t e k i ta m te js z e g o k l a s z t o . r u , s k o ro b i b l i o p o l a p o z n a ń s k i S t e f a n W in k le r o f ia r o w a ł mu „ C o l l a t i o n e s s a c r a e " B re d e n - b a c h a . N a s tę p n ą p la c ó w k ą Ż a b o z y ń s k ie g o b y ł Lwów, g d z ie w 1600 r . n a b y ł d l a s i e b i e „ A n t id o t a e v a n g é l ic a " Tom asza S t a - p l e t o n a /BBK s y g n . W.5 9 / . Rów nież ja k o k a z n o d z i e j a p rz e b y w a ł w L u b l i n i e w l a t a c h 1 6 0 2 -1 6 0 4 i n a b y ł d l a b i b l i o t e k i ko nw entu 10 tomów „R oczników " B a r o n iu s z a x . K o le jn ą p la c ó w k ą d u s z p a s 18 t e r s k ą b y ł a K a lw a r ia lu b j e d e n z p o b l i s k i c h k l a s z t o r ó w . Zm arł w 1607 r . „ D i s p u t a t i o n e s de s a n c t o m a tr im o n ii s a c ra m e n to " To
m asza S a n c h e z a wydane w A n tw e r p ii w 1607 r . m a ją j e s z c z e je g o z n a k w ła s n o ś c io w y . W iz y ta c ja B o n aw en tu ry z P o z n a n ia m u s ia ła s i ę z atem odbyć p r z y koń cu 1607 r .
O prócz k s i ą ż e k d ru k o w a n y c h , do p o w s t a j ą c e j b i b l i o t e k i k i a s z t o r n e j p r z e z n a c z o n e z o s t a ł y t a k ż e r ę k o p i s y k a z a ń Ż ab czy ń s k ie g o w 13 w o lu m in a c h . Z a p is in w e n ta rz o w y i n f o r m u j e , że „ z o s t a ł y p r z e z n a c z o n e p r z e z B o n aw enturę z P o z n a n ia , m i n i s t r a p r o - w i n c j i , w p o c z ą tk a c h kon w en tu " 19. Być m oże, że i in n e r ę k o p i sy h o m il e t y c z n e , k t ó r e z a r e je s t r o w a n o w in w e n ta r z u tu ż po r ę k o p is a c h Ż a b c z y ń s k ie g o , ró w n ie ż w tym c z a s i e w p ły n ę ły do k s i ę g o z b io r u .
P o d c z a s w sp o m n ian ej w i z y t a c j i k o m is a rz g e n e r a ln y p o t w i e r d z i ł lu b sam z a o p a t r z y ł p o w s t a ją c ą f u n d a c ję w k i l k a in n y c h j e s z c z e d ru k ó w . M iędzy in n y m i je g o z a p i s spo ty k am y n a „ P o s t y l l i " W i c e l i u s a /BBK s y g n . A .3 4 6 / i p i ę c i u w o lum inach „K azań"
J a n a O s o r iu s a /BBK s y g n . A .4 7 / . P rz y a n a l i z i e t r e ś c i o w e j k s i ą ż e k s ta n o w ią c y c h z a c z ą te k b i b l i o t e k i k a l w a r y j s k l e j z w ra c a uw a
gę f a k t , ż e w ię k s z o ś ć z n i c h ma p r o f i l a p o lo g e ty c z n o - p o le m ic z - ny /S á n c h e z , B e l la r m i n , S t a p l e t o n / .
B o n a w e n tu ra z P o z n a n ia , j u ż ja k o p r o w i n c j a ł , j e s z c z e dwa r a z y w iz y to w a ł k l a s z t o r w K a l w a r i i . W 1609 r . p o t w i e r d z i ł n o we n a b y t k i , a w 1610 p r z e z n a c z y ł do b i b l i o t e k i k i l k a k s i ą ż e k po K a s p rz e P ra c k im . Te o s t a t n i e , fo rm a tu f o l i o , m ia ły c h a r a k
t e r m o ra ln o -p ra w n y / M .A z p ll c u e t a , D .S o to / i z o s t a ł y n a jp r a w - d o p o d o b n ie j n a b y te p o d c z a s s tu d ió w P r a c k ie g o w Rzymie 20.
K s i ą ż k i b a r d z i e j d l a n ie g o u ż y t e c z n e , m n ie js z e g o f o r m a tu , mu- s i a ł p r z y p u s z c z a l n i e z a b r a ć z e s o b ą u d a ją c s i ę ze Lwowa w 1608 r . n a m is j ę m o sk iew sk ą, g d z ie w k ró tc e p o n i ó s ł ś m ie r ć 2 1 .
Z a k o n n ic y n i e m o g li je d n a k p o p r z e s t a ć n a przypadkowym p o m n aż a n iu k s i ę g o z b i o r u . T r z e b a z a ło ż y ć , ż e z c h w ilą uk o ń
c z e n i a budowy k o ś c i o ł a 1 k l a s z t o r u o ra z u t w o r z e n i a n o rm a ln e j o b sa d y k o n w e n tu , p r z e ł o ż e n i i p e ł n i ą c y f u n k c ję b i b l i o t e k a r z a - k a z n o d z ie j e , m u sie l i z a t r o s z c z y ć s i ę o p lan o w e z a o p a try w a n i e s i ę w k s i ą ż k i p o c h o d z ą c e z z a k u p u . S p o ty k a s i ę do d z i ś d u ż ą l i c z b ę k s i ą ż e k z p r o w e n ie n c ją „ l o c l C a l v a r i e n s i s " . Mu- s i a ł y o n e , p r z y n a jm n ie j c z ę ś c io w o , w e jś ć do k s i ę g o z b i o r u p r z e d ro k ie m 1 6 1 4 , gdyż sto su n k o w o du ży z b i ó r J a k i r e j e s t r u j e i n w e n ta rz w 1617 r . m u s ia ł s to p n io w o n a r a s t a ć p r z e z k i l k a l a t . Z la k o n ic z n e g o z a p is u „ l o o i C a l v a r i e n s i s " m ożna w n iosk ow ać, ż e w ydaw nictw a w t e n sp o só b sygnow ane p ra w d o p o d o b n ie p o c h o d z i ł y z zak u p u dokonanego p r z e z z a k o n n ik ó w . W p rz y p a d k a c h h o - w iem , gdy k s i ą ż k i z o s t a ł y k l a s z t o r o w i d a ro w a n e , b i b l i o t e k a r z s k r z ę t n i e n o to w a ł w z a p i s i e w łasn o ścio w y m n a z w isk o o f ia r o d a w c y .
F u n k c ję b i b l i o t e k a r z a w l a t a c h 1608-1611 p e ł n i ł M e lc h io r D ę b i ń s k i, k t ó r y b y ł w tym c z a s i e k a z n o d z i e ją k o n w en tu . Z a p is y n a k s ią ż k a c h i n f o r m u j ą , że K a lw a r ię o p u ś c i ł w m arcu 1611 r . , a b y o b ją ć g w a rd ia ń s tw o w B y d g o szo zy /BBK s y g n . 0 .1 1 5 , M .173, A .8 6 1 / . D użą t r o s k ę o k s i ę g o z b i ó r w y k a z u je g w a rd ia n B e rn a rd y n Ż ó r a w iń s k i. N abył on w 1612 r . d l a b i b l i o t e k i k i l k a n a ś c i e k s i ą ż e k i p o z o s ta w i ł n a n i c h z a p is y „ p ro c e l l a p r a e d i c a t o r i s " . Zakup k s i ą ż e k z fu n d u s z u k l a s z t o r n e g o n i e o z n a c z a , aby k s i ę g o z b i ó r n i e r o z r a s t a ł s i ę d z i ę k i innym ź ró d ło m z a o p a t r z e n i a . N a d a l w chodzą do z b io r u b i b l i o t e c z n e g o z n a jd u ją o e g o s i ę w c e l i k a z n o d z i e i p o je d y n c z e k s i ą ż k i lu b k ilk u to m o w e ic h z e s
ta w y , p rz e k a z y w a n e p r z e z zak o n n ik ó w . I t a k l e k t o r B ened y kt B u ła k o w sk i p r z e k a z a ł sw o je k s i ą ż k i w 1611 r . p r z e d p r z e j ś c i e m do r e fo rm a tó w , b l i ż e j n i e zn a n y nam l e k t o r K r z y s z t o f p o z o s t a w ił żyw ot św . T e r e s y , a Paw eł Ł ę c z y c k i d a ro w a ł do b i b l i o t e k i p r z e tłu m a c z o n e p r z e z s i e b i e „ R e l a c j e p o w szech n e" J a n a B o t e r a .
N ie b r a k ł o t e ż darów od d o b ro d z ie jó w ś w ie c k ic h i du
chow nych. N a le ż y p r z y p u s z c z a ć , ż e u r o c z y s t o ś c i , j a k p o ś w ię c e n i e k o ś c i o ł a , k a p l i c czy o d p u s ty , b y ły o k a z ją do p r z e k a z y -
w a n la d a ro w iz n n a r z e o z k l a s z t o r u . J a k o j e d e n z p ie rw s z y c h zn an y ch o fia ro d a w c ó w Sew eryn P rz y p k o w sk i „konw entow i k a lw a - r y js k ie m u d a ł " „ B i b l i ę " w ydaną w A n tw e r p ii w 1534 r . /BBK s y g n . E . 1 3 8 / . W m ia rę w z r o s tu p o p u l a r n o ś c i konw entu p rzy b y w a
j ą l i c z n i e j s i d o b r o d z i e j e b i b l i o t e k i . K r o n ik a r z s p i s a ł n a z w is k a z n a m ie n its z y c h o fia ro d aw c ó w , a b a d a n ia p r o w e n ie n o y jn e u j a w n i a j ą , ż e w l a t a c h 1 6 1 4 -1 6 1 5 w p ły n ę ło od n i c h do k s i ę g o z b i o r u k l a s z t o r n e g o k i l k a d z i e s i ą t woluminów k s i ą ż e k , g łó w n ie fo rm a tu f o l i o . Do d o b ro d z ie jó w b i b l i o t e k i n a l e ż e l i : M ik o ła j Z e b rzy d o w sk i w ojew oda k r a k o w s k i, J a n Z e b rzy d o w sk i / s y n M iko
ł a j a zm .1641 r . / s t a r o s t a l a n c k o r o ń s k i , Anna R a d z iw iłło w a /1 5 6 7 - 1 6 1 7 / k s i ę ż n a k u r la n d z k a , Anna z R u sz c z y L u b o m irsk a / o k . 1 5 8 1 -1 6 3 9 / k a s z te la n o w a w o jn ic k a , Z o f i a Jo rd a n o w a z D ro - g i n i i , F r y d e r y k G u t t e t e r - D o b r o d z l e j s k i z B o n e ty n a , J a n Ż ó ł
k ow ski / l l f l a v i u s , zm. 1 6 1 5 / d z ie k a n d o b c z y c k i, S e b a s t i a n Wo- ł u c k i s t a r o s t a r a w s k i, W ładysław z e S t e r n b e r k u /z m . 1 6 1 5 /.V
N a jw ię c e j uw agi n a le ż y p o ś w ię c ić darom książkow ym p o c h o dzącym od f u n d a t o r a konw entu M ik o ł a ja Z e b rz y d o w s k ie g o . B i
b l i o t e k a r z z a p i s a ł w w y k a z ie d o b r o d z ie jó w , ż e „ f u n d a t o r . . . p r a e c ip u o s D o c to r e s c o m p a r a v i t " . I s t o t n i e z d o n a c j i Z e b rz y do w sk ieg o z n a l a z ł y s i ę w b i b l i o t e c e w ieloto m o w e d z i e ł a ojców k o ś c i o ł a : H ie ro n im a , A m brożego, A u g u sty n a i G r z e g o rz a W ie lk ie g o . J e d n a k ż e n a p a t r y s t y c e n i e w y c z e rp a ły s i ę d a r y w ojew ody.
Z a o p a tr z y ł on b i b l i o t e k ę k l a s z t o r n ą w k o m e n ta rz e s k r y p t u r y s -
23 24 25
ty o z n e P in e d y , L o r in ie g o , A y g v an ieg o . S zczególnym w zg lę dem Z e b rz y d o w sk ie g o c i e s z y ł s i ę w id o c z n ie h i s z p a ń s k i k a r m e l i t a J o a n n e s a J e s u M a rią , gdyż k u p i ł do b i b l i o t e k i n i e t y l k o a s c e t y c z n e k o m e n ta rz e do „ K s ię g i H io b a " , „ P i e ś n i nad p i e ś n i ą - mi i L a m e n ta c ji J e r e m ia s z a " 2 6, a l e p o d a ro w a ł t r z y in n e je g o t y t u ł y o c h a r a k t e r z e w y b i t n ie j u ż a s c e ty c z n y m . Są t o : „ T h e o - l o g i a m y s t i c a " , „De p r u d e n t i a j u s t o r u m " , „ I n s t r u c t i o n o v i t i o - rum" 27. Z estaw t e n Z e b rzy d o w sk i u z u p e ł n i ł czterotom ow ym wyda
niem „ M e d y ta c ji" W in c e n te g o B ru n a . W ym ienione k s i ą ż k i p o c h o d z i ł y z b ie ż ą c e g o z a k u p u , n a co w s k a z u ją d a t y w ydań. N ie b y ły t o w ię c d a r y z przypadkow o k u p io n y c h c z y t e ż o trz y m an y c h k s i ą ż e k , a l e f u n d a t o r d o b i e r a ł t y t u ł y z o k r e ś l o n ą I n t e n c j ą . Za
chow ały s i ę t a k ż e e g z e m p la rz e p o c h o d z ą c e z p ry w a tn e g o k s i ę g o z b io r u M ik o ła ja Z e b rz y d o w sk ie g o , k t ó r e p r z e k a z a ł k l a s z t o r o w i .
M ają one s u p e r e x l i b r i s w ojew ody - h e r b Radwan z I n i c j a ł a m i NZPC / N i c o l a u s Z e b rzy d o w sk i P a l a t i n u s C r a c o v i e n s i s / w y t ł o c z o - ny n a d o l n e j o k ł a d z i n i e opraw y 28. B ędące do d y s p o z y c j i c z t e r y w olum iny o d p o w ia d a ją sw o ją t r e ś c i ą p o p r z e d n io w ym ienionym . N a j b a r d z i e j do n i c h j e s t z b l i ż o n a a s c e t y c z n a ro z p ra w a K rz y s z
t o f a Wars z e w ic k ie g o „De c o g n i t i o n e s u i i p s i u s " . P o j a w i a j ą s i ę t a k ż e d z i e ł a p o le m is tó w : b e l g i j s k i e g o j e z u i t y J a n a D a v id a 29 i P o la k a A d r ia n a J u n g a 30. W ojewoda p r z e k a z a ł w r e s z c i e b e r n a r d y nom d z i e ł o wychowawcy swego s y n a J a n a - „ Z w ie r c ia d ło r o c z n e "
S z c z ę sn e g o Ż e b ro w s k ie g o . P ie rw s z e d a r y k s ią ż k o w e f u n d a t o r a p o c h o d z ą z 1611 r . N ie s p o ty k a s i ę z a p isó w w y k r a c z a ją c y c h p o z a 1616 r . N a le ż y d o d a ć , ż e Z e b rzy d o w sk i n i e t y l k o p r z e k a z y w ał k l a s z t o r o w i k s i ą ż k i , a l e a sy g n o w a ł t a k ż e pewne sumy p i e n ię d z y n a w y b ra n e p r z e z zak o n nik ó w d z i e ł a .
D rugim z e s p o łe m , o c h a r a k t e r z e w y b i t n ie h o m ile ty c z n y m , k t ó r y w s z e d ł do b i b l i o t e k i k l a s z t o r n e j , b y ł k s i ę g o z b i ó r p r o b o s z c z a w S o b o le w ie i d z ie k a n a d o b c z y c k ie g o w y s tę p u ją c e g o pod z la ty n iz o w a n y m n a z w isk ie m J o a n n e s I l f l a v i u s / Ż ó łk o w s k i? /. J e go k s i ą ż k i w l i c z b i e k i l k u d z i e s i ę c i u woluminów z o s t a ł y p r z e - k a z a n e do K a l w a r ii w 1615 r . n a mocy t e s t a m e n tu 31 . K o n ta k ty o f ia r o d a w c y z konwentem k a lw a r y js k im b y ły w c z e ś n i e j s z e , bo j u ż 2 c z e rw c a 1613 r . p o z o s ta w i ł t u „Opus e r u d itis s im u m " św . I r e n e u s z a .
N a s tę p n y po B o n a w en tu rze z P o z n a n ia p r o w i n c j a ł b e r n a r d y nów K r z y s z t o f S c ip io d e l Campo w iz y to w a ł K a lw a rię w 1614 r . Z g o d n ie z o b o w ią z u ją c ą p r a k t y k ą p o d c z a s w i z y t a c j i i n t e r e s o w a ł s i ę p o w s t a ją c ą b i b l i o t e k ą . P o t w i e r d z i ł on n a w ła s n o ś ć k l a s z t o r u nowe n a b y t k i o r a z p r z e z n a c z y ł k s i ą ż n i c y „ w ie le k s ią ż e k " , j a k i e p o z o s t a ł y po M a r ia n ie P o s tę k a ls k im / o k . 1 5 5 0 -1 6 1 4 / . Ni wiadomo i l e k s i ą ż e k l i c z y ł je g o p ry w a tn y z b i ó r . O k r e ś le n i e k r o n i k a r z a , że p o s i a d a ł „ w ie le k s ią ż e k " j e s t praw d o p o d o b n e, p o n iew a ż k a r i e r a P o s t ę k a l s k i e g o b y ł a b o g a ta . P e ł n i ł u rz ą d p r o w i n c j a ł a / 1 5 9 9 - 1 6 0 2 / , b y ł le k to r e m w s tu d iu m w a rsza w sk im , wy
j e ż d ż a ł do Rzymu, g d z ie o trz y m a ł ja k o p ie r w s z y z Polaków g o d n o ść d e f i n i t o r a g e n e r a ln e g o , b r a ł u d z i a ł w w y p raw ie m o skiew s
k i e j M aryny M niszchów ny i w r e s z c i e o p ra c o w a ł p o d r ę c z n ik n a b o - ż e ń s tw a dró żkow ego w K l a w a r ii . W w yniku p o s z u k iw a ń p ro w e - n ie n c y jn y c h w b i b l i o t e c e k a l w a r y j s k i e j o d n a le z io n o o b e c n ie j e d y n i e t r z y k s i ą ż k i z p o d p ise m P o s t ę k a l s k i e g o .
P rz y a n a l i z i e t r e ś c i o w e j k s i ą ż e k , k t ó r e w p ły n ę ły od do b r o d z ie jó w , nasuw a s i ę p r z y p u s z c z e n i e , ż e w i e l e darów b y ło in s p ir o w a n y c h p r z e z b i b l i o t e k a r z a . Mało j e s t d u b le tó w , choó w ię k s z o ś ć k s i ą ż e k p o c h o d z i z b i e ż ą c e j p r o d u k c j i w y d a w n ic z e j, a opraw y w y k a z u ją t e n sam w a r s z t a t i n t r o l i g a t o r s k i . W m ia rę r o z r a s t a n i a s i ę z b i o r u , gdy d o b ro d z ie jo m t r u d n i e j b y ło z o r ie n to w a ć s i ę w je g o b r a k a c h , n i e w ą t p l i w i e za. r a d ą b ern ard y n ó w sam i n i e k u p o w a li k s i ą ż e k , l e c z d a w a li p i e n i ą d z e n a io h z a k u p . U p o w a ż n ia ją do t a k i e g o w n io sk u z a p i s y , k t ó r e mówią o g ó l n i e ,
że k s i ą ż k a z o s t a ł a z a k u p io n a „z ja łm u ż n y d o b r o d z ie jó w " , lu b o k r e ś l a j ą k o n k r e t n i e : „ l i b e r c o m p a ra tu s ex e le e m o s y n a f u n d a - t o r i s N i c o l a i Z e b rz y d o w s k i" . P o z w a la ło to p ian ow o u z u p e łn i a ć k s i ę g o z b i ó r i nabywać a k t u a l n i e p o tr z e b n e p o z y c j e . Z a k o n n ic y k u p o w a li k s i ą ż k i n i e t y lk o z ja łm u ż n y n a t e n c e l s p e c j a l n i e p r z e z n a c z o n e j p r z e z d o b r o d z ie jó w , a l e w m ia rę m o ż liw o ś c i f i nansow ych k l a s z t o r u w y d a tk o w a li pewne kw oty n a p o w ię k s z e n ie z b io ró w . Ś w iad czy o tym z a k u p w ydaw nictw p r z e z g w a rd ia n a Ż ó - ra f c iń s k ie g o w 1612 r . P o n a d to zachow ane n a n i e k t ó r y c h k s i ą ż kach z a p i s k i i n f o r m u j ą , i l e k o s z to w a ło nowe d z i e ł o i je g o op ra w a . 0 k o n t a k t a c h b ern a rd y n ó w k a lw a r y j s k ic h z k s ię g a r z a m i mówi n o t a t k a n a j e d n e j z k s i ą ż e k /BBK s y g n . E . 7 / , ż e o f i a r o w ał j ą „ B u rc h a rd u s K n ik iu s b i b l i o p o l a e t c i v i s C r a c o v ie n s is "
w 1618 r .
W y s iłk i p o d j ę t e w okół z g ro m a d z e n ia o d p o w ie d n ie g o k s i ę g o - z b i o r u s p r a w i ł y , że k ilk u to m o w y z b i ó r » „ p ro lo c o C a l v a r l a s "
z 1607 r . r o z r a s t a ł s i ę s to p n io w o . W 1612 r . k s i ą ż k i sygnow a
no „ p ro c e l i a p r a e d i c a t o r i s " , a l e ju ż w k ró tc e m usian o k s i ę g o z b ió r p r z e n i e ś ć do s p e c j a l n e g o p o m ie s z c z e n ia , s k o r o K r z y s z t o f S c i p io d e l Campo p r z e z n a c z a k s i ą ż k i „ p ro l o c o " , a naw et s p o r a d y c z n ie „ p ro l i b r a r l a " . A u to r i n w e n ta r z a w 1617 r . nazyw a z b i ó r b i b l i o t e k ą , a S c i p io d e l Campo w c z a s i e d r u g i e j w i z y t a c j i w 1621 r . p r z e k r e ś l a ł n i e k i e d y dawny z a p is „ p ro l o
co" z a s t ę p u j ą c go nowym „ p ro l i b r a r i a " . Można z r e s z t ą d o ść d o k ła d n ie o k r e ś l i ć w ie lk o ś ć z b io ró w b i b l i o t e k i i tem po j e j ro z w o ju . I n w e n ta r z w s k a z u je , że w m aju 1617 r . z n a jd o w a ło s i ę 668 wolum inów , a od m aja 1617 r . do s t y c z n i a ro k u n a s tę p n e g o p r z y b y ło 17 nowych p o z y c j i w 22 w o lu m in a c h . N ie w ą tp liw ie k s i ę g o z b ió r k l a s z t o r n y b y ł w ię k s z y , gdyż muslmy do n ie g o d o d a ć
k s i ę g i l i t u r g i c z n e , k t ó r e s ł u ż y ł y n a oo d z i e ń do o d p r a w ia n ia n a b o ż e ń stw i c h ó ro w e j m o d litw y b r e w ia r z o w e j. K o n s ty tu c je b o wiem g e n e r a ln e f r a n c is z k a n ó w , c h y b a ze względów c z y s to p r a k - ty o z n y c h p o s t a n a w i a ł y , ż e „ v o lu m in a e o c l e s i a s t i c a " j a k m s z a ły , b r e w i a r z e , l e k c j o n a r z e , a n t y f o n a r z e i k s i ą ż k i im p o d o b n e , ma- j ą s i ę z n a jd o w ać „ i n a l i o lo c o " o J. Z a k o n n ic y k a lw a r y j s c y t r z y m a li s i ę t a k i e j z a s a d y , gdyż w in w e n ta r z u b i b l i o t e k i p ra w ie n i e w idzim y k s i ą ż e k l i t u r g i c z n y c h , a tru d n o n a w e t p r z y p u s z c z a ć , aby k l a s z t o r t a k i c h n i e p o s i a d a ł . N ie ma w nim w zm ianki a n i o chórowym p s a ł t e r z u z d a r u W o łu c k ie g o , a n i n i e z o s t a ł o z a r e j e s t r o w a n e „ P o n t i f i c a l e " , k t ó r e o f ia r o w a ł d l a now ej f u n d a c j i n u n c ju s z K la u d iu s z R an g o n i z o k a z j i p o ś w ię c e n ia k a m ie n i a w ę g ie ln e g o pod k o ś c i ó ł /BBK s y g n . S . 5 i / . K s ię g o z b ió r l i t u r g i c z n y z n a jd o w a ł s i ę c z ę ś c io w o w z a k r y s t i i , w c z ę ś c i z a ś w c h ó r z e , g d z i e p u l p i t m ia ł s p e c j a l n ą s z a f k ę n a k s i ą ż k i .
K s i ę g o z b i ó r k l a s z t o r u k a lw a r y j s k ie g o w 1617 r . b y ł z b i o rem celow o zo rg an izo w an y m . Z a k o n n ic y m i e l i do d y s p o z y c ji z a s a d n ic z ą l i t e r a t u r ę p o t r z e b n ą w i c h p r a c y w e w n ę trz n e j i zew
n ę t r z n e j . B i b l i o t e k a z n a jd o w a ła s i ę w s p e c ja ln y m p o m ie s z c z e n i u , a k s i ą ż k i b y ły u s ta w io n e n a p ó łk a c h w ed łu g fo rm a tó w , g r z b i e ta m i n a z e w n ą tr z . Na n i e k t ó r y o h zachow anych e g z e m p la r z a c h d z i ś j e s z c z e z n a j d u j ą s i ę n a p i s y , k t ó r e in f o r m u ją o a u t o r z e i t y t u l e wolum inów . N a p is y t e s p o rz ą d z o n o praw dopodob
n i e n a w s z y s tk i c h k s i ą ż k a c h . N ie można i c h je d n a k o d o z y ta ć , gdyż z o s t a ł y a lb o z a t a r t e , a lb o z a k le jo n e p r z e z p ó ź n ie j s z y c h b i b l i o t e k a r z y . N a p is y m ia ły u ł a t w i ć c z y te ln i k o w i w y s z u k a n ie p o t r z e b n e j p o z y c j i b ez k o n i e c z n o ś c i z d e jm o w a n ia z p ó łe k i w e r
to w a n ia w i ę k s z e j i l o ś c i w olum inów .
S k o m p leto w an ie k s i ę g o z b i o r u i je g o u p o rz ą d k o w a n ie n a le ż y z a w d z ię c z a ć Ludwikowi B ogu sk iem u , k t ó r y b y ł b i b l i o t e k a r z e m konw entu w l a t a c h I 6 l i - l 6 i 8 . To zapew ne on i n s p i r o w a ł i p o z y s k iw a ł d a r y d l a b i b l i o t e k i o r a z p r o w a d z ił zak up nowych p o z y c j i . Możemy n aw et p o w ie d z ie ć , że w ydaw nictw a w ie lo to m o w e , k t ó r y c h c z ę ś c i drukow ano s u k c e s y w n ie , nabyw ał w m ia rę u k a z y - w a n ia s i ę i c h n a ry n k u k s ię g a r s k i m 35. T r o s k a B o g u sk ie g o o k s i ę g o z b i ó r p r z e j a w i a ł a s i ę n i e t y lk o w p o m n ażan iu z b io ró w i i c h u d o s t ę p n i a n i u / n a p i s y n a g r z b i e t a c h / , a l e ró w n ie ż i w k o n
s e r w a c j i k s i ą ż e k /o p r a w y / .
Możemy w y ró ż n ić dwa ty p y opraw c h a r a k t e r y s t y c z n y c h d l a b i b l i o t e k i k a l w a r y j s k i e j . P ie rw s z y z n i c h , d o m in u ją c y i l o ś c io w o , p rz y p o m in a opraw y w a r s z ta tó w n i e m ie c k ic h i sk a n d y n aw s- k i c h , k t ó r e b y ł y sto so w a n e w w iek u XVI i n a p o c z ą tk u XVII . Są t o opraw y z d e s e k o b c i ą g n i ę t y c h b i e l o n ą s k ó r ą i w yposażone w k la m ry . Zarówno g ó r n a , j a k i d o l n a o k ł a d z i n a o z d o b io n e s ą p odw ó jn ą lu b p o t r ó j n ą ram ką w y tło c z o n ą r a d e łk ie m n a ś l e p o . Z w ie r c ia d ło j e s t o z d o b io n e c e n t r a l n i e po łożonym w y c isk ie m p l a - k ieto w y m , n a k tó ry m n a j c z ę ś c i e j p o w ta rz a s i ę motyw U krzyżow a
n e g o , M a tk i B o ż e j lu b D aw ida g r a j ą c e g o n a c y t r z e . P l a k i e t y t ło c z o n e s ą w z ł o c i e - n a g ó r n e j o k ł a d z i n i e n a j c z ę ś c i e j n a czerw ono b a r w io n e j p o d k ła d c e , n a d o l n e j - w p r o s t n a b ia ły m t l e s k ó r y . G r z b i e t y n i e m ają d e k o r a c j i , a jedynym elem entem z d o b n iczy m s ą g ru b e z w ię z y , k t ó r e d z i e l ą g r z b i e t y n a k i l k a sy m e t
ry c z n y c h p ó l . B lok k s i ą ż k i pom alow any j e s t n a c z erw o n o . Ca
ł o ś c i d o p e ł n i a n a p is t ło c z o n y w z ł o c i e m iędzy poziom ym i ram kami o k ł a d z i n y g ó r n e j . P o d a je on a u t o r a i s k ró c o n y t y t u ł d z i e ł a , a p r z y w y daw nictw ach w ielotom ow ych - c z ę ś c i , k t ó r e o b e j m uje w o lu m in . Oprawy p o c h o d z ą z w a r s z t a t u je d n e g o i n t r o l i g a t o r a , n a jp r a w d o p o d o b n ie j k ra k o w s k ie g o . Możemy t a k s ą d z i ó , gdyż k s i ą ż k i p o c h o d z ą c e z ró ż n y c h ź r ó d e ł w pływ u, n i e z a l e ż n i e od te g o c zy b y ły drukow ane w k r a j u , c z y t e ż p o z a n im , m ają t e n sam ty p o p raw . D ru g i r o d z a j s ta n o w ią m ię k k ie opraw y z b i a ł e g o p e rg a m in u z a o p a t r z o n e w jed w ab n e taśm y lu b rz e m ie n n e s z n u r y . N ie ma n a n i c h ż a d n y ch o z d ó b . T y lk o n i e k t ó r e z n i c h m ają n a o k ł a d z i n i e g ó r n e j w y tło c z o n e w z ł o c i e n a p i s y z a u to re m i t y tu łe m k s i ą ż k i . S p o ra d y c z n ie t y l k o s p o ty k a s i ę w olum iny o praw n e w b i a ł ą lu b czerw o n ą t e k t u r ę . Oprawa p ie r w s z e g o r o d z a j u uw ażana b y ł a p r z e z b i b l i o t e k a r z a , a zapew ne t a k ż e p r z e z ś r o d o w isk o , z a opraw ę w ła ś c iw ą , m ożna p o w ie d z ie ć - typow ą d l a k s i ą ż e k b i b l i o t e k i k l a s z t o r n e j . S p is in w e n ta rz o w y z i 6 i 7 r . n ig d y bowiem n i e i n f o r m u j e , że k s i ą ż k a ma t a k ą w ł a ś n ie o p raw ę, z a z n a c z a n a t o m i a s t opraw ę perg am in o w ą lu b te k tu r o w ą ja k o c e chę in d y w id u a ln ą w olu m inu , a w ię c o d b i e g a j ą c ą od p r z y j ę t e j kon w e n c j i . Dodajmy j e s z c z e , że n i e ma p r a w id ło w o ś c i, ab y o k r e ś l o n a g r u p a k s i ą ż e k m ia ła p ie r w s z y lu b d r u g i ty p opraw y. Obyd
wa r o d z a j e opraw spotykam y we w s z y s tk ic h f o r m a ta c h , n i e z a l e ż n i e od t r e ś c i k s i ą ż e k i ź r ó d ł a ic h p o c h o d z e n ia .
Spotykam y w r e s z c i e opraw y z s u p e r e x l i b r i s e m b i b l i o t e k i k l a s z t o r n e j /BBK sy g n U .6 5 , U .1 0 8 / . R ó ż n ią s i ę one z n a c z n ie od opraw y ty p o w e j, gdyż d e s k i p o k r y te s ą j a s n o b r u n a t n ą s k ó r ą ; in n e s ą t e ż e le m e n ty d e k o r a c y jn e t ł o c z o n e c a łk o w ic ie w z ł o - c i e . Zarówno! g ó r n a , j a k i d o ln a o k ł a d z i n a o z d o b io n e z o s t a ł y p r o s t o k ą t n ą ram ką z p o dw ó jn y ch l i n i i p r o s t y c h . W każdym ro g u ra m k i z n a j d u j ą s i ę p o s t a c i e e w a n g e lis tó w w y tło c z o n e ste m p la m i w k s z t a ł c i e t r ó j k ą t a o n i e r e g u l a r n e j ) , p r z e c i w p r o s t o k ą t n e j . Z w ie r c ia d ło o k ła d z in y g ó r n e j p o d z ie lo n e z o s t a ł o n a k i l k a p ó l , n a k t ó r y c h , p o c z y n a ją c od g ó r y , z n a j d u j ą s i ę : n a p i s z n a z w is kiem a u t o r a i ty tu łe m d z i e ł a , o w aln a p l a k i e t a z w iz e ru n k ie m C h r y s tu s a , s u p e r e x l i b r i s s k ł a d a j ą c y s i ę z n a p i s u „Pro B i b l i o - th e c a e / s i c ! / C a l v a r i a e Z e b r z y d o v i e n s i s " i h e r b u Z ebrzy d ow s
k i c h Radwan, k t ó r y u m ie sz c z o n o n a ozdobnym barokowym k a r t u s z u w o w a ln e j ra m c e . O k ła d z in ę d o l n ą p o z a ram ką i e w a n g e lis ta m i, z d o b i w y tło c z o n a p o ś ro d k u p l a k i e t a z p o s t a c i ą Madonny z D z ie c i ą t k i e m . Ja k o dodatkow ych elem entów d e k o r a c y jn y c h i n t r o l i g a t o r u ż y ł j e s z c z e m ałych tło k ó w z k w ia ta m i. G r z b i e t opraw j e s t o z d o b io n y . Zw ięzy p o d k r e ś lo n e z o s t a ł y poziom ym i ś le p y m i l i n i a m i, a w p o la c h m iędzy n im i w y tło c z o n o k w ia to n y .
Pow yższe u w a g i, choó s ł u s z n e d l a w i ę k s z o ś c i opraw , n a l e ży o d n ie ś ó t y l k o do t y c h , n a k t ó r y c h p o w s ta n ie wpływ m i e l i z a k o n n ic y . P o je d y n c z e k s i ą ż k i b ąd ź i c h z e s p o ł y , k t ó r e w p ły n ę ły do b i b l i o t e k i ja k o s p u ś c iz n y p o ś m ie r tn e po z a k o n n ik a c h lu b z o s t a ł y p r z e k a z a n e te s ta m e n te m p r z e z d o b r o d z ie jó w , a lb o t e ż d a r y p o c h o d z ą c e z w ię k s z y c h c a ł o ś c i , m ia ły j u ż w ła s n e o praw y.
W w ie lu w ypadkach n i e o d b i e g a j ą one od s t y l u opraw k a l w a r y j s - k i c h . C z ę s to r ó ż n i ą s i ę je d n a k k o lo re m s k ó ry c z y p e rg a m in u , motywami z d o b n ic z y m i, n i e k i e d y m ają s u p e r e x l i b r i s o f ia r o d a w c y . Z a s a d n ic z y t o n n a d a ją je d n a k opraw y p ie r w s z e g o ty p u w s t y l u p ó źnego R e n e s a n s u , k t ó r e b y ły uw ażane p r z e z zakonników z a w ła ś c iw e d l a b i b l i o t e k i k l a s z t o r u w K a l w a r i i .
Bez d o k ł a d n i e j s z y c h b a d a ń n i e można u s t a l i ó wpływu B o g u s- k ie g o n a s t y l opraw r e p r e z e n ta ty w n y c h d l a b i b l i o t e k i k a lw a - r y j s k i e j . Można p r z y p u s z c z a ć , ż e s t a r a ł s i ę o t o , aby opraw y nowych p o z y c j i n i e r ó ż n i ł y s i ę z a s a d n ic z o swym wyglądem od opraw k s i ą ż e k , k t ó r e ju ż z n a jd o w a ły s i ę w b i b l i o t e c e . Możemy n a to m ia s t z c a ł ą p e w n o ś c ią s t w i e r d z i ć , ż e s t a r a n i e m B o g u s k ie -
go o p raw io n o k i l k a d z i e s i ą t druków p o le m ic z n y c h - p r z e w a ż n ie p r o d u k c j i r o d z i m e j . Są to p o z y c je o b ję to ś c io w o n i e w i e l k i e , ' a do b i b l i o t e k i w e s z ły n i e o p r a w io n e . B o g u sk i u tw o r z y ł z n i c h k l o c k i i p o l e c i ł o p ra w ić w b i a ł y p e rg a m in . D obór druków n i e b y ł w n i c h p rzy p a d k o w y . J e d e n z n io h /BBK s y g n . M .2 8 1 / z a w ie r a 9 p ism J e z u i c k i e g o p o l e m i s t y M a rc in a Ś m ig le c k ie g o o r a z anonimowo w ydane d z i e ł k o in n e g o J e z u i t y - „P ax non pax " M ate
u s z a Bem busa. N asz b i b l i o t e k a r z s ą d z i ł zapew ne p o c z ą tk o w o , że i ono J e s t utw orem Ś m ig le c k ie g o ; p ó ź n i e j u s t a l i ł w ła ś c iw e g o tw ó r c ę , o czym p o in fo rm o w a ł c z y t e l n i k a : „ a u c t o r o p u s c u ll f i t R .P .B em b u s c o n c l o n a t o r r e g i s " . D ru g i z zachow anych klocków /BBK, s y g n . M .1 5 3 / o b e jm u je 14 ty tu łó w ró ż n y o h a u to ró w . K ry
t e r iu m z e s t a w i e n i a i c h w j e d n ą c a ło ś ć b y ł t u n i e t y lk o f o r m a t, a l e i m ie js c e d ru k u - w s z y s tk i e p o c h o d z ą z d r u k a r n i k r a jo w y c h . B o g u sk i z a t r o s z c z y ł s i ę n aw et o t o , by po in fo rm o w ać u ży tk o w n i k a o t r e ś c i w olum inów . W tym c e l u w y p is a ł n a g r z b i e t a c h o r a z w y k le jk a c h opraw t y t u ł y druków z n a jd u ją c y c h s i ę w k l o c k u . Do
dajm y z a r a z , ż e B o g u sk i n i e k i e d y z e s t a w i a ł s p i s y t r e ś c i k s i ą ż e k , mimo że m ia ły one i n d e k s y . W s z y s tk ie t e p r z e d s i ę w z i ę c i a ś w ia d c z ą , że b i b l i o t e k a r z c h c i a ł u ł a t w i ć m ieszkańcom k l a s z t o ru d o s tę p do p o t r z e b n e j l i t e r a t u r y .
2 . N a j s ta r s z y m , p o z a dyplomem fu n d a c y jn y m , ź ró d łe m do h i s t o r i i k l a s z t o r u i k o ś c i o ł a b e rn a rd y n ó w w K a l w a r ii Z e b rz y d o w s k ie j j e s t k r o n i k a . J e j t y t u ł b rz m i: H i s t o r i a C a l v a r i a e s e u d i l i g e n s e t a c c u r a t a d e s c r i p t i o s i t u s , f u n d a t i o n l s , p r i - v i le g io r u m d e v o t i s s i m i c o n v e n tu s Z e b r z y d o v ic e n s is S . M a ria e A ngelorum cum om nibus ad i l l u m s p e c t a n t i b u s c o n c e s s i o n i b u s , l i t t e r i s a p o s t o l i c i s , c o n f r a t e r n i t a t i b u s e t m l r a c u l i s d i v i n a b o n i t a t e ib id e m e x h i b i t i s / e t e x h i b e n d i s / , n e c non r e b u s i n eo n o t a b i l i t e r g e s t i s c o l l e c t a anno Dom ini 1 6 13 . J e s t to k o d e k s p a p ie ro w y fo rm a tu f o l i o /3 1 7 x 206 mm/ z f i l i g r a n e m w p o s t a c i barokow ego k a r t u s z a z k o r o n ą , n a k tó ry m z n a jd u j e s i ę ry s u n e k o r ł a i k o z ł a p r z e d z ie l o n y c h p o ś ro d k u i p o łą c z o n y c h razem 38. R ę k o p is o p ra w io n y j e s t w tw a rd ą t e k t u r ę o b c i ą g n i ę t ą b r u n a t n ą s k ó r ą . Oprawa p o c h o d z i z k o ń c a X V III lu b p o c z ą tk u XIX w ie k u , k ie d y t o r ę k o p i s z o s t a ł poddany k o n s e r w a c j i . J e d y
nym elem en tem zdo b niczym opraw y j e s t p o d w ó jn a ram ka wykonana s tr y c h u lc e m t u ż p r z y b r z e g a c h o k ła d z in y g ó r n e j . Na g r z b i e c i e w y tło c z o n y j e s t n a p i s : „ K ro n ik a K l a s z t o r u K a lw a r y js k ie g o " . K odeks do 1957 r . z n a jd o w a ł s i ę w K a lw a r ii Z e b r z y d o w s k ie j, n a jp ie r w w b i b l i o t e c e k l a s z t o r n e j , n a s t ę p n i e w archiw um k l a s z to rn y m . W 1957 r . z o s t a ł on p rz e k a z a n y w d e p o z y t do Archiwum P r o w i n c ji 0 0 . B ernardynów w K ra k o w ie . K ro n ik ę z a c z ą ł p i s a ć 13 m aja 1612 r . o . Ludwik B o g u sk i k a z n o d z i e ja konw entu k a l w a r y j
s k ie g o , p ó ź n i e j k o n ty n u o w a ło j ą k i l k a r ą k a ż do 1904 r . Ręko
p i s l i c z y 774 s t r o n y ponum erow ane p r z e z B o g u s k ie g o .
K ro n ik a w w ię k s z e j c z ę ś c i p i s a n a j e s t w ję z y k u ł a c i ń s k im p ó ź n i e j po p o l s k u 39. P o s z c z e g ó ln e c z ę ś c i k r o n i k i p o św ię c o n e różnym z a g a d n ie n io m , o d d z ie lo n e b y ły po czątk o w o w ię k s z ą l i c z b ą k a r t n ie z a p is a n y c h . K o n ty n u a to rz y n i e d b a l i o zap lanow an y w c z e ś n ie j u k ła d i sw o je z a p i s k i k r o n i k a r s k i e z a m i e s z c z a l i w d o w o ln y c h , b y le w olnych m ie js c a c h .
W k o d e k s ie można w y r ó ż n ić n a s t ę p u j ą c e c z ę ś c i : 1 . Od s . i : P r e f a t i o ad l e c t o r e m .
2 . Od s . 7: H i s t o r i a e C a l v a r i a e l i b e r p r im u s . J e s t t o n a j s t a r s z a c z ę ś ć k r o n i k i n a p i s a n a p r z e z B o g u sk ie g o i d oprow a
d z o n a do 25 s t y c z n i a 1618 r . P o d z ie lo n a j e s t ona p r z e z a u t o r a n a 37 r o z d z i a ł ó w . B o g u sk i z a k o ń c z y ł k s ię g ę p ie r w s z ą e p ilo g ie m /E p il o g u e l i b r i p r im i c r o n i c a e C a l v a r i e n s l s , s . 1 3 1 - 1 4 0 /, k t ó r y z a w ie r a k o p ię k o r e s p o n d e n c ji z w ią z a n e j z w yjazdem a u t o r a do Z iem i św. K o n ty n u a to r k r o n i k i e p il o g n a z w a ł r o z d z ia łe m 38 i d o d a ł n a s tę p n y : De p e r e g r i n a t i o n e p a t r i s L u d o v ic l B og u sk i / s . 1 4 0 - 1 4 5 /. P o s z c z e g ó ln e r o z d z i a ł y k s i ę g i p i e r w s z e j t r a k t u j ą o h i s t o r i i o k o l i c y , g łó w n ie z a s d o t y c z ą osoby M ik o ła ja Z e b rz y d o w s k ie g o , je g o ro k o s z u 40 o r a z p o c z ątk o w y c h d z ie jó w f u n d a c j i .
3 . Od s . 146: L ib e r I I . C zęść t a p o ś w ię c o n a j e s t Jan o w i Ze
brzy d o w sk iem u i je g o f u n d a c j i .
4 . Od s . 184: I n v e n ta r iu m a r g e n t a r i a e / z 1743 r . / .
5 . Od s . 2 2 8 : Imago B e a ta e M a ria e V i r g i n i a - h i s t o r i a o b ra z u M atk i B o ż e j z k o ś c i o ł a k a lw a r y j s k i e g o , s p i s a n a o d d z i e l n i e w XVII w iek u / s . 1 - 1 2 / i d o d a n a do k o d e k su p r z y je g o k o n - s e r w a o j i .
6 . Od s . 5 4 3 : G v a r d ia n i l o c i C a l v a r i e n s l s .
7 . Od s . 5 5 5 : C a th a lo g u s d e fu n c to ru m p a tru m ac f r a t r u m l o o i C a l v a r i e n s i s .
8 . Od s . 5 7 5 : R e g e stru m l ib r o r u m b i b l i o t h e c a e c o n v e n tu s C a l
v a r i e n s i s s c r ip tu m A.D . 1617 M a il 5 .
9 . Od s . 5 9 6 : C o n t i n u a t io e l e e t i o n i s p r o v i n o i a l i u m .
1 0 . Od s . 6 1 9 : E p i s t o l a e SS. Romanorum P o n tif ic u m ad I l l u s t r i - ssiraum Dominum N ic o la u m Z e b rz y d o w s k i. Są t u k o p ie 10 l i s tów K lem ensa V I I I 1 11 l i s t ó w P a w ła V do Z e b rz y d o w s k ie g o . 11. K o p ie p rz y w ile jó w w y sta w io n y c h M ik o ła jo w i Z ebrzydow skiem u
p r z e z n a jw y ż s z y c h p r z e ło ż o n y c h ró ż n y c h zakonów .
P o w s ta n ie k r o n i k i k l a s z t o r u k a lw a r y j s k ie g o n i e j e s t d z ie łe m p rz y p a d k u . Każdy konw ent b e r n a r d y ń s k i m ia ł o b o w ią z ek p ro w a d z ić k r o n ik ę m ie js c o w ą , a o bo w iązek t e n c i ą ż y ł n a k a z n o d z i e i 4 1 . S p i s a n i e w ię c p o c z ątk o w y c h d z ie jó w f u n d a c j i n a l e ż a ł o z o bo w iązk u do B o g u sk ieg o ja k o k a z n o d z i e i k o n w e n tu . Na m i e j s cowego k r o n i k a r z a s z c z e g ó l n i e s i ę n a d a w a ł, gdyż d u ż a c z ę ś ć je g o ż y c i a z w ią z a n a b y ł a z K a lw a r ią . Ludwik B o g u sk i p o c h o d z ił z B oguszyc z z ie m i r a w s k i e j . Do b e rn a rd y n ó w w s t ą p i ł 12 l i p c a 1603 r . w K rakow ie 42, a p r o f e s j ę z a k o n n ą z ł o ż y ł 17 l i p c a 1604 r . Tam t e ż n a jp r a w d o p o d o b n ie j ę d b y ł s t u d i a f i l o z o f i c z n e i t e o l o g i c z n e . P ó ź n ie j p rz e b y w a ł w L a n c k o ro n ie , g d z ie p e ł n i ł f u n k c j ę k a p e la n a zamkowego i d o s z e d ł do w i e l k i e j p r z y j a ź - n i z M ik o ła je m Z ebrzydow skim 44. Z c h w ilą o b j ę c i a p r z e z b e r nardynów gotow ego k l a s z t o r u i k o ś c i o ł a w K a l w a r ii w 1609 r . , B o g u sk i p ra w d o p o d o b n ie n i e z a m ie s z k a ł w now ej f u n d a c j i . K ro n ik ę k l a s z t o r u z a c z ą ł s p is y w a ć 13 m aja 1612 r . Możemy s i ę d o m y ś la ć , że f u n k c ję k a z n o d z i e i i z w ią z a n e z n i ą o b o w ią z k i k r o n i k a r z a i b i b l i o t e k a r z a o b j ą ł w 1611 r . po k a p i t u l e w a rsz a w s
k i e j , k t ó r a d o k o n a ła zm ian p e r s o n a ln y c h w o b s a d z ie domu. W k l a s z t o r z e k a lw a r y js k im , ze w zg lęd u n a s w o je k o n e k s je z f u n d a to r e m , p rz e b y w a ł dó 25 s t y c z n i a 1618 r . K o n ta k ty B o g u sk ie g o m u s ia ły być d o ść r o z l e g ł e . Możemy o n i c h p o w ie d z ie ć n a p o d s ta w ie z a p is ó w n a k s i ą ż k a c h , k t ó r y c h on u ż y w a ł. I t a k n p . mu- s i a ł p o z o s ta w a ć w z a ż y ły c h s to s u n k a c h z e S ta n is ła w e m L u b o m ir
skim /1 5 8 3 - 1 6 4 9 / s t a r o s t ą s a n d o m ie rs k im , p ó ź n ie js z y m w ojew odą k rak o w sk im , s k o ro w l 6 i 5 r . , w W e n e c ji s p e c j a l n i e d l a B ogus
k ie g o k u p i ł on d z i e ł o E m anuela R o d r ig u e z a „Summa casum c o n s - c i e n t i a e " /BBK d u b l . / 4 5 . In n y d a r d l a B o g u sk ie g o p o c h o d z i od
S t a n i s ł a w a B r z e ż a ń s k ie g o p l e b a n a z B o c h n i. W m aju 1617 r . Bo- g u s k i u c z e s t n i c z y ł w o b ra d a c h k a p i t u ł y p r o w i n c j a l n e j w K ra k o w ie ja k o p r z e d s t a w i c i e l s p o ł e c z n o ś c i k l a s z t o r u k a l w a r y j s k i e - g o . Po k a p i t u l e p o w r ó c ił do K a l w a r ii i n a d a l p e ł n i ł o b o w ią z k i k a z n o d z i e i 46. C zas w y p e łn ia mu zapew ne p r z y g o to w a n ie z a m ie r z o n e j p ie lg r z y m k i do Z iem i ś w ., k t ó r ą M ik o ła j Z ebrzydow s k i i n s p i r o w a ł , a l e i w y s t a r a ł s i ę o p o t r z e b n e p ism a w Rzy
m ie . Mamy o tym w m ia rę d o k ła d n e i n f o r m a c j e , gdyż B o g u sk i s p i - s a ł d o k u m e n ta c ję swego w y ja z d u 47. E p ilo g k r o n i k i z a w ie r a k o p i ę p is m a p a p i e ż a P aw ła V do w ojew ody, k t ó r e p o z w a la z a k o n n i
kowi r e g u ł y św. F r a n c i s z k a n a o d b y c ie p i e l g r z y m k i . Podobne l i c e n c j e n a r ę c e Z e b rzy d o w sk ie g o p r z e s ł a ł k a r d y n a ł p r o t e k t o r z a k o n u , k o m is a rz g e n e r a ln y f a m i l i i c is m o n ta r is k ie j f r a n c i s z k a n i n E v a n g e l i s t a d a G ab b ian o o r a z p r o w i n c j a ł b ern ard y n ó w B a l
t a z a r z W ytom yśla. P o d ró ż f in a n s o w a ł r z e c z j a s n a w ojew oda, k t ó r y 22 s t y c z n i a 1618 r . s p o r z ą d z i ł w K rakow ie „ i n s t r u k c j ę "
d l a B o g u s k ie g o . O k r e ś l a ł w n i e j g d z ie i j a k i e w o ta ma z ło ż y ó w z a s t ę p s t w i e Z e b rz y d o w s k ie g o , W yjazd n a s t ą p i ł 25 s t y c z n i a 1618 r . 48 T r a s a p o d ró ż y p r o w a d z ił a p r z e z Rzym, g d z ie „ n a w ie d z a ł m ie j s c a ś w ię te " o r a z b y ł n a a u d i e n c j i u p a p i e ż a . Wyru
szy w szy w d a l s z ą d ro g ę d o t a r ł do K a ir u , g d z ie z m a rł n a f e b r ę 25 w r z e ś n i a 1618 r . 49
P rz ed m io te m n a s z e g o s z c z e g ó ln e g o z a i n t e r e s o w a n i a j e s t in w e n ta r z k s i ą ż e k b i b l i o t e k i konw entu k a lw a r y j s k ie g o z 1617 r . R e g e stru m l ib r o r u m b i b l i o t h e c a e c o n v e n tu s C a l v a r i e n s i s s c r i p - turn A .D .1617 M a ii 5 . O bejm uje on s t r o n y 5 7 5 -6 1 6 k r o n i k i , p r z y czym p o s z c z e g ó ln e c z ę ś c i r e g e s t r u o d d z ie lo n e s ą k ilk o m a n i e z a p is a n y m i s t r o n i c a m i , n a k t ó r y c h m ia ł on być s u k c e sy w n ie u z u p e ł n i a n y . R e g e s tr b ęd ziem y nazyw ać in w e n ta rz e m , gdyż s p o r z ą dzony z o s t a ł , w c e la c h k o n t r o l n y c h . J e g o c e le m b y ło z a r e j e s t r o w a n ie s t a n u p o s i a d a n i a b i b l i o t e k i . A u to r w y r a ź n ie o k r e ś l i ł p r z e z n a c z e n i e s p i s u z a m i e s z c z a j ą c n o t a t k i : „h o s omnes . . . l i - b r o s d i s o e n d e s ad c a p itu lu m C r a c o v ie n s e i n t e g r e i n b i b l i o t h e c a r e l i q u i " 50 lu b „ h o s omnes l i b r o s . . . i n album r e f e r r i , c u - r a v l e t s u c c e s s o r i r e l i q u i " 5 1 . K o n s ty tu c je fra n c is z k a n ó w n a - k azy w ały p ro w a d z e n ie in w e n ta r z y b i b l i o t e c z n y c h 52. O r d i n a t i o n e s
c a p i t u l a r e s b ern ard y n ó w z 1585 r . p r e c y z o w a ły to z a l e c e n i e , p o s t a n a w i a j ą c , ż e j e d e n k a t a l o g / i n w e n t a r z / k s i ą ż e k ma s i ę zn ajd o w ać u p r z e ł o ż o n e g o , d r u g i u k a z n o d z i e i - b i b l i o t e k a r z a . K ończąc p e ł n i e n i e swych f u n k c j i , m ają o n i w s p ó ln ie s p ra w d z ić s t a n p o s i a d a n i a b i b l i o t e k i . T aką samą c z y n n o ść podejm ow ał n o - wy p r z e ł o ż o n y k l a s z t o r u 54. N a le ż a ło z a te m d o s ta r c z y ć dokumen
t a c j i p r z e w i d z i a n e j p r z e z u sta w o d aw stw o , aby można b y ło p r z e p ro w a d z ić w spom niane c z y n n o ś c i p r z e d z b l i ż a j ą c ą s i ę k a p i t u ł ą p r o w i n c j o n a ln ą .
P ie r w s z a s t r o n a i n w e n t a r z a , p o z a t y tu ł e m , o b e jm u je im ie n ny s p i s 10 o fia ro d a w c ó w , k t ó r z y p r z e k a z a l i k s i ą ż k i do b i b l i o t e k i lu b f i n a n s o w a l i i c h z a k u p . L i ś c i e t e j a u t o r d a ł n a g łó w e k :
„ B e n e f a c t o r e s , quorum s u m p tib u s l i b r i c o m p a r a ti s u n t " . Po j e d n e j n i e z a p i s a n e j s t r o n i e z a c z y n a s i ę p i ę c i o s t r o n i c o w y s p i s k s i ą ż e k f o rm a tu f o l i o / L i b r i i n f o l i o - s . 5 7 7 - 5 8 1 /, k t ó r y k o ń czy s i ę z a p is k ie m : „Hos omnes l i b r o s ego F ^ r a te r ^ ] L udow icus B o g u sk i p r o tu n e l o c i i s t i u s c o n c i o n a t u r , d i s c e d e n s ad c a p i - tu lu m C r a c o v ie n s a e , i n t e g r e i n b i b l i o t h e c a r e l i q u i Anno Domi
n i 1617 M a ii 9 " . W łaściw y in w e n ta r z od z a p is k u o d d z i e l a p o zio m a n i e r e g u l a r n a l i n i a . Tuż z a „ n o t a t k ą f ir m u j ą c ą " n a s t ę p u j e k o n t y n u a c j a s p i s u in w e n ta rz o w e g o . P o p r z e d z a j ą i n f o r m a c j a :
„ P o s t c a p itu lu m h i l i b r i c o m p a r a ti s u n t ex e le e m o s y n is b e n e - f a c to r u m " . P ie r w s z a k o n t y n u a c j a d o p ro w ad zo n a do s t y c z n i a 1918 r . p r z e c h o d z i n a s t r o n ę 582 i o d d z ie l o n a j e s t p o zio m ą l i n i ą od p ó ź n i e j s z e j z l a t 1 6 2 0 -1 6 9 0 / s . 5 8 2 - 5 8 4 /, k t ó r a n o s i n a g łó w e k : „ A c c e s s io l ib r o r u m p o s t P . B o g u sk i f a c t a " . K s i ą ż k i p o z o s t a ł y c h form atów z o s t a ł y s p is a n e w t r z e c h g r u p a c h : „ L i b r i i n q u a r t o " / s . 5 8 7 - 5 9 4 /, „ L i b r i i n o c ta v o " / s . 6 0 1 - 6 0 8 / i „ L i
b r i m in o r e s " / s . 6 l 3 - 6 l 6 / . K om pozycja ty c h c z ę ś c i i n w e n ta r z a n i e r ó ż n i s i ę z a s a d n ic z o od u k ła d u wykazu k s i ą ż e k f o rm a tu f o l i o .
W d a l s z e j a n a l i z i e i n w e n ta r z a i n te r e s o w a ć n a s b ę d z ie t y l ko n a j s t a r s z a je g o c z ę ś ć / s p i s a n a w 1617 r . / . P ie r w s z a k o n ty n u a c j a / 9 maj 1617 - s ty c z e ń 1 6 1 8 / p o s łu ż y ja k o m a t e r i a ł p o rów naw czy p r z y u s t a l e n i u a u t o r s t w a i n w e n ta r z a . J e s t ona t a k ż e p rz y c z y n k ie m do b a d a n ia h i s t o r i i b i b l i o t e k i , gdyż d o k ł a d n i e o k r e ś l a tem po ro z w o ju k s i ę g o z b i o r u w j e j początkow ym s ta d iu m . K o n ty n u a c ję p ó ź n i e j s z ą , od r o k u . 1 6 1 8 , można tra k to w a ć t y lk o ja k o d o datk ow e ź r ó d ł o do d a ls z y c h d z ie jó w b i b l i o t e k i .
