kolorystycznej moĪe stanowiü interesujący problem badawczy. Kwestie te w wymienio- nym rozdziale nie tylko zasygnalizowano, ale teĪ podjĊto udaną próbĊ ich systematycz- nego omówienia.
Na podkreĞlenie zasáuguje ponadto fakt, Īe w czĊĞci bibliograficznej zostaáa zamiesz- czona obszerna literatura przedmiotu (zajmuje ona w pracy okoáo 20 stron). Z satysfak- cją trzeba odnotowaü, Īe Autor we wáaĞciwych fragmentach ksiąĪki zająá siĊ w sposób wystarczający charakterystyką ich zawartoĞci merytorycznej, omawiając najwaĪniejsze pozycje z punktu widzenia wáasnych celów i zaáoĪeĔ, a takĪe perspektyw wykorzystania tej literatury w dalszych obserwacjach w tej dziedzinie.
Podsumowując – ksiąĪka koncentruje siĊ na problematyce waĪnej i aktualnej z punktu widzenia ogólnopoznawczego (rola kolorów w etnokulturowym systemie jĊzyka i w jĊzykowym obrazie Ğwiata spoáeczeĔstwa lingwokulturowego, kolor jako kategoria psychologiczno-moralna posiadająca ekspresyjno-aksjologiczne konotacje itd.), jak teĪ filologicznego (stricte lingwistyczna analiza jednostek jĊzykowych specyficznego typu, jakimi są nazwy kolorów) i praktycznego (zgromadzenie pokaĨnego korpusu tych jedno- stek obecnych w dwu wspóáczesnych jĊzykach sáowiaĔskich – rosyjskim i polskim).
Czesáaw Lachur Uniwersytet Opolski
Piotr Czerwi Ĕski, əɡɵɤ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɞɟɣɫɬɜɢɬɟɥɶɧɨɫɬɢ: ɋɟɦɚɧ- ɬɢɤɚ ɩɨɡɢɬɢɜɚ ɜ ɨɛɨɡɧɚɱɟɧɢɢ ɥɢɰ, Tarnopol 2012, ss. 327.
Firmowana przez Uniwersytet ĝląski w Katowicach, a wydrukowana i wydana na Ukrainie monografia əɡɵɤ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɞɟɣɫɬɜɢɬɟɥɶɧɨɫɬɢ: ɋɟɦɚɧɬɢɤɚ ɩɨɡɢɬɢɜɚ ɜ ɨɛɨɡɧɚɱɟɧɢɢ ɥɢɰ autorstwa Piotra CzerwiĔskiego, profesora tej Ğląskiej uczelni, stano- wi dobre opracowanie naukowe interesującego problemu semantycznego, oparta jest na solidnej znajomoĞci problematyki przedmiotu oraz skrupulatnie zebranym i zinterpreto- wanym materiale jĊzykowym, jednoczeĞnie zaĞ stawia przed sobą waĪkie cele teoretyczne i moĪe mieü szerokie zastosowanie praktyczne i aplikacyjne.
W polskim rusycystycznym piĞmiennictwie naukowym (jak równieĪ w rosyjskim) brak jest wnikliwych i caáoĞciowych opracowaĔ podobnej problematyki, a sama kategoria
„jĊzyk rzeczywistoĞci radzieckiej” (ɹɡɵɤ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɞɟɣɫɬɜɢɬɟɥɶɧɨɫɬɢ) jako fenomen jĊzykowy związany z polityką spoáeczną, kulturalną, edukacyjną i szczególnie wycho- wawczą Związku Radzieckiego (obecny równieĪ, niestety, w jĊzyku i mentalnoĞci Rosjan i w okresie postradzieckim) nie doczekaáa siĊ naleĪytego opracowania naukowego.
Omawiane studium jest niewątpliwie na naszym gruncie pracą nowatorską i jako taka wymaga szczególnej uwagi w ocenie. Przede wszystkim nie moĪe byü zestawiona z publikacjami podobnymi lub tylko paralelnymi – o porównywalnym zakresie, materiale
jĊzykowym i zastosowanej metodologii. Nowatorstwo rozprawy Piotra CzerwiĔskiego dotyczy przede wszystkim sformuáowania samego tematu badaĔ (jĊzyk rzeczywistoĞci radzieckiej) oraz okreĞlenia obiektu obserwacji szczegóáowych, tzn. nominacji osobo- wych w wymiarze pozytywnym potraktowanych jako zamkniĊty i samodzielny (w sensie teoretycznym, nie praktycznym) paradygmat.
Szerszym táem rozwaĪaĔ, które CzerwiĔski podejmuje w swojej rozprawie, są relacje miĊdzy ideologią a jĊzykiem, a dokáadniej: miĊdzy ideologią i sposobami posáugiwa- nia siĊ jĊzykiem. OkreĞlony klimat polityczny decyduje o tym, Īe i sam jĊzyk, i jego uĪywanie ideologizują siĊ. W takiej sytuacji jĊzyk stanowi swoistą powáokĊ ideologii, jak równieĪ jej sens i treĞü. Funkcjonariusze panującej ideologii, przekonani o wielkiej sprawczej sile sáowa, stają siĊ „wáadcami sáów”, konstruują pojĊcia, a stosowane wyraĪe- nia napeániają „wáaĞciwą” treĞcią. To funkcjonariusze ideologii, narzucając spoáeczeĔstwu wáasną kategoryzacjĊ Ğwiata, decydują o stosowanych nominacjach, kierują dystrybucją sáów nie tylko w sferze publicznej, lecz równieĪ kontaktach codziennych, gdyĪ nominacje tego typu odzwierciedlają aktualną liniĊ ideologiczną partii. ɋɨɜɟɬɫɤɢɣ ɩɨɡɢɬɢɜ, który poprzez analizĊ róĪnorodnych nominacji przybliĪa nam w swojej rozprawie P. Czer- wiĔski, stanowiá (a moĪe dalej jeszcze w trwa w umysáach ludzi postradzieckich) jeden z najbardziej specyficznych (i trudnych do zrozumienia dla obserwatorów zewnĊtrznych) fenomenów spoáeczeĔstwa radzieckiego, które poddawane byáo staáej, konsekwentnej obróbce ideologicznej, w wyniku której stworzony zostaá model (wizja) czáowieka twórcy i produktu zarazem, swoisty postulowany fantom wmontowany w ramĊ modalną trybu Īyczącego (optativus).
Punktem wyjĞcia caáego studium Piotra CzerwiĔskiego jest kulturowa kategoria jĊzykowego obrazu (modelu) Ğwiata, zaĞ celem jest paradygmatyczny opis fragmentu radzieckiego obrazu Ğwiata. Autor nie definiuje i nie przybliĪa pojĊcia „jĊzykowy obraz Ğwiata” nie tylko w samym wykáadzie, ale nawet w przypisach i odsyáaczach nie przywo- áuje Īadnych prac z tego zakresu – nawet tych podstawowych i fundamentalnych. Ale taka postawa konceptualna nie wpáywa negatywnie na wartoĞü i wymowĊ omawianej pracy.
Za bardzo udane i solidnie przeprowadzone uznaü naleĪy rozgraniczenie i zdefiniowanie trzech hipostaz wspóáczesnego jĊzyka rosyjskiego: (1) jĊzyk rosyjski okresu radzieckiego (okreĞlony, zamkniĊty juĪ etap historii jĊzyka etnicznego), (2) nowomowa (ɧɨɜɨɹɡ; jĊzyk sowieckiej propagandy i oficjalnoĞci) oraz (3) jĊzyk rzeczywistoĞci radzieckiej (obiekt analiz i opisu w studium). W zasadzie mamy do czynienia nie z wyraĨną linią demarka- cyjną, lecz raczej z jej aproksymacją, gdyĪ fakty i zjawiska jĊzyka i mowy nie zawsze poddają siĊ jednoznacznym i bezdyskusyjnym interpretacjom. W ujĊciu CzerwiĔskiego
„jĊzyk rzeczywistoĞci radzieckiej” stanowi swoisty kod doĞwiadczenia mentalnego i, zapewne, psychospoáecznego.
Prezentując nominacje „pozytywnego oznaczania osób”, a takĪe wnikając i „wgryza- jąc siĊ” w ich semantykĊ (a poĞrednio równieĪ w ich pragmatykĊ) CzerwiĔski posáuguje siĊ matrycowym schematem analizy, opierającym siĊ z jednej strony na czterech kardy- nalnych cechach, jakimi powinien charakteryzowaü siĊ peánokrwisty czáowiek radziecki.
Cechy te, jak wynika z ich oglądu i analizy, mają róĪny status ontologiczny (immanentne
i nadane poniekąd z zewnątrz, istniejące „same z siebie” lub przejawiają siĊ w kontraĞcie i opozycji) i odmiennie (do pewnego stopnia) charakteryzują swojego nosiciela. JuĪ samo ustalenie listy owych cech, okreĞlenie ich statusu, ich opis, a takĪe propozycje zesta- wów ich jĊzykowych (mownych?, tekstowych?) manifestacji stanowi o wartoĞci studium P. CzerwiĔskiego i jego wkáadzie w dorobek „jĊzykoznawczej sowietologii”. Cechy te są nastĊpujące: (1) ɧɚɞɟɥɟɧɧɨɫɬɶ (cecha immanentna, przynaleĪna osobie niezaleĪnie od jakichkolwiek czynników), (2) ɨɬɦɟɱɟɧɧɨɫɬɶ (cecha naddana, swoiste „wyróĪnienie”), (3) ɩɪɢɧɚɞɥɟɠɧɨɫɬɶ/ ɧɭɠɧɨɫɬɶ (cecha naddana „przynaleĪnoĞü”/ „potrzebnoĞü”), (4) ɩɪɢɱɚɫɬɧɨɫɬɶ/ ɩɨɫɬɚɜɥɟɧɧɨɫɬɶ (cecha zewnĊtrzna „wspóáudziaá, uczestnictwo”/
„bycie oddelegowanym do czegoĞ”). Dla kaĪdego z wymienionych parametrów (cech) zbudowana jest osobna matryca semantyczna pokazująca wszelkie zaleĪnoĞci, uwarunko- wania i szeregi znaczeniowe. Wszystko to sprawia, Īe prezentacja kaĪdej z wymienionych cech ma charakter wielopoziomowej analizy, która w ramach kaĪdej z cech uwzglĊdnia szereg przypadków szczególnych obficie ilustrowanych materiaáem jĊzykowym. Z kon- sekwentnie przeprowadzanym wywodem oraz decyzjami interpretacyjnymi nie sposób dyskutowaü lub proponowaü wáasne rozstrzygniĊcia. Decyzje Autora w tym zakresie uwaĪam za uprawnione i przekonywające.
Analizowane leksemy (lub grupy wyrazowe), które w zaáoĪeniu miaáyby realizo- waü (banalną?) funkcjĊ nominacyjną, a w rzeczywistoĞci staáy siĊ narzĊdziem kreacji rzeczywistoĞci radzieckiej w jej wielu moĪliwych przejawach, mogą byü z powodze- niem potraktowane jako swoista kwintesencja sowieckiego dyskursu ideologicznego i dlatego opracowanie i analiza objaĞniająca ich „genealogiĊ” oraz odsáaniająca intencje stojące za takimi wyrazami jest niezbĊdna w badaniach nie tylko dyskursów politycznych i ideologicznych jako takich, lecz przede wszystkim we wszelkich dociekaniach prawdy o naszym byáym sowieckim sąsiedzie i szczególnie w refleksji nad sowiecką mitologią, którą karmione byáy zastĊpy budowniczych Ğwietlanej przyszáoĞci. Byli oni pod wpáy- wem ideologii radzieckiej, tzn. poglądów, które odzwierciedlaáy polityczne interesy partii komunistycznej i dotyczyáy sposobów budowania nowej rzeczywistoĞci, opanowywania i jej transformacji realizowanych z pozycji celów, wartoĞci i ideaáów.
Lektura studium autorstwa P. CzerwiĔskiego dla osób, które rzeczywistoĞü radziecką znają tylko z przekazu pisanego lub ustnego, ma niekwestionowaną wartoĞü poznawczą.
Dotyczy ona dwóch aspektów, po pierwsze – jĊzykoznawczego, gdyĪ pozwala na racjona- lizacjĊ wielu zjawisk ruszczyzny tamtych lat, które byáy interpretowane raczej intuicyjnie (dziĊki wielopoziomowoĞci analiz i prezentacji P. CzerwiĔski umiejĊtnie pokazuje, czym jest semantyka analizowanych nominacji dla ĞwiadomoĞci jĊzykowej uĪytkowników jĊzyka rzeczywistoĞci radzieckiej), a po drugie – prezentuje radziecką specyfikĊ odbioru rzeczywistoĞci, a takĪe wyobraĪenia o Ğwiecie, nad ksztaátem i treĞcią którego wáadza radziecka chciaáa mieü niczym nieograniczone i peáne panowanie.
Operacyjnym kwantem myĞlenia, oprócz tzw. ideologemów eksponujących denotaty doktryny ideologicznej, stają siĊ i takie jednostki jĊzyka, które zawierają ideologiczny naddatek semantyczny (konotacje) bĊdący pochodną manipulacji skierowanych na krea- cjĊ wáaĞciwej i tylko pozytywnej rzeczywistoĞci. Radzieckie ideologemy typu komunizm,
socjalizm, partia komunistyczna, dyktatura proletariatu, centralizm demokratyczny, opo- zycja, partia burĪuazyjna, praca, a takĪe nominacje realizujące pozytywną charaktery- stykĊ osób mogą byü potraktowane jako wyrazy-klucze i sáowa sztandarowe realizujące funkcjĊ tzw. mirandów, które mogáy funkcjonowaü wyáącznie w kontekstach wysokich (patetycznych). Ideologemy, a takĪe positiva zdefiniowane, opisane i zinterpretowane przez P. CzerwiĔskiego, tworzyáy centrum konceptosfery totalitarnego jĊzyka okresu radzieckiego.
NiezaleĪnie od moich pozytywnych ocen studium P. CzerwiĔskiego, dla uzyskania zadowalającego efektu publikacyjnego i po czĊĞci z recenzenckiego obowiązku, gdyĪ recenzent równieĪ ponosi czĊĞü odpowiedzialnoĞci za jakoĞü publikacji, sprecyzujĊ kilka uwag, które w moim przekonaniu powinny byü przez Autora uwzglĊdnione przed osta- tecznym záoĪeniem rozprawy w wydawnictwie.
Praca jest napisana po rosyjsku. W związku z tym muszĊ zadaü waĪne pytanie o adresata tego opracowania. Czy jest nim tylko rusycysta polski, czy studium ma ambicjĊ przebicia siĊ do odbiorcy w Rosji? Jest poniekąd oczywiste, Īe o jĊzyku X piszemy w nim samym, realizując tym samym jego funkcjĊ metajĊzykową. Szkoda jednak, Īe krąg od- biorców w Polsce bĊdzie z powodu jĊzyka publikacji znacznie ograniczony, gdyĪ jestem przekonany, Īe problematyką podejmowaną w studium P. CzerwiĔskiego interesuje siĊ w Polsce znaczna grupa lingwistów (polonistów i rusycystów Ğledzących polsko-rosyjskie i rosyjsko-polskie relacje i oddziaáywania kulturowe w ogóle lub badających wpáywy ruszczyzny sowieckiej na jĊzyk polski w latach 40. i 50. ubiegáego wieku). Monografia zostaáa, co prawda, opatrzona streszczeniem w jĊzyku polskim (JĊzyk rzeczywistoĞci radzieckiej: Semantyka pozytywnej charakterystyki czáowieka, s. 325–327), choü nie jestem przekonany, czy (ze wzglĊdu na brak tam materiaáu ilustracyjnego) speáni ono wáaĞciwie swoją rolĊ.
Studium Piotra CzerwiĔskiego ma charakter stricte teoretyczny, ale poprzez doáą- czony indeks ȿɞɢɧɢɰɵ, ɢɫɩɨɥɶɡɨɜɚɧɧɵɟ ɩɪɢ ɨɩɢɫɚɧɢɢ nabiera ono pewnych wymiarów praktycznych i aplikacyjnych. Lista nie jest tylko prostym zestawieniem opisywanych nominacji, lecz równieĪ stwarza pewne moĪliwoĞci interpretacji i odczytaĔ tych faktów (liczne nominacje pojawiają siĊ w grupach róĪnych parametrów).
KoĔcząc niniejsze omówienie, stwierdzam, Īe mamy do czynienia z rozprawą nauko- wo dojrzaáą, starannie, wnikliwie i szczegóáowo udokumentowaną, posiadającą niewątpli- we walory poznawcze i metodologiczne. Analiza i prezentacja materiaáu zostaáy przepro- wadzone w sposób kompetentny i rzetelny, Autor pisze ze znajomoĞcią przedstawianej problematyki. Studium o radzieckim pozytywie w jĊzyku rzeczywistoĞci radzieckiej jest pozycją dopracowaną pod wzglĊdem heurystycznym, zadowalające pod wzglĊdem warsztatowym, przebijają z niego nie tylko duĪe zdolnoĞci interpretacyjne Autora, lecz takĪe godna pozazdroszczenia pomysáowoĞü badawcza.
MonografiĊ prof. Piotra CzerwiĔskiego əɡɵɤ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɞɟɣɫɬɜɢɬɟɥɶɧɨɫɬɢ:
ɋɟɦɚɧɬɢɤɚ ɩɨɡɢɬɢɜɚ ɜ ɨɛɨɡɧɚɱɟɧɢɢ ɥɢɰ oceniam jako szczególnie interesującą i war- toĞciową ze wzglĊdu na jej empiriĊ, postawienie problemu oraz sposób prowadzenia
rozwaĪaĔ. Jest to waĪne i cenne dla rusycystki polskiej (nie tylko polskiej) opracowanie interesującego zagadnienia odnoszącego siĊ do „sáusznie minionych czasów”.
Michaá Sarnowski Uniwersytet Wrocáawski
ȼɢɤɬɨɪɢɚ Ɍɪɨɮɢɦɨɜɧɚ Ɂɚɯɚɪɨɜɚ, ɉɪɨɡɚ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ ɋɟɪɟɛɪɹɧɨɝɨ ɜɟɤɚ, ɇȽɉɍ, ɇɢɠɧɢɣ ɇɨɜɝɨɪɨɞ 2008, ɫɫ. 82.
Ɇɨɧɨɝɪɚɮɢɹ Ɂɚɯɚɪɨɜɨɣ ɜɵɞɟɥɹɟɬɫɹ ɜ ɪɹɞɭ ɬɟɤɫɬɨɜ, ɩɨɫɜɹɳɟɧɧɵɯ ɩɪɨɡɟ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ ɬɟɦ, ɱɬɨ ɨɧɚ, ɜɨ-ɩɟɪɜɵɯ, ɨɛɪɚɳɚɟɬɫɹ ɤ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɭ ɧɟ ɤɭɥɶɬɨɜɨɝɨ, ɝɥɹɧɰɟɜɨɝɨ ɩɢɫɚɬɟɥɹ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɷɩɨɯɢ, ɚ ɠɢɜɨɝɨ ɱɟɥɨɜɟɤɚ, ɯɭɞɨɠɧɢɤɚ, ɤɨɬɨɪɵɣ, ɦɟɠɞɭ ɩɪɨɱɢɦ, ɟɳɟ ɞɨ Ɉɤɬɹɛɪɶɫɤɨɣ ɪɟɜɨɥɸɰɢɢ ɫɱɢɬɚɥɫɹ ɫɚɦɵɦ ɩɨɩɭɥɹɪɧɵɦ ɩɢɫɚɬɟɥɟɦ ɜ Ɋɨɫɫɢɢ. ɋɬɨɢɬ ɨɬɦɟɬɢɬɶ, ɱɬɨ ɜ ɇɢɠɧɟɦ ɇɨɜɝɨɪɨɞɟ, ɝɨɪɨɞɟ ɫɜɹɡɚɧɧɨɦ ɫ ɢɦɟɧɟɦ ɚɜɬɨɪɚ ɇɟɫɜɨɟɜɪɟɦɟɧɧɵɯ ɦɵɫɥɟɣ, ɟɠɟɝɨɞɧɨ ɩɪɨɜɨɞɢɬɫɹ Ɇɟɠɞɭɧɚɪɨɞɧɚɹ ɧɚɭɱɧɚɹ ɤɨɧɮɟɪɟɧɰɢɹ – Ƚɨɪɶɤɨɜɫɤɢɟ ɱɬɟɧɢɹ. ɇɟɞɚɪɨɦ Ʌ. Ɍɪɭɛɢɧɚ ɤɨɧɫɬɚɬɢɪɭɟɬ:
„Ƚɨɪɶɤɢɣ ɫɬɚɥ ɠɢɜɭɳɢɦ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɫɬɢ ɤɥɚɫɫɢɤɨɦ ɢ ɞɥɹ ɬɟɯ, ɤɬɨ ɩɨɱɬɢɬɟɥɶɧɨ ɩɪɢɡɧɚɜɚɥ ɷɬɨ, ɢ ɞɥɹ ɬɟɯ, ɤɬɨ ɪɶɹɧɨ ɷɬɨ ɨɬɪɢɰɚɥ”3.
ȼɢɤɬɨɪɢɹ Ɍɪɨɮɢɦɨɜɧɚ Ɂɚɯɚɪɨɜɚ, ɢɡɜɟɫɬɧɵɣ ɩɪɨɮɟɫɫɨɪ ɢɡ ɇɢɠɧɟɝɨ ɇɨɜɝɨɪɨɞɚ, ɚɜɬɨɪ ɦɧɨɝɢɯ ɬɪɭɞɨɜ ɩɨ ɢɫɬɨɪɢɢ ɪɭɫɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ ɏɏ ɜɟɤɚ, ɨɛɪɚɬɢɥɚɫɶ ɤ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɭ Ƚɨɪɶɤɨɝɨ, ɤɨɬɨɪɨɟ ɨɬɥɢɱɚɟɬɫɹ ɠɚɧɪɨɜɵɦ ɦɧɨɝɨɨɛɪɚɡɢɟɦ. Ƚɨɪɶɤɢɣ, ɤɚɤ ɞɨɤɚɡɵɜɚɟɬ ɩɪɨɮɟɫɫɨɪ Ɂɚɯɚɪɨɜɚ, ɹɜɢɥɫɹ ɧɟ ɬɨɥɶɤɨ ɨɫɧɨɜɨɩɨɥɨɠɧɢɤɨɦ ɫɨɜɟɬɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ ɢ ɩɪɨɞɨɥɠɚɬɟɥɟɦ ɜɟɥɢɤɢɯ ɬɪɚɞɢɰɢɣ ɪɭɫɫɤɨɣ ɤɥɚɫɫɢɱɟɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ, ɨɧ ɨɤɚɡɚɥ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨɟ ɜɥɢɹɧɢɟ ɧɚ ɫɨɜɟɬɫɤɭɸ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɭ, ɜɵɡɜɚɜ ɛɨɥɶɲɢɟ ɫɩɨɪɵ ɫɜɨɢɦ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɨɦ ɬɚɤɠɟ ɜ ɷɦɢɝɪɚɰɢɢ. Ɉɫɧɨɜɧɵɟ ɢɞɟɢ ɢ ɨɛɪɚɡɵ Ƚɨɪɶɤɨɝɨ ɩɨɥɭɱɢɥɢ ɪɚɡɜɢɬɢɟ ɜ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɟ ȼ. Ɇɚɹɤɨɜɫɤɨɝɨ, Ⱥ. ɋɟɪɚɮɢɦɨɜɢɱɚ, Ⱥ. Ɏɚɞɟɟɜɚ, Ɇ. ɒɨɥɨɯɨɜɚ, Ʉ. Ɏɟɞɢɧɚ, ɇ. Ɉɫɬɪɨɜɫɤɨɝɨ, Ⱥ. Ɇɚɤɚɪɟɧɤɨ, Ɏ. Ƚɥɚɞɤɨɜɚ, ɋ. Ⱥɣɧɢ, Ɇ. Ⱥɭɷɡɨɜɚ, Ⱥ. ɍɩɢɬɚ, ȼ. Ʌɚɰɢɫɚ ɢ ɞɪɭɝɢɯ ɫɨɜɟɬɫɤɢɯ ɩɢɫɚɬɟɥɟɣ.
ȼ ɪɟɰɟɧɡɢɪɭɟɦɨɣ ɦɨɧɨɝɪɚɮɢɢ ɚɜɬɨɪ ɨɛɪɚɬɢɥɫɹ ɤ ɩɪɨɡɟ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ ɩɟɪɢɨɞɚ ɋɟɪɟɛɪɹɧɨɝɨ ɜɟɤɚ ɧɚ ɦɚɬɟɪɢɚɥɟ ɪɚɧɧɢɯ ɯɭɞɨɠɟɫɬɜɟɧɧɵɯ ɨɩɵɬɨɜ ɩɢɫɚɬɟɥɹ ɜɩɥɨɬɶ ɞɨ ɟɝɨ ɚɜɬɨɛɢɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤɢɯ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɣ Ⱦɟɬɫɬɜɨ ɢ ȼ ɥɸɞɹɯ, ɡɚɜɟɪɲɚɸɳɢɯ ɞɨɨɤɬɹɛɪɶɫɤɢɣ ɩɟɪɢɨɞ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɚ. ȼ ɨɫɧɨɜɭ ɤɧɢɝɢ ɩɨɥɨɠɟɧɵ ɞɨɩɨɥɧɢɬɟɥɶɧɵɟ ɢ ɩɟɪɟɪɚɛɨɬɚɧɧɵɟ ɫɬɚɬɶɢ ɚɜɬɨɪɚ, ɩɭɛɥɢɤɨɜɚɜɲɢɟɫɹ ɜ ɧɚɭɱɧɵɯ ɢɡɞɚɧɢɹɯ.
Ɇɨɧɨɝɪɚɮɢɹ ɉɪɨɡɚ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ ɋɟɪɟɛɪɹɧɨɝɨ ɜɟɤɚ ɫɨɫɬɨɢɬ ɢɡ ɜɜɟɞɟɧɢɹ, ɬɪɟɯ ɪɚɡɞɟɥɨɜ (ɤɚɠɞɵɣ ɢɡ 2–4 ɩɨɞɪɚɡɞɟɥɨɜ), ɡɚɤɥɸɱɟɧɢɹ ɢ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɢ. ȼɨ ȼɜɟɞɟɧɢɢ ɞɚɟɬɫɹ ɤɪɚɬɤɢɣ ɨɛɡɨɪ ɤɭɥɶɬɭɪɧɨɝɨ ɩɪɨɫɬɪɚɧɫɬɜɚ ɋɟɪɟɛɪɹɧɨɝɨ ɜɟɤɚ, ɚɜɬɨɪ ɩɪɢɯɨɞɢɬ ɤ ɜɵɜɨɞɭ, ɱɬɨ ɫɟɝɨɞɧɹ ɚɤɬɭɚɥɶɧɨɣ ɹɜɥɹɟɬɫɹ ɡɚɞɚɱɚ ɜɤɥɸɱɟɧɢɹ ɜ ɷɬɨɬ ɤɪɭɝ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɚ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ. Ɂɚɯɚɪɨɜɚ ɫɩɪɚɜɟɞɥɢɜɨ ɩɨɞɱɟɪɤɢɜɚɟɬ, ɱɬɨ: „ȼɨɡɜɪɚɳɟɧɢɟ Ɇ. Ƚɨɪɶɤɨɝɨ
3 ɋɦ. Ʌ. Ɍɪɭɛɢɧɚ, Ɋɭɫɫɤɚɹ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɚ ɏɏ ɜɟɤɚ, Ɇɨɫɤɜɚ 2008, ɫ. 87.
