Cervical cancer incidence and mortality rates including the screening program results in the Podkarpackie Region between 1999-2010

Zachorowalność i umieralność na raka szyjki macicy z uwzględnieniem skriningu

w województwie podkarpackim w latach 1999-2010

Cervical cancer incidence and mortality rates including the screening program results in the Podkarpackie Region between 1999-2010

%RĪHQQD.DUF]PDUHN%RURZVND

0RQLND*UąGDOVND/DPSDUW

1 Zakład Onkologii Wydziału Medycznego Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, Polska

2 Zakład Epidemiologii i Podkarpacki Rejestr Nowotworów, Podkarpackie Centrum Onkologii w Rzeszowie, Polska

Streszczenie

Wstęp: W województwie podkarpackim obserwuje się stały spadek zachorowań i zgonów na raka szyjki macicy u kobiet. W latach 1999-2010 zanotowano spadek zachorowań o 34,6% i spadek liczby zgonów o 23,1%.

Celem pracy: Celem pracy była ocena trendów zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy u kobiet w województwie podkarpackim w latach 1999-2010.

Materiał i  metody: Analizie poddano 1898 zachorowań i  883 zgony z  powodu nowotworu złośliwego szyjki macicy. Zostały opracowane współczynniki surowe zachorowalności i umieralności, współczynniki standaryzowane zachorowalności i  umieralności, wskaźniki struktury oraz udział wykrytych raków szyjki macicy w  programie skriningowym.

Wyniki: W 2010 roku w województwie podkarpackim zanotowano w porównaniu z rokiem 1999 spadek rozpoznań raka szyjki macicy o  65 przypadków. Współczynniki surowe i  standaryzowane zachorowalności wykazały trend malejący, od 17,3/100 000 (standaryzowany 13,9/100 000) w  1999 roku do 11,6/100 000 (standaryzowany 8,0/100 000) w 2010 roku. Umieralność w niewielkim stopniu zmalała od 8,4/100 000 (standaryzowany 6,3/100 000) w  1999 roku do 6,5/100 000 (standaryzowany 3,6/100 000) w  2010 roku. Zaobserwowano również duże zróżnicowanie zachorowalności i  umieralności w  powiatach województwa podkarpackiego w  2010 roku.

Współczynniki zachorowalności wahały się w przedziale 21,1-0,0/100 000, natomiast współczynniki umieralności 35,2-0,0/100 000. Udział procentowy raków szyjki macicy wykrytych w programie przesiewowym w latach 2006- 2010 wzrósł o 0,7%.

Wnioski: W  latach 1999-2010 w  województwie podkarpackim współczynniki zachorowalności i  umieralności przyjmowały wartości niższe niż współczynniki w  tym samym czasie dla Polski. W  powiatach województwa podkarpackiego w 2010 roku największa wartość współczynnika zachorowalności w powiecie krośnieńskim była 21-krotnie wyższa od wartości współczynnika w powiecie kolbuszowskim, natomiast współczynnik umieralności w powiecie bieszczadzkim był 35-krotnie wyższy niż w powiatach: leskim, niżańskim i mieście Przemyślu. Udział raków szyjki macicy wykrytych w skrningu wzrósł w latach 2006-2010 z 4,7% do 5,4%.

Słowa kluczowe: UDNV]\MNLPDFLF\/ ]DFKRURZDQLD / ]JRQ\ / EDGDQLD SU]HVLHZRZH /

Otrzymano: 04.04.2013

Zaakceptowano do druku: 30.09.2013 Adres do korespondencji:

Bożenna Karczmarek-Borowska Podkarpackie Centrum Onkologii Polska, 35-055 Rzeszów, ul. Szopena 2 tel. +48 17 8666460; fax.: +48 17 8666465 e-mail: bkb8@tlen.pl

Wstęp

=DUyZQRQDĞZLHFLHMDNLZ(XURSLHUDNV]\MNLPDFLF\VWD- QRZL EDUG]R SRZDĪQ\ SUREOHP HSLGHPLRORJLF]Q\ L VSRáHF]Q\

:HGáXJ GDQ\FK ,$5& International Agency for Research on Cancer Z 2 URNX UDN V]\MNL PDFLF\ E\á WU]HFLą SU]\F]\Qą

]DFKRURZDĔQDQRZRWZRU\]áRĞOLZHXNRELHWLF]ZDUWąSU]\F]\Qą

]JRQyZ>1@5\FLQ\1L2

1DMZLĊNV]ą ]DFKRURZDOQRĞü QD ĞZLHFLH Z 2 URNX RG- QRWRZDQR Z NUDMDFK$IU\NL SRáXGQLRZHM L ]DFKRGQLHM 1DMQLĪ- V]H ZVSyáF]\QQLNL ]DFKRURZDOQRĞFL ]DREVHUZRZDQR QDWRPLDVW

ZNUDMDFKD]MDW\FNLFK$PHU\FH3yáQRFQHM(XURSLH]DFKRGQLHM

L6NDQG\QDZLLRUD]$XVWUDOLL1DMZLĊNV]ąXPLHUDOQRĞüVWZLHUG]R- QRZUHJLRQDFK$IU\NLSRáXGQLRZHML]DFKRGQLHMQDMQLĪV]ą]DĞ

ZNUDMDFK$]ML$PHU\FHSyáQRFQHM(XURSLH]DFKRGQLHML6NDQ- G\QDZLLRUD]$XVWUDOLL>1@

3ROVNDQDOHĪ\GRJUXS\NUDMyZRĞUHGQLPZVNDĨQLNX]DFKR- URZDOQRĞFL QD UDND V]\MNL PDFLF\ &RURF]QLH UR]SR]QDZDQ\FK

MHVWRNRáR-QRZ\FK]DFKRURZDĔL1]JRQyZ3RG

Z]JOĊGHP]DSDGDOQRĞFLQDQRZRWZRU\]áRĞOLZHUDNV]\MNLPDFL- F\Z21URNX]DMąáVLyGPHPLHMVFHSRGF]DVJG\ZZLĊNV]RĞFL

NUDMyZ(XURS\]DFKRGQLHM]QLNQąáRQ]SLHUZV]HMG]LHVLąWNL

3RPLPR SURZDG]RQ\FK RG NLONX ODW SRZV]HFKQLH GRVWĊS- Q\FKF\WRORJLF]Q\FKEDGDĔSUR¿ODNW\F]Q\FKRUD]FRUD]V]HUV]H- JRGRVWĊSXGREDGDĔGLDJQRVW\F]Q\FKQDGDOOLF]EDQRZ\FKUR]- SR]QDĔPLPRWUHQGXPDOHMąFHJRMHVWEDUG]RZ\VRND,VWRWQ\P

SUREOHPHPMHVWUyZQLHĪWRĪHSU]HZDĪDMąFDF]ĊĞü]GLDJQR]RZD- Q\FKSU]\SDGNyZWRUDNLZZ\VRNLPVWRSQLX]DDZDQVRZDQLDFR

MHVW JáyZQ\P F]\QQLNLHP ZSá\ZDMąF\P QD V]DQVH Z\OHF]HQLD

>2@

Abstract

Introduction: A continuous decrease in the cervical cancer morbidity and mortality rates has been noted in the Podkarpackie Region. A 34.6% and a 23.1% drop in the morbidity and mortality, respectively, was reported between 1999-2010. The aim of the study was to analyze the trends of cervical cancer morbidity and mortality rates in women of the Podkarpackie Region between 1999-2010.

Materials and methods: A total of 1898 cervical cancer cases and 883 cervical cancer-related deaths were analyzed. Crude and standardized morbidity and mortality rates, structure ratios and share of cervical cancer cases identified in the screening program were formulated.

Results: A decrease in cervical cancer morbidity by 65 newly diagnosed cases was observed in 2010 in the Podkarpackie Region as compared with 1999. Crude and standardized morbidity rates showed a tendency to decline, from 17.3/100 000 (standardized ratio 13.9/100 000) in 1999 to 11.6/100 000 (standardized ratio 8.0/100 000) in 2010. A slight decrease in the mortality rate, from 8.4/100 000 (standardized 6.3/100 000) in 1999 to 6.5/100 000 (standardized 3.6/100 000) in 2010, was noted as well. High heterogeneity was observed in cervical cancer morbidity and mortality rates in different counties of Podkarpackie in 2010. Morbidity and mortality rates ranged between 21.1-0.0/100 000 and 35.2-0.0/100 000, respectively. The percentage share of cervical cancer cases diagnosed in the screening program between 2006-2010 showed an increase of 0.7%.

Conclusions: Between 1999-2010, the morbidity and mortality rates were lower in the Podkarpackie Region as compared to other regions of Poland. As far as the counties of the Podkarpackie region are concerned, in 2010 the highest morbidity rate in the Krosnienski County was 21-fold higher than in Kolbuszowski County, while the mortality rate in Bieszczadzki County was 35-fold higher as compared to Leski County, Nizanski County and Przemysl city.

The percentage share of cervical cancer cases diagnosed in screening program increased in 2006-2010 from 4.7%

to 5.4%.

Key words: FHUYLFDO FDQFHU / PRUWDOLW\ / PRUELGLW\ / VFUHHQLQJ /

Rycina 1. Struktura zachorowań na nowotwory złośliwe u kobiet – Świat.

(Globocan 2008) [1]. Rycina 2. Struktura zgonów na nowotwory złośliwe u kobiet – Świat.

(Globocan 2008) [1].

1D SU]HVWU]HQL ODW 1 - 21 Z 3ROVFH RGQRWRZDQR QLH- ]QDF]Q\VSDGHN]DFKRURZDĔQDUDNDV]\MNLPDFLF\RSU]\- SDGNyZ1RUD]VSDGHNOLF]E\]JRQyZR127UHQG

PDOHMąF\ RG]ZLHUFLHGODMą WDNĪH ZVSyáF]\QQLNL VWDQGDU\]RZDQH

]DFKRURZDOQRĞFL:1URNX]DFKRURZDOQRĞüNV]WDáWRZDáDVLĊ

QDSR]LRPLH11DZ21URNXZ\QLRVáD11

8PLHUDOQRĞüXWU]\PXMHVLĊQDVWDá\PSR]LRPLH-VSDGHNMHVWPL- QLPDOQ\Z1URNX±1DZ21URNX11

7DEHOD,

5DNV]\MNLPDFLF\QDOHĪ\GRQRZRWZRUyZ]áRĞOLZ\FKR]QD- QHMHWLRORJLLLF]\QQLNDFKU\]\ND8PRĪOLZLDWRSUHZHQFMĊRUD]

Z\NU\ZDQLHFKRURE\ZHZF]HVQ\PVWDGLXPMHMUR]ZRMX

:(XURSLHREVHUZRZDQHVąGXĪHUyĪQLFHGRW\F]ąFH]DFKR- URZDOQRĞFLLXPLHUDOQRĞFLQDUDNDV]\MNLPDFLF\1DMZLĊNV]\VSD- GHN]DFKRURZDOQRĞFLLXPLHUDOQRĞFL]DQRWRZDQRZNUDMDFKVWDUHM

1-WNLNWyUHMDNRSLHUZV]HZGURĪ\á\]RUJDQL]RZDQHSRSXODF\M- QH SURJUDP\ EDGDĔ SU]HVLHZRZ\FK ]DSHZQLDMąF MHGQRF]HĞQLH

QDMZ\ĪV]ąMDNRĞüQDZV]\VWNLFKHWDSDFKUHDOL]DFMLRUD]V]HURNą

DNFHSWDFMĊ ]DSURV]HĔ LQG\ZLGXDOQ\FK QS )LQODQGLD :LHOND

%U\WDQLD:GURĪRQHSURJUDP\SR]ZROLá\]DSRELHFRGGR

LQZD]\MQ\FKSU]\SDGNyZOXE]JRQyZQDQRZRWZRU\V]\MNL

macicy.

1aMZyĪV]H ZVNaĨQiNi ]aUyZQR ]acKRURZaOQRĞci MaN i XmiH- UaOQRĞci RGQRWRZaQR Z QRZycK NUaMacK c]áRQNRZVNicK SU]yMĊ- WycK GR 8( Z OaWacK 2-2 Z Wym Z 3ROVcH. 'Oa SRUyZ- QaQia Z 2 URNX ]acKRURZaOQRĞü GOa 1-WNi ZyQRViáa 1

 a GOa QRZycK SaĔVWZ c]áRQNRZVNicK ZVNaĨQiN Z Wym Vamym URNX ZyQiyVá RN. 11 . &R ZiĊcHM Z 2 URNX ZVNaĨQiNi ]acKRURZaOQRĞci GOa %XáJaUii i 5XmXQii Eyáy MHV]c]H ZyĪV]H ± RGSRZiHGQiR 21  i 221  >@.

: 3ROVcH Z 2 URNX ]RVWaá ZSURZaG]RQy 3RSXOacyMQy 3URJUam 3UR¿OaNWyNi i :c]HVQHJR :yNUyZaQia 5aNa 6]yMNi 0a- cicy. 3URJUam VNiHURZaQy MHVW GR NREiHW Z ZiHNX 2- OaW >@.

8G]iaá WHM JUXSy ZiHNRZHM Z QRZRWZRUacK V]yNi macicy VWaQRZi

 . 7HVWHm MHVW EaGaQiH cyWRORJic]QH ZyNRQyZaQH cR  OaWa.

3URJUam UHaOi]RZaQy MHVW Qa  HWaSacK SRGVWaZRZym GiaJQR- VWyc]Qym i SRJáĊEiRQHM GiaJQRVWyNi. (WaS SRGVWaZRZy cyWROR- Jia SROHJa Qa SREUaQiX maWHUiaáX GR EaGaQia cyWRORJic]QHJR

HWaS GiaJQRVWyc]Qy ± Qa RcHQiH miNURVNRSRZHM maWHUiaáX cyWR- ORJic]QHJR Z SUacRZQi cyWRORJic]QHM QaWRmiaVW HWaS SRJáĊEiR- QHM GiaJQRVWyNi ± MHĪHOi ZyQiN EaGaQia cyWRORJic]QHJR MHVW QiH- SUaZiGáRZy ZyZc]aV OHNaU] NiHUXMH SacMHQWNĊ Qa NROSRVNRSiĊ.

: SU]ySaGNX NRQiHc]QRĞci ]ZHUy¿NRZaQia REUa]X NROSRVNRSii SREiHUaQy MHVW maWHUiaá GR EaGaQia KiVWRSaWRORJic]QHJR.

Cel pracy

&HOHm SUacy MHVW RcHQa WUHQGyZ ]acKRURZaOQRĞci i XmiH- UaOQRĞci Qa UaNa V]yMNi macicy Z ZRMHZyG]WZiH SRGNaUSacNim Z OaWacK 1-21.

Materiał i metoda

0aWHUiaá GR EaGaQia X]yVNaQR ] 3RGNaUSacNiHJR 5HMHVWUX 1RZRWZRUyZ Z 5]HV]RZiH. $QaOi]iH HSiGHmiRORJic]QHM SRGGa- QR 1 ]acKRURZaĔ i  ]JRQy ] SRZRGX UaNa V]yMNi macicy X NREiHW Z ZRMHZyG]WZiH SRGNaUSacNim Z OaWacK 1-21.

=RVWaáy RSUacRZaQH ZVSyác]yQQiNi VXURZH i VWaQGaUy]R- ZaQH ]acKRURZaOQRĞci i XmiHUaOQRĞci ZVNaĨQiNi VWUXNWXUy RUa]

XG]iaá ZyNUyWycK UaNyZ V]yMNi macicy Z SURJUamiH VNUiQiQJR- wym.

Tabela I. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe szyjki macicy w Polsce w latach 1999-2010 [3].

=DFKRURZDQLDIncidence

Rok Year

=JoQ\Deaths Liczba

zarejestrowanych nowych przypadków

Registered new cancer cases

Współczynnik surowy na 100 000 Crude rate per

100 000

Współczynnik standaryzowany Standardized rate

Odsetek Percentage

Liczba przypadków Cancer cases

Współczynnik surowy na 100 000 Crude rate per

100 000

Współczynnik standaryzowany Standardized rate

Odsetek Percentage

        

      9,4 6,4 ,4

 9, , 6,8  98 , 6,8 ,4

64 8, , 6,4  86 9,2 6, 4,9

6 8, ,2 6,4 22 8 9,4 6,2 ,

49 , 2, ,8 2 82 9, 6, 4,8

4 , ,9 , 24 89 9,2 ,9 4,

26 6,6 , , 2 96 9, , 4,6

226 6,4 , ,2 26 824 9, ,6 4,6

4 ,4 ,8 , 2 9 9, ,9 4,

2 6,6 ,2 , 28 4 8,9 , 4,

2 , , 4, 29 48 8,9 , 4,

8 , , 4,4 2  8, , 4,

'R RSUacRwaQia wVSyác]yQQiNyw VXURwycK wyNRU]yVWaQR WaEOicH GHmRJUa¿c]QH *86. 'Oa wVSyác]yQQiNyw VWaQGaUy]R- waQycK MaNR SRSXOacMĊ SU]yMĊWR ÄVWaQGaUGRwą SRSXOacMĊ ĞwiaWa´

]aSURSRQRwaQą SU]H] 6HJi i ]mRGy¿NRwaQą SU]H] 'ROOa.

'RNRQaQR aQaOi]y VWaWyVWyc]QHM SU]y XĪyciX 0icURVRIW ([- cHO 21. 0aSNi wyNRQaQR SU]y SRmRcy SURJUamX 0aS 9iHwHU

. ,QIRUmacMH R wyNUyciX UaNa V]yMNi macicy w WUaNciH EaGaĔ SU]HViHwRwycK w OaWacK 2-21 SRcKRG]ą ] 3RGNaUSacNiH- JR 5HMHVWUX 1RwRWwRUyw. 'aQH GRWyc]ącH ]JáaV]aOQRĞci NREiHW w OaWacK 2-211 REMĊWycK SURJUamHm SU]HViHwRwym X]y- VNaQR ] :RMHwyG]NiHJR 2ĞURGNa .RRUGyQXMącHJR 3RSXOacyMQH 3URJUamy :c]HVQHJR :yNUywaQia 5aNa 3iHUVi RUa] 3UR¿OaNWyNi i :c]HVQHJR :yNUywaQia 5aNa 6]yMNi 0acicy w 5]HV]RwiH.

Wyniki

: wRMHwyG]WwiH SRGNaUSacNim w OaWacK 1-21 ]aUHMH- VWURwaQR 1 QRwycK SU]ySaGNyw ]acKRURwaĔ Qa UaNa V]yMNi macicy cR VWaQRwi  wV]yVWNicK UR]SR]QaQycK QRwRWwRUyw ]áRĞOiwycK X NREiHW w RmawiaQym RNUHViH RUa]  ]JRQy ±

 wV]yVWNicK ]JRQyw QRwRWwRURwycK X NREiHW. /ic]Ea ]aUH- MHVWURwaQycK QRwycK SU]ySaGNyw ]acKRURwaĔ w 21 URNX wy- QRViáa 12 i Eyáa R  QiĪV]a QiĪ w URNX 1. 2GQRWRwaQR UywQiHĪ VSaGHN Oic]Ey ]JRQyw ] 1 w 1 URNX GR  w 21

URNX WM. R 21.

: aQaOi]RwaQym RNUHViH ]aREVHUwRwaQR GRĞü ]Qac]Qy VSaGHN wVSyác]yQQiNyw VXURwycK i VWaQGaUy]RwaQycK ]a- cKRURwaOQRĞci. : 1 URNX wVSyác]yQQiN VXURwy wyQiyVá 11  a w 21 URNX WyONR 111 . $QaORJic]QiH wVSyác]yQQiN VWaQGaUy]RwaQy w 1 URNX ± 11 

a w 21 URNX 1 . : 1 URNX wVSyác]yQQiN VXURwy XmiHUaOQRĞci wyQRViá 1  ]aĞ w 21 URNX ±1.

1aMwiĊNV]y VSaGHN wVSyác]yQQiNa VWaQGaUy]RwaQHJR ]aRE- VHUwRwaQR w 21 URNX i Eyá RQ Qa SR]iRmiH 1 

w SRUywQaQiX GR 1 URNX ± 1. :iGRc]Qy MHVW Uyw- QiHĪ GwXNURWQy VSaGHN ]acKRURwaĔX Qa UaNa V]yMNi macicy wĞUyG wV]yVWNicK QRwRWwRUyw ]áRĞOiwycK X NREiHW. 7aEHOa ,,.

%aGaMąc wyVWĊSRwaQiH UaNa V]yMNi macicy w wRMHwyG]- WwiH SRGNaUSacNim SRGGaQR GRNáaGQiHMV]HM aQaOi]iH VyWXacMH ]acKRURwaOQRĞci i XmiHUaOQRĞci w SRV]c]HJyOQycK SRwiaWacK.

: wRMHwyG]WwiH SRGNaUSacNim REVHUwXMH ViĊ EaUG]R GXĪH ]UyĪQicRwaQiH ]acKRURwaOQRĞci Qa UaNa V]yMNi macicy. : 21

URNX QaMwyĪV]H wVNaĨQiNi RGQRWRwaQR w SRwiHciH NURĞQiHĔ- VNim ± 2111 miHĞciH 3U]HmyĞOX 221  miH- ĞciH 7aUQREU]HJX ± 11  SRwiHciH VWaORwRwROVNim

± 11 SRwiHciH EiHV]c]aG]Nim ± 11  i Ma- ViHOVNim ± 11. :VNaĨQiNi WH ]Qac]QiH SU]HwyĪV]yáy wVNaĨQiN GOa caáHJR wRMHwyG]Wwa NWyUy wyQiyVá 111.

1aMQiĪV]ą ]acKRURwaOQRĞü ]aREVHUwRwaQR w SRwiHciH MaUR- VáawVNim ± 1 VWU]yĪRwVNim ± 1 GĊEicNim ±

1 WaUQREU]HVNim ± 1 i NROEXV]RwVNim JG]iH QiH RGQRWRwaQR ĪaGQHJR SU]ySaGNX ]acKRURwaQia Qa UaNa V]yMNi macicy. 5yciQa .

1aMwyĪV]ą XmiHUaOQRĞü VWwiHUG]RQR QaWRmiaVW w SRwiH- ciH EiHV]c]aG]Nim ± 21 NURĞQiHĔVNim ± 11

i miHĞciH .URĞQiH 121 QaMmQiHMV]ą ]aĞ w SRwiaWacK

OHVNim QiĪaĔVNim i miHĞciH 3U]HmyĞOX JG]iH QiH RGQRWRwaQR ĪaGQHJR ]JRQX ] SRwRGX UaNa V]yMNi macicy. :VNaĨQiN XmiH- UaOQRĞci GOa caáHJR wRMHwyG]Wwa w 21 URNX wyQRViá 1

. 5yciQa .

: wRMHwyG]WwiH SRGNaUSacNim w OaWacK 2-211 RGQR- WRwaQR VWaáy w]URVW ]JáaV]aOQRĞci NREiHW w SURJUamiH SU]HViHwR- wym UaNa V]yMNi macicy. 2GSRwiHGQiR w 2 URNX ]JáaV]aOQRĞü wyQiRVáa 11 a w 211 URNX 22. 5yciQa . 2EVHUwRwa- Qy w]URVW SU]yMąá waUWRĞü Qa SR]iRmiH 12.

Rycina 3. Zachorowalność na raka szyjki macicy w województwie podkarpackim w 2010 roku wg powiatów, współczynnik surowy na 100 000.

Rycina 4. Umieralność na raka szyjki macicy w województwie podkarpackim w 2010 roku wg powiatów, współczynnik surowy na 100 000.

Rycina 5. Zgłaszalność kobiet w screeningu raka szyjki macicy w województwie podkarpackim w latach 2007-2011.

àąc]QiH w OaWacK 2-211 wyNRQaQR 12  cyWRORJii

] c]HJR  SacMHQWHN ]aNwaOi¿NRwaQR GR HWaSX GiaJQRVWyc]QH- JR a  GR HWaSX SRJáĊEiRQHM GiaJQRVWyNi.

1aMcKĊWQiHM EaGaMącą ViĊ JUXSą wiHNRwą w SURJUamiH EaGaĔ SU]HViHwRwycK Eyáy NREiHWy w wiHNX - OaW. 5yciQa .

1a SRGVWawiH GaQycK 3RGNaUSacNiHJR 5HMHVWUX 1RwRWwRUyw RNUHĞORQR iORĞü wyNUyWycK UaNyw V]yMNi macicy ] Xw]JOĊGQiHQiHm UaNyw ]GiaJQR]RwaQycK w SURJUamiH VNUiQiQJRwym. : wRMH- wyG]WwiH SRGNaUSacNim w OaWacK 2-21 wyNUyWR áąc]QiH z nowotworami in situ  nowycK SrzySaGNyw zacKorowaĔ

z czHJo 1 w ramacK EaGaĔ SrzHViHwowycK co Vtanowi 1.

: 21 roNX oGnotowano niHznaczny wzroVt raNyw VzyMNi maci- cy zGiaJnozowanycK w VNrininJX na SoziomiH  w VtoVXnNX Go roNX 2. 5ycina .

1aMczĊĞciHM raN VzyMNi macicy wyNrywany Eyá w VtaGiXm miejscowego zaawansowania, a najrzadziej w uogólnionym.

5ycina . Dyskusja

=arówno w województwie SodNarSacNim jaN i w 3olsce oE- serwuje siĊ Sowolny sSadeN wsSóáczynniNów zacKorowalnoĞci i umieralnoĞci. : latacK 1-21 wsSóáczynniNi standaryzo- wane zacKorowalnoĞci Srzyjmowaáy odSowiednio wartoĞci dla 3olsNi w 1 roNu 1,1  i w 21 roNu 1,1 , na- tomiast dla województwa SodNarSacNiego w 1 roNu 1,1

 i w 21 roNu ,1 . : omawianym czasie wsSóá- czynniNi standaryzowane zacKorowalnoĞci dla 3olsNi Srzyjmo- waáy wartoĞci wyĪsze niĪ wsSóáczynniNi dla naszego wojewódz- twa, z wyjątNiem 1 i 2 roNu, gdzie wartoĞci wsSóáczynni- Nów dla województwa Eyáy nieznacznie wyĪsze niĪ dla 3olsNi.

: tym samym oNresie, wsSóáczynniNi standaryzowane umieral- noĞci Srzyjmowaáy wartoĞci dla 3olsNi w 1 roNu ,1 

i w 21 roNu ,11 , dla województwa SodNarSacNiego w 1 roNu ,1  i w 21 roNu ,1 . :sSóáczyn- niNi standaryzowane umieralnoĞci dla 3olsNi z wyjątNiem 2

roNu SrzyjĊáy wartoĞci wyĪsze niĪ wsSóáczynniNi dla wojewódz- twa SodNarSacNiego. ,stotny jest równieĪ IaNt, Īe wsSóáczynniN standaryzowany umieralnoĞci dla 3olsNi zanotowaá Eardzo nie- wielNi sSadeN, natomiast sSadeN wsSóáczynniNa dla wojewódz- twa SodNarSacNiego Eyá Srawie dwuNrotny. 5ycina .

: 3olsce wystĊSuje duĪe zróĪnicowanie zacKorowalnoĞci na nowotwory záoĞliwe szyjNi macicy. : województwie warmiĔ- sNo-mazursNim, NujawsNo-SomorsNim, SomorsNim, luEusNim, SodlasNim, dolnoĞląsNim i zacKodnioSomorsNim w 21 roNu odnotowano wsNaĨniNi zacKorowalnoĞci SowyĪej Ğredniej dla Nraju !1,1 .

1ajniĪsza zacKorowalnoĞü wystąSiáa w województwie Sod- NarSacNim ,1 . 1ajwyĪsze wsNaĨniNi umieralnoĞci zaoEserwowano natomiast w województwacK luEusNim, war- miĔsNo-mazursNim, ĞląsNim, SodlasNim, oSolsNim, zacKodnio- SomorsNim, mazowiecNim, NujawsNo-SomorsNim, SomorsNim i dolnoĞląsNim. :ojewództwa te uzysNaáy wsNaĨniNi wyĪsze niĪ Ğrednia dla Nraju ± ,11 . 1ajniĪszy wsNaĨniN umieralno- Ğci odnotowano w województwie SodNarSacNim ,1 .

5ycina 1.

3rognoza zacKorowalnoĞci na nowotwory záoĞliwe szyj- Ni macicy w 3olsce od 21 do 22 roNu, wsNazuje na trend malejący. &zĊstoĞü wystĊSowania raNa szyjNi macicy Sowinna zmniejszyü siĊ we wszystNicK gruSacK wieNowycK.

1ajwiĊNszy sSadeN sSodziewany jest w Srzedziale wieNu 2-

 i Sowinien osiągnąü wartoĞü 2,.

Rycina 6. Procentowy udział wybranych grup wiekowych kobiet przebadanych w programie raka szyjki macicy w latach 2007-2010 w województwie podkarpackim.

Rycina 7. Udział raków szyjki macicy wykrytych w programie screeningowym w województwie podkarpackim w latach 2006-2010.

Rycina 8. Stadium zaawansowania raka szyjki macicy w momencie zdiagnozowania.

: gruSie - lata szacowany jest sSadeN zacKorowaĔ o 2,, natomiast najmniejszy, oczeNiwany jest u NoEiet w wie- Nu SowyĪej  ± ,. 0alejący trend umieralnoĞci jest Nonse- Nwencją malejącej zacKorowalnoĞci.

: NaĪdej z omawianycK gruS wieNowycK widaü wyraĨny sSadeN umieralnoĞci. : najmáodszej gruSie NoEiet 2- sSo- dziewany jest sSadeN o 2,, u NoEiet w Ğrednim wieNu -

 sSadeN o 1,, natomiast w najstarszej gruSie NoEiet 

sSadeN o , >@. 5yciny 11 i 12.

Tabela III. Zachorowalność i umieralność na raka szyjki macicy w wybranych krajach Europy w 2008r., współczynniki standaryzowane, 5-letnie przeżycia względne [1, 7].

.UDM =DFKoUoZDOQoĞü 8PLHUDOQoĞü OHWQLHSU]HĪ\FLDZ]JOĊGQH

ZJ(8R2&$R(

0DOWD 2, ,9 64,8

6]ZDMFDULD ,9 ,9 ,6

)LQODQGLD 4, ,2 6,9

$XVWULD , 2, 6,

+LV]SDQLD 6, ,9 66,

1LHPF\ 6,9 2, 6,

:LHOND%U\WDQLD ,2 2, 6,2

6]ZHFMD ,8 ,9 ,

3ROVND ,6 ,8 ,

&]HFK\ ,9 ,9 2,

6áRZDFMD ,8 4,8 6,8

:ĊJU\ 6,6 ,6 QLHEUDá\XG]LDáXZEDGDQLX

6HUELD 2,9 9,2 QLHEUDáDXG]LDáXZEDGDQLX

%XáJDULD 2,9 6, QLHEUDáDXG]LDáXZEDGDQLX

0DFHGRQLD 22, 9,9 QLHEUDáDXG]LDáXZEDGDQLX

5XPXQLD 2,9 ,8 QLHEUDáDXG]LDáXZEDGDQLX

Tabela II. Zachorowania i zgony na nowotwory złośliwe szyjki macicy w województwie podkarpackim w latach 1999-2010.

=DFKoUoZDQLDIncidence

Rok Year

=JoQ\Deaths Liczba

zarejestrowanych nowych przypadków Registered new

cancer cases

Współczynnik surowy na

100 000 Crude rate per

100 000

Współczynnik standaryzowany Standardized rate

Odsetek Percentage

Liczba przypadków Cancer cases

Współczynnik surowy na

100 000 Crude rate per

100 000

Współczynnik standaryzowany Standardized rate

Odsetek Percentage

    9992    

88 , ,9 ,6 999 9 8,4 6, 6,2

9 ,4 ,4 6, 2 82 , ,2 ,

6 4, , ,4 2 68 6,2 4,2 4,4

6 6, 2,9 ,8 22 8 ,4 ,6 ,9

69 , 2, ,4 2 2 6, 4, 4,2

4 6,2 2,2 ,9 24 69 6,4 4, 4,

6 2,6 9,8 4,2 2 6 ,6 ,9 ,

62 , ,9 4,9 26  6,6 4, 4,

8 4, ,4 4, 2 62 ,8 ,6 ,6

29 2, 8,4 , 28 94 8, , ,4

 2, 8,2 ,9 29 86 8, ,2 4,8

2 ,6 8, ,6 2  6, ,6 4,4

3orównując zacKorowalnoĞü i umieralnoĞü na raNa szyjNi macicy w 3olsce do innycK wyEranycK Nrajów (uroSy oEserwu- je siĊ wartoĞci wsSóáczynniNów standaryzowanycK na Ğrednim Soziomie. =auwaĪalny jest Sodziaá na Nraje EloNu wscKodniego i (uroSy zacKodniej. 6zwajcaria, )inlandia, $ustria, 1iemcy to Nraje, Ntóre osiągnĊáy dziĊNi zorganizowanym Srogramom Srze- siewowym znaNomite wyniNi, nie tylNo jeĞli cKodzi o najniĪsze wsSóáczynniNi zacKorowalnoĞci i umieralnoĞci, ale zwáaszcza o najwyĪsze wsNaĨniNi wzglĊdnycK SrzeĪyü -letnicK. 3olsNa niestety sSoĞród wszystNicK Nrajów oEjĊtycK Eadaniem (852-

&$5( ma jeden z najniĪszycK wsNaĨniNów SrzeĪyü cKorycK na raNa szyjNi macicy Ğrednia dla (uroSy ± 2, >@. 7aEela ,,,.

3ierwsze Srogramy EadaĔ SrzesiewowycK w (uroSie wSro- wadzone zostaáy w latacK . w )inlandii, ,slandii, 'anii, 6zwe- cji, /uNsemEurgu i 5eSuElice &zesNiej. : latacK . i . do- áączyáy Nolejno 1iemcy, +olandia, :ielNa %rytania, i :áocKy.

: latacK . 1orwegia. %adania Srzesiewowe w (uroSie są Ear- dzo zróĪnicowane w SoszczególnycK NrajacK 8(. 6ą one SoSu- lacyjne czyli masowe luE indywidualne. 2Eejmują caáy Nraj luE region Nraju, sNierowane są dla róĪnycK gruS wieNowycK oraz uwzglĊdniają róĪne odstĊSy czasu SomiĊdzy Eadaniami >@.

: 3olsce Srogram EadaĔ SrzesiewowycK raNa szyjNi macicy zostaá wSrowadzony w 2 roNu. 2Eejmuje on zasiĊgiem caáy Nraj i sNierowany jest do NoEiet SomiĊdzy 2- roNiem Īycia.

:arunNiem sNutecznoĞci sNriningu jest jego masowoĞü i dáugo- terminowoĞü. 1iestety w 3olsce zgáaszalnoĞü NoEiet oEjĊtycK Srogramem znajduje siĊ na Eardzo nisNim Soziomie.

3rzeciĊtna zgáaszalnoĞü w latacK 2-211 wynosiáa oNo- áo 2. :idoczne jest taNĪe duĪe zróĪnicowanie w zgáaszalno- Ğci SomiĊdzy województwami. 2dsetNi NoEiet zgáaszającycK siĊ w ramacK Srogramu na Eadania w SrezentowanycK latacK Srzyjmowaáy odSowiednio wartoĞci w 2 roNu od 1, do

1,, zaĞ w 211 roNu od 1,1 do ,. 7aEela ,9.

Tabela IV. Objęcie populacji programem przesiewowym raka szyjki macicy w Polsce wg województw w latach 2007-2010 i uzyskana zgłaszalność [8].

:oMHZyG]WZo

    

5RF]QD SRSXODFMD GRSU]HEDGDQLD =JáDV]DOQRĞü 5RF]QD SRSXODFMD GRSU]HEDGDQLD =JáDV]DOQRĞü 5RF]QD SRSXODFMD GRSU]HEDGDQLD =JáDV]DOQRĞü 5RF]QD SRSXODFMD GRSU]HEDGDQLD =JáDV]DOQRĞü 5RF]QD SRSXODFMD GRSU]HEDGDQLD =JáDV]DOQRĞü

GROQRĞOąĞNLH 226 2, 26 2, 2448 28,8 26 2, 224 24,2

NXMDZVNRSRPRUVNLH 928 9,4 82 24,2 86 26,8 866 26, 848 26,4

OXEHOVNLH 88 2, 86 2, 8 , 84 2,6 822 28,6

OXEXVNLH 888 ,8 8888 2,6 882 28, 89 24,6 8884 2,

áyG]NLH 224 22, 229 9, 222 22,2 2994 2, 24 24,

PDáRSROVNLH 264899 8,9 26888 2,4 2248 2, 28 2,6 226 22,2

PD]RZLHFNLH 4996 8, 444286 8, 448 22, 468 2, 4 9,

RSROVNLH 844 2, 8288 ,9 824 2, 844 2, 829 28,

SRGNDUSDFNLH 6966 ,8 9 , 92 28,9 69 2,2 66 24,2

SRGODVNLH 99 29, 94 28, 9828 29, 99429 24, 2 2,

SRPRUVNLH 8826 29, 94 2,8 992 2, 929 , 9 28,2

ĞOąVNLH 46 2, 462 26,2 4 2,8 468 24, 462 2,6

ĞZLĊWRNU]\VNLH 96 ,6 626 2,2 649 2,9 648 2, 6 24,4

ZDUPLĔVNRPD]XUVNLH 222 4, 28 , 296 ,8 242 8, 24 ,

ZLHONRSROVNLH 2992 , 2924 8, 294648 9, 296 6,9 292 6,

]DFKRGQLRSRPRUVNLH 486 2, 49444 , 49 2, 4 28,8 494 ,8

32/6.$          

Rycina 9. Zachorowalność i umieralność na nowotwory złośliwe szyjki macicy u kobiet w Polsce i w województwie podkarpackim w latach 1999-2010 – współczynniki standaryzowane na 100 0000.

3orównując natomiast zgáaszalnoĞü Eene¿cjenteN Srogramu sNriningowego w województwie SodNarSacNim i w 3olsce zaoE- serwowano nastĊSujące relacje w 2 roNu 11, dla wojew- ództwa SodNarSacNiego i 21,2 dla 3olsNi, natomiast w 211 roNu 2,2 dla województwa SodNarSacNiego i 2, dla 3ols- Ni. : województwie SodNarSacNim odseteN NoEiet zgáaszającycK siĊ na Eadania Srzesiewowe wzrósá od 1 roNu o 12,, nato- miast w 3olsce Srawie czteroNrotnie mniej, Eo zaledwie o ,2.

3odsumowując SrzeSrowadzoną analizĊ trzeEa uznaü Sro- gram Srzesiewowy raNa szyjNi macicy w 3olsce za ÄraczNujący´.

: 211 roNu zaledwie dwadzieĞcia NilNa Srocent NoEiet odSowiedziaáo na zaSroszenia imienne, Ntóre corocznie wysyáane są do Eene¿cjenteN Srogramu. -eĞli nie zostaną SodjĊte aNtywne dziaáania na rzecz zgáaszalnoĞci nie EĊdzie realnycK szans na zwiĊNszenie wyNrywania raNów szyjNi macicy we wczesnycK stadiacK zaawansowania oraz SoSrawĊ wyniNów

Wnioski

1. : latacK 1-21 w województwie SodNarSacNim zacKorowania na raNa szyjNi macicy ulegáy oEniĪeniu o ,.

2. : latacK 1-21 w województwie SodNarSacNim zgo- ny na raNa szyjNi macicy sSadáy o 2,1.

. : SowiatacK województwa SodNarSacNiego w 21

roNu odnotowano najwyĪszy wsNaĨniN zacKorowania dla Sowiatu NroĞnieĔsNiego i najniĪszy dla Sowiatu NolEus- zowskiego.

. : 21 roku zaoEserwowano najwyĪszy wskaĨnik umieralnoĞci dla Sowiatu Eieszczadzkiego, najniĪszy zaĞ dla Sowiatu leskiego, niĪaĔskiego i miasta 3rzemyĞla.

. 2dsetek raków szyjki macicy wykrytycK w skriningu w latacK 2-2 w województwie SodkarSackim wzrósá o ,, a w latacK 2-21 zmalaá o ,.

Oświadczenie autorów:

1. Bożenna Karczmarek-Borowska – autor koncepcji, analiza i  interpretacja wyników, dobór literatury – autor zgłaszający i odpowiedzialny za manuskrypt.

2. Grądalska-Lampart – zbieranie materiału, analiza i  interpretacja danych, dobór literatury.

Źródła finansowania:

Wkład własny, brak finansowania.

Konflikt interesów:

Autorzy nie wykazują możliwości konfliktu interesów.

Piśmiennictwo

1. GLOBOCAN 2008; International Agency for Research on Cancer; http://globocan.iarc.fr/

2. Stępień M. Epidemiologia i  profilaktyka nowotworów szyjki macicy. Kliniczne czynniki ryzyka zachorowań. W: Nowotwory szyjki macicy. Red. Kornafel J. Warszawa: Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego. 2011, 5-20.

3. Baza danych Krajowego Rejestru Nowotworów. http://85.128.14.124/krn/

4. www.aurora.project.eu/upload/deliverables/D3_traduzioni/ANALYSIS_OF_LOCAL_CONTEXT- REPORT_Final-D_3_Poland.pdf

5. Spaczyński M, Karowicz-Bilińska A, Rokita W, [i wsp.]. Uczestnictwo kobiet w Populacyjnym programie Profilaktyki i  Wczesnego Wykrywania Raka Szyjki Macicy w  latach 2007-2009.

Ginekol Pol. 2010, 81, 655-663.

6. Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W. Prognozy zachorowalności i  umieralności na nowotwory złośliwe w  Polsce do 2025 roku. Warszawa: Centrum Onkologii Instytut im.

M.Skłodowskiej-Curie. 2009, 51-55.

7. EUROCARE-4; Survival of cancer patients I Europe. http://www.eurocare.it/

8. Baza danych Systemu Informatycznego Monitorowania Profilaktyki (SIMP).

Rycina 10. Zachorowalność i umieralność na nowotwory złośliwe szyjki macicy u kobiet w Polsce wg województw w 2010r.- współczynniki standaryzowane na 1000000.

Rycina 11. Trendy zachorowalności na nowotwory złośliwe szyjki macicy w Polsce w latach 1980-2006, prognoza do 2025 r. [6].

Rycina 12. Trendy umieralności na nowotwory złośliwe szyjki macicy w Polsce w latach 1980-2006, prognoza do 2025 r. [6].