~-1.~l. Przegląd Morski. s_1_ v_c_z_e_ń 19_2_9. R_O_K_u ~l~r-o_k_11_.1. Wychodzi w dniu 24 tym każdego m1es1ąca. Miesięcznik Marynarki Wojennej

(1)

~-1.~l _________ s_1_·v_c_z_E_Ń ^__ ^{19_2_9 __} ^R_O_K_u ^________ ~l~R-o_k_11_.1

Przegląd Morski

Miesięcznik Marynarki Wojennej

wydawany przez

Szkołę Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu

Wychodzi

w

dniu 24·tym

każdego m1es1ąca.

I

Skład redakcji:

Komandor dyplomowany Frankowski Stefan, kpt. mar. dyplomowany Kłossowski Jerzy, por. mar. Duracz Tomasz.

(2)

'\ '

fi o~

1fo .. oo n ²

(3)

Warunki prenumeraty!

Konto w P. K O. 160290.

W kraju:

z przesyłką pocztową ror.znie

półroczu iP kwal'ta1nie her. przesyłki pocztowej rocznie

półrocznie

kwartalnie

40, - zł

21,- zł

11,- zł

~rn,-

zł

18,- zł

H,- zł

< ~ena pojectyńr,zego numeru 4,- zł

Zagranicą:

z przesyłką pocztową rocznie

półrocznie

kwartalnie

50,- zł

26,- zł

14,- zł

Warunki przyjmowania ogłoszeń:

rocznie stronica

1/2 stronicy

półrocznie stronica

1/ 2 stronicy

300 zł

180 zł

100 zł

•.

Należność za umieszczenie ogłoszenia winna hyć regulowaną zgóry jednocześnie ze zgłoszeniem.

Pierwszy numer miesięcznika z umieszczonem o~loszeniem rndakcja nadsyła zainte1·('sowanPj irn~tytucji bezpłatnie.

J\ dres redakcji:

Toruń, Szkoła Podchorążych Marynarki Wojennej „Przegląd Morski".

(4)

•

(5)

TREŚĆ:

1. Od re<lalrnji.

~- Kdol' dypl. Frank9wski Ntefan H.airl wvkonany na morzu 8ródziemnem przer. nioniieckie · krążowniki ,,Goeben'• i ,,Breslau" na początku wojny

światowej (1 ).

~3. Krlor por. Radowski Edward WspóJpraca i walka pomiędzy

lodziarni podwodnemi a hyclroawiacja.

4. Kpt mal'. dypl. StoklaRa Tadeusz - :Marynarka wojenna ,vspól- czesnych Niemiec (1).

5. Kdor. dypl. Frankowski Stefan Polityka cieśnin mo,·za

bałtyckiego.

t-i. Kpt mar. dypl. Klossowski .Jerzy Organizacja marynarki

wojennej.

7. Kdo1· ppor. RteyPr Wtodzimierz - ( )rganizacja at'tylerji nad-

brzeżnej w .Anglji.

H. :\ljl' leka1·z :\loszcz0ński Leon

f sh,·an".

Zatoni,~cie pancerni ka „Szent

~l. Kpt mal'. Laskowski II eJjodo1·

morskiej (1).

11 is1 OJ'ja rozwoju artylerji

10.

11.

12.

13.

14.

1 ...

I ;) •

Hi.

17.

18.

H_).

20.

Kpt ma,·. dypl. Klossowski ,J('1·zy ~iPmiedrn rnai·ynarka wo- jen n :1 pn-:ecl traktat em \\·ersa lskim (2).

Por. nial'. Durn<~z Tomasz - Zasady c<·lowania Ila okręeie

i stosowanie odpowiedn1el1 celowników (2).

Kdor. dypl. Frankowski Stefan - Muzeum mors kir- w Halsener.

H. S. Tunel pod cieśniną gibraltarską.

8 ..

J. O zastosowaniu elPktryczno~ci na okrętach marynarki wojennej.

Por. mar. Kuezkowski Ignacy Krąr.ownild podwodne.

Kpt mar. Heyman Art.m· -- Faln post,,nmjące.

* * *

Życiorys admirała Schoera.

Por. ma,._ Piątkowski Tadeusz - l\Iięllzynarodowa wystawa

żeglarska i sportowa w Paryżu.

Kpt. mar. dypl. Stallkiewicz Homan KroHika zagraniczna.

Kpt. ma I'. <I ypJ. Klos~owski ,J Przy - Kronika bi bJ:jograficzn a.

(6)

(7)

Nedakcja pra,r;nfr stopniowo uadrie „l),rzegf,rdowi Jlun:kicnm'' ^to:erHnek

1u1jbardz,iąj odpowiedlli rlla llaszych warnnlców intelrktualnych z jednej slrnny,

rl r71a naszych 1110:ihwo,~ci i real 11ych potrzeb rozwoju siły zbn~jnąj na nwrzn z drng'ląj strony.

ldqc po tej wyfk11tiP;i {foji, ?'edrtk~ja pragn1'.e z poCZ'1{tku zebrać jak-

11aj1nirc~j ?_n?J,.::71·~ rZIW>n!JCh '{WtCZ IOSJJÓlpPClC01DJ1,ików, aby fą dro9ą wyrnbiĆ sobie pewne pojęcie o możliwo.:.ciach 1:!l'elektnrrlmj pracy w d,z,ierlzinie morskiej oraz o Bpecjalnych 11oszyth po¹rzebach w ró-tnych kiernnkach wiedzy morskiąj. RPz-

JJO,~rPd ni o po f em 7n'.er 11•s?em zad an i n rerl a lr~jri nut 1·ó w 11./ei: J('.'~Zcze poważniejsze 11astrpne - 11du11011•icle, ifąlenie do sy.-d<',1nrdycz'11e,r;n 710:/11iP.sienia naukowe;j 'll'nr-

to..:;('i n1iPsi(CZnika i rll) prnpr1,t;nwon1a zupełnie okpc/)()}1ye:h zasNlrozwoJnnciszej mrtry1u11•ki. Każdu 11,i, c nowy n11mer rniesi{'Unika h;ifzie W!fdowany pod ha . ..,fem s'opnWWt'fJO ·rozw~ju po2in11in npólne,r;o i worfo,;.ci f'achow~j. Jednakf:e: rcrlrtkejrt hrrhie mogla OSl(!,(jiU{t S/()(u rel, .(Jd!J ilo0; I. /{'(fffo,(-c~ 11,(Ulsyłanych oprr1cou:a·11 hrdrt wylcaz-ywar stały ZJ08trv. f)ofyr)1czas 11avrzyktad, di-iedzina broni pod- wodnej i tipecjalniP lo1lz'i 7101foJod11ycli, lotnidu:a morslricyn, taktyki dos{o,<:;owanej do na.,,zych warnnkó/{) ⁱ ^f. p. jeszcze nie są 71or11s!'n11r 1ui la11wch

„

J->rzeglądn

Jlor.c.;lo·P.fJn'\ chfli są hnrifzo akt11alnr.

Jfrt{y liczPIJJ1ie korpuR o/ic<'1'1J11· ·mm·skfrli 111rt vo1ua.ine .2r1,dr1·11,ie wykazu,;

S/01{ iywo/110;.rf i 11·arlo.;.,: i1deleklunl11ą dro,rJI{ 1ospólprrU'.!J w ,~l~rzc.r;li~dzie 1lfon~kim'\

fl dowodem, 1fl!JkrJJ11111ia {ego zadunia htdz)p, oyólny 1° fachowy JJOZIOJn miesircznz'ka.

IVła.;.nie w ol,e('?U'.J clill'ili lc,r;o n1rl,rnju 211drmie jest 7)(1,nlzo aktual1wm, ,ądy w ró.f:11yd1 odlru11ach Żfftia 7m,1sfwower;o lmdn· sir f106rcza my,{:l morska 1: gdy

~p1·cjalniP 1ll(l!',ll}l(trkn m1)<'1t1u1 sio-i Jl(t przełomie. W takiąj chwili korpus ofi-

ter11w 1w>rskfrh je8f czym1,ikie111_. 1.-tóry ^vowi11ien ode.1;rmi 1r¹ainą i histo1¹ycz1u{

·1•0/,f, Jl?'?-'Od11jr!C spnłet2'l'IISfw11 W rfą.feniaclt 'mO?'Skith.

Nedakc,ja wirc .n1·rac(f, si~· dfJ n·sz:ystkich 7,. ]). of icen11l' niaryna,rki z 90-

n!C!Jin apelnn 11 ie.?'wlocz·11ie

i

^etdrr silą 1nnli przystąpi1: do '11.'SJ)Ulpraey, nie zrn- ia/1w sir por:z<!fko we111 i ^tnul110,{c1:r1111i prnr·y ^a11torslciej. Starnpolsk ie vrzysłowie muu,_;: ·: Wm·:t zml((('. />{l('a, (( J>rw prtlaca" - (l 'Wirc OCCJ/tl '/{)({.!1toló 111iesircznika, w, ,7uką so~ne nn rnsllfży, hrdzic jednoc:-p.(nic areną intclekfoalnej ¹11•m·fo:~c1· caleyo

~·011ms11. ~J('1ccr6w 1norsldch. hod przecie,t rndalct;ja, :,JdadaJrrca

sir

z ;J c,donkó11¹

t ,f,,Jll'lldn.,e prrt(Jllj({Nl na) ll'!JdOl('(l'JlieJJ1. mfl'SlfCZn1'ka, 'llie lJrilz'fr IO 8fa111·e /war~

l('yłą,:z 111.c nf/ s 1u~j n1,r•l111,1 wk tu le drJlm'.j ,iok z t~j ocp ny marto.(-ci 11¹ydauy11,1r,t 11J11.

7

(8)

(9)

Raid wvkonanv na morzu śródziemnem

przez niemieckie krqżowniki „Goeben" i „Brestau"

na poczqtku wojny światowej.

Hai,L kl'ażowników nimoieckicll „Uoehen'' i „BreRlau'', doko- uany 1ia szacho,vnicy morza Śródziemnego i na ws1ępie wojny świa

towej, zawiera ha1·dzo dużo pouczajq<1ego, aczkolwiek na µozór przect- sta wia siQ mało znaczą<:ym. W całym przebiegu tej zucll\rntej ope- 1·acji prz"ja,ria si<~ ogrnrnna inicjatywa i \\'Ola niemieckiego admil'ała;

uwypukla się zllaczenie odwagi i wiary w ehwilach decydujących;

wysnwa si(t jako zagadnienie na<'zelno - ^ctohre zorganizo,vanie i dolm~ runkejo11owanic tiezności, jako jednego z element<>\\' powo- dzenia; zr ,·y~ownje si12 skomplikowaii:· i trudny <lo p1·wwidzeuia

~plot nadząy<·rn.in.n~Ji okoli,·znoś('i, kt,1n\ l>l'Z<\jawiają si<~ tylko ua morzu, a kt<'u·p :-\przyjal~· w \\'ybrni<-l<·iu z 11iejcd11<'j ua pozór 1·oz- pc1czlhrej ~-jtuacji; wrr•szeio znajdujPmy tu jeszcze jeden ^prżykład

~wiad,·zą<·y o tern, ŻP nie zawsz<· liezlia i ~iła górnJ:l, niPraz p1·w-

\\'yższa jo od wnga i ryzyko.

Fa k1 .v z lwmba 1·dowan ⁱa rhr<1<· li mi a~t l'rnncns ldcll, leżącyeli

11a wybrzeżu al'1·ykar'1~ki<'m, i pl'ZC'l'\\'RlliP sif? krQżownik6w niumieekich do Kon~tantynopola ^giną". tej po,rndzi w_qrndkó\\·, ^{w któl'n}^obfito-

\\'ala woj,rn ~wic11mrn, ^a jednakż1', to 11apoz(i1· drnlrne zdarzeni<>, z czasokr<~~<:lll i dób, za(·i:tgrnilo \\·ojnQ na dtuµ:ie lata i spowodowało

wypadki dl'Og:o opłacone ż>·ci<•rn i mie11icrn ludzkit·m. Skutkiem lH'zer- ,rnnia ~i<~ ,,<:o"bu1'a" i „Hrt"~lau¹^' do Kon!-,:tantynopoln - Tureja zo·

stała weiqg11i<~ta w wił' \\'().in.,· - tt>rPn dziala11 ,,·ojennyc~lt ~itlgnitl. aż

po zatok<~ P1·rsk:t, izolując· dotkliwi,· i doldad11i0 Uosj<~ od jej zachod- nich sprzyrnif.'1·zei'1c<'l\r. Bozci:w;ni~~,·ie dzialai1 ,Yojennych ^na ^teren

<"lzjatycki !-,:po\\·odO\rnlo krwa\\·,, hit.w,v: na Kaukazie, w PC'r~ji, w ~·Ie- zopotamji, w .\fal<'.i .\zji, nad kanałom ~ue~kim, w Danlanela(•li, Sa- lollikaeh i t. d., do tug·o doeho<lz,t ~e1ki t:y~i(l:y ol'ia1· ludzkicl1: mi1- .iony i milj:mly strnt w matP1·jnlH, pożoµ:i, zgliszcza i t. p., wszystko

to 11ast:n)ilo \\·slrnt<¹k ,·aidu ni11miPcldeh kr:1żo\\'nik1>w. Pnn Winston

< 'Jrn relli 11, ,-, \\'<•zesn y 111 llii :-:ter ma ^ryna 1' ki \\'i<' I ki Pj Bl'y1 anji, mówi

,, .. .:\woi<·il p:rn1iPctnikaL·h - 11igdy żaden okl'ęt ni<· ni<'>sł na ~woim poldad zi o 1 y l< · ~m iutci, t :· I ¹¹ pożogi, ;mi ~zez,\11 ia, łez, co ow<\ dwa k l':1żow n iki I >l'ZY\\' iozly 1, rnjom "·se hod 11 i rn.

t:aid kl'qżownik6w niorni<~ekich sld~ada si(l z dwóel1 odr~Lmych 1·z(~~ci: rai<! do zachodniej <·zę~1·i morza S1·6dziernnego i 1·aid do jego wschodniPj <'Z<t~ei. Oba h~ raidy można rozpat1·ywar: jako niPzalPŻTIP dzinl":niia, a<:zkol\rif'k posi~1dająr,• p0,nq ł:1ez110~(·.

9

(10)

J>1·zy rnzpatrywani u pierwszego rai du \\' gnJ wchodzą floty:

Frn1wji, '\Yielkiej Brytanji i Xiemiec. Flota włoska, wbrew przewi- dywaniom, poi:ostaje neutralna, a więc bezpośredni o nie odgrywa tu

żadrn·j roli, zaś flota austrjacka w tym czasi(• jeszcze nie występuje

czynnie, albowiem rząd austrjacki zwleka z ,vypowiedzPniem wojny pa11sh,·0111 zachodnim.

Ponie,raż posunięcia owych trzech flot (niemieckiej, fra11- cuski1:-~.i i angiPlskiej) były ogromnie skomplikowane i niezależne, łatwiej i korzystniej przestrnljowaf odrębnie poszczególne działania

i zarządzenia orlpowiecl n ich adm iralów.

*

Oddział nil'miecki morza ~ródziemneg·o, składający si(~ z krą

żowników „GoelJen" i ,,Breslau'', pmn„taje w k011cu roku 1912, podczas wojny na Bałkanach. W październiku H)l;-5 roku dowódcą tego oddz.iatu zostaje mianowany kontl'-admiral Sus·w11. Zawczaf-n1 przed

wojną są rozważane możliwośei wspólnego działania krążowników

niemieckich z flotą austrjacką i włoską przeciw pol[lczonym flotom Francji i Hosji, p1·zytem jest przewidziane, że dow<'idztwo nad flotą

trójprzymie1·ia obejmie austrjacki admirał Ilaus. W tym celu, w paź

<-lzierniku roku 1913 odby\\·a się w Poli spotkanio admirała Suszona z admirałem Hansem, a w grnclniu tegoż roku - w Aleksandrji - spotkanie aclmirala Suszona z włoskim admirałem księciem .\ bruzzo.

W styczniu 1~)14 rnku - niemiecki admirał bawi w Hiymie, gdzie pertraktuje osobiście z szefem morskiego sztabu generalnego. \V ten sposób zostaje na,riązany ścisły kontakt i osiągnięto kompletne porozumienie pomiędzy Berlinem, \Viedniom i H,1,ymom i opracowane najmn ieisze sz('zególy przysz lego wspólnego wystąpienia: między

innemi zostają WY(lane s1wejalne~ tajn<' książki sygnałowe, szyfry i rozpoznawcze sygnał.'·· Punktem koncentracji flot sprzymic·1·zonych zostaje obrana ~\Iess.'·na, a jako pierwszy cel dziala11 - przeszkodze- nie Francuzom,"' przewiezieniu

Xl

X korpusu z Afryki do Europy.

\'a skuiPk prośb.,· admirała Su~wna - ak'-'.ia przeciwdziałania ko- munikacjom francuskim z .. \ fryki do Europy -- ma hye powierzona

krążownikom niemi<'<:kim, do kt(il'y<'h miano dołączy('. lekki(' k1·:1żow

niki i kont1·-torpedcmce austl'jaekin i wloskit>.

\Y rnku

mu.

stan kotlt'>\\' ,,(}ol'\Jcn" p1·zpdsta\\'ia się tak ź1e, żo pI'Zowid ziarrn jPst jPgo od wulan iP \\' październik u do ~ iemiee i zash11>ienie k1·1żmn1iki<'lll ,,\Ioltke". \\' IP<·if' l\l14 !'Oku „Uoeben"

jest w ~tanif~ roz,rija:' zalPdwiP 12-14 \\'ęzl<'i\\' szyl,kośei i tylko na krMki p1·zerh!g czasu moż(l osi:!g11:tC'. - 20 W(tzló"··

Po zahi,jt-1 win 11a~t<~pey trnnu aust rjaekiogo i wyłonieniu się

widma prz~·szłej \\'o.i11.v Plll'Op<1j:-;kiPj, krążownik ,,,;uol>cn" spieszy do Poli, gdzici przy po:noey s1w<·jalnych majst1'<>\\' przysłanych

z .:\'"iemicc przyp1·mrndza kotły do porz:ldlrn prZ<-'Z zamianę 4000 rurek.

I >zittki ternu okr,~t doprnwadzo11.\· .i<'St do takif'go stall u, Ż<' może roz- licza<-; 11a szybko~(, do :24.-<·li w<·zl1>\\'.

:10 li1rna „Gcwlwn" jP:.;t .fuż w B1:i,1di~i, µ:dzi1' łączy si<~ z k1·,1-

żow!likiom „H1·ps]au", kt<',ry przyl>ywa z I>u1·azzo. \\'k1·1'>tc<! potem oba krążo\\'niki opuszczają Hl'indi~i i samo1·zutniP, lwz jakiclllmlwiek ,,·skaZ(JWPk z Berlina, odh.nrnją pod1·1.'>ż do ~IPRsyn)·, miejsca kon- ePntracji.

:H-go lipGa, ". drodzo z Hl'indisi do ~les:-;yuy admirał niemiecki, poslu}.n1jqc si~ radjo, dajn zarządzPDie, zabraniające parow- com niemieckim prwhy,rającym na nFH'Zll SródziPmnem, zawijar

(11)

/ ,

• • t

f

....

/. ,, ....

'.

I

- .I

/ ,,,

,.

''<,. ... •.,t ( """"

r

J,.r10„t.c:..: , •

,,,· .,

,,.

!('

(12)

do portchv ,\nglji i Francji. H<hvnież zapomoct~ L'adja - admirnl rnkwirnie niemiecki statek pasażerski „General", udający się do niemieckiej Afryki Wschodniej i nakazuje mu skierować się do l\Jessyny.

Do l\Iessyny okręty przybywają 2 sierpnia popołudniu i nietylko że nie zastają tam oczekiwanych okręt6w włoskich, ale jeszcze spotyka ich zawód co do samego przyjęcia.

. Okręty niemie~kie są w tak dobrym stanie, iż jedynie potrze- l>uJą uzupełnić zapasy węgla. .Admirał Suszan nie wątpi, że potrzebny mu węgiel znajdzie się w :\Iessynie, ale wbrew oczekiwaniom W'losi nie pozwalają mu ładować węgla ze znajdujących się w porcie skla- rlów, twierdząc, iż ten zapas może by6 potrzebny rlla floty włoskiej.

1\ le admirnla Suszona nie tak łatwo zrazi('.! Nie tracąc czasu 1·e~wiruje on węgiel, znajdując~r się na niemieckich okrętach przeby-

WaJących w porcie i ład uje go na swoje okręty. .T ednocześnie de- peszujL' on do amLasadora Xiemiec w Hzyrnie, by ten wyjednał

n l'ząrl u włoskiego odpowiednie ze

iw

olenie.

,Tuż wieczorom nadcho(lzi depesza z Hzymu nakazująca zdją<'.

zakaz i zezwalająca na zaladowan ie węgla. Powyższe zarządzenie

!'ozwiązuje ręce Kiemcom i admirał nakazuje ładować węgiel, znajdu- Jqcy .się !la składach, zaopatrywanych przez znaneg:o przemysłowca

memieckrng·o Sti n nesa. .

O godz. 2:~-ej, zupelnio niespodziewanie, okręty otrzymują

l'Oz kaz admirała, nakazująey przerwanie ładowania węgla, a o pól·

nocy z Binpełnym jego zapasom wychodzfl ·!z portu przez wyjście

P0lnocrn· i obierają kicrnnek jak gdyby Im cieśninie Bonifacio, po- rn1~dzr Sal'dynją a Kori-lylGl, ale następnie zawracają na zachód, ob1era1ąc dmgQ mało uczęszczaną przez varowce.

, .3-go o godzinie 17-ej admirał otrzymuje depeszę z Berlina:

,,J, ranc1a wypowiedziała wojnf1''.

4-go sierpnia o godzinie ~ minut 80 zost~je otl'zymana drnga depe:-1za, nadana przez Xauen, zawierająca wskazówki, że został za- warty sojuRz z Turcja i okręty mają lliezwlocznie uda(: się do Kon- Rtantynopol a. ·

, Ta drng:a d<·p~i-lza jPNt prawdziw,~ niespodzianką dla ~dmirala, ktory po gł~boki0m zaRta11owirnin Ri~ nad wytworzoną i-l~·tua<'.PL ^wbrew

wyraźnym ins11·ukcjom ot rzvmanyin z Berlina, daje za1·ządzenie

zbombardowania o ~\\"ieie f1·1:incu~ki<·li portów Bt,rte i PhilippcYille.

Tą akcj,i admirnt zami<'l'Za wywoła(: zamieszanie we floeie francu~kiej,

op6źni<- w_vslaniP X IX kmpu~u do· Francji i ściągw1e, wrngie urn siły

do z_acliudniej czt-~ś<·i monm Śr(ldziunrn<·g:o, a JH'Z<'Z to wyg1·a(: na (\Zasrn dla powt(>rnogo lado\\'ania \\'<~§ada i pr:.i:ygotow;_t(: ~nl>in wolną drogę na wsnh<>d.

. \"a południe od· Sardyn.ii lmtżo\\·niki rnzstają si<-z i obierają

kwrunek: ,,B1·08lau" - mt BtmL', ,,<;oel>en'' - na Philippe\'illo. Bom- b~rdowanie ma uy<~ kolejne, 1. j. z po<·z:ll ku ma Lyr zhomLardowanP Bono, a par<~ godzin potPm Philipp<'\'ill<>, <·z.nli się to w tym celu, hy ftwol'Zy<~ poz01·y, żn okręty niemieeki<~ dążą w kinnmku (-}iłJral

ta,·1~. W u wszystkich posunięciae h ad mirala przejawi a Ri<; je<! na mysi - 1110!'0\\'ania f,:,Ouie-drogi do Konstantynopola.

Wykon u.i,tc zarząd zon~, p I an <I ziala(1

„

HreRl a u'' ;.i:j a wia si<-z -i-g? o świeio przed I ;t>rw i pośpiesznie bombarduj<~ port, a ^gdyba- tel']o nadbrzeżne zaczynają go ostrzeliwa<~ - oddala f,:,ię s;.i:ybko w kie- r~~k:1 p<>łnocno-zachodnim, wytwarzaj:!<: pozory, że ki<>n1je si<~ ku

~~1eiminie <1ihraltarskioj. Około godziny H minut 40, t. j. wtedy, gd)·

Jest on dalnlrn od lądu i przekonany, że J'lWh)' jogo uiu rnog:i b~·('.

\ I

\ \

(13)

rl.ostrzeżone 't brzPgu, zawraea na \\·sehód, ,mm1er~za RWł\ ~zy·bkoś<-i;

i dąży na miejsc<> wyznaczonH pnez admirała Ruszona dla spotkania

:-:it} z ,, GoebP11". \I imo ,riel kich o~i-i·oż no~<\i ze s11·ony „Breslan",

zw1·ot jego na wsel1<>d zostaje dostrz<-'żony przez f1·ancuski punkt ohsE~1·,vacyjn)· Fez, k115r)· składa odpowiedni mPldnnek, ale jak zoha('.Z,\' my p<)Źn iPj, adm i l'al l'nrneusk i dal sit-~ zw i PŚ(· myl 11;vm infor- matjo m, prz~·p i~ uj ,ie mato z Il ;:i.<· Z Pn i a 11'll1l1 p1·a wd z i \\'Plll U nw l d un kov1' i.

Około fi-oj rnno prz<·d PhilippeYillern zjawia się ,,(ioeben", pod n osi swą ha II d el'ę ,roje n n:! i lwm l>anlujn port. < >gie(1 jest ~kie- l'Owany na dworz1•t i nadh1·zeża. Ogief1 trwa Vi minut. Ol'iary w ludziae h i zn iszcze n i a m ah'rja I r1t• ~:1 zni korne, a mimo to t.,~n nie- winny mano\\T krqżownilrn niemie<'ki0go rnhi wielo lrnłasu i zarniu- sz;ania.

Za(·,howuj~i1·, tą :-'anu~ takty kę co i ,, Hrcslau'' - ,, <; orlwn" 0< l- d a la się w kierull ku l lM11ocno-zachod n im, a po znikniQtiu h~d u za- . wraca na wschód, aby połączy{', si~ z „Brnslau", zastosowując \\'Szel- ki~ środki ostrożnośei, by nie spotka(· się z flotą francuską, bliskość·

której daj o się odczuwa(: w radjoaparatacl1. O H-Pj rano ,,Goeben'' rnzmija się z Pskadrą francuslq, składającą się z (j pancerników i :ł kqżownik1>\\. opanc<'1·zonych, którn przechodzi w odległości

zaledwie JO mil.

<) godzin i<· 10-oj, gdy już wszelkie niehezpicczei'1stwo ze strony floty fr an cm: ]{i

c~.i

mi rn.:lo i gdy polączen ie z ,, BroP lat(' nastąpiło, krą

żowniki n i<· mi ('C' kie <l o~ t 1·zpgają na Wf-:f· lwd niej stron ie horyzontu <lwa mocno podejl'zane dymy. "rkrótce wachta sygnałowa rozpoznaje,

ŻP ~postrzeżone dym>· fą wytwarzatw przez dwa potQżrrn lilljowo

krąi.owniki a11giPl~kiP ,.Indomitahle" _i „fncldatigable". Siła ognia tyeh krążO\rn i k<'>w .i<·~t t rzykl'Otnin _więkRzaod _siłyognia ,,noeben'a" . . \ le niema na razi<· ni<·hczpi<'cze11stwa, wszak .\ 11glja nie jest jeszcze w wojnie z ~il~lll<'cllni, krążowniki więc l>i<•gn:i naprzPci"· sicl>io, acz lrn lwi(• k zastm·owa no z o byd wue Il :4t ron - wszelkie ost rnżności,

rniqdzy irnwmi zat,·qhiono na aiarm, ludzi powołano do dział, pociski

~ą gotowe do ładowania. \\'resz<'.iA przychodzi e]nYila, że\ . 0skadr.,·

roz('liodz:\ :-:iQ na kontrn-kur~acll, alo wnet potem 1iaf-;t1arnju bardzo

j)l'Z yk ra ,· Il w i I a cl I a ok n,t 6 w n i em i ee kie h, how i Pm kr:lżo"·ni ki an gie! - skie w)·konu.i:! Z\\TOt i pod:!ża_i:t w ślad za krążownikami ni0mic·<·kirmi.

Zdawało si<?, żr wybiła o::,:tat11ia godzina dla rskad1·y admi1·aŁa Suszona,

że eskadrn ta zo:-'.taniP tropiona do ko1·wa, a w odpowiedniej ('liwili zn i szczo II a I H'Zc·z p rzP ". yższa.i:!('.y ogi Pi1 arty 1<~1·.vjs ki k _rążmvnik6\\·

angiolski<:11. I rzc·<'.iywi~ci,, st:irszy z angiPlsk. dow6dc6w komandor Kennedy ~le pilną dopt>~z,~ do swugo admirała, moldująe nrn o tem,

że krążowniki 11iornicckie są I ropiOIH' przez kr:~żowniki angielskie i prnsi o upoważnienie do zmiażdżenia ich. -,\ ngiolski admirał l\Iilnn nio odważa si,~ powzią(: de<·yzji i z kolei dnposzujc do Londynu,

prosząc o od po\\· iod II ie u poważ niunie. ;\fi estety angielski gabinet minist1·6w. sp<!(•ja!niP znl>l':rn.v ,,. tej sprawie, wypowia(la siQ w tym sensie, że przed upływom cza~;!! da1wgo na ultimatum uie"'nakży roz- poczyna(· dzialaf1 wojennyeh. l tak gwiazda pom.,·~lnoś,·i admirała

Snszona 1·atuju go od ni,·ehył>nej zagłady ..

J>r~:Pz czas pornzurniewania si(J koma11dora Kennedy z prze~

Łożonymi, admirał ~llszo11 ohmyqa sposoby oderwania się od angiel- skich ki·ążownik(;w. .Jedyna nadzieja - maszyny. ~akawj<' adrni-

1·ał rozwinąf maksymalną szybkoś<\ narH~dza jak najwi(}coj ludz;i do kotl(nr i Ilu nk1·,,w węglowych. Osiąga· ~ię przez to maksymalny wy-

siłek nietylko ludzki, alt• i tc,,·hniczny - ,,Uoelwll'i zaezynn powoli

12

(14)

Załącznik N2 2 do artykułu „Ruid krążorr.mikó.;J r:J('micckich na morzu ._'-/ród zinnnem".

Eskadra admirała Lapeyrere'a:

1-sza grupa:

2-ga grupa:

3-cia grupa:

6 okrętów typu „ Condorcet" z roku 09: tonaż 90400; 24 działa 30.5 cm.

3 okręty „Renau'' " 06 40920 12 dział 19.4 cm.

12 torpedowców

1 okret typu „Courbet''

5 ,.Patrie"

5 „Gambetta"

12 torpedowców 6 starych pancerników 4 torpedowce

"

¹¹

,,

03 "

,,

23500; 12 dział 30.5 cm 7L1.500; 20 dział 30.5 cm

37.80C; 12 dział 19.4 cm.

Razem jednostek 52 267.120; 56 dział 30.5 cm.; 24 dział 19.4 cm.

Eskadra admirała Milna:

3 okręty typu „ Inflexible" _tonaż 52800; 24 dział 30.5 cm.

4 .. .. -,,warrior" 55000; 24 działa 23.4 cm.

4 ,, Gloucester" 19600;

14 torpedowców

Razem jednostek

25

127400; 24 dział 30.5 cm. 24 dział 23.4 cm.

Flota angielska francuska jednostek 77 ogólnej pojemnósci 394,520 ton uzbrojenie 80 dział 30,5 cm.

(15)

odr.n\',u·· ~i<J od swowli p1·z<·~laduw<·1iw. ,,J:1·,·~lau" jako ~zyhszy jrn-;t

~rystclll)' mlp1·zócl, hr 01·jP11tnwa(· admil'ala o tPrn, Ż<' obrana droga Jest wolna i że nie grnżą nowe ninpożądano Rpo1kania. \V polnclniP ,,<icwlH•11'· rnzwija Rl".)'ł>lrnść 2fi w0zlów i pozoslawia w tyle ki'ążowniki

~ngiPlskin: Wrrsz('i~\ o god~in ie 14-<·j „ l n~lomitable'' daj<· za wygraną

, rezyg1ll!J<' z dnlszP.J poµ:om, a ,,. µ:odzllHj po1em c•zyni to samo i ,, I ndet'at igahle''.

Znmnt sz<'.z1:;c:in sprzyja niemiec·kim11u adrnirnlowi, aczkolwiek Of·all~nie ~woje zawdzit}<·za Oil ni<'t.dko ~"cz1~śeiu, ale równiPż i swojej zd<'eydowanej postawie pełnej ern•1·gji i wiary, ,,. pi(·nvsz?m rzędzi<·

odegrnlo tu d-uż,1 rolę odrumon1nwanie kotl6w i nzn1wlnienie załogi

prze z po lJ ran i<~ I u rl z i z parn WC' t'>\r n i c-· mi P<· ld, ·li, z ,rn.irl nj ąc· .n· li ;-:f ę w pon·in mPssy11skim.

Emoejn i p1·znży<·ia krąi.ownik1Sw 11iemi1•ckkll ni13 są dllia tego w>·cze1·panP. ,Jp'"'z<·zc• admirał ni.-mipc•ki nio .zupełnie oderwał się od

~w.,·,·li

groźnycl1 prz11~la(lowc,'nv, gcl_,. z116w ~yg:11aliznj:i inu podejrzany d~·m 1ia lioryzo1wi0. Okazuje si{2, że~ jPs1. 1o angielski l<•kki k1·ążow

nik ,, I >ubi i u", kt/>l')' r(>\nl ież wsz<·z)·1ia pościg za t~skadrą niemiecką.

Ten no,\'y- prze(·iwnik j<·st zbyt c·llyży, hy móc ~ię go pozhyć w spo- s6b zastosowany pop1·zc;duio cło kr,tżownikó,,· linjowyeh, a1P zbliża

:-;iQ "'iN·z<'>l', a więc c·icnrnośei no<:IW pozwolct admirałowi ni orni ee·

kiemu zwinM· poniz w1<'iry swycli p1·zpśladowc6w. To drug"io oder- wani<! sif.: nic może h>·{· lrnnal1w, a po"·inno być takie, hy przeciw·

nik na }H:•wic·11 <·za~ s1I'aeit ~lad krążowllik<)\\' niemieckich,• a więc admirał obiera pol~zą1kowo kur~ prowadząc~- do Xm1polu i trzyma sitt go aż do <'. h \\·il i, gd

r

<·iem no~ei 11oc1w li kryją gon i onych przed

goniącymi. \Vtridy admirał Rnszon .za\\TH<·.a na _\[essyrn-t i ostatecznie odrywa sit; od kr:ri.ow111\rn „I>u1>1in", k16ry t.raci właści"·y ślad po- mimo tego, żn ". miar,; zwj(~k:-:z,rnia sif-} ciemno;ci stara się trzymać

na hliższyd1 odleglnśc·iaeh.

() godz. 2~-cj acl mil'H l niemiecki ot rzym uje depeszr.: za wiacta- miają,·,1 go o tom, ŻP ,\nglja wypowirdziala wojnę.

~a wiadomośt: o wypowiedzeniu wojn.v przez .\ nglj(l nastrój

wśn'>d maryna,·z.,- uiP-mie<'ldch staje ~itc: pnygnębionyrn, stan moralny upada, jak l'ów11i<'ż daje si~ od<·znr- zmę<~zPn ie fizyczne. W bunkrach

węglowy-eh znajduj::1 marynarza zrnarl8go z wycje(wzeuia podcza~

forsowania kot.łów i maszyn.

iJ-µ:o :--ierpnia o ~\rieio -krążownik i ,, ( ;oe ben" i „Breslau"

zo zmęczoną i wyczeqrnną zalog:~ p1·zybywają do portu _Messyny i cumujq się u wyurzeża, aby uzup<'lni(~ w szybkim tempie zapas

\.VPula i 1wóbowa(· dale1· Rr,czeRcia i I'f-ltnnku. Nad okrętami i zaloo·a

Cb · • • • O ·

góruje nadal r.<iPcydowana ^wola przewHln,1ąey rozum admirała nie- rniPckiego.

*

^*

*

Teraz p1·zejdziemy z koki do ro:ą~atrzenia dzialafi floty fran~

cu~kicj w owe pami<~tne dnie rozpoczynap:ice karty wojny ~wiatowej.

· Przed ·wypowiedzErnimn wojny - flota l'rnncuska zostaj<:

skoncenteowana w Tulonie, zmobili:t.o\\·ana i gotowa do dzialai'1.

Do,vcjdztwo nad notą spoczywa w I'ękach Yice-admirała Lapevrc1·<¹^• . \dmifal pragnie odosta<: cz~~<: swojej fl~ty do Bizerty, auy {vyko- rzysta<' ten doskona I<~ po Lożo Il y port wo,1en11 y. Bi zerta dzi(~l i morze

Ś1:6dziPmne na dwie części: wschodr,1i:1 i zachodnią; Bizerta leżv

w najwięcej ożywionej CZ~Rt:i morza Sr()<lziemnego; \\TPSZCie Bizerta zajmuje oskrzydlającą pozycję w ~tosunku do francuskich afryka11skich

13

(16)

kolonij. A lo propozycja ^admirałanie znajduj n

oo

^dźwięku^\Y^Paryżu.

Paryż dąży wszelkiemi sposobamj do unilrnięcia wojny, obawia się więc, żo odesłanie części floty do Bizerty ^{może być}potraktowanp jako prowokacja. ^Xa tej podstawi ^A racjonalny i uzaRact n iony plan

admirała francuskiego zMtaje zaniAchany.

2-go sierpnia o goflzinie 18-ej przedstawiają adrniratowi Lapeyrern nwl<lunek punk1u ol>~('nrncyjuego na ^przylądkuBon (Tunis), z którego wynika, ^żn tamtejsza stacja 1·adjotelAgraficzna • przylapujP drp0sze 1tirmiP(·kich lffążowników, które s,1dząc z depesz znajduj:1 sit: \\- pobliżu ,rybrzoża af1·yka11skiego. ^Był 1o momPnt

oclpO\\'iaclający chwili przel>ywallia krążownik<1\\· 11ir1rieckiell

\\' ~[ OSSYH if'.

·.xi0zwlocznie admirnl franc. dajo zani:ąctzenia w celu przygoto~

wania floty do \\'jTUszenia w morze, obawia ^się^bowiemo transporty z \YOjRldom pl'zybywające z .. \fryki. ,Jednoez<>~ni<· daj<• ^admirałza-

l'ządzenie, hy pol'ty francuskio zatrzyma

ly

^aż do odwołania cdrnpe- dycjc wojsk do F1·arn·ji. Do Paryża admirał d0peszuj<•, że zamierza parowco z wojskami zgTupowa<-: w kannnrny i s1Tzec te lrnrawai1y

okrętami wojennemi. ·

W nocy o godzinie 21-ej ^admirałotrzy11lllje z Paryża zarz,1- dzenie \\·~Tuszenia w mo1·z<1, odszukania krążownikó"- niAmi0ekich, a w razie wypowiNlzenia "·oj11y - zniszczenia ich.

:~-go sieqrnia. o godzinie ^,ł-cj flot.a frnncuska ^wypływana morze; tl'n moment odpowiada nhwili, gdy kr,1żowniki niemieckie

znajdują się już na północ od Ry~ylji i d~1żą do pol't<'iw francuskich na ^wyln·zpżuafrykaf1SkiPm.

Flota francuska zostaje podzielona na trzy <1.skadry, które

obierają swe kierunki. Eskadra ^najwięcej wschodnia dąży do Phi- lippeYille z szybkością 12 węzłów; eskadra środka - najsilniejsza

i prmrnclzona osobiście przez admirała Lapeyrcre - obiera kierunek ,\ lgie1· - szybkość 12 węzłów; eskadra zachodnia na Oran .

. Admirał nie posiada bliższych informacyj o krążownikach

niemieckich, wie tylko, że znajdują się one w pobliżu wybrzeża afry- kai1skiego. Admirał nie jest również poinformowany o postawie

\\'loch i o możliwem wystqpie11iu Auglji po stronie Francji. !'osiada on tylko rozkaz ,,odszukać i zniszczyó krążowniki niemieckie''. Brak

dokładnych infonnacyj zmusza ^admirałado obrania kierunku dalej na zachód, dale.i od ^możlhregoprzeciwnika - \\"loch.

Xawet przy obranej dyspozycji, o ile hy nie zaszło żadnych późniejszych zmian, to 4-go sierpnia o godzinie 8-c.i rano nastąpiłoby

:-:potkanie wschoctnirj eskadry francuskiej z krążownikiem niemieckim

„Uoeben''. ..\le dnia tego los ^sprzyjałXiemcom i admirał francuski na podstawie oti:zymanych illfol'macyj ~mienia dyspozycje, co dopro- wa<lza do tego, ^·•że.eskadra francuska mija ^się z krążownikiem

,,Uo0hen" w o<lle~fości ..t.O mil.

\\\. nocy

i

~4-go na 5-go flota l'rancuska ^jPR1 ,r marszu na polud n ie, 'a ad1 ·. l ^Lw oczekiwaniu wiadomości.

n.

g-odziHie 1-e j minut I ^f> otrzymuje on radjo z wieży Eifrl: ,,Xiemcy wypowiedziały nam wojnę'.!. ~iedem godzin upłynęło od chwili, gdy jt!go •przeciw- nik - niemiecki adm i !'al został powiadomiony o doniosl0rn zdarzeniu.

O świcin przynoszą admirałowi ninzaszyfrowaną depeszę, nadaną z Bizerty treści następującrj: ,,.Jestem poinformowany, ^że

dziś rino Btmo został zaatakowany przez ^krążownikniemiecki".

•o s~,.

l ~~~,

... ^~~ e

(17)

•

Powy_:i,sza depesza nie za wim·aj}1ca godziny, ni<~ p0(1ająca

llazwy okrętu, \v1·0szcie podana w stanie niozaszyfro,rnnyrn, świactczy

o zfpm fun kcjonowanin francuskiej służby łączności.

\Y tym momencie wschodnia eskadra francuska znajduje się w stu milach od wybrzeża afrykaf1skiego .. .,\dmirnl wydaje jej zarzą

rl.zenie możliwie szybciej po<lążar do Jh\nn, o<lszllkać krążownik niemic,cki i zniswzy6 go. Kolmnna rozwija swą maksymalną szyhkoM'.

i dąży na polu<l n ie.

O godzini<-' <> minut 20 przynoszą arlrnirał:owi no,,'ą depeszti

nadaną z .... \ lg-ieru, również 11iezaszyfrowarn1, tn~ści następującej:

,,Krążowniki całą szybkością kiemją się ku Phi!ippe\~ille, a o godzi-

nie (> min ut 2i): ,, Wskazane krąiow11i Id po zaata ko wan in PhilippeYillo

ki<·1·nją się 1ia zachód".

Znowu hl:l(l informacyjny, allrnwiom p1·z(•d J>hilippeville prze-

bywał tylko jeden krążownik, znowu nie są poda1w godziny zdarze- nia. Zurwlni<· \\'i(~C naturalnie, że franc·uRki admfral orj<'ntuje Ri<--~

l'ał:Rzywio i 11abi<'ra przekonania, Ż(' niemi<)ckie krążowniki dążą na zaeh()d '" coln zl>omlrn1·do,,,ania .. \lgirn1, oddzida więc od swej mi kadry trz>r naj le pRze ok r<;1.y, zarz:1dza Rz:v b koM: 1

n

^węzłówⁱ ^spie-

szy do .A 1~.,del'U, J'O!-\zta eskadry podąża za nim w p<~\\'nej wciąż zwięk

szającej się ocllngł:oś<'i. Wkrótc~o potem około 7-<•j admirnl zarządza,

by wschodnia eskadra, dążąca ku I

rn1w,

za wr<'>cila na .. \ lgim·, aby w ten sposóh odciąr kn\żownikom n.inmiPckim drngt~ na wschócl.

_xiestoty, wla ~n i n przPz i('ll manewr ad mirnł wypuszcza krąio,vni ki niemi<'ckic:c., a w każdym rnzie traci okazję ot.rzym an ia <loldadnych i prawdziwych informacyj o nich.

O ~odziniC' !) minut G .. \lgier dnposzuje do Hdmfrała: ,,Punkt obser\\'acyJny 1)17;yląclku Fr.z melduje: ,,o godzil1ie G minut 45 ,,Goeben'' kurs p<Hnocno-wsclH>d". .Jpdyuy meldunek rzeczowy, aczkolwiek mówiący o „noeben'' wtedy, gdy był to „Breslau''. ,\dmiral po otrzy- maniu tego moldunkn zaczyna się zastanawia6 nad sytuacją i roz-

ważać nad możliwością pl'zerwania się krąiownik()w na wschód, gdy znów uwaga jego pl'zenosi się na zachód skutkiem nowej depeszy:

,,Godzina H minut

:w -

^<>ran przez Tanger do Gibraltaru - nif}- mieckie krążowniki dążą całą szybkością na zachód po zbombardo- waniu dziR rano Philippeville''.

. . Wreszcie na<lchodzi jeszcze jedna depesza otwarta i jeszcze w1ęceJ dziwna: ,,1;Jh 451n Algier - Admirałowi -- słyszymy strzały a1~matnie na północno-wschód. Prefekt Oranu meldujn walkę po- między baterjami brzegowemi, a okrętami". .Tui dobrze po niewczasie, bo 5 godzin potem, nadchodzi meldunek od torpedowca „Cassarcl", który przebywał na redzie w Oran:

,,rn

godzina ża<lnej walki w Oran pomiędzy baterjami i okl'ętami niema". ·

Widzimy tu splot niedokładnych, źle zredagowanych i fałszy

wych m~ldunk()w, kt6re tylko wprowadzają admirała francuskiego w <IPior1entację i przeszkarlzają mu działa('. celowo i skutcmmie .

• J _.Jedyny nrnldunek, który mógll>y admirałowi francuskiemu wyJai:m_1ó ~ytuację i naprowadzie na właściwą dl'Ogę, mógłby bye o~Jp~Wiedm rneldunrk krążownik<>\\' a~1gielskieh, które już o g. 10-ej

!·

¹opiły p1·zyszłego pi·zeciwnika, aln w owym czasie nic egzystowała J(~sz?z~ hczpośre~lnia lqczn_ośe pomięd:'y flot'.1 francuska i angiels~:y

Ja~1 kontra~t z

flotą

~wnueck:1,

anst.r}~cką

1 wlosk:t), ow~

lączn?se

została nawiązana dopioro nazaJutrz. 1 en bardzo ważny orJentacyJny m:·ldune~

krążownik,>\\'

angielRkich przochodzi

długą

i

skomplikowaną

d1 ogę, k1en1jąc sift od komandora Kennedy - do admirała lVTilnP;

15

(18)

"" ad111irala ~lil11u, na \laki<· - du Lu11dyJ1u die, :1dllli1·alieji: ud admin1.licji - do ministl'1·st.\ra marynarki w Pa1·yż11: od rninistt'1·~twa marynarki w Paryżu - do ~\lgiPrn dla admirała Lap0~~rer0, al<~ tu gubi si<~ on h0z śladu i nig<ly niP trafia do rn.k wla~eiwPgo admirała.

'l\..\n nadzwyczajny hi,,g meldunln1 o tak doniosl<>m znaczeniu trwa

· IO godzin i ocz.,·wiŃcie tnwi nn zna<'zrniu po osiągnif:ciu o~1a1niego (•1.apu.

;,-go ~ieqmia rlota frannt~ka - za \\'~'ht kiPrn Pskadl'y zachodniej, kt6ra znaj<luju si1~ w Oran - jest skon cent 1·owana w Algi('l'Ze,

o<'zekując pojawirnia si(~ kl'ążownik<1\\· niumiP<·ki<·l1 - ale oezekiwanie 10 jest łwz~dmt<'<'Zll<'. ,,,~oehen'' przPd ,\lgi,·rPm Ri<~ r\in pojawi.

Po parog:odr,innem wyczekiwaniu admirał, kt.(>r~· boi si<-~ od- dali<~ od dróµ· komunika,·yjuycli z Afryki cło Fr·ancji, postanawia

płyną,: na wyspy Halc•arskiE:., aby p1·zekon~u~ si~, "ZY niP przebywają

tam kr,tżo\\'niki niemiP1·ki1•, ewen1ualnio parmr<~o 11icmi1-~ckin z w<-2g1Prn dla 1ti<·h; op1·1'i<·z. tego admil'al mn u wyl>rwża lli~zpanji spotka6-dwa 110\\·e okn~ty linjowu: ,,Frarw,_." i ,,.fran Ha1·1'', kt<>J'e przyuywaj,t z pMuocy. I·:skad1·a w~,·.hod11ia j,·~t skierowana do JJ!tilippeville.

(;<ly eskacll'a fraucuska płynie ku Ba.learom, tułaj<> się oficerom sztabu admirała LapP}TC•re przychwyci(- i rnzsz?frowa(·, aczkolwiek z wielkiemi hł<~dami - dc•pesz(; admirała _:\filna, r, któ1·ej wyezytano, że krążowniki niorni<¹<·kie znajdują RiQ \\'(' Wtoszecb. Dopiero wtedy zagadka krążownik(>w 11i1¹mi0cki<·li zos1ajo dla do\\'odzącego flotą francuską rozwiązan~t·

Teraz wyła.Ilia się przed nim nowe zagadnienie: ciy ma on

gonie ,,Gooben'a'' u:1 wschoclzie'1 T'o pewnem 1·ozważaniu admirał

przychodzi do wnio~ku, ż1· ,,,:fwl,r•Jl" jest pilnowally i to doln·ze pilno- wany przez przewai.ah<'.n si ly anginlRkie, ktc)t'O IJpzspornie zamkn.1

mu drog~ ^11awsch6d, a więe rola floty franc.nskiej jest pozosta<~ na zachodzie i stnwc dalej bozpiecze11stwa przewozu wojsk X fX korpusu, aby możliw0 powt6l'lle przypadkowe zjawicni<' si<t kr:1żowniki'hv nie- mieckicll ni u spowoclowHto 11owrµ:o 11iPl1nzpieczp(1st wa dla \\'Ojsk

przewożonych z .. \ fr.vki.

Pozostaj,· 1·ozpa1 rzy(· pos11ni1~c·i<' t1·zn1·iPgo pai·t 11n1·n - •·skadry angiAlskiej.

:10 lipea dmrndząey l'lotą angielsk,t admirał :\lilne otl'zymu.ie

depeszę z Londynu: ,, Wydaje się prawdopodol>nem, ŻP w razie wy- buchu wojny przy ndzia!P F1·aneji i ~\nglji - \\'toclly pozo8taną

neutralnP, a ^<}rocja mnżP si11 s1 a(: nnszyn1 sprzym ierz<·(11·om. :\limo

lo poRtawa Włoch nin jest jPsz.c·z1· pewna. .J0st wi(:c l'zeeq bardzo

ważną, by eskadra Pana nie :wsiała poważnie zaangażow:rna w akcji

trrzP<~iw t'locie aust1·jackiej przedu•m, nim postawa \\'loelt nic zostalli<•

ustalona. J>iPrwsz~rm Pana oliowi:1zkiom ht2dzie pom<)<' F1·a~1Cnzom w przewozi<' wojsk afryka{1skieh, p1·zy k1·.nrnj~1c j<'. a na wet o i le to

będzie możliwe, wsz,·zynając aln·j\~ iudywidmiln.~ JH'Zt'<'i\\' szyuko-

bieżnym krnżownikom niemiC'ckim

,,<

iCH .. ·lH:111" i „Bl'rn-dau''. B1~dzie ·Pan 1eleg1:aficrnro dodatkowo poinl'()l')llOWally. H<~dzie Panu dogodni<·j poroznmi0(· się z admirałem francuskim. Prnszę nie angażowa(· si<t w akcji }H'zeeiw p1·zoważającym silom, o il<· ta akcja nic IH~dzie wspólną z flou~ francuslq. Szybko~t eskad1·y Palla jest dostaleczna, aby pozwoli(, n a wyh1·a ni o dogod II yc h n1 om Pn t <> '"' ~Ii 111 o 1 o p 1·o~zQ oszCZf-Jclzar- :-:wn siły. :\lamy 11adzirj1~ wzmn<·ni(; wkrM<'<' r·:·drnd1·<,

lllPl'iff Sródziemnego·• .

..

(19)

..1\ wię.~ Już 30-go lipca zadania admirała Milne są okreśione, ·

może on weJse w porozumienie z admirałem Lapeyrere, a w l'azie wypowiedzenia wojn)\ µ:}ównym jego objektem ma hy6 krążownik ,,<}oeben''.

2-go sierpnia zadania po-w:vższe są poraz wt<>I'Y potwierdzone w ~pecjalnAj depeszy z Londynu: ,,Syt uaeja bardzo k1·ytycz11a. Proszę by<'. przygotowanym na odpande ninspodzic'wanych atak<>1,·. :Może l~an zawiązać lącz11o~ć z najstarszym oficernm francuskim, znajdującym się w obr~.:bie Pana stacji, w celu przygotowania "'spólnej akcji, w _razie gdyby Wielka Hrytanja wsp,'ilnie z Frnncją wypowiedziała wo:inę Niemcom".

Tegoż samego dnia lladuhodzi druga depesia: ,,Proszę śledzić za „Ooeben'', tropiąe go dwoma linjowemi krążownikami. Podejścia do Adrjatyku maj:i być strzeżone przez krążowniki i torpedowce.

Ni0ch Pan pozostaje w pobliżu ::\Ialty. Prawdopodobnie _Włoehypozo- stan~1 neutralne, ale jeszcze I1ie można liczyó na to napewno''.

80-go lipca cala flota ang. jest skoncentrowana w La Valette na l\Ialcie (patrz zalączn ik). .,

2-go sierpnia, stmmjąc się do zarządzenia admirnlicji, które na-

!rnzywalo wy~ledzi('. i tropić „Uoehen", stl'zec podejść do Arlrjatyku

1 pozostawać w pobliżu 1'Ialty, admirał 1\Iilne daje następująco za-

rządzenia: ,

. ,,Krąż_ownik ,,Ohatham" jest wysłany do l\lessyny w celu zba- dama, czy mema tam krążowników niem.; torpedowce są wysłane do dozor~nv3:nia kanału pomiędzy Syeylją a Tunisem. Reszta okrętów, za WYJf!~lnem krąż~:nvnika iinjowego ,,foflexible", który wraz z admirale~n pozostaJe na l\Iale1e w celu podtrzymania łączności z Londynem, zostaJe P?dporządkowaua admirałowi Troubridge i wysłana w kierunku cieś

n.my Otranto, aby przeszkodzić krążownikom ni('mieckim wydostania RJę z Adrjatyku. Powyżsr.e zarządzenia admirała l\Iilno są zgodne

~ zadanymi zadaniami, alo są spóznione o pól doby. Wiemy już,

z~ 2-go w południe krążowniki niemieckie _{były już}w l\Iessynie i an- gwlska zasłona, ustalona w cieśnin ie Otranto, była już lrnzeelowa.

. Skutkiem braku informacyj manewr angielski takie jak I nrn1Hnv1· francuski zostajP wykonany 11aprM:no.

. Krążownik „Uhatham'' przylJywa !i-go rano do l\lossyny, t. .J. r-;iedem godzin po wyj~ciu Rtamt.ąd krążownik<,w niemieckich i bez

~lokladnego poinformowania się, dowierzając tylko swoim lunetom

I lornetkom, deposznjc do admirała, żo krążowniki ni0mieckie nie znajdują się w "Iessynie.

Wkr<>tc<· po10rn adrnirnl \[ilno wstaje poinformowany, że ,,<}_oolJnn" i

„

Ifrnslau" 2-go rnno pl'znplynęli p1·;r,ez zatokę Tarento.

\\i Iadomośc powyższa wskaznjB admirałowi, że zarządzenia jego są bezcelowe. N a 1 <>j podstawie admirał zmicn ia cały S\\"<>j plan, prze- rzucając środek ciężkości na m-wh<>d, i daje następująco zarządzenia:

1. Odwołuje z Oiranto admirała Troubridge'a, polecając mu P⁰zo~tawir; w cieśninie kr:iżownik ,,Gloucester" i kilka toqwdowc6w.

2. ~ akazujn admirnlowi Troubridge uda(-się Zł' swemi okrętami

do kanału 11omiedzv f.;ycvlJ·a a afrv ka(iskirm wyb1·zeżem, aby wzmocnie

ta ni 1 · e.1szą linjQ dozoru. ' .; ·' - • • •

. . a.

Nakazuje krążownikowi ,,Clrn1 ham'' JH'zeplynąe przez cieś- lll.l<~ \I0ssy11ska i pilni<' szuka(· krążownik<>W lli<'mi<'ckich na p6łnoc od Ryeylji. ·

2

17

(20)

.red nocześn ie w;vsyla adm i !'al cło Bize1·ty lekki krążownik „Du- blin" w celu nawiązania łączności z dow(>dztwem floty francuskiej.

Fnktycznie to zarząclzenie nie przyniesie żadnej korzyści i przez cały

<'.zas trwania operacji admirnlowio nio nawiążą łączności.

\V miarę tnrnnia niepewności <·.o do miejsca vrzc,hywania h<1-

żownik(>w ni<1mieckich, następuje coraz większe zrlonenvowallie tak w Londynie, jak i na _..\falciP. \\'reszcie admiralieja angielska obawiając się, że kn1żow11iki uiomiPckio przeszły przez francuskie linjo komunika- cyjno i zmykaj:i w kierunku Gihraltan1, dajn zarządzenie, by krążowniki

linjown „lndomitable" i "Incldatigahle" ,vy,·uszyty jalrnajszybcirj ,,~ kienrnlrn dośni ny (}il>rnltarskiej. To zarządzm1ie z gruntu falszywP, bo ograniczaj<1~P w działaniach ,rtaściwrµ;o dowó(kę, ma niespodzie- wany wynik. Xazajnti·z o 10-oj rnno krążowniki angielskie spotykają kl'ążmrniki niomiPckio i zaezynają je goui(\ P1·zchieg· tej g·onitwy jc~Rt już nam wany z pop1·zoclniego opisu. . \ <lm iral :\filne, a za ni lll · i Londyn - są infonnowan i o każdym ~z<·wg(ile. Wiemy już, że

admirałowi niemieckiemu udało się oderwać od ang;ielskich krążowni

ków linjo~vyeh i zbić z 11'0pu lekki ki·:iżownik angirlski ,,Dublin", który nie ¹mogąc nawiąza<~ tąeznośc.i z flotą francuską, opuszcza w R\voim cza~ .n Hiz01·tQ ,,, <'.<•lu p1·zylą<·zenia Ri(~ do linjowyeh kqżowni-

k6w ang·iclskieh. •

Po p1·zenrar1iu pogo11i lrnmandol' Ken11Pdy postanawia _dąży<~

za „I>nblinrm" w nadziuji, że dnia 11ast~pnego odszuka gdzieś na p(Hnoc od s>~cylji ni(•miP<ddn kt·ążowniki. ~a nio~z<·z;ę~cio <Ila .\nglih)w intony011j11jn znown a<lmirali<'.ja angielska, k1<'i1·a zabrania ka1L•goryezniP

okrętom angielskim p1·zenika11ie w \nHly t0rytrn·jalno \Vl'o('h, <'.o do- prowadza do tego, żo okl'ę1 y angielski<•, 1i i<1 mogąc korr.y~t

ae

z ciPś

niny .\f0ssyfrnkiej, rn111szone s:1 ol>l'a6 drogę na _południeod Sardynji, aby m6c w każdrj eh wili potączy(· się i admirnh•m :\lilne. () p,'iln(H'.,Y' .. \nglja jest w stanie wojny z ~i<•mcami.

Wol>e(· nowej sytuacji <1dmi1·al :\filne zmienia poraz drugi swoją dyspozycję, stawiając ~obie za pierwszy cel o\n·o1H~ francuskich komunikacyj mm·skicll i ~tneżcnie cieśniny < Hranto. Wydajn on

następująco zal'ządzonia:

L N akazujo admirałowi Tl'Onhridgo uda(, się do cieśniny

Otranto z czterema krążownikami opancel'zonomi i 8 torpedownami, w nelu niPdopuszczenia ,,nooben'a" do ,\drjatyku.

11. Posyfa lnkki krążownik „n-loucester" do południowego wejścia do cieśniny ~fm;~yi'Hdde.i w c<•lu prowadzenia obsenvac.1i.

ff I. Koncentruje rosztę floty pomiędzy Sycylją a wybrzeżom

afryka11skim w okolicach wyspy J>antollaria, sam zaś z krążownikami

,,.fnflexible¹' , ,,.Jndefatigable", \\"cymouth'' i „Cliatham'' krąży na

południe od wyspy Sarclynji.

Krążownik ,,1ndomitahle" jnst wystany do Bizerty dla załado

wania \\·ęgla.

Kn1żow11ik ,,l>ublin" z dwoma tm·ppdow<~ami znajduje Rię na :\lalcic>, ładują<\ węgiel

(Dalszy ciąg nastąpi.)

18

(21)

wu wa

^444!.b!ł *MBi&&

KMDR. POH. SADOWSKI EDWA HD.

Współpraca i walka pomiedzy łodz iami podooodnemi n hydronooiacj q .

(Thunaczenie z rnsyjRkiego.)

(,)[orskoj Zhornik" z czerw<·a 1928 r. - p. Bezsor.ów.)

L<><lź podwodna. LH}cląc je<Lllym z naj11ioboz1'/incz11iejszych wrog6w okl'ę1 <>W nad wod 11ych, po8iada jed u oczo~n ie ki I ka wad, kt6re rnbi:t ją czasami słai>ą i prawie J>r,zsiln:t .

.T eżel i w o kres i o początkowym swego istni cni a l/p. wyd a wa la si~ jakiPmś nadzwyczajnem st1·a~zydlcm dla okl'ęMw nadwodnych, to w teraźniejszy<·h "'anrnkacll, Jll'ZY masie obecnych sposou<>w p1:zociwdzialauia jej (siP<·i, 11m·kująco pociski, aparaty podslnehowe, mmy na holu ete.), jest ona dal<'lrn mniej niPliezpieezrni, niż dawniej.

Działalnoś6 l/p. w obeenych warunkach za wszo poląezona j(,st z wielkirm ryzykiem. Będąc zauważoną J>l'Zez u icpn~yjaeiola l p.

robi się przez to Ramo już daleko mniej nidrnzpie<·zną, g<lyż nie- przyjaci<> 1 niezwloezn ie· przyjmie w tym wypad ku środki ost roż

nrnfoi i bardzo często z atakowanego robi się atakującym.

\Y ouec togo sukces (lziala11 lip. zależy gMwnie ()(l tego, jak

?11~

będzie zabezpieczoną przed zdemaskowalliom joj przez. nirprzy- \.

Jaciela. Tylko absolutnie niowido~zno podejś<·io do miejsca ataku

1 Il ieoczeki wane pokaz an ie pel'iskopu na pow i crzchn i wody ( dla strzału toi·pe<lą) dają l p. możność wykonania nalPi.ycie swego za<lania.

Awiaeja morska, posiadająca wla~mości bl'akująee 1/p., może l~two dopomóc im, u1n·zedzając je, czy to o miej~cu, gdzie znajduje się nieprzyjaciel, ezy też o niebezpircze{rntwifl im µ;rożącom, a tom samem zabezpieczyć im sukces w wielu wypadkach.

Zrozumialrm jest, że wy korzy~tan ie a "·iaeji morski ej wspólnie z

lip.

musi być s„eroko stosowano (szczog6lnie w naszych warunkach).

Dla lopszoj orjentacji w tej sprawie, podaj omy niż oj wlaści

\\'Ości łodzi powodnycil i hydroplanów.

\Vlaifoi _wościtaktyczne 1/p.

A· Dodatnie:

1. Zdolność l/p. do ni<'oczekiwanego zjawienia się w mi0jscach, dost<~rmych dla ptywania okręMw nact,Yoclnych.

~· ~!_owi<_loezuość podczas nH'lm na pozycję i do miejsca ataku.

,L \\ 1elk1 dodatni 1·ezul1at ataku toqH'dowego w razio uda110go

malle\\TU.

B. Ujemne:

1. .\lala ~zyhko~{, (około 17 mil nad- do 1~ mil pod W<>d,t).

2*

19

(22)

~- Jl aly 1·tijon \\·id z Pn i a ( o kolo -l- mi I, zapomoeq pr·1·is kopn w stan ie zanurzonym).

:1. Jlała odpornośr ,r stosunku do pocisk<>w artylerji i awiol>omh.

Właści wośei tak1 yczno awiacji.

.Jako p1·zeciwstawieniP ujemnym. stl'Onom I 'p., awia<'.ja posiada nast'2puj:1c0 ,daśc(iwości dodał ni o:

1. Wielki rejon widzenia.

2. \\'ielk:1 szylJkośr-.

~- Latwo:;<'.; uniknięcia trari<'i'l, tak artylp1·.fi lą<lrlwej jak i okr~- towej (podczas wywiad<J\\" ,,· morzu).

Xiema żadnej wątpli'.rnHci, że koniccznem jost zo wzgl~d<>W wojsko\\' ych wy ko1·z.rstan ie gruntowne tych dodatni,· li stl'on awiacji prz~' jej \\·sp<'>lpriwy z łodziami podwodnrimi.

Przy tej wspólp1·acy hyrll'oplan prawie \\'Cale nie IJ~'wa na-·

rażony na niebezpieczof1stwo o!Jstnrnlu z okręUiw niep1·zyjaeicla,

gdyż niema ⁰¹¹ najmniejszej rncji mu się przybliżać do nich, ani też

wehoclzi,-; w sfr'l'ę ieh skut<>tzuoµ;o ognia: clostateeznie mu jrst po-

dejś~, do nieprzyjaei<·la na taki d~·stans, ł>~' samemu t~·lko rnóe o lJserwowa<-;.

,Teclnym z głównych wa1·unk6w skutec:znośei współpracy

awiacji z lodziarni poclwodnmni, jest wyszkolonio tych ct.w<foh 1·odzajów bron i w na wiązy wan i u wszelki0mi moż I i wem i spm~oham i lr!czno~ci

pomiędzy sobą. ·

Ko ¹¹kr(--\ t ¹¹e wy I ^Iad ki wsp ó l pracy a w i ac j i z I o- d z i am i pod w od n em i. -- Obsad ze n ie po z y c j i. Każda ze stron walczących stara się zawczasu wystudjowae i pI"zewidziPe ope- rncyjne kierunki ruchu floty nieprzyjaciela i na podst.a wie ty cli studjów ustanawia w ocl powiPdnic h miPjscach (farwatry, <'ieśn iny i t. p.) pozyejP swych l, p., col Pm śledzenia rnch<>w 11ieprzyjaeiela.

W wielu wypadkaeh. ponieważ trudno pl'zowidzie(· wolt, przPciwnika, t1·zcba będziu rozrzuci6 loclzio na kilka pozyeyj, z kt<i- rych może tylko j0clna !ul> dwio IHtdą faktycznin aktywno (tam, gdzie przejdzie nieprzyjaciPl). :\lożli wemi będą też wypadki zupetnin bl~<lnngo wy hran ia pozycji, !'ezu 11.at<·m cwgo i>ędzio to, żo n ieprzy- jaciel przejdzie niezauważony p1·zoz tip. W tych razach awiacja

może okaza<-; wiei k:! pomoc własnym t/p, gdyż, znając dysloka<·ję ielt i g1edząe ruehy nieprzyja('iela, samolot, zapomocą rndja, moż<•

śch1gną~ wszystkie lodzie w należytym ki0nm ku, wol><'l' cwgo szansn 11a udanie się ataku zrnt<'znio \\"Zrosną.

At a k. W cli wili zauważenia l.lp. 11 ieprzyjHeiel użyje wszel- kieh :;rodków, by

.i·!

zn iswzy,-: i ztqwłnin jo:-\1 nat uralrn•m, Ż(i catą

swq uwagę skupi na 1<'j akeji. 1:y dopomóc własrn•j atakująe<·j lodzi podwodnej, a \\'~acja może za par<~ <1h wi l do rozpocZf}l' ia at a ku przez

ł!p., dokona<- l>omlrnrdowania mająeyell L1y(: atakowa1wmi okr<~t<Jw nieprzyjaeiela i tom ulży(- ,,, sytuacji l'p .. nawet, gd~·by l>ombal'do- wanie nie dało r<·alnyd1 rnzultat6,r. Cwaga 1n·zpciwnika i>ędzi<·

rozrzucoll:!, a to da dużo szanR nn uratmnrni0 !--\h~ lodzi przed ko11 t 1·-atakicm.

~f oment. wsp<>lnego ataku 1/p. z awiacją p1·aktycz11 ie ustalają

a pa raty \\"~'wi adoWl'ZC, kt<>n•, znająe mi <.•jse<· i I'Ul' Il prz<.·<·i wnika 01·az wlasnyeh l/p. i pl'zyjmując lJOd uwag~ ezas, potrzPlmy na ielt zl>li-

ŻP11ie, wzywają w odpowiedniej chwili p1·wz ,·adjo samoloty z bombami.