Andrzej Sitarski
O kompresji strukturalnej w zakresie
polskiej i rosyjskiej terminologii
językoznawczej
Studia Rossica Posnaniensia 16, 183-191
A N D R Z E J S IT A R S K I Poznań
O K O M PR ESJI ST R U K T U R A L N E J W ZA K RESIE
P O L S K IE J I R O S Y JS K IE J TER M IN O LO G II JĘZY KOZNA W CZEJ
Wśród wielu problemów językoznawczych wyłaniających się podczas analizy współczesnej leksyki terminologicznej nie sposób pominąć zagadnie n ia słowotwórstwa terminologicznego, które obok cech wspólnych ze słowo- twórstwem języka ogólnego charakteryzuje się pewną odrębnością wynikającą z cechy nadrzędnej term inu. Cecha ta sprowadza się do preferowania takich jednostek terminologicznych, k tó re w płaszczyźnie sem antycznej i stru k turalnej odznaczają się szczególną precyzją i jednoznacznością. Rozważając zagadnienie słowotwórstwa terminologicznego należy stwierdzić, że w tworzeniu term inów wykorzystywane są wszystkie te sposoby, które w ystępują w obu grupach leksykalnych. Do zdecydowanie najbardziej aktyw nych w słowo- twórstwie terminologicznym należy zaliczyć syntaktyczny sposób tworzenia terminów. Polega on w ty m w ypadku na tworzeniu jednostek terminologicz nych, które zbudowane są z dwu lub kilku leksemów, przy czym są to stałe połączenia wyrazowe. W. P. Danilenko w związku z ty m stwierdza, że „термины — словосочетания, выражающие единые целостные понятия, обладая разной степенью смысловой разложимости, в целом более устойчивы по сравнению со свободными словосочетаниями общелитературного языка” 1. A ktywizacja syntaktycznego sposobu tworzenia term inów związana jest, jak nam się wydaje, z wewnętrznie złożoną współzależnością pojęć współ czesnej nauki i techniki, co stw arza potrzebę konstruowania term inów szcze gółowych i precyzyjnych. J . N. Tolikina w artykule Некоторые лингвистиче
ские проблемы изучения термина zauważa, że „характерной для терминооб-
разования является тенденция к семантико-парадигматической регулярности, т.е. к отображению в форме термина родо-видовых и многочисленных
неродо-1 В. П. Д ан и л е н ко , Русская терминология — опыт лингвистического описания, Москва 1977, s. 104.
184 A . S i t a r s k i -видовых отношений. Это с необходимостью вызывает появление множества составных терминов, терминов-словосочетаний” 2. W. Р. Danilenko w pracy Русская терминология — опыт лингвистического описания stwierdza, że „сложная внутренняя соотносительность в кругу понятий современной науки и техники выдвигает традиционный в русском языке способ терминообразова- ния путем словосочетаний различных типов — синтаксический способ образо вания терминов — в число наиболее продуктивных” 3. W pracy Лексика совре
менного русского литературного языка pod redakcją М. W. Panowa czytam y, że
„расчлененные, аналитические наименования, четко семантически делимые, играют ведущую роль в современном терминообразовании. Стремление к ана литизму является главной характерологической чертой всех терминологи ческих систем”4. T ak więc w świetle istniejących prac dotyczących analizy słowo twórczej terminologii naukowo-technicznej, a także na podstawie własnych ob serwacji dokonanych n a przykładzie polskiej i rosyjskiej terminologii językozna wczej należy sądzić, że częstotliwość występowania konstrukcji analitycznych jako nominalnej grupy wyrazowej pełniącej funkcję term inologiczną jest większa w porównaniu z leksyką języka ogólnego. Produktyw ność syntaktycznego sposobu tworzenia term inów w równym stopniu potw ierdza tendencja do intelektualizacji języka, polegająca według określenia I. Bajerowej n a „ n ad a niu językowi tak ich cech, które upraw niają go szczególnie do funkcji języka n au ki — przede w szystkim jest to jednoznaczność i p recy zja” 5. Jednakże obok tendencji do intelektualizacji języka, k tóra jak zaznaczyliśmy znajduje swe szerokie potwierdzenie w słowotwórstwie term inologii naukowo-technicznej nie mniej isto tn y wpływ na słowotwórstwo terminologiczne m a tendencja do językowej i tekstow ej ekonomiczności. Prawo upraszczania system u języko wego sprowadza się według określenia I. Bajerowej do tego, że ,,w języku przebiegają rozliczne zm iany m ające n a celu podtrzym anie względnie pod niesienie ekonomiczności kodu językowego” 6. Przejaw ia się ono w zastępo waniu połączeń dwu- lub kilkuw yrazowych jednym określeniem. Proces ten określany term inem kom presji stru k tu raln ej polega według określenia A. B a r toszewicza n a ty m , że „в языке есть или возникает возможность исполь зования более удобных и с определенным минимумом равнозначных по своей информативной ценности заместителей других структурно (т.е. по количествен 2 E. Н. Т о л и к и н а , Некоторые лингвистические проблемы изучения термина. W : Лингвистические проблемы научно-технической терминологии, Москва 1970, s. 65. 3 В. П. Д а н и л е н к о , Русская терминология..., s. 103 - 104. 4 Лексика современного русского литературного языка, под ред. М. В. Панова, Москва 1968, s. 154.
5 I. B a j e r o w a , Niektóre treści i metody socjolingwistyczne w historii języka, „B iu le ty n P T J ” 1972, t, X X X , s. 31.
® I. B a j e r o w a , Bola zw iązku fo rm y z fu n k c ją w ewolucji polskiego języka literackiego, „B iu le ty n P T J ” 1968, t. X X V I, s. 101.
O kom presji strukturalnej w polskiej i rosyjskiej terminologii 185
но-качественному составу компонентов) более сложных и послуживших базой для первых номинаций” 7. A. Bartoszewicz zwraca przy ty m uwagę n a fakt, że kom presji strukturalnej jako zjawisku uwarunkowanemu stroną sem antyczną określonej stru k tu ry towarzyszy również kondensacja sem antyczna. Z kolei J . H rbáček w artykule Uwagi o skrótach językowych twierdzi, że jedną z przyczyn zjaw iska kompresji w systemie leksykalnym jest „sprzeczność tkw iąca w n a zwach kilkuwyrazowych, często określana jako sprzeczność między funkcją zna kową a opisowym (interpretacyjno-opisowym) charakterem nazwy kilkuwyra- zowej” 8. Dalej autor zauważa, że „im m anentna tendencja językowa do usuwania sprzeczności między opisowym, tj. strukturalnie rozczłonkowanym, charak te rem nazwy a jego jednolitym znaczeniem (funkcją znakową) realizuje się przez nadawanie nazwom charakteru syntetycznego” 9. Zjawisko kompresji strukturalnej aktualne jest również w słowotwórstwie terminologii naukowo- -technicznej. W ynika ono z intensyfikacji konstrukcji analitycznych w tw o rzeniu terminów, przez co w wielu w ypadkach zgodnie z tendencją ekonomii językowej rodzi się potrzeba skracania rozbudowanej nazwy terminologicznej (często jest ona także niewygodna i niepraktyczna w użyciu). Należy tu jednak zdecydowanie podkreślić, że w odróżnieniu od formacji powstałych w rezultacie działania procesu kompresji w systemie leksykalnym języka ogólnego, które niejednokrotnie charakteryzują się wieloznacznością (np. w j. poi. pokazówka — lekcja pokazowa i próba pokazowa), a naw et homo-· nimicznością (np. w j. poi. tatar — befsztyk ta ta rsk i i Tatar — przedstawiciel określonej narodowości) lub też cechuje je potoczność użycia (np. j. poi. pięć złotych — piątak, ros. Библиотека им. Ленина — Ленинка), kondensaty terminologiczne powinny jednoznacznie określać pojęcia naukowe (uwarun kowane jest to funkcją, jak ą pełni term in w stylu naukowym). W. P. Dani- lenko przytacza następującą definicję krótkiego w ariantu term inu: „Это равноправная по значению, но сокращенная определенным способом языковая конструкция терминологического наименования одного и того же понятия” 10.
W niniejszym artykule chcielibyśmy na przykładzie polskiej i rosyjskiej terminologii językoznawczej określić sposoby syntetyzow ania analitycznych term inów językoznawczych, a równocześnie wydzielić niektóre ty p y modelowe powstałe w rezultacie procesu kompresji. M ateriał leksykalny został zaczerp
7 A. B a r t o s z e w i c z , К вопросу о явлениях структурной компрессии в современном рус
ском языке. W: S tudia z filologii rosyjskiej i słowiańskiej. Ję zy k o zn aw stw o , t. 3, W arszaw a
1979, s. 5 - 6.
8 J . H r b á č e k , Uwagi o skrótach językowych. W: Z p roblem ów współczesnych językówr i lite r a tu r słowiańskich, W arszaw a 1976, s. 93.
9 Ibid.
18 6 A. S i t a r s k i
n ięty ze Słownika terminologii językoznawczej11 pod redakcją Z. Gołąba, A. Heinza, K. Polańskiego, Словаря лингвистических терминов1* 0 . S. Achma- nowej, a tak że z szeregu prac poświęconych zagadnieniom językoznawczym.
Jedn y m z podstaw owych sposobów realizacji zjaw iska kompresji stru k tu raln ej we współczesnej polskiej i rosyjskiej terminologii językoznawczej jest z ło ż e n ie polegające na zawarciu w nowym skondensowanym term inie wszystkich elementów pierwotnej nazwy wielowyrazowej. W grupie rosyjskich term inów językoznawczych spotykane są złożenia powstałe w wyniku, kom presji konstrukcji analitycznych zbudowanych według modelu: rzeczownik w m ianowniku utw orzony od te m a tu czasownika za pomocą sufiksu ue-j-rze czownik w dopełniaczu, np. сочетание звуков — звукосочетание, образование
формы (слова) — формообразование, образование вида —■ видообразование,
сложение слов — словосложение. W śród polskich term inów językoznawczych nie odnotowaliśmy ani jednego przykładu złożenia powstałego w w yniku kom presji grupy wyrazowej zbudowanej według omawianego modelu. W polskiej term inologii językoznawczej odpowiednikam i tego ty p u rosyjskich złożeń są konstrukcje analityczne, пр.: видообразование — tworzenie aspektu, формоо
бразование — tworzenie form y (słowa), звукосочетание — grupa głoskowa, словосочетание — połączenie wyrazowe.
W w yniku kom presji stru k tu raln ej w polskiej i rosyjskiej terminologii językoznawczej pow stały tak ie skondensowane term iny, jak: ros. лингво
стилистика — лингвистическая стилистика, психолингвистика — психологичес
кая лигвистика, poi. leksykostatystyka — s ta ty sty k a leksykalna, psycholin-
gwistyka — lingw istyka psychologiczna, socjolingwistyka — lingw istyka so
cjologiczna, fizjofonetyka — fonetyka fizjologiczna. Cechą charakterystyczną wyżej wym ienionych form acji złożeniowych jest to , że w pierwszym członie w ystępuje te m a t ucięty. W związku z tendencją do kom presji stru k tu raln ej leksykalnie rozbudow anych term inów w słowotwórstwie term inologii naukowo-technicznej obserwuje się aktyw izację konstrukcji, w których pierwszy człon stanow ią elem enty aglutynacyjne grecko-łacińskiego pocho dzenia. Chodzi t u o tak ie form y w ykorzystyw ane w słowotwórstwie polskiej i rosyjskiej term inologii językoznawczej, jak n a przykład: allo-, meta-, ekstra-
poli-, de-, inter-, mikro-, makro- i szereg innych, k tóre charakteryzuje szeroka
łączliwość z tem atam i zarówno rodzim ym i jak i pochodzenia obcego. Należy przy ty m zauważyć, że pozbawione naturaln ych warunków rozwoju form anty te odznaczają się określoną standaryzacją sem antyczną, a ponadto jednostki terminologiczne, w k tórych tworzeniu w ykorzystyw ane są form anty grecko- -łacińskiego pochodzenia charakteryzują się określoną zwartością struk
tu-11 Z. G o łą b , A. H e in z , K . P o l a ń s k i , Słow nik terminologii językoznawczej, Warsza· w a 1968.
O kom presji strukturalnej w polskiej i rosyjskiej terminologii 187
rain ą. Fakt- ten, jak nam się wydaje, przyczynia się w określonej mierze do aktyw ności słowotwórczej utworzonych ty m sposobem formacji. W grupie polskich i rosyjskich terminów językoznawczych zarejestrow any został szereg desygnatów , w których pierwszy człon stanowi form ant grecko-łacińskiego pochodzenia, na przykład: ros. аллофоніа)— вариант фонемы, аллограф(а) — графический вариант, аллосема —вариант семемы, аллофраза — вариант фразе ологического выражения, pol. allomorf — w ariant realizacyjny morfemų,
allofon — w ariant fonetyczny fonemu, allograf — w ariant graficzny litery,
gdzie morfem allo- posiada znaczenie 'w ariant, odmiana, konkretna m ani festacja wyrażona przez jednostki strukturalne języka’; ros. металингвис
тика, метаязык, метадиалект, метаобщение·, pol. metajęzyk, metalingwistyka,
gdzie form ant meta- posiada znaczenie 'n a ď ; ros. экстралингвистический,
экстралингвистика, экстратемпоралъный, gdzie pierwszy człon złożenia oznacza
'p o za5; ros. разложение обратное — декомпозиция, потеря палатальной артикуля ции—депалатализация, потеря собственного значения—десемантизация, утрата аффикса при слово- и формообразовании — дезаффиксация, утрата флексии —
дефлексия, pol. proces z a tra ty wartości leksykalnej — deleksykalizacja, z a tra ta
przez głoskę labializacji — delabializacja, gdzie form ant de- w yraża ideę pozbawienia tego, co oznaczone zostało przez człon drugi leksemų; ros. по
лифтонг, полисиллаб, полисемия, полипрефиксация', poi. poliprefiksacja, polisemia,
gdzie elem ent poli- oznacza 'wiele5; ros. рекомпозиция, pol. rekompozycja, resufik-
sacja, reprefiksacja, gdzie morfem те-wyraża ideę powtórzeniaprocesu; ros. неолин гвистика, неологизм, pol. neolingwistyka, neosemantyzm, neologizm, neokatego- ryzm , gdzie pierwszy człon złożenia posiada znaczenie: 'nowy, taki, k tó ry się na
nowo pojawił, został na nowo utw orzony’. Analizując powyższy sposób tworze n ia skondensowanych term inów językoznawczych należy zauważyć, że autorzy p rac poświęconych zagadnieniu słowotwórstwa terminologicznego zgodnie podkreślają aktywność omawianego sposobu tworzenia nowych jednostek term inologicznych we współczesnym słowotwórstwie terminologii naukowo- -technicznej. N a przykład M. W. Panów w pracy Лексика современного
русского литературного языка stwierdza, że „этот тип сочетаний слов является
чуть ли не самым активным и перспективным способом образования терминов в середине XX в.” 13
Oddzielny model tw orzą z ło ż e n ia t e r m i n o l o g i c z n e pochodne od w yrażeń syntaktycznych, na przykład rosyjskie term iny: безглагольный,
бесподлежащный, беспредложный, отглагольный, отпричастный, отыменный,
polskie: bezpodmiotowy, bezwyrazowy, odprzymiotnikowy, które pow stały z po łączenia rosyjskich przyimków езјсЈ, om i polskich bez, od z rzeczownikami w ystępującym i jako jeden z komponentów analitycznej konstrukcji term ino logicznej, k tó ry jednocześnie pełni funkcję opisowego uściślenia term inu
188 A. S i t a r s k i
nadrzędnego, np. ros. предложение без подлежащего — бесподлежащное
предложение, предложение без предлогов — беспредложное предложение,
poi. zdanie bez podm iotu — zdanie bezpodmiotowe, języki bez wyrazów —
języki bezwyrazowe. Opisowe term iny wyrażone konstrukcją: rzeczownik w m ianowniku -(-przy imek -(-rzeczownik w dopełniaczu mogą być rozszerzone o imiesłów, np. ros. существительное, образованное от глагола — отглаголь
ное существительное, poi. rzeczownik utworzony od przym iotnika — rzeczownik odprzymiotnikowy. N ietrudno więc zauważyć, że odpowiadające
rozbudowanym jednostkom terminologicznym dublety złożeniowe są w y godniejsze w użyciu. Zachowują one przy ty m swą jednoznaczność i neutralność stylistyczną.
Wśród polskich term inów językoznawczych na uwagę zasługują leksy kalnie rozbudowane grupy wyrazowe, które ze względu n a swą złożoność stru k tu raln ą również podlegają działaniu kompresji stru ktu raln ej, polega jącej w ty m w ypadku n a opuszczeniu kom ponentu (komponentów) leksy kalnie rozbudowanej jednostki terminologicznej. Zjawisko to możemy nazw ać e lip s ą . W śród pow stałych w w yniku elipsy term inów językoznawczych w yróżniam y tak ie, które w odniesieniu do pełnego oznaczenia term inolo gicznego zachowują niezm ienioną formę gram atyczną kom ponentów tw o- rzących skrócony w arian t term inu, np. ros. придаточное предложение меры и степени — придаточное меры и степени, теория изоморфизма уров ней языка — теория изоморфизма, существительные, оканчивающиеся на
-ие — существительные на -ие, гласная буква — гласная. Częściej jednak
równolegle z redukcją kom ponentu pozostałe elem enty tworzące skróco n y w arian t rozbudowanego term inu podlegają określonym m odyfika cjom gram atycznym , n a przykład zmianie kategorii rodzaju, przypadku czy też kategorii części mowy, np. ros. краткая форма прилагательного — краткое прилагательное, гласный заднего ряда — задний гласный, актвивный словарный запас — активный словарь, второго периода палатализация — вто
рая палатализация, poi. ekonomia system u językowego — ekonomia j ę zykowa, bezosobowa form a czasownika — czasownik bezosobowy, gram aty ka
s tru k tu r frazowych — gramatyka frazowa, granice między językam i — granice
językowe.
N a oddzielne potraktow anie zasługują term iny językoznawcze powstałe w rezultacie działania procesu u n i w e r b i z a c j i polegającego n a przekształ caniu nazw wielowyrazowych na jedno wy razowe. W śród pow stałych drogą uniwerbizacji polskich i rosyjskich term inów językoznawczych możemy wyróżnić takie, które powstały za pomocą wyspecjalizowanego sufiksu -em-,. np. ros. лексема — лексическая единица, фонема — фонетическая единица* pol. leksem — jednostka leksykalna, prozodem — jednostka prozodyczna, gdzie sufiks -em- oznacza jednostkę stru k tu raln ą określoną w podstaw ie słowotwórczej. Należy zauważyć, że powstałe w w yniku uniwerbizacji term iny
O kompresji strukturalnej из polskiej i rosyjskiej terminologii 189
stw arzają możliwość tworzenia nowych formacji terminologicznych, na przy kład ros. морфема, морфемика, морфемный. W tworzeniu polskich uni- werbizmów terminologicznych biorą udział takie przyrostki, jak lip. -ik(-nik)
— bliskoznaczniki — w yrazy bliskoznaczne, jednoznaczniki — w yrazy jedno znaczne, rozkaźnik — try b rozkazujący; -ek: przedrostek — form ant przed rostkow y; ~(ow)iec: literowiec — skrót literowy, grupowiec — skrót grupowy,
wyrazowiec — skrót wyrazowy; -k(a): nosówka — głoska nosowa, pożyczka
— zapożyczenie językowe; -izm: strukturalizm — kierunek stru k tu raln y ,
lingwistycyzm — kierunek lingwistyczny, językoznawizm — problem językowy; -ist(a): synchronista — badacz języka w ujęciu synchronicznym, diachronista
— badacz języka w ujęciu diachronicznym, fonetysta — badacz fonetyki. W tworzeniu rosyjskich uniwerbizmów terminologicznych będących odpo wiednikam i terminów językoznawczych zbudowanych z dwu lub kilku lek- semów biorą udział tak ie sufiksy, jak na przykład: -остъ: картавость — картавое произношение, грамматичность — грамматическая правильность,
местоименностъ — свойство быть местоимением; -ици(я): постпозиция—
постпозитивное положение; -ие: неполногласие — неполногласное сочета ние, многосоюзие — многосоюзное словосочетание. Uniwerbizmy term ino logiczne w języku rosyjskim pow stają również w rezultacie dezintegracji, np.
идиома — идиоматическое выражение, дублет — дублетная форма, гибрид —
гибридное слово, голос — голосовой тон, унициал — унициальное письмо. Analizując przytoczone przykłady polskich i rosyjskich term inów języko znawczych powstałych w rezultacie procesų uniwerbizacji należy stwierdzić, że w obu system ach zjawisku tem u podlegają przede wszystkim term iny dwuwyrazowe, aczkolwiek spotykane są również rozbudowane leksykalnie nazwy terminologiczne podlegające działaniu uniwerbizacji. Analiza zakresu znaczeniowego przytoczonych grup syntaktycznych pełniących funkcję te r m inu i odpowiadających im nazw jednowyrazowych wskazuje na tożsamość sem antyczną porównywanych oznaczeń terminologicznych, zaś podstaw ą słowotwórczą nowej formacji staje się zwykle przym iotnik wchodzący w skład rozbudowanej leksykalnie jednostki terminologicznej. Należy przy tym zauważyć, że w obu system ach terminologicznych w formacjach utworzonych za pomocą przyrostków następuje niejako podwójna kompresja: stru k tu raln a (z dwu lub kilku leksemów tworzących term in jeden staje się tem atem , po zostałe zaś zastępowane są odpowiednim formantem) oraz sem antyczna (treść wyrażoną za pomocą grupy wyrazowej pełniącej funkcję term inu sygnalizuje jeden wyraz).
R ozpatrując zjawisko kompresji strukturalnej w systemie term inologii językoznawczej języka polskiego i rosyjskiego należy zwrócić uwagę na takie przykłady terminów językoznawczych, gdzie obok desygnatu utworzonego n a bazie języka rodzimego istnieje synonim terminologiczny będący zapo życzeniem łacińskim lub powstałym na bazie elementów
grecko-190 A. S i t a r s k i
-łacińskiego pochodzenia, np. poi. nazwa żeńska — feminatyw, spółgłoska zwarto-szczelinowa — afrylcata, rodzaj nijaki — neutrum’, ros. усилительный вид — интенсив, звательный падеж — вокатив, давнопрошедшее время — плюс
квамперфект, женское отчество — матроним. W śród p ar terminologicznych
nie obserwuje się żadnych opozycji stylistycznych czy też różnic sem an tycznych. Różnią się one tylko swą stru k tu rą , k tó ra z kolei w związku z dążeniem do ekonomii językowej, a także internacjonalizacji systemów term inologicznych powoduje wzrost aktyw ności użycia term inów s tru k tu ralnie prostszych (w ty m w ypadku term inów grecko-łacińskiego pochodzenia). Term iny te stanow ią również potencjalną podstawę do tworzenia nowych deryw atów w oparciu o środki słowotwórcze poszczególnych systemów ję zykowych.
Sum ując nasze rozw ażania n a te m a t kom presji strukturalnej w zakresie term inologii językoznawczej języka polskiego i rosyjskiego można stwierdzić, że we współczesnej term inologii językoznawczej w obu językach obserwuje się zjawisko polegające n a skracaniu rozbudowanych grup wyrazowych pełniących funkcję terminologiczną. W realizacji tego zjawiska w ykorzysty wane są różnorodne środki słowotwórcze, wśród których należy wymienić złożenie, którego aktyw ność zaznaczyła się szczególnie w tworzeniu rosyj skich term inów językoznawczych, elipsę i uniwerbizację. Czynnikiem sprzy jającym aktyw ności wym ienionych procesów w słowotwórstwie polskich i rosyjskich term inów językoznawczych jest zjawisko kom presji zarówno stru ktu raln ej jak i znaczeniowej, zaś powstałe w w yniku kompresji skon densowane term iny językoznawcze charakteryzują się zwartością s tru k tu ralną oraz są łatwiejsze i wygodniejsze w użyciu.
АНДЖЕЙ СИТАРСКИ О СТРУКТУРНОЙ КОМПРЕССИИ В ОБЛАСТИ ПОЛЬСКОЙ И РУССКОЙ ЛИНГВИСТИЧЕСКОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ Р е зю м е В настоящей статье представлен вопрос структурной компрессии в области польской и русской лингвистической терминологии. Анализ лексического материала позволяет кон статировать факт, что в современной лингвистической терминологии обоих языков наблю дается тенденция к структурному сокращению составных терминологических наименований. В реализации этого явления используются разнообразные словообразовательные средства, среди которых следует назвать сложение, активность которого проявилась прежде всего в образовании русских лингвистических терминов, эллипсис, а также универбизацию. Факто ром, способствующим активизации названных процессов в словообразовании польских и русских лингвистических терминов, является структурная компрессия, которой как
явле-O kom presji strukturalnej w polskiej i rosyjskiej terminologii 191' нию обусловленному планом выражения сопутствует семантическая конденсация. Возник шие в результате компрессии сокращенные лингвистические термины характеризутся струк турной компактностью, благодаря чему они более удобны в употреблении. Одновременно- такие термины создают возможность образования от них новых терминологических форма ций. ON T H E STR U CTU RA L CO M PRESSIO N I N T H E F IE L D O F P O L IS H AND R U SSIA N L IN G U IS T IC TERM IN OLO G Y
by
ANDRZEJ SITARSKI
S u m m a r y
I n th e p rese n t article th e au th o r p resented th e problem, of stru c tu ra l compression· in th e field of P olish a n d R ussian linguistic term inology. The analysis of lexical m aterial m akes i t possible to s ta te th a t in th e m odern linguistic term inology of Polish a n d R ussian one can observe th e phenom enon consisting in th e shortening of th e extensive w ord groups w hich perform th e term inological function. I n th e realization of th is phenom enon are used various m eans of w ord form ation, am ong w hich should be m entioned th e com p o u n d w ord, whose a c tiv ity was em phasized p a rtic u la rly in th e creation of R ussian lin guistic term s, ellipse an d univerbization. The facto r w hich is conducive to th e ac tiv ity o f th e m entioned processes in th e w ord-form ation of Polish and R ussian linguistic term s is th e phenom enon of com pression — b o th s tru c tu ra l a n d sem antic. The condensed linguistic term s w hich are created as a resu lt of th e a c tiv ity of com pression are ch a racteri zed b y th e stru c tu ra l com pactness, an d due to th is th e y a re easier a n d m ore convenient in usage; th e y also create th e possibility of form ation of new term inological w ord building classes.
