1. Fuzje i przejęcia – systematyka pojęć

(1)

Andrzej Kuciński

Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim

Rynek fuzji i przejęć w Polsce na tle Europy Środkowej i Wschodniej

Streszczenie Słowa kluczowe: przedsiębiorstwo, fuzje, przejęcia.

Fuzje i przejęcia stanowią nieodzowny element strategii przedsiębiorstwa zorientowanego na wzmocnienie swojej konkurencyjnej pozycji. Strategia ta nabiera szczególnego znaczenia w okresach wzmożonych procesów konsolidacyjnych na rynku. W artykule przedstawiono systematykę pojęć, klasyfikację fuzji i przejęć, zasadnicze motywy i cele dokonywania fuzji i przejęć na rynku, a także omówiono zasadnicze etapy procesu nabywania przedsiębiorstwa. Dokonano analizy i oceny stopnia rozwoju rynku fuzji i przejęć w Polsce na tle Europy Środkowej i Wschodniej.

Wstęp

Współczesne przedsiębiorstwa charakteryzuje to, iż muszą działać w warunkach zwiększonej zmienności i złożoności procesów oraz zjawisk ekonomicznych, a także w warunkach postępującej globalizacji, jak i rosnącej konkurencji. To pociąga za sobą dążenie przedsiębiorstw do nieustannego pod- noszenia efektywności działania. Jednym z istotnych narzędzi wzrostu efekty- wności gospodarowania, wzrostu wartości przedsiębiorstwa, czy też maksyma- lizacji korzyści dla właścicieli mogą być fuzje i przejęcia.

W praktyce każde przedsiębiorstwo ma do wyboru dwie podstawowe ścieżki wzrostu: wzrost wewnętrzny (tzw. organiczny) oraz wzrost zewnętrzny.

Strategia wzrostu wewnętrznego polega przede wszystkim na wzmocnieniu potencjału oraz pozycji przedsiębiorstwa na rynku poprzez optymalne wy- korzystanie posiadanych własnych zasobów firmy w ramach dotychczasowej struktury wewnętrznej przedsiębiorstwa. Z kolei strategia wzrostu zewnętrzne- go polega na powiększeniu potencjału przedsiębiorstwa poprzez współdziała- nie, alianse, kooperacje, a także łączenie się podmiotów¹. Obserwuje się, iż ta druga forma wzrostu wartości przedsiębiorstwa ciągle zyskuje na znaczeniu.

Fuzje i przejęcia obecnie stanowią nieodzowny element rzeczywistości gospodarczej, a wzrost i rozwój przedsiębiorstw poprzez łączenie się podmiotów stanowi często spotykaną strategię realizowaną przez przedsiębiorstwa.

1 Fuzje i przejęcia, red. W. Frąckowiak, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009, s. 19.

(2)

Wyniki badań nad efektywnością fuzji i przejęć sugerują niejednoznacz- ność ocen procesu łączenia się przedsiębiorstw, albowiem tylko część fuzji i przejęć kończy się powodzeniem². Mimo tego, iż nie każda fuzja bądź prze- jęcie kończy się sukcesem, to przedsiębiorstwa decydujące się na taki krok widzą w tym skuteczne narzędzie wzmocnienia pozycji konkurencyjnej oraz wzrostu efektywności działania firmy. Zasadniczym celem artykułu jest analiza rynku fuzji i przejęć w Polsce oraz próba oceny rozwoju tegoż rynku na tle Europy Środkowej i Wschodniej.

1. Fuzje i przejęcia – systematyka pojęć

Fuzje i przejęcia (ang. merger & acquistion; M&A) w ogólnym zna- czeniu należy tłumaczyć jako procesy, w wyniku których dochodzi do połącze- nia firm lub też przejęcia nad nimi kontroli. Pomimo tego, że różnice między terminami „fuzja” oraz „przejęcie” się zacierają, należy uznać, iż pojęcia te definiują dwie odrębne od siebie formy łączenia się przedsiębiorstw.

Przez fuzję należy rozumieć sytuację, kiedy dwa lub więcej przedsię- biorstw, początkowo autonomicznych, w wyniku połączenia tworzy nowy podmiot gospodarczy. Firmy uczestniczące w fuzji są rozwiązywane, a ich za- soby tworzą fundamenty pod nowo powstałe przedsiębiorstwo, tym samym firmy biorące udział w fuzji tracą swą dotychczasową odrębność i osobowość³. W praktyce gospodarczej można mówić o czterech zasadniczych formach fuzji przedsiębiorstw⁴:

− fuzji poziomej (ang. horizontal integration) – dotyczy przedsiębiorstw działających w tym samym sektorze lub branży, wytwarzających ten sam produkt bądź świadczących tę samą usługę, często firmy łączące się to podmioty blisko konkurujące ze sobą, które w wyniku fuzji chcą wzmocnić swą pozycję na rynku;

− fuzji pionowej (ang. vertical integration) – obejmuje przedsiębiorstwa będące przedmiotem łączenia, które stanowią kolejne elementy procesu w ramach danego obszaru działania;

− fuzji koncentrycznej – proces łączenia firm obejmuje przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w obszarach powiązanych ze sobą w sposób geograficzny, techniczny czy rynkowy;

− fuzji konglomeratowej – dotyczy przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą w odrębnych obszarach oraz często na

2 S.N. Kaplan, M.S. Weisbach, The Success of Acquisition: Evidence from Divestitures, „Journal of Finance” 1992, Vol. 47, No. 1, s. 107-138; M.C. Jensen, R.S. Ruback, The Market for Corporate Control: The Scientific Evidence, „Journal of Financial Economics”, Vol. 11, 1983, s. 5-50;

M. Bradley, A. Desai, E.H. Kim, Synergistic gains from corporate acquisitions and their division between the stockholders of target and acquiring firms, „Journal of Financial Economics”, Vol. 21, 1988, s. 3-40.

3 Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 24.

4 Ibidem, s. 29-30.

(3)

różnych rynkach, firmy te na co dzień nie konkurują ze sobą z uwagi na odmienne umiejscowienie ich aktywności gospodarczej w różnych sektorach lub branżach, w wyniku fuzji dochodzi do powstania przed- siębiorstwa o różnym profilu działalności.

Przez przejęcie natomiast należy rozumieć sytuację, kiedy to jeden podmiot, wyraźnie silniejszy ekonomicznie, przejmuje kontrolę nad innym, przed- siębiorstwo przejmowane traci swą niezależność, jednocześnie zachowując swą dotychczasową osobowość prawną. W tym momencie podmiot dominujący może wpływać na decyzje podmiotów zależnych, ale i także nimi zarządzać⁵. Transfer kontroli najczęściej następuje poprzez kupno akcji lub udziałów spółki przejmowanej lub też w drodze kupna składników majątkowych firmy będącej obiektem przejęcia⁶. Wyróżniamy dwa podstawowe sposoby przejęcia:

− przejęcia przyjazne (ang. friendly takeover) to takie, których plan połączenia lub przejęcia jest efektem długotrwałych negocjacji roz- ważanych przez organy podmiotów uczestniczących w transakcji, które w porozumieniu wypracowują wspólne stanowisko na temat warunków, na jakich połączenie (przejęcie) miałoby się odbyć⁷,

− przejęcia wrogie (ang. hostile takeover) to takie, kiedy dochodzi do przejęcia kontroli nad firmą wbrew woli lub z pominięciem jej orga- nów, czy też kiedy oferta w zakresie przejęcia nie została zaakcepto- wana przez ograny firmy na którymkolwiek etapie jej przejęcia⁸. Należy podkreślić, iż w literaturze przedmiotu można doszukać się róż- nych ujęć terminologicznych pojęć „fuzja” i „przejęcie”, aby uniknąć niejedno- znaczności znaczeniowej, można posłużyć się kryterium prawnym przy próbie opisie tych zjawisk. A mianowicie Kodeks Spółek Handlowych⁹ dopuszcza dwa modele połączeń: połączenie przez przejęcie (per incorporationem) oraz po- łączenie przez zawiązanie nowej spółki (per unionem)¹⁰. Połączenie, w wyniku którego dochodzi do ustania osobowości prawnej jednej bądź kilku firm przej- mowanych oraz dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa przejmującego w tej samej formie prawnej, określa się mianem inkorporacji lub wcieleniem. Jeśli natomiast połączenie wiąże się z ustaniem osobowości prawnej wszystkich firm biorących udział w procesie łączenia, a w ich miejsce powstaje nowy pod-miot prawa, wówczas mówimy o konsolidacji, tj. o łączeniu przez zawiązanie nowej

5 R. Machała, Przejęcia i fuzje. Wpływ na wartość firm, Oficyna Wydawnicza Unimex, Wrocław 2005, s. 65.

6 A. Helin, K. Zorde, A. Bernaziuk, R. Kowalski, Fuzje i przejęcia spółek kapitałowych – zagadnienia rachunkowe i podatkowe, C.H. Beck, Warszawa 2010, s. 5-9.

7 M. Lewandowski, Fuzje i przejęcia w Polsce na tle tendencji światowych, WIG-Press, Warszawa 2001, s. 73.

8 T. Jenkinson, C. Mayer, Wrogie przejęcia na rynku kapitałowym. Obrona, atak i rynek kontroli nad przedsiębiorstwami, K.E. Liber, Warszawa 1998, s. 6.

9 Ustawa z dnia 15 września 2000 r., Kodeks Spółek Handlowych art. 492 §1 (Dz.U. z 2000 r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm.).

10 E.W. Maruszewska., Połączenia spółek − prawo, rachunkowość, podatki, Difin, Warszawa 2008, s. 28.

(4)

spółki¹¹. Zatem można mówić o fuzji przez inkorporację, tj. łączeniu przez przejęcie oraz o fuzji przez konsolidację, tj. o łączeniu przez zawiązanie nowej spółki¹².

2. Przyczyny połączeń przedsiębiorstw

Zasadniczym celem funkcjonowania przedsiębiorstw jest ich wzrost i rozwój. W czasach postępującej globalizacji proces łączenia firm jest natural- nym elementem strategii ich rozwoju. Decyzja o połączeniu podyktowana jest wieloma przesłankami, sytuacja, gdy o przejęciu bądź fuzji decyduje tylko jeden motyw, jest rzadko spotykana. W praktyce motywy podejmowania decyzji o połączeniu lub przejęciu przedsiębiorstw bywają różne, można je zasad- niczo podzielić na cztery grupy, wyróżniając¹³:

− motywy techniczne i operacyjne,

− motywy rynkowe i marketingowe,

− motywy finansowe,

− motywy menedżerskie.

Zasadniczą przesłanką uzasadniającą decyzję o fuzji lub przejęciu jest możliwość wykorzystania efektów synergii. Pojęcie synergii odnosi się do sytu- acji, gdzie efekty osiągane w wyniku połączenia przedsiębiorstw dają większe rezultaty niż jako samodzielnie działające podmioty. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż w zależności od rodzaju wdrożonej strategii rozwoju zewnętrzne- go przedsiębiorstwa należy oczekiwać różnych efektów synergii. W praktyce najczęściej mówi się o korzyściach skali, dywersyfikacji ryzyka, wzmocnienia pozycji rynkowej¹⁴.

Motywy rynkowe i marketingowe można najprościej tłumaczyć jako chęć zwiększenia udziału firmy w rynku, wzmocnienia pozycji rynkowej przed- siębiorstwa, zdywersyfikowania ryzyka działalności. A zatem procesy połącze- niowe mogą prowadzić do poszerzenia asortymentu produktów lub jej uzupeł- nienia, do ograniczenia lub wyeliminowania konkurencyjnych przedsiębiorstw, do ograniczenia ryzyka osiągania dochodów z jednej branży poprzez rozszerzenie zakresu prowadzonej działalności¹⁵.

Trudno wyobrazić sobie sytuację, aby decyzji o fuzjach i przejęciach nie rozpatrywano przez pryzmat motywów o charakterze finansowym. Bariery dal- szego rozwoju własnego przedsiębiorstwa, ograniczone możliwości inwestycji

11 M. Koralewski, Krajowe i transgraniczne fuzje i przejęcia w prawie podatkowym i rachunkowości − regulacje ustawowe, prawo wspólnotowe, umowy międzynarodowe, MSR/MSSF, CeDeWu, Warszawa 2009. s. 14-16.

12 B. Rozwadowska, Fuzje i przejęcia. Dlaczego kończą się (nie)powodzeniem, Wyd. Studio Emka, Warszawa 2012, s. 14.

13 Fuzje i przejęcia ..., op. cit., s. 32.

14 A. Helin, K. Zorde, A. Bernaziuk, R. Kowalski, Fuzje i przejęcia spółek..., op. cit., s. 11-12;

B. Rozwadowska, Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 23; R. Machała, Przejęcia i fuzje..., op. cit., s. 68-76.

15 Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 36-38.

(5)

we własnej branży, obniżenie kosztu kapitału, zwiększenie zdolności kredytowej, korzyści podatkowe, a także niska wycena rynkowa przejmowanej firmy to głów- ne motywy finansowe skłaniające do zawierania transakcji na rynku przejęć¹⁶.

Obok celów ekonomicznych fuzji i przejęć można również wskazać osobiste dążenia menedżerów. Główne motywy menedżerskie zawierają się w możliwości osiągnięcia wyższych wynagrodzeń, wzrostu prestiżu i władzy czy też większej niezależności działania¹⁷.

3. Zasadnicze etapy procesu łączenia się przedsiębiorstw

Dylemat polegający na tym, czy wzrost wartości przedsiębiorstwa po- winien nastąpić w oparciu o rozwój organiczny, lub też poprzez proces przej- mowania i łączenia firm, nie jest łatwym do rozstrzygnięcia. O ile fuzje i prze- jęcia wydają się być łatwą drogą do uzyskania przewagi konkurencyjnej na rynku, o tyle samo przeprowadzenie integracji związane jest z długotrwałym i wieloetapowym procesem, który nie zawsze kończy się sukcesem.

W praktyce proces przejęcia obejmuje trzy zasadnicze jego fazy: fazę przedakwizycyjną (identyfikacja możliwości wzrostu, poszukiwanie potencjal- nych kandydatów), fazę negocjacyjną (analiza due diligence, złożenie oferty i negocjacje) oraz fazę poakwizycyjną (integracja podmiotów po nabyciu, ocena efektów nabycia i kontrola)¹⁸.

Faza przedakwizycyjna, tzw. wstępna, odnosi się do działań związanych z określeniem strategii rozwoju firmy, a także oceny celowości przejęcia, które będzie stanowić narzędzie wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Właściciele firmy powinni rozważyć różne warianty rozwoju własnego przedsiębiorstwa i ocenić, które ścieżki wzrostu są dla niej najbardziej optymalne. Nie należy zakładać na wstępie, iż jednym sposobem realizacji celu są przejęcia. Jednakże, jeżeli kie- rownictwo decyduje się na fuzję bądź przejęcie, gdyż w tym rozwiązaniu widzi szybką ścieżkę rozwoju własnej firmy, to w tym momencie rozpoczyna się etap poszukiwań atrakcyjnego przedmiotu przejęcia. Aby uniknąć kosztowej pomyłki, z reguły dokonuje się wyboru celu przejęcia z grupy kilku potencjalnych firm, w drodze selekcji wybiera się potencjalnego kandydata, który najbardziej od- powiada kryteriom, warunkom stawianym przez przejmowane przedsiębiorstwo.

Należy zaznaczyć, iż ta faza procesu przejęcia może zakończyć się niepowodze- niem, jeżeli na rynku w ogóle nie występuje przedsiębiorstwo odpowiadające profilowi kandydata do przejęcia, a jeżeli taki kandydat istnieje, to może nie być zainteresowany przejęciem lub też nie być skłonny zaakceptować faktu, że to on jest przedmiotem przejęcia, a nie podmiotem inicjującym ten proces¹⁹.

16 Ibidem, s. 38-41.

17 B. Rozwadowska, Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 25-26.

18 Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 50-51.

19 P. J. Szczepankowski, Fuzje i przejęcia. Techniki oceny opłacalności i sposoby finansowania, PWN, Warszawa 2000, s. 94-95; D. Rankine, P. Howson, Przejęcia, strategie i procedury, PWE, Warszawa 2008, s. 19-23.

(6)

Podjęcie wstępnych rozmów oraz nawiązanie kontaktu z potencjalnym sprzedawcą lub parterem fuzji stanowi kluczowy moment w procesie łączenia się przedsiębiorstw. Nieodłącznym elementem tej fazy procesu konsolidacji przedsiębiorstw jest procedura due diligence, która powinna dostarczyć nie- zbędnych informacji dla przeprowadzenia właściwej oceny transakcji. Badanie due diligence jest analizą aktualnego stanu przedsiębiorstwa, które obejmuje zwykle aspekty prawne, finansowe, operacyjno-zarządcze, środowiskowe, tech- niczne itp. Zapoznanie z wynikami badania due diligence pozwala przeprowa- dzić właściwą wycenę przedsiębiorstwa, która stanowić będzie punkt odniesie- nia dla negocjacji warunków finansowych transakcji²⁰.

Po zakończeniu negocjacji, ustaleniu warunków i podpisaniu umowy następuje realizacja ostatniej fazy procesu łączenia się przedsiębiorstw – integracja. Jest to etap szczególny i newralgiczny, albowiem źle przeprowadzo- na integracja to główna przyczyna niepowodzeń w transakcjach przejęcia. Inte- gracja dwóch firm to przede wszystkim próba połączenia często odmiennych kultur organizacyjnych. Działania integracyjne dotyczą wielu płaszczyzn dzia- łalności łączących się przedsiębiorstw i obejmują przede wszystkim te obszary, które mają istotny wpływ na zdolność kreowania wartości dla właścicieli. Ta faza fuzji i przejęć obejmuje również swym zakresem działania związane z kon- trolą przebiegu procesu integracji oraz oceną efektów nabycia²¹.

Reasumując, należy stwierdzić, iż poszczególne fazy procesu łączenia się przedsiębiorstw są niezależne od klasyfikacji fuzji i przejęć, a jedynym znaczą- cym kryterium istotnie wpływającym na ten proces jest podział na przyjazne i wrogie przejęcia. W przypadku wrogich przejęć potencjalny nabywca ustala cenę nabycia bez możliwości jej zweryfikowania²², przez to czyniąc takie transakcje szczególnie ryzykownymi²³.

4. Rynek fuzji i przejęć

Liczba transakcji fuzji i przejęć w Europie Środkowej i Wschodniej²⁴ utrzymuje się w ostatnich dwóch latach na względnie stałym poziomie, jednakże ich poziom jest znacznie niższy od tego, jaki był osiągany w latach 2009-2011.

Z kolei rozpatrując transakcje M&A pod względem ich wartości, widać wyraź- nie ich spadek. Wartość zawartych transakcji w 2013 r. wyniosła 112 mld euro, w porównaniu do 2012 r. zanotowano spadek o 26 mld euro, a względem 2011 r.

aż o 51 mld euro. Trudno jest jednoznacznie określić, jakie czynniki zadecydo- wały o spadku wartości transakcji na rynku fuzji i przejęć, jednakże należy

20 A. Helin, K. Zorde, A. Bernaziuk, R. Kowalski, Fuzje i przejęcia spółek..., op. cit., s. 27-64.

21 Ibidem, s. 64-68.

22 Badanie due diligence jest niemożliwe do wykonania przed dokonaniem transakcji ze względu na bariery w dostępie do informacji, brak współpracy z podmiotem będącym celem przejęcia.

23 Fuzje i przejęcia..., op. cit., s. 51.

24 Region Europy Środkowej i Wschodniej obejmują takie kraje jak: Albania, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Czechy, Węgry, Czarnogóra, Polska, Rumunia, Rosja, Serbia, Słowacja, Słowenia, Turcja oraz Ukraina.

(7)

uznać, iż utrzymująca się niepewność w otoczeniu gospodarczym utrudnia przeprowadzenie procesu due diligence, a to na pewno nie sprzyja zawieraniu transakcji na rynku. Dane na temat liczby oraz wartości transakcji M&A w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w latach 200-2013 przedstawiono na wykresach nr 1 oraz nr 2.

Wykres 1. Liczba transakcji M&A w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w latach 2009-2013

* Dane nie uwzględniają Turcji.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Emerging Europe: M&A Report 2012 and 2013/14.

Wykres 2. Wartość transakcji M&A w krajach Europy Środkowej i Wschodniej w latach 2009-2013 w mld euro

* Dane nie uwzględniają Turcji.

Największym rynkiem dla transakcji typu M&A w Europie Środkowej i Wschodniej w 2013 r. był rynek rosyjski. Zawarto tam 791 transakcji, co stanowiło 31% udział w rynku. Z kolei rozpatrując wartość dokonanych tran-

2967*

3656

4175

2596 2555

2009 2010 2011 2012 2013

Liczba transakcji

76*

163 163

138

112

2009 2010 2011 2012 2013

Wartość transakcji

(8)

sakcji, należy zauważyć, iż dominacja Rosji na rynku była jeszcze bardziej wyraźna, albowiem 62,5% wartości wszystkich transakcji M&A w 2013 r.

przypadało właśnie na ten kraj. Polski rynek fuzji i przejęć zalicza się do jed- nych z najważniejszych rynków Europy Środkowej i Wschodniej. Zarówno pod względem liczby przeprowadzonych transakcji, jak i ich wartości Polska zajęła drugie miejsce w 2013 r., z udziałem liczbowym na poziomie 14%, a wartościo- wym na poziomie 10,7%. Do równie znaczących rynków można zaliczyć Turcję, Czechy oraz Ukrainę. Pozostałe kraje regionu zarówno pod względem liczby, jak i wartości transakcji nie odgrywają znaczącej roli na rynku fuzji i przejęć w Europie Centralnej i Wschodniej. Szczegółowe dane na temat udziału danego kraju w całkowitej wartości transakcji M&A w 2013 r. zobrazowano na wykresie nr 3.

Wykres 3. Udział kraju w ogóle wartości transakcji M&A w 2013 roku

* Pozostałe kraje: Albania, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Czarnogóra, Serbia, Słowacja, Słowenia.

Rozpatrując liczbę oraz wartość transakcji M&A w Polsce w latach 2009-2013, zauważalne są wyraźnie odmienne tendencje od tych, jakie obserwuje się dla regionu Europy Środkowej i Wschodniej. W latach 2009-2013 liczba przeprowadzanych transakcji była względnie stała, chodź wyraźnie niższa w ostatnich dwóch latach. W 2013 r. na rynku polskim przeprowadzono 363 transakcje typu M&A, to jest o około 10% więcej w porównaniu z ubie- głym okresem, jednocześnie przyrównując je do wolumenu transakcji z 2009 r., odnotowano 30% spadek ich liczby. Analizując rynek fuzji i przejęć pod wzglę- dem wartość przeprowadzonych transakcji, należy stwierdzić, iż w 2013 r.

Polska znalazła się w grupie nielicznych państw, które odnotowały wzrost war- tości transakcji fuzji i przejęć. Wbrew ogólnemu trendowi w regionie wartość transakcji w Polsce wrosła z 9 mld euro w 2012 r. do 12 mld euro w 2013 r.,

Rosja 62,5%

Turcja 9,8%

Ukraina 4,3%

Pozostałe 3%

Bługaria 1,3%

Czechy 5,1%

Węgry 1,4% Polska 10,7% Rumunia 1,10%

(9)

co oznacza wzrost wartości przeprowadzonych transakcji o ponad 30%. Do naj- większych transakcji fuzji i przejęć w 2013 r. zaliczyć należy przejęcie Polkom- tela przez Cyfrowy Polsat SA za 1,228 mld euro, przejęcie Banku Gospodarki Żywnościowej SA przez BNP Paribas za 1,029 mld euro oraz przejęcie spółki Emitel przez amerykański fundusz inwestycyjny Alinda Capital Partners za 815 mln euro. Informacje na temat liczby oraz wartości transakcji M&A w Pol- sce w latach 2009-2013 przedstawiono na wykresach 4 oraz 5.

Wykres 4. Liczba transakcji M&A w Polsce w latach 2009-2013

Wykres 5. Wartość transakcji M&A w Polsce w latach 2009-2013 w mld euro

Z analizy sektorowej fuzji i przejęć w Polsce w 2013 roku wynika, iż sektorem, w którym zanotowano najwięcej transakcji, był sektor „usługi” – 90 transakcji. Do równie atrakcyjnych sektorów w ujęciu liczbowym należały:

sektor „przemysłowy”, „handel hurtowy i detaliczny” oraz „finanse i ubezpieczenia”. Z kolei do sektorów o największym udziale w ogóle transakcji M&A

525

581

516

331 363

2009 2010 2011 2012 2013

Liczba transakcji

10

21

18

9

12

2009 2010 2011 2012 2013

Wartość transakcji

(10)

w Polsce w 2013 r. należały: sektor „finanse i ubezpieczenia” (22,6%), sektor

„telekomunikacja” (22,4%) oraz „usługi” (22,1%). Wymienione sektory od- powiedzialne były za blisko 70% wartości fuzji i przejęć w Polsce w 2013 r.

Pomimo tego, iż w sektorze „finanse i ubezpieczenia” odnotowano trzy razy mniej transakcji niż w sektorze „usługi”, to statystycznie każda transakcja z sektora „finanse i ubezpieczenia” była wyżej wyceniana niż z sektora „usługi”.

Wykres 6. Liczba transakcji M&A w podziale na sektory w Polsce w 2013 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie Emerging Europe: M&A Report 2013/14.

Wykres 7. Udział sektora w całkowitej wartości transakcji M&A w Polsce w 2013 roku

Źródło: opracowanie własne na podstawie Emerging Europe: M&A Report 2013/14.

Podsumowanie

Polski rynek fuzji i przejęć należy do rynków wyróżniających się na tle Europy Środkowej i Wschodniej w porównaniu do najbardziej rozwiniętych rynków Europy Zachodniej czy też Stanów Zjednoczonych. Ma jednak margi-

Usługi 90

Telekomunikacja 31 Użyteczności publicznej 19 Handel Hurtowy

i Detaliczny 38 Pozostałe 36

Budownictwo 20 Finanse

i Ubezpieczenia 34 Spożywczy 16

Przemysłowy 61

Media 18

Usługi 22,1%

Telekomunikacja 22,4%

Użyteczności publicznej

4,9%

Pozostałe 7,3%

Budownictwo 3,3%

Finanse i Ubezpieczenia

22,6%

Spożywczy 7,3%

Przemysłowy 10,1%

(11)

nalne znaczenie dla rynku globalnego, stanowiąc nieznaczną część jego war- tości²⁵. Taki stan rzeczy jest konsekwencją przede wszystkim tego, iż rynki finansowe krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym i rynek polski, mają za sobą relatywnie krótką historię, a zatem można mieć nadzieję, iż procesy te dopiero nabierają dynamiki.

Poziom rozwoju rynku fuzji i przejęć w Polsce nie tylko determinuje liczba oraz wartość dokonywanych transakcji, ale i wzrost aktywności krajo- wych firm będących stroną inicjującą procesy łączenia i przejęcia przed- siębiorstw. Wbrew globalnym trendom rynek M&A w Polsce zdaje się być stabilnym, odnotowując wzrost wartości transakcji fuzji i przejęć. O wzroście poziomu rozwoju rynku fuzji i przejęć w Polsce może również świadczyć mniejsza dominacja podmiotów zagranicznych w procesach łączenia i przejęć przedsiębiorstw. I tak w grupie dziesięciu największych transakcji fuzji i prze- jęć w Polsce połowa z nich to transakcje, gdzie stroną kupującą były spółki krajowe, które w akwizycji widzą narzędzie wzrostu pozycji rynkowej, rozwoju oraz wzrostu wartości firmy. Na podkreślenie zasługuje również fakt, iż polskie przedsiębiorstwa coraz częściej dokonują przejęć firm za granicą.

Reasumując, należy stwierdzić, iż postępujące procesy globalizacyjne na świecie coraz silniej oddziałują na procesy konsolidacyjne przedsiębiorstw, stąd znaczenie fuzji i przejęć w gospodarkach rynkowych stale rośnie, w tym i polskiej.

Bibliografia:

1. Bradley M., Desai A., Kim E. H., Synergistic gains from corporate acquisitions and their division between the stockholders of target and acquiring firms,

“Journal of Financial Economics”, Vol. 21, 1988.

2. CMS and DealWatch Emerging Europe: M&A Report 2012, January 2013,

<http://ww.cms-cmck.com/>.

3. CMS and DealWatch Emerging Europe: M&A Report 2013/14, January 2014,

<http://www.cms-cmck.com/>.

4. Fuzje i przejęcia, red. W. Frąckowiak, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009.

5. Helin A., Zorde K., Bernaziuk A., Kowalski R., Fuzje i przejęcia spółek kapita- łowych – zagadnienia rachunkowe i podatkowe, C.H. Beck, Warszawa 2010.

6. Jenkinson T., Mayer C., Wrogie przejęcia na rynku kapitałowym. Obrona, atak i rynek kontroli nad przedsiębiorstwami, K.E. Liber, Warszawa 1998.

7. Jensen M.C., Ruback R.S., The Market for Corporate Control: The Scientific Evidence, „Journal of Financial Economics” 1983, Vol. 11.

8. Kaplan S.N., Weisbach M.S., The Success of Acquisition: Evidence from Divestitures, „Journal of Finance” 1992, Vol. 47, No. 1.

9. Koralewski M., Krajowe i transgraniczne fuzje i przejęcia w prawie podatko- wym i rachunkowości − regulacje ustawowe, prawo wspólnotowe, umowy międzynarodowe, MSR/MSSF, CeDeWu, Warszawa 2009.

25 Na podstawie danych prezentowanych przez The Institute of Mergers, Acquisitions and Alliances (IMAA) <http://www.imaa-institute.org/statistics-mergers-acquisitions.html>.

(12)

10. Lewandowski M., Fuzje i przejęcia w Polsce na tle tendencji światowych, WIG- Press, Warszawa 2001.

11. Machała R., Przejęcia i fuzje. Wpływ na wartość firm, Unimex, Wrocław 2005.

12. Maruszewska E.W., Połączenia spółek – prawo, rachunkowość, podatki, Difin, Warszawa 2008.

13. Rankine D., Howson P., Przejęcia, strategie i procedury, PWE, Warszawa 2008.

14. Rozwadowska B., Fuzje i przejęcia. Dlaczego kończą się (nie)powodzeniem, Studio Emka, Warszawa 2012.

15. Szczepankowski P.J., Fuzje i przejęcia. Techniki oceny opłacalności i sposoby finansowania, PWN, Warszawa 2000.

16. The Institute of Mergers, Acquisitions and Alliances (IMAA) <http://www.imaa- -institute.org/statistics-mergers-acquisitions.html>.

17. Ustawa z dnia 15 września 2000 r., Kodeks Spółek Handlowych Dz.U. z 2000r., nr 94, poz. 1037 z późn. zm.

Abstract

Mergers and acquisitions market in Poland on the background of Central and Eastern Europe

Keywords: company, mergers, acquisition.

Mergers and acquisitions are an essential part of business strategy oriented to strengthen its competitive position. This strategy is of particular importance during periods of market consolidation processes. The article presents a taxonomy of con- cepts, classification of mergers and acquisitions, fundamental themes and objectives of carrying out mergers and acquisitions on a market, and discusses the fundamental steps in the process of acquiring a company. The analysis and evaluation of the degree of development of the market of mergers and acquisitions in Poland has been compared to the Central and Eastern Europe.