Edward Sztafrowski
Posoborowe prawodawstwo kościelne : 69. Motu proprio
"Matrimonia mixta" ustanawiające przepisy dotyczące małżeństw
mieszanych
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 14/3-4, 239-249
1971
DOKUMENTY · RECENZJE · SPRAWOZDANIA
P ra w o kanoniczne 14 (1971) n r 3—4
PO SO BO RO W E PR A W O D A W STW O K O ŚCIELN E (c. d.)'
zebrał i p rze tłu m a c zy ł ks. E d w a rd S zta fro w sk i
U waga: P oczyn a ją c od n u m e ru 3—4/1968 u k a z u ją się w „Prawie K a n o n ic zn y m ’’ d o k u m e n ty p ra w n o -litu rg ic zn e, ja k ie zo sta ły p rom ulgow ane od lipca 1967 r. N ie udało się je d n a k zam ieścić w s z y s tk ic h w p e łn y m b rzm ieniu. N iek tó re b y ły je d y n ie sygnalizow ane. W z w ią z k u z ty m w a rto tu p rzy p o m n ieć , że w s z y s tk ie d o k u m e n ty i to w p e łn y m b r z m ie n iu u k a z u ją się w oso b n ym zbiorze z a ty tu ło w a n y m „Posoborowe p ra w o d a w stw o ko ścieln e”. P ie rw sze tr z y z e s z y ty zbioru u k a za ły się w ro k u 1968 (nakład pow tórzono w 1969 r.). O b jęły one d o k u m e n ty za okres:
sty c ze ń 1963 r. — czerw iec 1967 r. T e tr z y z e s z y ty stanow ią to m p ie r w szy „Posoborowego P ra w o d a w stw a K ościelnego”. Z e szy t trze c i posiada na ko ń c u in d e k s rzeczow y. W ro k u 1970 w y d a n o to m drugi zbioru, p o d zie lo n y na czte ry z e szy ty . O bjął on d o k u m e n ty , ja k ie b y ły p ro m u lg o w a n e w o kresie od lipca 1967 r. do w rześn ia 1969 r. T rzeci ze s z y t tego to m u za w iera in d e k s rze c zo w y do o b y d w u tom ów . N a to m ia st c z w a rty z e s z y t to m u drugiego sta n o w i odrębną całość i za w iera W y k a z O dpustów („Enchiridion In d u lg e n tia ru m ”). T o m trzeci zb io ru u ka że się pod koniec 1971 roku.
M ając na u w a d ze u ła tw ie n ie ko rzysta n ia z d o ku m e n tó w za w a rty c h w „Praw ie K a n o n ic zn y m ” dołącza się w b ieżą cym n u m e rze w y k a z w s z y s tk ic h za m ie szczo n ych dotych cza s d o k u m e n tó w oraz k r ó tk i in d e k s rzeczow y.
69.
M OTU P R O P R IO „M A TR IM O N IA M IX T A ” u sta n a w ia ją c e p rze p isy dotyczące m ałżeń stw m ieszanych
L IT T E R A E A PO STO L IC A E M OTU P R O P R IO DATAE q u ib u s n o rm ae de m a trim o n iis m ix tis s ta tu u n tu r
(Typis P oly g lo ttis V aticanis)
PA U L U S P P . V I P A P . PA W EŁ V I
M A TR IM O N IA M IX TA , id est Z godnie ze sw oim obow iązkiem m a trim o n ia in ita a p a r te cath o lica K ościół otaczał zaw sze w ie lk ą tr o - cum p a r te non cath o lica sive b a p - skliw ością m a łżeń stw a m ieszane,
240 P osoborow e p raw o d aw stw o [2]
tiz a ta sive non b ap tiza ta , Ecclesia pro suo m u n e re m ag n a se m p er so l
lic itu d in e p ro sec u ta est. Q uam q u i
dem sollicitudinem ip sa in sta n tiu s hodie p ra e s ta re u rg e tu r ob p ec u lia res h u iu s a e ta tis condiciones.
C um enim su p e rio re te m p o re ca
tholici ab asseclis a lia ru m confes
sionum C hristianarum a tq u e a non Christianis loco quoque et finibus essen t seiuncti, re c en tio rib u s ta m en his te m p o rib u s non solum eiusm odi se p aratio est v ald e im m in u ta , sed etia m com m ercium in te r hom ines v a ria ru m reg io n u m relig io n u m q u e m agnopere in c re b ru it; quo factu m est, u t m ix ta coniugia v ald e m u l
tip lic a re n tu r. A d hoc etia m vim h a b u e ru n t in c re m en tu m , atq u e pro p ag a tio h u m a n a e civilisque c u ltu ra e e t q u ae stu o sa e in d u stria e, d en satu s u rb iu m incolatus cum v ita e ru stic a e d etrim en to , com m i
g ratio n es e t am p lifica tu s om ne ge
nus e x u lu m n u m eru s.
N ovit q uidem Ecclesia m a trim o n ia m ix ta, q u ip p e qu ae religionis d iv e rsita te m e t C hristianorum d i
visionem co n seq u a n tu r, u n ita ti om nium C hristianorum re d in te g ran d a e, q u ib u sd a m exceptis c a si
bus, non prodesse. P lu rim a e enim d ifficu ltate s ipsi m a trim o n io m ix to in sita e sunt, cum divisio q u a e d am in cellu lam v iv e n tem Eccle
siae, u ti fa m ilia C hristiana m erito d ic itu r, in fe ra tu r, e t in ipsa fa m i
lia evan g elico ru m p rae c e p to ru m o b te m p eratio m agis a rd u a r e d d a t u r ob re ru m re lig io saru m d iv e rsi
ta te m , im prim is quod a ttin e t ad E cclesiae cultus p a rtic ip a tio n e m p ro lisq u e educationem .
H as ob causas Ecclesia, su i officii conscia, d issu a d e t m a trim o n ia con
tr a h i m ix ta, q u ia v ald e ex o p tat, u t cath o lici in coniugio p e rfe c ta m
to je st m a łże ń stw a z a w ieran e przez stro n ę k a to lic k ą ze stro n ą a k a to licką czy to ochrzczoną czy też nieochrzczoną. Szczególne w a ru n k i w spółczesnego życia do m ag ają się ty m b ard z iej w spom nianej tro s k li
wości. G dy bow iem w poprzednim okresie k ato lic y oddzieleni byli od członków inn y ch w y zn ań chrześ
cijańskich, a ta k że od n iech rześci
ja n n a w e t m iejscem i g ranicam i, to obecnie nie ty lk o zm niejszyło się b ardzo tego ro d za ju oddzielenie, lecz jednocześnie ożyw iły się m oc
no k o n ta k ty m iędzy ludźm i ró ż
nych regionów i religii. K o n sek w en c ją tego je st znaczne zw iększe
nie się liczby m ałżeństw m iesza
nych. P rzy czy n ił się do tego ró w nież w zro st i rozpow szechnienie k u ltu ry i cyw ilizacji oraz p rze m y słu, p rze lu d n ien ie w m ia sta ch ze szkodą dla życia w iejskiego, ru c h y ludnościow e i zwdększenie się w szelkiego ro d za ju uchodźctw a.
Kościół zdaje sobie z tego s p r a wę, że m a łżeń stw a m ieszane, nie sp rz y ja ją — poza nielicznym i w y p ad k a m i — p rzyw róceniu jedności w śród w szy stk ich chrześcijan, po niew aż są b ezpośrednim sk u tk iem i zróżnicow ania relig ii i podziału w śró d chrześcijan. Liczne bow iem tru d n o ści zw iązane są z sam ym m ałżeństw em m ieszanym , p o n ie
w aż w p ro w a d za się p ew ie n ro z dział do żyw ej k o m órki Kościoła, ja k ą słusznie nazy w a się rodzinę chrześcijań sk ą. P o n ad to sta je się tru d n ie jsz ą rzeczą w y p ełnienie przez ro dzinę n akazów ew a n g e
licznych ze w zględu na różność sp ra w religijnych. Dotyczy to w p ierw szym rzędzie u czestn ictw a w k ulcie relig ijn y m K ościoła i w y chow ania potom stw a.
D la ty c h to w łaśn ie przyczyn Kościół, św iadom sw ojego obow iąz
ku, od rad za za w ieran ie m ałżeństw m ieszanych, poniew aż b ard z o p ra g -
[3] Posoborow e p raw o d aw stw o 241 an im o ru m concordiam a tq u e p le
n am v ita e com m unionem assequi possint. Q uoniam vero ius e s t ho m ini a n a tu ra d atu m , in ire m a tr i
m onium p ro lem q u e p ro crea re , E c
clesia suis legibus, qu ae so llicitu dinem eius p a sto ra le m p la n e o ste n d u n t, ita res c u ra t disponendas, u t hinc iu ris d iv in i p ra e sc rip ta r e li
giose se rv e n tu r, illinc a u te m p r a e d ictu m ius m atrim o n ii co n tra h en d i in tu to collocetur.
V ig ilan ter profecto ip sa re sp ic it sive iu v e n u m in stitu tio n e m e o ru m - q u e h a b ilita te m ad o n era cum o f
ficii conscientia su scip ien d a e t ad m u n e ra su a in Ecclesia obeunda, sive p ra e p a ra tio n e m n u p tu rie n tium , qui m a trim o n iu m m ix tu m in ire in te n d u n t, sive cu ra m iis a d hibendam , qui m ix tu m m a trim o niu m iam c o n tra x e ru n t. E t q u a m q u a m professionis m inus m e tu e n d u m est, ne circa religionem fia n t in d ifferen te s, n ihilom inus id fa c i
lius p ra e c a v e ri p o te rit, si, quam vis m ix to m a trim o n io coniuncti, am bo coniuges indolem C hristianam m a r ita lis societatis e x p lo ra ta m h a b e an t, e t si ecclesiasticae a u c to rita tes, ad q u as p e rtin e t, iis congrua ra tio n e a u x ilie n tu r. Ip sae etiam d ifficu ltate s, q u ae in te r coniugem cath o licu m e t non b a p tiz a tu m fo rte coortae sint, v ig ila n tia et so llertia p a s to ra li q u e u n t evinci.
E cclesia aeq u am non h a b e t r a tionem , neq u e in d o ctrin a neque in legibus, m a trim o n ii a coniuge catholico cum non catholico ho m i
ne b a p tiz a to initi, e t m atrim o n ii, quo coniux catholicus sibi iu n x it hom inem non b ap tiza tu m . N am , u t C oncilium V atica n u m II d e c la ra -
nie,. ażeby katolicy m ogli osiągnąć w m ałżeństw ie doskonałą harm onię duchow ą oraz p ełn ą w spólnotę ży
cia. P oniew aż je d n a k człow iek p o sia d a n a tu ra ln e p raw o z a w ieran ia m ałżeń stw a i w y d aw an ia n a św iat potom stw a, dlatego chce Kościół w sw oim praw odaw stw ie,* k tó re je st d o bitnym w y razem jego d u sz
p aste rsk ie j tro sk i, ta k u p o rzą d k o w ać w szy stk ie spraw y, by z je d n ej stro n y św ięcie zabezpieczyć p rz e pisy p ra w a Bożego, a z d rugiej stro n y za g w aran to w ać w sp o m n ia
ne p raw o do zaw arcia m ałżeństw a.
Kościół przeto zw raca p ilnie uw agę n a fo rm a cję młodzieży, um ożliw ienie jej św iadom ego p o d jęcia obow iązków i w yp ełn ien ia zad ań czek ający ch ją w Kościele, zw raca uw agę na odpow iednie przygotow anie n u p tu rie n tó w z a m ie rzając y ch zaw rzeć m ałżeństw o m ieszane, ja k rów nież otacza tr o sk ą tych, k tó rzy już z a w arli m a ł
żeństw o m ieszane. W praw dzie w odniesieniu do osób ochrzczo
nych istn ieje m niejsze n iebezpie
czeństw o obojętności relig ijn ej, je d n ak ż e ła tw iej da się go u n ik n ą ć .w tedy, gdy obydw oje m ałżonko
wie, chociaż złączeni m ałżeństw em m ieszanym , u ja w n ią ch rześcijań sk i c h a ra k te r w spólnoty m ałżeńskiej i o trz y m a ją odpow iednią pomoc od zain tereso w an y ch w ładz k o ściel
nych. N aw et te trudności, ja k ie e w e n tu aln ie p o w sta ją w m a łże ń stw ie m iędzy stro n ą k ato lic k ą i m ałżonkiem nieochrzczonym m o
gą być przezw yciężone czujnością i zapobiegliw ością d u szp astersk ą.
Kościół nie sta w ia n a jed n ej płaszczyźnie — zarów no gdy idzie o n au k ę ja k i przepisy — m a łże ń stw a zaw artego przez stro n ę k a to lic k ą z osobą a k a to lick ą ochrzczo
ną i m a łżeń stw a m iędzy k a to li
kiem i osobą nieochrzczoną. J a k bow iem ośw iadczył S obór W aty -
16 — P r a w o k a n o n i c z n e n r 3— 4
242 P osoborow e p raw o d aw stw o
v it, ii qui, etsi non catholici, „in C h ristu m c re d u n t e t b ap tism u m rite re c e p e ru n t, in q u a d a m cum E cclesia catholica com m unione, etsi non p erfec ta, c o n s titu u n tu r” .1
F ideles a u te m o rientales, e x tra E c
clesiam cath o licam sacro fonte ab lu ti, q u am q u am a n o stra com m unione seiu n cti, v e ra sa c ra m e n ta in p ro p riis Ecclesiis possident, p ra e c ip u e S a ce rd o tiu m e t E u c h a ristia m , p e r q u ae arc tissim a n e c e s
s itu d in e nobiscum c o n iu n g u n tu r.2
V iget n im iru m in coniugio in te r b ap tiza to s — quod v e ru m est s a c ra m e n tu m — q u ae d ąm s p ir itu a liu m b o norum com m unio, qu ae in m a trim o n io deest, a coniugibus in i
to, q u o ru m a lte r eset b ap tiza tu s, a lte r ex sp ers bap tism i.
N ihilom inus non s u n t p r a e te re u n d a e d ifficu ltate s, q u ae in ipsis m a trim o n iis m ix tis in te r b a p tiz a tos in su n t. S aepe enim d iffe ru n t in te r se opiniones de sa cra m e n ta li n a tu ra m a trim o n ii, de sig n ific atio ne p ro p ria conubii in Ecclesia ce
le b ra ti, de in te rp re ta tio n e q u o ru n - dam p rin cip io ru m m o raliu m ad m a trim o n iu m e t fam iliam p e r ti
nen tiu m , de finibus, quibus oboe
d ie n tia Ecclesiae catholicae d eb ita co n tin ea tu r, de provincia, quae a u c to rita ti ecclesiasticae com petat.
Ex q u ib u s liq u e t solum in re d in te g ra ta C hristianorum u n ita te h u iu s- m odi difficiles quaestiones plan e posse exp ed iri.
E d o ce an tu r ergo fideles E ccle
siam , q uam vis in p a rtic u la rib u s casibus v in c u lu m ecclesiasticae discip lin ae a liq u a n tu m re la x e t, n u m q u a m ta m en posse p a rtis ca-
k a ń sk i II, ci, „co w ierz ą w C h ry stu sa i otrzy m ali w ażnie ch rz e st” — chociaż nie są k ato lik a m i — „pozo
sta ją w ja k iejś, choć n ieskonalej w spólnocie z K ościołem k a to lic k im ”. 1 W ierni zaś w schodni, ochrzczeni poza K ościołem k a to lic kim , chociaż nie m a ją z nam i w spólnoty (pełnej), to je d n a k p o sia d a ją w sw oich K ościołach p ra w dziw e sa k ra m e n ty , zw łaszcza k a p łań stw o i E u ch ary stię, przez k tó re łączą się z nam i b ardzo ścisłym w ęzłem.2 Istn ie je przeto m iędzy ochrzczonym i w m ałżeństw ie — k tó re je st p raw d ziw y m sa k ra m e n te m — p ew n a w sp ó ln o ta dóbr d u chowych, k tó re j nie m a w m a ł
żeństw ie za w a rty m pom iędzy oso
bą ochrzczoną i nieochrzczoną.
Nie m ożna je d n a k przem ilczeć tru d n o ści zw iązanych z m a łże ń stw a m i m ieszanym i w śró d ochrz
czonych. Zachodzi bow iem często różnica w zak resie ro zu m ien ia n a tu r y s a k ra m e n tu m ałżeństw a, a ta k że n a te m a t w łaściw ego z n a czenia m a łżeń stw a zaw arteg o w K ościele, in te rp re ta c ji n ie k tó ry ch zasad m o raln y ch dotyczących m ałżeństw a i rodziny, granic, w k tó ry ch z a w iera się p osłuszeń
stw o n ależne K ościołow i k a to lic kiem u, sp ra w p odlegających kom p eten c ji K ościoła. Z tego jasn o w y nika, że w spom niane pow yżej tr u d ne k w estie m ogą być w pełni ro z w iązan e przez przy w ró cen ie je d ności chrześcijan.
N ależy przeto pouczać w iernych, nych, że Kościół^ w p ro w a d za jąc w p ra w d zie w poszczególnych w y p ad k a ch pew ne złagodzenie d y s
cypliny kościelnej, nigdy je d n a k
1 Decr. de O ecum enism o „ U nitatis re d in te g ra tio ” , 3, A. A. S. 57 (1965), p. 93; cfr. Const. Dogm. de Ecclesia „ L um en g e n tiu m ”, A. A. S. 57 (1965), pp. 19—20.
2 Cfr. Cone. V at. II, D ecr. De O oecum enism o „U nitatis red in teg ra tio ”, 13—18, 1. с., pp. 100—104.
И P osoborow e p raw o d aw stw o 243 th olicae obligationem a u fe rre, qu ae
lege divina, ipso v id elicet ordine sa lu tis p e r C h ristu m in stitu to , p ro v ariis casu u m ad iu n ctis im p o n itu r.
Ideo fideles co m m o n ea n tu r of
ficium esse penes cath o licu m co- niugem p ro p ria e fid ei c o n serv an dae, ac p ro p te re a ipsi n u m q u a m licere pro x im o illa m a m ite n d i p e riculo sese offerre.
P ra e te re a in m a trim o n io m ixto p a rs cath o lica obligatione te n e tu r non solum p e rsta n d i in fide, sed etiam , q u a n tu m fie ri potest, cu ran d i, u t proles b a p tiz e tu r e t in ead em fide e d u c e tu r atq u e om nia sa lu tis a e te rn a e ac cip iat subsidia, q u ae Ecclesia cath o lica filiis suis su p p ed itat.
A d liberos a u te m quod sp e cta t educandos, cum am bo coniuges hoc m u n e re o b strin g a n tu r illudque, u n a cum om nibus conexis o bliga
tionibus, ipsis m inim e fas sit igno
ra re , res d iffic u lta te non caret: cui tam en , qu em ad m o d u m ceteris, E c
clesia legibus suis e t c u ra p a sto ra li o cc u rre re stu d et.
H isce p ra e oculis h a b itis, nem o pro fecto m ira b itu r, si etia m d isci
p lin a canonica m a trim o n io ru m m ix to ru m u n ifo rm is esse nequeat, e a q u e ad w aria casuum a d iu n c ta accom m odanda sit, quod a ttin e t s i
ve ad fo rm a m iu rid ic am c o n tra h en d i m atrim o n ii, sive ad eiusdem litu rg ic a m celebrationem , sive d e
n iq u e ad cu ra m p a s to ra le m p ra e s
ta n d a m coniugibus filiisq u e in m a trim o n io susceptis, secu n d u m v a ria s coniugum condiciones vel d i
versos ip so ru m g rad u s com m unio
nis ecclesiasticae.
C o n sen ta n eu m om nino era t, u t ad ta m g rav is m om enti q u ae stio -
nie może uw olnić stro n y k a to lic kiej od obow iązku, ja k i zależnie od różnych okoliczności n a k ła d a p r a w o Boże, czyli p o rządek zb aw ienia ustanow iony przez C h ry stu sa.
T rzeb a zatem w iern y m p rz y pom inać, że m ałżonek k a to lic k i m a obow iązek strzeżenia sw tijej w ia ry . S tą d nie w olno m u nigdy n a ra ż a ć się n a b ezpośrednie niebezpieczeń
stw o u tra ty w iary .
N astęp n ie w m ałżeństw ie m ie
szan y m stro n a k a to lic k a m a nie ty lk o obow iązek zachow ania w ia ry, lecz rów nież zatroszczenia się — na ile to m ożliw e — o och rz
czenie potom stw a, w ychow anie w w ierze k ato lic k iej i zapew nienie m u w szystkich środków zb aw ienia w iecznego, ja k ic h Kościół użycza sw oim dzieciom.
P o niew aż w zak resie w y ch o w a
n ia dzieci n a obydw ojgu m ałżon
k ac h ciąży zadanie w ych o w an ia i to łącznie ze w szy stk im i zw ią
zanym i z ty m obow iązkam i, stą d p ow inni oni w iedzieć, że nie je st to pozbaw ione trudności. Je d n ak ż e K ościół i w te j sp raw ie, podobnie ja k w innych, sta ra się za rad zić sw oim i p rze p isam i i tro sk ą dusz
p astersk ą .
M ając to w szystko n a uw adze dla nikogo nie będzie rzeczą dziw ną, że nie da się w p row adzić je d nakow ej dyscypliny kan o n iczn ej re g u lu ją c e j sp raw ę m a łże ń stw m ieszanych i że pow in n a być ona dostosow ana do różnych okolicz
ności, zależnie od różnych w a ru n ków w ja k ich z n a jd u ją się m a ł
żonkow ie i od różnego sto p n ia ich w spólnoty z K ościołem . Dotyczy to form y p ra w n e j z a w ieran ia m a ł
żeństw a, fo rm y litu rg iczn ej, jak:
rów nież u d ziela n ia pom ocy d u sz
p a ste rsk ie j m ałżonkom i dzieciom, z m a łżeń stw a m ieszanego.
Było rzeczą zupełnie zrozum iałą, że na ta k w aż n ą sp raw ę zwrócił:
244 Posoborow e p raw o d aw stw o [6]
nem Concilii O ecum enici V a tic a ni II sollicitudines co n v e rte re n tu r.
Q uod reapse, occasione d ata, p lu ries contigit; im m o v o tu m a P a t r i bus ipsus C oncilii in te rtia periodo p ro la tu m est, quo to ta qu aestio N obis est d em an d a ta.
U t huic sa tisfie re t voto, die 18 m ensis M a rtii anno MCM LXVI, a S. C ongregatione pro D octrina F id ei In stru c tio de m atrim o n iis m ix tis p ro m u lg a ta est, a v erb is incipiens „M atrim onii S a c ra m e n tu m ”,3, q u a cautum - est, u t n orm ae ibidem sta tu ta e , si e x p e rie n tia co m p ro b a tae essent, in Codicem lu r is Canonici, qui n unc recognis- citu r, ce rta ac d e fin ita ra tio n e in s e re re n tu r.4
C um a u te m in prim o C oetu g e
n e ra li S ynodi Episcoporum , m ense O ctobri an n i M C M LXV II c e le b ra to, quaestiones q u ae d am de m a tr i
m oniis m ix tis p ro p o sita e essent, de q u ib u s P a tre s m u ltas easque o p p o rtu n as an im ad v ersio n es p r o tu le r u n t,5 N obis v isum est eas e x a m in a n d as tr a d e re p ec u lia ri P a tru m C a rd in a liu m Com m issioni, quae m a g n a cum se d u lita te conclusiones suas Nobis ex h ib u it.
N unc ig itu r id p rim u m p ra e p o nim us, norm is has p er L itte ra s s ta tu e n d is obnoxios non esse c a th o li
cos orientales, qui cum b a p tiza tis acatholicis vel cum non bap tizatis m a trim o n iu m c o n tra h a n t. Ad m a trim o n ia vero C atholicorum cu iu s
lib e t ritu s cum Christianis o rie n ta lib u s non catholicis quod attin e t, Ecclesia iam n o n n u llas n orm as re - c e n tio re tem pore im p e rtiv it, 6 q u as
sw oją tro sk liw ą uw agę S obór W a
ty k a ń sk i II. M iało to m iejsce k ilk a k ro tn ie przy n a d a rz a ją c e j się okazji. Owszem w czasie trzeciej sesji Soboru O jcow ie w y ra zili sw ój w niosek, n a pod staw ie któ reg o c a ła sp ra w a została N am przek azan a.
Aby zadość uczynić te m u życze
n iu została przez K ongregację N a u k i W iary p ro m u lg o w an a d n ia 18 m a rc a 1966 r. In s tru k c ja o m a łże ń stw ach m ieszanych, zaczynająca się od słów „M atrim onii S a c ra m e n tu m ”.3. In s tru k c ja ta p o sta n a w ia ła, że z a w a rte w niej przepisy będą w łączone w ostatecznej form ie do reform ow anego obecnie K odeksu P ra w a K anonicznego, gdy zostaną potw ierdzone przez p ra k ty k ę ży cia.4
P oniew aż je d n a k n a pierw szej sesji S ynodu B iskupów , k tó ra m ia ła m iejsce w p aź d ziern ik u 1967 ro k u zostały p rzed staw io n e pew ne sp raw y dotyczące m ałżeństw m ie
szanych, co do k tó ry ch w ysunęli O jcow ie liczne i pożyteczne u w a gi,5 w ydało N am się rzeczą w s k a z an ą p rzed staw ić je do p rz e d y sk u to w an ia sp e cja ln ej K om isji K a r dynałów , k tó ra z w ie lk ą tro sk li-
•wością przedłożyła n am sw oje w nioski.
N a p o czątk u zaznaczam y, że przepisy z a w a rte w n iniejszym p iś
m ie nie dotyczą k ato lik ó w w sch o d nich, gdy za w ie ra ją m ałżeństw o z ak a to lik am i ochrzczonym i lub z osobam i nieochrzczonym i. W od niesieniu zaś do m ałżeństw k a to lików jakiegokolw iek obrządku zaw ieran y ch z ak a to lik a m i ch rz eś
cijań sk ich obrządków w schodnich, w y d ał Kościół w o sta tn im czasie
3 Cfr. A. A. S. 58 ((1966), pp. 235—239.
4 Cfr. ibid., 1. c., p. 237.
5 Cfr. „ A rg u m en ta de q u ib u s d isc ep ta b itu r in p rim o generali coetu S y n o d i E piscoporum ”, p a rs a lte ra , T ypis P o lyglottis V aticanis, M C M LXVII, pp. 27—37.
[7] Posoborow e p raw o d aw stw o 245 q u id em norm as vim suam re tin e re
volum us.
Ita q u e Nos, eo consilio perm oti, u t ecclesiastica discip lin a de m a trim o n iis m ix tis p e rfic ia tu r u tq u e salvis d iv in ae legis p rae scrip tis, canonicae leges v a riis coniugum condicionibus consulant, iu x ta m e n tem a C oncilio V aticano II sig n ificatam , p ra e se rtim in D ecreto, cui in d e x „ U n itatis re d in te g ra tio ” 7
e t in D eclaratione, a v erb is inci- p ie n te „D ignitatis h u m a n a e” ; 8
ite m q u e o p ta ta co n siderantes, qu ae in S ynodo E piscoporum su n t p ro la ta, a u c to rita te N o stra e t p o st m a tu ra m d elib ratio n e m n o rm as s ta tu im u s ac decernim us, qu ae se q u u n tu r.
1) M a trim o n iu m in te r duas p e r sonas b ap tiz a ta s, q u a ru m a lte ra sit catholica, a lte r a vero non c a tholica, cum n a tu ra su a plenae sp iritu a li coniugum com m unioni obstet, sine p ra e v ia O rd in arii loci dispensatione, co n tra h i non licet.
2) M atrim o n iu m in te r duas p e r
sonas, q u a ru m a lte ra sit b a p tiz a ta in E cclesia catholica, v el in eandem rec ep ta , e t a lte ra non b ap tiza ta , in itu m sine p ra e v ia O rd in arii loci d ispensatione, est in validum .
3) Ab u tro q u e im ped im en to E c
clesia pro tem porum , locorum p e r- so n a ru m q u e ra tio n ib u s e t adiu n c- tis, d isp en satio n em non rec u sat, dum m odo iu sta cau sa h ab e a tu r.
4) A d im p e tra n d a m ab O rd in a rio loci d isp en satio n em im p e d i
m enti, p a rs cath o lica d ec la re t se p a ra ta m esse p e ric u la a fide de-
pew ne n o rm y,6 k tó re p rag n iem y u trzy m ać w mocy.
K iero w an i zatem tą in te n cją, by udoskonalić dyscyplinę k ościel
n ą dotyczącą m ałżeństw m iesza
nych oraz, by — zachow ując w m o
cy p raw o Boże ■— przepisy k a n o niczne za radziły różnym p o trz e bom, w ja k ich z n a jd u ją się m a ł
żonkow ie, zgodnie z myślą* w y ra żoną przez S obór W a ty k a ń sk i II, zw łaszcza w d ekrecie „U n itatis r e d in te g ra tio ” 7 oraz w d e k la ra c ji
„D ignitatis h u m a n e” ,8 ja k rów nież rozw ażyw szy życzenia w yrażone na Synodzie B iskupów — u s ta n a w ia m y i zarządzam y n aszą w ładzą po dojrzały m za stan o w ien iu n a s tę p u ją ce norm y.
1) Nie może być za w a rte bez u p rze d n iej dyspensy o rd y n ariu sz a m iejsca m ałżeństw o m iędzy dw o
m a osobam i ochrzczonym i, z k tó ry ch je d n a je st k ato lik ie m d ru g a zaś akato lik iem , poniew aż ta k ie m ałżeństw o z n a tu ry sw ojej s tw a rz a przeszkodę dla p ełnej w sp ó l
noty duchow ej m ałżonków .
2) N iew ażne je st m ałżeństw o m iędzy dw om a osobam i, z któ ry ch je d n a b yłaby ochrzczona w K oś
ciele k ato lic k im lub b y ła do niego p rz y ję ta , a d ru g a nieochrzczona za w a rte bez u p rze d n iej dyspensy o rd y n a riu sz a m iejsca.
3) Kościół nie odm aw ia d y sp e n sy od obydw u przeszkód, biorąc pod uw agę okoliczności m iejsc i osób, byleb y tylk o istn ia ła słu sz
na przyczyna.
4) W celu u zy sk an ia u o rd y n a riu sza m iejsca dyspensy od p rz e szkody, stro n a k ato lic k a m a obo-
9 Cfr. Cone. V at. II, D ecr. de E cclesiis O rien ta lib u s C atholicis „ O rien
ta liu m E cclesiarum ”, 18, A. A. S. 57 (1965), p. 82; S. Congr. p ro Ecclesiis O rien ta lib u s D ecr. „Crescens m a trim o n io ru m ”, A. A. S. 59 (1967), pp. 165—
166.
7 A. A. S. 57 (1965), pp. 90— 112.
8 A. A. S. Ś8 (1966), pp. 929—946.
246 P osoborow e p raw o d aw stw o [8]
ficien d i rem overe. E adem in su p e r g ra v i obligatione te n e tu r p ro m is
sionem sin c eram p ra e sta n d i, se o m n ia p ro v irib u s fa c tu ra m esse, u t u n iv e rs a p ro les in E cclesia ca
th o lica b a p tiz e tu r e t ed u c etu r.
5) De his prom isionibus a p a rte cath o lica faciendis, p ars non c a th o lica te m p estiv e c e rtio r fiat, ad e o u t constet ipsam v ere con
sciam esse prom issionis et o b lig a
tionis p a tris catholicae.
6) A m bae p a rte s ed o c ea n tu r de fin ib u s et p ro p rie ta tib u s e s se n tia lib u s m atrim o n ii, a n e u tro c o n tra - h e n te excludendis.
7) C o n fere n tiae E piscoporum est, se cu n d u m p ro p ria m te rr ito r ii com p e te n tia m , sta tu e re m odum quo h a e declaratio n es e t prom issiones, q u a e se m p er re q u iru n tu r, fa c ie n d a e sint, sive ore ta n tu m , sive e tia m scriptis, sive coram te stib u s;
tu m ra tio n e m d efn ire q u a de ipsis e t in foro e x te rn o co n stet et p ars ac ath o lic a c e rtio r re d d a tu r; ite m - que ed icere q u ae alia sint, pro op p o rtu n ita te , p ostulanda.
8) M itx ae n u p tia e fo rm a cano
n ic a c o n tra h en d a e sunt, q u ae f o r
m a ad v a lid ita te m m a trim o n ii r e - q u r itu r , salvo p ra e sc rip to D ecreti
„C rescens m a trim o n io ru m ”, a S.
C ongregatione pro Ecclesiis O rien ta lib u s die 22 m ensis F e b ru a rii an n o 1967 editi.®
9) Si graves d ifficu ltate s fo rm ae ca nonicae se rv a n d a e obstent, O r-
w iązek ośw iadczyć, że je s t gotow a odsunąć od siebie w szystkie n ie bezpieczeństw a u tr a ty w iary . M a ona ponad to ta k i sam pow ażny obow iązek złożenia szczerego p rz y rzeczenia, że w edle sil uczyni w szystko, by w szystko potom stw o zostało ochrzczone w K ościele k a tolickim i w ychow ane po kato lick u . 5) S tro n a ak a to lic k a p ow inna być pow iadom iona w odpow iednim czasie o w spom nianych p rz y rz e czeniach stro n y k ato lic k iej i to w te n sposób, by rzeczyw iście by ła zorien to w an a co do p rzyrzeczenia i obow iązku stro n y kato lick iej.
6) O bydw ie stro n y pow in n y być pouczone na te m a t celów i is to t
nych przym iotów m ałżeństw a, k tó re nie m ogą być w ykluczone przez żadną ze stron.
7) Do K o n fe re n cji B iskupów n a leży zgodnie z w ła sn ą k o m p eten cją te ry to ria ln ą określenie sposobu w ja k im m a ją być sk ła d an e w spo
m n ia n e d e k la ra c je i przyrzeczenia, k tó re zaw sze są obow iązkow e, a w ięc czy m a ją być d oknyw ane tylk o ustnie, czy też n a piśm ie lub w obec św iadków . Do niej też n a leży o kreślenie w ja k i sposób m a to być stw ierd zo n e na fo ru m ze
w n ętrz n y m i w ja k i sposób m a być pow iadom iona stro n a akatolicka.
W reszcie do niej należy decyzja n a te m a t d om agania się jeszcze in n ych ew e n tu aln ie form alności w tej m aterii.
8) M ałżeństw a m ieszane w in n y być za w ieran e z zachow aniem fo r m y kanonicznej, co je st w ym agane do w ażności m ałżeństw a. Z acho
w u je się je d n a k w mocy przepis D ek retu „C rescens m a trim o n io r u m ”, w ydanego w d n iu 22 lutego 1967 r. przez K ongregację dla Kościołów Wschodnich.®
9) O rd y n ariu szo w i m iejsca p rz y słu g u je p ra w o dysp en so w an ia do s Cfr. A. A. S. 59 (1967), p. 166.
t9] Posoborow e p raw o d aw stw o 247 d in a riis locorum ius est d isp e n san
di a fo rm a canonica m a trim o n ii m ix ti; C o n fere n tiae au tem E pisco
p o ru m est norm as sta tu e re , quibus p ra e d ic ta d isp e n satio in su a reg io ne vel in suo te rrito rio concordi ra tio n e ac licite, sa lv a ta m e n a li
q u a p u b lic a fo rm a celebrationis, co ncedatur.
10) C u ra n d u m est, u t om nia m a trim o n ia v alid e c o n tra c ta in lib ris a iu re canonico p rae sc rip tis, se dulo a d n o te n tu r. P asto res a n im a r u m cu ren t, u t m in istri quoque n on catholici o peram p ra e s te n t ad ad n o ta tio n e m n u p tia ru m cum p a rte cath o lica in lib ris inserendam .
C o n fere n tiae vero Episcopales n orm as ed a n t, qu ib u s in ea ru m r e gione vel te rr ito r io m odus com m uni ra tio n e d e te rm in e tu r, quo de m a trim onio, p o st o b te n tam d isp e n sa tio n em a fo rm a canonica, publice contracto, in lib ris iu re canonico p ra e sc rip tis constet.
11) Q uoad fo rm am litu rg icam ce le b ra n d i m a trim o n ia m ix ta , si ea d esu m en d a sit ex R itu ali Rom ano, r itu s ad h ib eri d eb e n t ex O rdine c e le b ra n d i M atrim onium , a u c to ri
ta te N o stra p rom ulgato, sive M a
trim o n iu m fit in te r p a rte m c a th o lic am e t p a rte m b a p tiz a ta m non cath o licam (nn. 39·—54), sive m a tri
m onium f it in te r p a rte m ca th o li
cam e t p a rte m non b a p tiz a ta m (nn. 55—66). Si a u te m casus ferat, in m a trim o n io in te r p a rte m c a th o licam et p a rte m b a p tiz a ta m non c a th o licam ad h ib eri possunt, de consensu O rd in arii loci, ritu s ce
le b ra n d i m a trim o n iu m in tr a M is
sa m (nn. 19—38), se rv a to legis g e
n e ra lis p rae sc rip to q uoad C om m u
nio n em E ucharisticam .
fo rm y k anonicznej w m a łże ń stw a ch m ieszanych, jeżeli pow ażne tru d n o śc i nie p o zw a lają n a je j z a stosow anie. Do K o n feren cji zaś B iskupiej należy o kreślenie norm , n a p odstaw ie k tó ry ch b yłaby u - d zielana dyspensa n a podległym te ry to riu m w sposób jedn ak o w y i godziw ie, z zachow aniem je d n a k ja k ie jś publicznej form y zaw arcia m ałżeństw a.
10) N ależy zatroszczyć się o to, by w szy stk ie m a łżeń stw a w ażnie za w a rte zostały p ilnie zapisane w księgach n ak a za n y ch przez p r a w o kanoniczne. N iech duszp asterze s ta ra ją się skorzystać n a w e t z p o m ocy m in istró w ak atolickich, gdy idzie o zap isan ie w księgach m a ł
że ń stw a ze stro n ą k atolicką.
- N ato m iast K o n feren cje B iskupie m a ją w ydać dla w łasnego regionu lu b te ry to riu m norm y ok reśla ją ce jed n ak o w y sposób zan o to w an ia w księgach, p rzep isan y ch przez p raw o kanoniczne, m a łżeń stw a za
w arte g o publicznie po uzy sk an iu dyspensy od fo rm y kanonicznej.
11) Jeżeli p rzy z a w ieran iu m a ł
że ń stw a m ieszanego fo rm a lit u r giczna m a być b ra n a z ry tu a łu rzym skiego, to należy zastosow ać obrzędy przew idziane w P o rz ąd k u z a w ie ra n ia m ałżeństw a, z a tw ie r
dzonym N aszą pow agą — zarów no w ted y , gdy chodzi o m ałżeństw o z a w ieran e pom iędzy stro n ą k a to lic k ą i ochrzczoną stro n ą a k a to lic k ą (nn. 39—54) ja k i w ted y , gdy m ałżeństw o m a być z a w a rte m ię
dzy stro n ą k ato lic k ą i stro n ą n ie- ochrzczoną (nn. 55—66). G dy ta k d o ra d z a ją okoliczności, w m a łże ń stw ie za w ieran y m przez stro n ę k ato lic k ą ze stro n ą a k a to lick ą ochrzczoną, może być zastosow a
ny — za zezw oleniem o rd y n a riu sza m iejsca — obrzęd m ałżeń stw a w czasie Mszy św. (nn. 19—38)
248 Posoborow e p raw o d aw stw o [10]
12) C o n fere n tiae Episcopales A postolicam S edem c e rtio rem r e d d a n t de iis, q u ae circa m a trim o n ia m ix ta pro su a co m p ete n tia d ec re
v erin t.
13) M atrim o n ii celeb ratio co
ra m sa ce rd o te vel - diacono c a th o lico et m in istro non catholico, qui sim ul su u m q u isq u e ritu m p e ra gan t, v e ta tu r; neque a d m ittitu r,
a n te vel post catholicam c e le b ra tionem , alia m a trim o n ii celebratio relig io sa and m a trim o n ia le m con
sen su m p ra e sta n d u m vel re n o v a n dum .
14) O rd in arii locorum e t parochi c u re n t, ne coniugi catholico et f i
liis, e m a trim o n io m ix to n atis, a u x iliu m sp iritu a le desit ad eorum officia conscientiae a d im p le n d a;
eu n d em q u e h o rte n tu r coniugem , u t m em or sit se m p er doni divini fid ei catholicae eiu sq u e te stim o n iu m re d d a t „cum m od estia e t t i m ore, conscientiam habens bo
n a m ”; 10 coniuges a d iu v e n t ad v i
ta e coniugalis e t fam iliaris fo v en dam u n ita te m , quae, si de C hristia
nis ag a tu r, in illorum q uoque b a p tism o in n ititu r. Q ua de re o p ta n dum est, u t iidem P asto res re la tio nes in stitu a n t cum m in istris a lia ru m c o m m u n ita tu m religiosarum , easque sincere p ro b ita te e t sa p ie n ti fid u cia conform ent.
15) P oenae, q u ae in C. I. C. can.
2319 s ta tu ta e su n t, om nes ab ro g a n tu r ; p ro iis a u te m q u i ta les poenas c o n tra x e rin t, e a ru n d e m p o en a ru m effectu s cessant, salvis ta m e n o b li
g ationibus, de q u ib u s in n. 4 h a ru m n o rm a ru m serm o est.
z zachow aniem je d n a k ogólnego p rze p isu co do K om unii św.
12) K onferencje B iskupie p o w ia
dom ią S tolicę Ap. o zarządzeniach w y d an y ch w zakresie w łasn ej k o m p eten c ji w odniesieniu do m a ł
żeństw m ieszanych.
13) Z abronione je st zaw ieran ie m ałżeń stw a p rzed k a p łan e m lub d iakonem k ato lick im i m in istrem a k a to lick im w te n sposób, że k a ż dy w y k o n u je rów nocześnie swój obrzęd. Nie zezw ala się rów nież, by przed lu b po k ato lick im obrzę
dzie m iał m iejsce inny obrzęd relig ijn y dla w y ra ż e n ia lu b odno
w ien ia zgody m ałżeńskiej.
14) O rd y n a riu sze m iejsca oraz proboszczow ie w in n i zatroszczyć się o to, by m ałżonkow i k a to lic k ie m u i dzieciom zrodzonym z m a ł
żeń stw a m ieszanego nie zab rak ło duchow ej pom ocy p o trze b n ej do w y p ełn ien ia ich obow iązków s u m ienia. M a ją też nap o m in ać s tro nę k ato lic k ą, by p am ię ta ła zaw sze 0 Bożym d arze w ia ry k ato lic k iej 1 d aw ała te m u św iadectw o „zacho
w u ją c czyste sum ien ie z ła godnoś
cią i bo jaźn ią (Bożą) ” .10 M ałżonków należy w spom óc w u g ru n to w a n iu jedności życia m ałżeńskiego i ro dzinnego, k tó ra w w y p a d k u ch rześ
cijan m a sw oje źródło w ich chrzcie. N ależy sobie życzyć, by w sp o m n ian i p aste rz e n aw ią za li w tej sp ra w ie k o n ta k ty z m in is tra m i innych w spólnot relig ijn y ch i oddziaływ ali n a nie szczerą p r a w ością i ro ztro p n y m zaufaniem .
15) O dw ołuje się w szystkie k a ry u stan o w io n e w k an . 2319 K PK . J e żeli chodzi o tych, k tó rzy zaciąg
nęli już w sp o m n ia n e k a ry to u s ta ją sk u tk i tych k ar, z zachow aniem je d n a k w m ocy obow iązków , o k tó rych je st m ow a w n. 4 obecnych przepisów .
10 Cfr. 1 P t. 3,16.
t l i ] Posoborow e p raw o d aw stw o 249 16) O rd in ariu s loci sa n atio n em
in rad ic e m a trim o n ii m ix ti conce
d ere potest, im p letis condicionibus, de quibus in nn. 4 e t 5 h aru m n o rm aru m , e t se rv a tis ceteris de iu re serv an d is.
17) In casu p ecu liaris d iffic u lta tis vel dubii q uoad applicationem h a ru m n o rm aru m , re c u rre n d u m est ad S a n ctam Sedem .
Q uaecum que a Nobis hisce L it
te ris m otu p ro p rio datis dec reta su n t, ea om nia firm a ac r a ta esse iubem us suosque integ ro s effectus o b tin ere a die 1 m ensis O ctobris huius anni, c o n tra riis q u ib u slib et non o b stan tib u s.
D atum R om ae, ap u d S an ctu m P e tru m , die X X X I m ensis M artii M CLXX, P o n tific a tu s N ostri s e p ti
mo.
PA U LU S P P . VI
16) O rd y n a riu sz m iejsca może sanow ać w zaw iązku m ałżeństw o m ieszane, po w y p ełn ien iu w a r u n ków, o k tó ry c h m ow a w nn. 4 i 5 za w a rty c h tu przepisów i z zacho
w an ie m innych w aru n k ó w w y m a ganych przez praw o.
17) W w y p a d k u szczególnej tr u d ności lu b w ątp liw o ści co do za sto sow ania obecnych norm , należy się odnieść do S tolicy Ap.
Co zostało zarządzone ty m n a szym pism em w y d an y m z w ła sn e j inicjaty w y , to w szystko z a tw ie r
dzam y. Z a w a rte tu przepisy zacz
n ą w pełni obow iązyw ać od d n ia
1 p aź d ziern ik a b. r., bez w zględu na ja k iek o lw iek przeciw ne zarząd z e
nia.
D an w R zym ie u św. P io tra , d n ia 31 m a rc a 1970 roku, w sió d m ym roku naszego P o n ty fik a tu .
PA P . PAW EŁ VI
70.
O K Ó LN IK K O N G R E G A C JI DLA SPR A W DUCHOW IEŃSTW A sk ie ro w a n y do P rz ew odniczących K o n fe re n cji B iskupich, a dotyczący R ad K ap ła ń sk ic h w św ietle w ytycznych K o ngregacji P le n a rn e j z d n ia
10 p aźd ziern ik a 1969 ro k u L IT T E R A E C IRC U LA R ES
ad P ra esid e s C o n fe re n tia ru m E piscopalium de C onsiliis P ra e sb y te ra lib u s iu x ta p la c ita C ongregationis P le n a ria e d ie 10 O ctobris 1969 h a b ita e
(AAS 62(1970)459—465) P r o e n i u m
1. P re sb y te ri sa c ra O rdinatione a tq u e m issione, q u am ab Episcopis rec ip iu n t, „p ro m o v e n tu r ad in s e r
vie n d u m C h risto M agistro, S a c e r
doti e t Regi, cuius p a rtic ip a n t m i
n isteriu m , quo Ecclesia in P o p u lu m Dei, C orpus C h risti e t T em p lu m S p iritu s S ancti, hic in t e r ris, in d e sin e n te r a e d ific a tu r” .1
W s t ę p
1. P re zb iterzy przez św ięcenia i m isję, o trzy m an ą od bisk u p ó w
„zo stają w y niesieni do służenia C hry stu so w i N auczycielow i, K a płanow i i K rólow i, uczestnicząc w Jego posłudze, dzięki k tó re j Kościół tu ta j n a ziem i rośnie n ie u sta n n ie ja k o lu d Boży, C iało C h ry stu sa i św ią ty n ia D ucha Ś w ię-
