EU
A N A L Y S E SEPTEMBER 2014Vernieuwbouw Kindcentrum te Den Dungen (1)
Nieuwe financieringsvorm voor
brede school
Er g i n g e n t i j d e n s het i n t e r v i e w v a l c t e r -m e n u i t d e f i n a n c i ë l e w e r e l d o v e r t a f e l z o a l s s c h a t k i s t b a n k i e r e n , d o o r d e c e n t r a -l i s e r e n e n n o r m b u d g e t t e n . D a a r m e e w e r d h e t p r o c e s z i c h t b a a r v a n h e t t o t s t a n d k o m e n v a n e e n b r e d e s c h o o l d i e v o l d o e t a a n d e e i s e n v a n F r i s s e s c h o l e n . W o r d t d a t p r o c e s g a n g b a a r v o o r d e s c h o l e n b o u w i n N e d e r l a n d ?Tekst: Dirk Dubbeling Projectanalyse: Winket bv
Den Dungen (Noord-Brabant) is een Frisse school rijl<er: Kindcen¬ trum De lmmenl<orf met ruimtes voor Idnderopvang, een peuter-speelzaal, een basisschool en naschoolse opvang - een combinatie van sloop, renovatie en nieuwbouw. De houten gevelbekleding doet een lichte constructie vermoeden; toch bevindt zich hierachter een stevig geïsoleerd gebouw dat bovendien voldoet aan de criteria van Frisse scholen.
zelf als ontwikkelaar op te treden en eigenaar van het gebouw te worden." Renkema: "Onze stichting heeft geen winstoogmerk, dus we zouden kostendekkend kunnen opereren. Dat creëerde al een marge. De gemeente was bereid om de dekking die in de begroting was opgenomen voor kapitaalslasten, te betalen aan SKIPOS. Daar-van zouden wij de rente en aflossing Daar-van onze financiering kunnen betalen; in het basisonderwijs ook wel 'volledige doordecentralisa-tie' genoemd. Stichting Brede School had contacten met het minis-terie, waardoor 'schatkistbankieren' in beeld kwam en wij rechtstreeks hebben kunnen lenen bij het Rijk. Dit schatkistbankie-ren heeft als voordeel een lage schatkistbankie-rente. Dat creëerde opnieuw een marge. De gemeente staat garant voor dat bedrag. Ruimten die niet worden gebruikt door de school, stelt KIPOS ter beschikking aan de gemeente voor verhuur aan derden en als de stichting de school zou willen afstoten, koopt de gemeente het gebouw tegen de boek-waarde."
KIPOS wilde niet hoe dan ook eigenaar zijn, maar een kwalitatief goed gebouw realiseren. "Een van onze andere nieuwe schoolge-bouwen is door een ontwikkelaar gerealiseerd en eigendom van een woningbouwvereniging. We hebben veel moeite moeten doen om het programma van eisen van dat gebouw goed uitgevoerd te krijgen. De gemeente heeft een bedrag moeten bijleggen en wij hebben een deel van ons eigen budget voor deze school overgehe-veld. Het heeft ongeveer een half miljoen euro extra gekost om dat uiteindelijk voor elkaar te krijgen."
Zonder winstoogmerl<
Icostendek-Schatkistbankieren
Het gebouw is niet in eigendom van de gemeente, maar van SKI-POS (Stichting voor Katholiek en Interconfessioneel Primair Onder-wijs in de gemeente Sint-IVIichielsgestel). "De totstandkoming van De Immenkorf heeft een lange voorgeschiedenis en gaat terug tot de decentralisering van de onderwijshuisvesting van het Rijk naar gemeenten in 1997'; vertelt SKIPOS' directeur-bestuurder Hajo Ren-kema. "Nieuwbouw van basisscholen werd toen een financierings-taak van de gemeenten en Sint IVIichielsgestel startte een inven-tarisatie van nieuwbouwlocaties. Het idee was dat vrijkomende schoolterreinen kostendrager zouden kunnen worden voor woning-bouw, en dat met de opbrengst van deze woningen nieuwbouw van scholen kon worden gefinancierd."
De eerste aanbesteding mislukte. "Een projectontwikkelaar zou de woningen gaan bouwen en de gemeente zou het schoolgebouw huren voor een periode van veertig jaar, maar de kosten bleken voor de gemeente te hoog. Een tweede probleem was dat de buurt zich verzette tegen woningbouw op het plein naast de school, zodat er ook geen gelden konden worden gegenereerd om de woningen en de school te financieren uit verkoop van de grond."
SKIPOS wilde echter verder en nam Stichting Brede School als ad-viesbureau in de arm. Adviseur Bert Fransen van deze stichting: "Wij zijn erbij gekomen toen de aanbesteding was mislukt. Het normbudget voor de school was weliswaar beschikbaar, maar SKI-POS had een behoorlijk ambitieniveau. Het idee groeide zelfs om
kend opereren
Een belangrijk motief om voor vernieuwbouw te kiezen, was dat KIPOS vaart wilde maken. Renkema: "We hebben een nieuw plan gemaakt op basis van vernieuwbouw waarbij we strikt binnen de bestaande contour van het gebouw zijn gebleven. De bestemmings-plangrens loopt er strak omheen en overschrijding ervan zou zeker tot tijdrovende bestemmingsplanwijzigingen inclusief inspraakron-des hebben geleid."
Combinatie van oud en nieuw
Twee halve cirkels met elk vier zeshoekige lokalen omsluiten een rechthoekig middendeel. Deze halve cirkels maakten deel uit van het vorige gebouw en ogen op de plattegrond als delen van een honin-graat. De raamkozijnen zijn behouden en er is dubbel glas in ge-plaatst, de radiatoren zijn vervangen, maar het leidingsysteem is behouden. Een nieuw gebouwde rechthoek verbindt de beide halve cirkels en bevat lokalen, technische ruimten, administratiekamers en spreekkamers. Het hart van het nieuwe deel wordt gevormd door de hal met In het midden een brede trap annex tribune die naar de verdieping leidt. Op de begane grond huizen een kinderdagverblijf, de onderbouw en de middenbouw en er is een speellokaal. Op de verdieping huist de bovenbouw.
isolatie-S E P T E M B E R 2014
Directeur-bestuurder Hajo Renl<ema, sctiooldirecteur Wilma Steenbakkers en Brede school-adviseur Bert Fransen.
materiaal en afgewerl<t met een lattenbekleding van Cape Cod-hout. De gevel moest zodanig worden aangekleed dat het oude en het nieuwe gedeelte één geheel zouden worden. Het houtwerk loopt door tot in de hal, een wens van de architect. Op de verdieping is stucwerk aangebracht. Het oude en het nieuwe gedeelte zijn qua materialisatie niet meer van elkaar te onderscheiden.
Ruimtes delen
Het gebouw moest binnen en buiten schooltijd een rol kunnen ver-vullen. De plattegrond is samen met het personeel tot stand geko-men. Renkema: "We hebben samen een onderwijsvisie ontwikkeld en een visie over hoe kinderen spelen en waar ze elkaar ontmoeten. Van daaruit hebben we het gebouw onderwijskundig in elkaar gezet. Ook de samenwerking met de andere gebruikers is bespro-ken. Zo hebben we toegewerkt naar het programma van eisen. Ook het interieur heeft veel aandacht gekregen. Zo is bijvoorbeeld ge-luidsabsorberend stuc aangebracht in de hal. In elke fase van het ontwerpproces hebben de gebruikers met de architect om tafel zeten, tot aan de materialisatie aan toe. Dankzij ons ruimer dan ge-bruikelijke budget heeft De Immenkorf een vast interieur, zoals inpandige kapstokken, muurkasten in de lokalen en een ruimte met twee kookeilanden voor de buitenschoolse opvang. Het gemeen-schappelijk gebruik van het gebouw heeft als voordeel dat de kook-ruimte ook te gebruiken is onder schooltijd en door het kind-centrum. Ook enkele andere ruimten worden gemeenschappelijk gebruikt, wat scheelde in het aantal benodigde vierkante meters. Desondanks hebben we momenteel een buffer van drie groeps-ruimten die ook als lokaal kunnen worden ingezet. De kosten van alle gedeelde ruimtes worden aan elkaar toegerekend, inclusief gas en licht, onderhoud en schoonmaak."
Frisse school
De Immenkorf is een Frisse school geworden. Dat was voor Ren-kema een belangrijke voorwaarde. "In hoeveel slecht geventileerde scholen met doorzonlokalen ik niet heb lesgegeven! Die ervaring was een van mijn drijfveren om voor een Frisse school te pleiten." Het gebouw heeft een gebalanceerd ventilatiesysteem, er is auto-matische zonwering die indien nodig al voor het gebouw 's mor-gens opengaat in werking treedt, een beperkte vorm van koeling in de vorm van een luchtwarmtepomp en voor de verwarming een cv-ketel in combinatie met vloerverwarming en convectorradiatoren die nog voldeden.
Met de architect, de installatieadviseur en de bouwfysisch adviseur
is gezocht naar een balans tussen architectonische wensen en een binnenklimaat op niveau B. "Als de installatie-eisen niet goed op el-kaar worden afgestemd, is je bestek niet waterdicht en bezuinigt de aannemer op installaties met een slecht binnenklimaat tot gevolg. Dat hebben we ervaren bij nieuwbouw van andere schoolgebou-wen." Fransen: "IVIet een standaardbudget hadden we deze kwaliteit binnenklimaat niet voor elkaar gekregen."
Via Stichting Brede School zat een aanbestedingsdeskundige aan tafel die ervaring had met grote onderwijsprojecten. "Dat was voor KIPOS een groot voordeel" memoreert Renkema. "Elk onderdeel van het gebouw is apart aanbesteed. Ook het bouwkostenbureau, gecontracteerd door de architect, heeft constructief meegedacht hoe we binnen budget ons programma van eisen konden realise-ren. Het heeft een aantal keren deelgenomen aan ons overleg en ons bijvoorbeeld geadviseerd over hoe de hal zonder meerkosten kon worden voorzien van binnenvallend daglicht."
Toekomstbeeld voor nieuwe scholen?
Zijn scholenorganisaties de eigenaren van de toekomst, al of niet via doordecentraliseren? Brede scholen-adviseur Fransen ervaart dat door sommige gemeenten deze aanpak voor alle basisscholen wordt doorgevoerd en andere gemeenten de mogelijkheid onder-zoeken om het op deze wijze aan te pakken. "Sommige schoolbe-sturen vinden echter huisvesting niet hun kerntaak. Die hoort in hun ogen bij de gemeente."
Voor SKIPOS is deze aanpak geslaagd. De stichting is met de ge-meente Sint Michielsgestel in gesprek om eenzelfde aanpak toe te passen voor de vernieuwing van een ander Kindcentrum.
SKIPOS (Stichting voor Katholiek en Interconfessioneel Pri-mair Onderwijs in de gemeente Sint-Michielsgestel) Tel. (073) 5944328
info@skipos.nl http://portal.skipos.nl/ Stichting Brede School De Run 4448
5503 LR Veldhoven Tel. (040) 2587780 www.bredeschool.com info@bredeschool.com
