T. Z.
"Studia Warmińskie", tom I, Olsztyn
1964 : [recenzja]
Studia Theologica Varsaviensia 4/2, 418-420
4 1 8 R E C E N Z J E I S P R A W O Z D A N I A [ 4 0 ]
C z a s o p i s m a
S tu d ia W a rm iń sk ie. T om I. W a rm iń sk ie W y d a w n ictw o D iecezja ln e, Ilsz ty n 1964, ss. 477
W y k ła d o w cy S em in a riu m D u ch o w n eg o w O lsz ty n ie p ie r w sz y m to m em n o w eg o czasop ism a p r a g n ę li n a w ią za ć do d a w n y ch n a u k o w y ch i w y d a w n ic z y c h tra d y cji W arm ii. T en p ie r w sz y tom (rocznik?) został s p o w o d o w a n y ok azją ju b ileu szu czte r e c h se tle c ia sem in a riu m w a r m iń sk ieg o i d e d y k o w a n y p a m ięci z a ło ż y c ie la tegoż, k a rd y n a ła S ta n isła w a H ozju sza.
T y tu ł czasop ism a „ S tu d i a W a r m i ń s k i e ” su g eru je jego ch arak ter jak o w y d a w n ic tw a h isto ry czn eg o , p o św ięco n eg o stu d io m i w y n ik o m b ad ań h isto ry czn y ch o k reślo n eg o region u . T y m cza sem sam sp is „ rzeczy” in fo rm u je o ró żn orod n ości d zied zin i tem a ty k i. Z teg o te ż p ow od u tru d n o n o w y p erio d y k u w ażać za w ła ś c iw e n a w ią z a n ie do w y d a w a n y c h od 1860 r. „ M o n u m e n t a H i s t o r ia e W a r m i e n s i s ” czy cza so p ism a „ Z e it s c h r i f t
f ü r G e s c h ic h t e u n d A l t e r t u m s k u n d e E r m l a n d s ”.
N a p ie r w sz y m w sz a k ż e m ie jsc u zn a la zły się d w a a r ty k u ły z zakresu h isto r ii k o śc ie ln e j W arm ii.
Ks. bp Jan O b ł ą k, p rofesor h isto rii K o ścio ła i d yrek tor A rch iw u m D iecezja ln eg o w O lszty n ie, p o sia d a ją cy w s w y m dorobku n a u k o w y m już szereg w ię k sz y c h i m n ie jsz y c h prac zw ią za n y ch z p rzeszło ścią d ie ce z ji w a rm iń sk iej, ty m razem sp e c ja ln e stu d iu m p o św ię c ił o sob ie b pa A d am a S ta n isła w a G ra b o w sk ieg o (1741— 1766). P om im o n ie s p r z y ja ją cy ch o g ó ln ie w a ru n k ó w dla n orm aln ego ro zw o ju k u ltu r y w la ta ch o b ejm u ją cy ch p o n ty fik a t G ra b o w sk ieg o , p o tr a fił A u to r n a p o d sta w ie sk rzętn ie zeb ra n y ch in fo rm a cji, op artych p rzew a żn ie na m ie jsc o w y c h arch iw a lia ch d iecez ja ln y ch , w sposób szerok i i w y czerp u ją cy w y k a za ć oraz p r zed sta w ić c e lo w e za b ieg i i za słu g i teg o b isk u p a w y ró żn ia ją ceg o się dość w y so k im i w ie lo str o n n y m w y k sz ta łc e n ie m n a polu n au k i i sztuki.
N a stęp n a p raca ks. M ik o ła ja K a m i ń s k i e g o pt. Ja n D a n t y s z e k —
c z ł o w i e k i p i s a r z (s. 57— 114) o m a w ia w sposób o g ó ln ik o w y b io g ra fię
i d zia ła ln o ść teg o p rzez w ie le la t cen ion ego p rzez k ró la Z y g m u n ta S ta rego p o sła i d y p lo m a ty , g ło śn eg o p o e ty ła c iń sk ie g o i n a stę p n ie b isk u p a ch ełm iń sk ieg o , a w k oń cu w a rm iń sk ieg o (1485— 1548). N a jw ięcej m ie j sca p rzezn a czy ł au tor na bardzo jed n ak p o b ieżn ą a n a lizę tw ó rczo ści p o ety ck iej D a n t y s z k a i jej ocenę. P raca ta n ie m a w e w ła śc iw y m zn aczen iu ch arak teru stu d iu m śc iśle n au k o w eg o , i p om im o k ilk a k r o t n eg o c y to w a n ia źró d eł ręk o p iśm ien n y ch , n ie m oże b y ć u w a ża n a za re z u lta t ich n a le ż y te g o zb ad an ia i w y k o r z y sta n ia . Z resztą autor n ie w y k o r z y sta ł w sz y stk ic h p o zy cji z podanej p rzez W. P o ciech ę przy ży cio r y s ie D a n ty szk a w Pol. Słoiv. Bio gr. b ezp ośred n iej b ib lio g ra fii. A czk o l
[ 4 1 ] R E C E N Z J E I S P R A W O Z D A N I A 4 1 9
w ie k n ie p o p rzed ził autor sw eg o a rty k u łu żad n ym sło w e m w stę p n y m , c zy ch oćb y ja k ą ś u w agą in fo rm u ją cą o jeg o ch a ra k terze, p racę tę trzeb a u w ażać za p o p u la r n o -n a u k o w y refera t, tra k tu ją cy w ż y w ej form ie, ale ty lk o w z a ry sie i w sposób sz k ic o w y , ż y c ie i d zia ła ln o ść Jan a D a n ty szk a oraz próbę o cen y jeg o tw ó rczo ści p o ety ck iej. N iezb y t w y so k a ocen a tej tw ó rczo ści przed zap ozn an iem się z jej ca ło ścią i w o b ec p rzeciw n eg o o n iej sąd u w sp ó łc z e s n y c h D a n ty sz k o w i p o e tó w h u m a n isty c z n y c h w y d aje się n ieco za p och op n a i p rzed w czesn a . P rzy k ońcu om a w ia n eg o to m u S t u d i ó w W a r m i ń s k i c h zn a jd u jem y w zm ia n k ę o r efera cie tegoż sa m ego au tora pt. J a n D a n t y s z e k , b i s k u p c h e ł m i ń s k i i w a r m i ń s k i , w y g ło szo n y m n a jed n ej z s e s ji n a u k o w y ch w y k ła d o w c ó w S em in a riu m D u ch o w n eg o w O lszty n ie w o k r e sie 1957— 1964. M oże zatem je s t to ten sa m a rty k u ł, ty lk o w y d r u k o w a n y pod in n y m ty tu łe m ? S ta n o w czo za w ie le p o z o sta w ił A u tor d o m y śln o ści czy teln ik a , stąd też tru d n o ść uza sa d n ie n ia p rzyczyn , dla k tó ry ch o m ó w io n y a r ty k u ł z n a la zł się w p erio dyku, m a ją cy m a m b icje p u b lik o w a n ia prac, b ęd ą cy ch w y n ik ie m rze c z y w isty c h badań n a u k o w y ch .
N a sz czeg ó ln e p o d k r e śle n ie za słu g u je n a stę p n y a r ty k u ł z d zied zin y b ad ań so cjo lo g icz n y c h nad ze w n ę tr z n y m i p rzeja w a m i r elig ijn o ści, m ia n o w ic ie K s. W ła d y sła w a P i w o w a r s k i e g o pt. T y p o lo g i a r e l ig i jn a k a to lik ó w p o łu d n io w ej W arm ii (s. 115— 197), w k tórej autor na p od sta w ie b og a teg o m a teria łu a n k ie to w e g o i sp ra w o z d a w c z o -d u sz p a ste r - sk iego dochodzi do o g ó ln eg o stw ie r d z e n ia p rzew a g i zew n ętrzn eg o fo r - m a listy c z n e g o ty p u r e lig ijn o śc i k a to lic k ie j n a p rzeb ad an ym teren ie.
K s. J erzy W i e r s z y ł o , w y k ła d o w c a P ism a św ., w a r ty k u le z a ty tu ło w a n y m E k le z j o lo g i c z n a te r m i n o l o g i a d o k u m e n t ó w ą u m r a ń s k i c h zaj m u je się a n alogią p ew n y ch term in ó w o k reśla ją cy ch gm in ę ąu m rań sk ą jako całość lu b d o ty czą cy ch jej c zło n k ó w z o d p o w ied n ik a m i w S tarym T e sta m e n c ie i e w e n tu a ln y m w p ły w e m te r m in o lo g ii ą u m ra ń sk iej na N o w y T esta m en t, u za sa d n ia ją c tę m o żliw o ść o d p o w ied n im i m iejsca m i P ism a św . (s. 199—214).
A r ty k u ł K s. J u lia n a W o j t k o w s k i e g o , pt. P o c z ą t k i k u l t u M a t k i
B o s k i e j w P o ls c e w ś w i e t l e n a j s t a r s z y c h r ę k o p i s ó w (s. 215— 258) rep re
z e n tu je w a r to śc io w e i pod w z g lę d e m n a u k o w y m p o w a żn e stu d iu m nad d o stęp n y m i n a jsta rszy m i o d p o w ied n im i te k sta m i litu r g ic z n y m i i p o z a - litu rg iczn y m i; n a p o d sta w ie ich a n a liz y p r z e d sta w ił A u tor ch arak ter, p rzed m io t i zak res k u ltu M aryjn ego w P o lsc e do X III w iek u . P u b lik u jąc n iek tó re te k s ty w ca ło ści A u to r sto so w a ł się d o sło w n ie do b rzm ie n ia orygin ału , co zresztą za zn a czy ł w od p o w ied n iej u w adze. Jed n ak , b y b y ć w zu p ełn ej zgodzie z w y m a g a n ia m i in stru k cji w y d a w n iczej źró d eł śr e d n io w ie c z n y c h b łę d y g ra m a ty czn e za ch od zące w te k ś c ie o ry g in a ln y m n a leża ło p op raw ić i zazn aczyć d o k on an e p o p ra w k i w p rzyp isach , albo p rzy p o zo sta w io n y m b łę d n y m te k ś c ie zazn aczyć b łę d y o d p o w ied n im zn ak iem . In aczej czy ta ją cem u te k s t tru d n o zd ob yć się na p e łn e z a u fa
4 2 0 K R O N I K A u c z p:l n i [ 4 2 ]
n ie do sp o strzeg a w czo ści w y d a w c y , czy za m ia st b łęd u zecersk ieg o , rze c z y w iś c ie zachodzi błąd zgod n y z te k ste m orygin ału .
Ks. H en ry k G u l b i n o w i c z w k ró tk iej ro zp ra w ce (s. 259— 282) pt.
E t y c z n e p o g l ą d y ś w . A m b r o ż e g o na d o b r a m a t e r i a l n e i p r a w o w ł a s ności, p r z e c iw sta w ia in d y w id u a lis ty c z n e j zasad zie d o w o ln eg o i n ieo g ra
n iczon ego d y sp o n o w a n ia dobram i m a te r ia ln y m i p rzez ich p osiad aczy, w y p ły w a ją c e j z p r a w o d a w stw a rzy m sk ieg o , p o g lą d y sta r o ż y tn y c h ch rze śc ija n o o b o w ią zk a ch sp o łeczn o -m o ra ln y ch ciążących n a p ra w ie w ła s n o śc i i u zasad n ia je o d p o w ied n im i tek sta m i z p ism św . A m brożego.
P o w a żn iejszą rozp raw ę n a u k o w ą z zak resu p raw a k a n o n iczn eg o s t a n o w i w y cz e r p u ją c y k w e s tię a rty k u ł Ks. T a d eu sza P a w 1 u к a, pt.
Z a s a d a ś l e d c z a w k a n o n i c z n y m p r o c e s ie k a r n y m (s. 282— 337).
K s. S ta n isła w Z d a n o w i c z w a r ty k u le Ś w i ę t a m a r y j n e u r ó ż n y c h
n a r o d ó w (1914— 1960) p o d ją ł się tru d u p r z e d sta w ie n ia a k tu a ln y ch o d ręb
n o ści litu r g ic z n y c h k u ltu m a ry jn eg o w ś w ie c ie k a to lic k im (s. 340— 372). D a lszy m i p o zy cja m i roczn ik a S tu d ió w , to:
K s. M ikołaj L o h r : P r o b l e m a t y k a s z t u k w y z w o l o n y c h w p is m a c h K a s j o d o r a (s. 373— 391). K s. M arian B o r z y s z k o w s k i : K o n c e p c j a b y t u w m e t a f i z y c e S u a r e z a (393— 407). K s. P io tr P o r ę b a : N a u k o w e p o d s t a w y p e d a g o g i k i K s . W. G a d o w -skiego.
N a stęp n ie dział R e c e n z j i i s p r a w o z d a ń ; w ty m o sta tn im um ieszczon o sp ra w o zd a n ie z n a u k o w ej d zia ła ln o ści p ro feso ró w S em in a riu m D u c h o w n ego w O lsz ty n ie za la ta 1957— 1964. W o k r e sie ty m od b yło się 61 sesji, na k tórych w y g ło szo n o k ilk a d z ie s ią t refera tó w ; d ołączon o sp is r e fe r a tó w i n a zw isk a ich a u torów . D a je to obraz dość o ży w io n eg o ośrodka n au k ow ego.
R oczn ik zam yk a sp is rzeczy po polsk u i po fra n cu sk u (w obu błędy). U d erza ją cy m b rak iem je s t p o m in ięcie d ołączen ia streszczeń obco- jęc z y c z n y c h do p o szczeg ó ln y ch a rty k u łó w , co u tru d n ia szy b sze z o rie n to w a n ie się w o góln ej tr e śc i czasop ism a i d o k ła d n iejszą z n iej relację. P oza ty m n a su w a się u w aga, że w tom ie d ed y k o w a n y m p a m ięci H o- zjusza, n ie p o w in n o te ż b ra k o w a ć stu d ió w zw ią za n y ch z jego osobą, n a stręcza ją cą te m a ty k ę n ie ty lk o z zak resu h isto rii. I m oże w ła śn ie je d y n ie na u w zg lęd n ien iu tej o k o liczn o ści p o leg a ło b y u za sa d n ien ie ró żn o ro d n o ści tem a ty czn ej I-g o to m u „ S t u d i ó w W a r m i ń s k i c h ”.
T. Z.
K R O N I K A U C Z E L N I
P ie r w sz e p ółrocze roku 1966 w A k a d em ii T eo lo g ii K a to lick iej w W ar sz a w ie o b fito w a ło n a W y d zia le T eo lo g iczn y m w lic z n e sp o tk a n ia i o d c z y ty n a u k o w e. I tak: 3 m arca m ia ł od czyt dr J. K ł o c z o w s k i na
