JAHRESBERICHT
des
k . k . S t a a t s g y m n a s i u m s
B I E L I T Z
für d as Schuljahr 1896(96.
INHALT:
1. Q uaestiones Propertianae. II. Scripsit Dr. H enricus Fleischm ann.
2. Schulnachrichten. Vom D irector.
BIELITZ 1896.
V e r l a g d e s k t k. S t a a t s g y m n a s i u m s , Druck von H erm ann Hchneeweiss in Bielitz.
■
-
■\
'
.
*
Qusestiones Propertianse II.
ln
m anni p n o re h aru m q u aestio n u m p a rte*) de p rim o atq u e altero Lach- arg u m e n to d isputavi; sed g ra d u m n u n c p au lisp er continebo et priu sq u am ad te rtm m L achm anm arg u m e n tu m tra c ta n d u m accedam aliam jiiandam rem considerabo. S upra enim iam adno tav i non defuisse, qui nee ordm em lib ro ru m P ro p ertian o ru m in codicibus trad itu m , nec a L ach - tm an n o proposi t um agnoscentes, n o v u m q u en d am e t sin g u lärem exco°-i arent. Q uorum m v en ta, q u am q u am ab aliis iam ex p a rte re fu ta ta su n t ' tarnen denuo n unc exam inabo, e t ob h an c qu id em causam . Q uoniam enim hanc q u aestio n em P ro p e rtia n a m , q u a p o etae carm in a v arie tu rb a ta et d istracta su n t — si quidem fien p o te st — absolvere m ihi in anim o e st ne quid p ra eterm itta m , quod contra ordin em tra d itu m p ro la tu m e st et satis g ra v e v id e tu r cavebo. Idqu e re i ipsius fit causa. N am si dem on- stratu m e n t viros doctos. qui in re ru m n o v a ru m cog itatione v e rsa b a n tu r novas ta n tu m easqu e p lu res atq u e m aiores dillicu ltates p ro tu lisse quam ! qu as 01 do tra d itu s praebet, iam q u ah a illa in v e n ta sint, facile elucebit qu ah sq u e ordo trad itu s. Itaq u e - ut, quo contendam , scias — eo rum
'.!!h"t la 0T 3rrv!l b ° V'rT lIn döetorum , qui a u t alio, atq u e L ach m an n Z f 11 . 0 l}hrm n fecund um d irim endum , a u t aliq u am eins libri p arte m evel endam e t in aluim locum tran sp o n e n d am censu eru n t. Quos si re e lero, eu n d em secundum lib ru m accu ratiu s considerabo e t qualis eius sit n a tu ra , d em o n strare conabor. T um d em u m q u äle te rtiu m illud L achm anm a rg u m e n tu m sit, exam iriabo et po strem o loco om nibus, quae tra d itu m ordin em fulciant, com m em o ratis iam q uae su m m a sit to tiu s disputationis ex p o n am . V in c vero ad ea, q u ae seq u u n tu r, an im u m bonijm e m tendas, m stan tissim e ros'o.
c.
Et in eo ru m quidem num ero , qui carm ini II. 10 alium atq u e Lach- m ann locum attrib u eru n t, im prim is no m in an d u s est H e i m r e i ch**).Qui carm i n is
*) cf. progr. h uius gym nasii a. 189fi.
**) Q uaestt. Prop. diss Bonnens. 1863.
,111. 9. vv. 47— 58 cum carm in e II. 10 coniungendos esse coniecit, eosqu©
Jversus cum versibus carm inis II. 10 (eiectis II. 1.0. vv. 7 et 8) coniunctos hoc m odo sese excipere voluit:
III.
10, 21— 26:»Ut cap ut in m ag n is ubi non e st ta n g e re sie'nis P o n itu r hie im os an te corona pedes,
Sic nos nunc, inopes laudis conscendere carm en
P a u p e rib u s sacris vilia tu ra dam us. t. N ondum eten im A scraeos n o ru n t m ea c a n n in a fontes, i
Sed m odo P e n n e ssi 11 um ine lavit Amor«
j II. 10. v. 1— 20, eiectis 7 et 8:
»Sed tem p u s lu strare aliis llelico n a choreis, E t eam p u m H aem onio iam da re tem p u s equo.
Iam libet e t fortes m em o ra re ad pro elia tu rm a s E t R om ani m ei dicere castra ducis.
Quod si deficiant vires, audac.ia certe L au s erit; in m ag n is et voluisse sat est.
N unc volo subducto g ra v io r procedere v u ltu N unc aliam cith aram m e m ea Musa docet.
S urge, anim a, ex h u m ili: iam carm ine su m ite vires, P ierides: m ag m n u n c erit oris opus.
Iam n e g a t E u p h ra te s eq u item po st te rg a tu eri P a rth o ru m et Crassos se ten u isse dolet:
India quin, A uguste, tu o dat colla trium pho , E t d om u s in tactae te tre m it A rabiae:
E t si q u a ex tre m is tellu s se s u b tra h it oris, S en tiat illa tu a s post m odo capta m anus.
Ilaec ego ca stra seq u a r: v ates tu a castra canendo M agnus ero: se rv e n t hu n c m ihi la ta diem!«
iD en iq u e 111. 9. 47 sqq.
»Te duce vel Iovis a rm a canam caeloque m in an tem C oeum et P h leg raeis E u ry m ed o n ta iugis
.('elsaq u e R om anis decerp ta P a la tia tau ris O rdiar et caeso m oenia firm a Rem o, Fxluctosque p a re s silvestri ex u b ere reges,
C rescet et in g e n iu m sub tu a iussa m eum . I ’ro se q u ar et eu rru s u tro q u e a litore ovantes,
P a rth o ru m a stu ta e tela re m issa fugae l'a stra q u e P elusi R om ano su b ru ta ferro,
A ntonique g ra v e s in su a fa ta m an u s;
Mollis tu coeptae fa u to r cape lo ra in v en tae ü e x te ra q u e im m issis da m ihi sig n a rotis.«
ltaq u e hoc carm en coniectura co n structum , H eim reichio si credis, epilogus quoudam fuit libri secundi, a t re liq u u m carm en III. 9 (vv. 1— 46 i| et vv. 59 -6 0 ) p rologu s libri tertii. Q uam coniecturam u t probaret, his
\ u su s est arg u m e n tis: E t p rim u m qu id em carm inis III. 9. vv. 4 7 —58 (te duce vel Iovis arm a canam da m ihi signa rotis) cum cetero illiua
carm inis arg u m e n to co ngru ere prorsu s n eg at; m u lta en im m oneiv lios versu s ad carm en q uoddam pertin ere, in quo b ella se e t arm a c a n tu ru m esse p o eta prom iserit A ugusto. Cui p ostulato cum u n u m carm en II. 10 satisfaciat, iam non d u b itat adfirm are ad hoc ca rm en v ersu s illos pertin ere.
U t au tem d em o n straret, quom odo factum esset, ul carm inis illitis p artes in tarn diversos locos d istrah eren tu r, ca rm en III. 9 in codice archetypo post elegiam II. 10 locum ten u isse coniecit et p aginis codicis deinde corrosis et solutis cum duodecim p raeced en tis carm in is (II. 10) u ltiinis vevsibus in eu m locum tra n sla tu m esse, ubi n u n c legatur. Sed novam difficultatem u t to lle re t (seq u itu r enim hac tran sp o sitio n e concessa carm en 111. 9, quo solam poesim elegiacam sibi ap tam esse dicit, po st elegiam 11. 10, qu a bella i. e. epica se c a n tu ru m pro m ittit) hoc loco L ach m ann i de libro secundo dirim end o coniecturam accepit hoc ta n tu m in ea re m utato, u t elegiam II. 10 ad linern libri secundi poneret, elegiam 111. 9 in initium libri tertii. Q uam dispositionem h ac ratio cin atio n e nobis prob are con atu r: P ro p ertiu s eiusque puella, cum poeta secu nd um ed e ret carm in um librum in te r se disco rd aran t; itaque poeta, m aero re at([ue ira co m m o tu s M aecenatisque p ra e te re a precibus cedens consilium re licta poesi am ato ria epica canendi inierat. Q uod consilium cum pace cum p u ella facta m u ta re t, in elegia ad M aecenatem m issa libri tertii p rim a v en iam petit, (fuod conata d e s tite ritrsim ulque fau tori am ico d eclarat in g en iu m su u n i ad elegia
cam ta n tu m poesim esse, aptum .
Hanc ig itu r Iieim reichii coniecturam m ag no qu id em ingenii acum ine exeogitatam esse nem o p o terit negare. Q u am q u am ta n tu m abest, u t eam probem , u t p ersu asu m hab eam tarn m u lta .a rg u m e n ta co n tra istam coniec
tu ra m proferri posse — et ex p a rte iam p ro la ta su n t —• u t eo ru m vim vix p ossit sustinere. N eque ego p rim u s hoc iu d iciu m facio. N am Heyden- reicli*) H eim reichio re p u g n an s satis p erlucide osten dit: p rim u m , n e u n u m quidem v ersu m carm inis 111. 9 cum to tiu s elegiae consilio tan to p ere pugnare, u t cum alius carm inis versibus a P ro p ertio co niunctus esse v id eatu r; deinde, v erb a » te d u c e v e l i o v i s a r m a c a n a m « satis bene explicari posse; tertiu m , \ rersu m 111. 9. 52 » c r e s c e t e t i n g e n i u m s u b t u a i u s s a m e u m « etiam de M aecenate viro im p era to ri am icissim o atqu e a p o eta su m m a v en e ratio n e celebi'ato clici posse; q u artu m , v ersu s 111.
9. 47 sqq. post versu s II. 10. 16 sqq. p ro p te r a rg u m e n to ru m d iv ersitatem to lera ri non posse; denique vv. II. 10. 7 et 8, qui H eim reichio, u t strophi- cam com positionem eliceret, eiciendi erant, in terpo lato s non esse.
Quae a rg u m e n ta q u am q u am p er se m ax im am p rob ab ilitatis partein experim ento H eim reichianö d u o ru m illorum ca rm in u m co n glutin and orum e rip u e ru n t, tarnen p ra e te re a q u aedam proferam , quae, ne illam coniectu
ra m probarem , m e in o n u eru n t:
Initium ig itu r carm inis ab H eim reichio constructi ita est eom p aratum , ut liaud ap tu m v id eatu r ad carm en incipiendum . V ersus enim » u t c a p u t — l a v i t A m o r « sine dubio excusatio nem co ntin ent: n eq u e vero credendu m est poetam excusatione sese in tro d u x isse ; q u an to aptius v ersu s illi, u t trad iti sunt, in fine carm in is leg u n tu r! adde quo d in carm in e'
*) quaestt. Prop. D resdae 1875, p. 2 ! sqq.
H eim reichiano (sit v en ia verbo) duo v ersu s p articu la » s e d « in cip ieh tes sese excipiunt:
»Sed m odo P erm essi llu m in e lavit Amor.«
»Sed tem p u s lu s tra re aliisllelicona choreis«;
quod tolerari prorsus non potest.
Sed om nino v ersu s III. 9. 47 —58 loco in codicibus tra d ito non m ö- vendos esse ibicjue recte legi e t cum reliq uo illius carm inis arg u m e n to congruere, u t p ersu asu m h ab e am hac consideratione adducor. H eim reich i eni m v ersu III. 9. 52: » c r e s c e t e t i n g e n i u m s u b t u a i u s s a m e u m « arg u m e n to u su s est, quo n isu s.c o n te n d ere t v ersu s illos ad A u gu stu m p e r
tinere. A t m ihi v. 57 eiu sd em carm inis: » m o l l i s t u c o e p t a e f a u t o r ,c a p e l o r a i u v e n t a e « co n tra riu m d em o n strare v id etu r; in q uem enim jep ith eto n illud » m o l l i s c o e p t a e i u v e n t a e f a u t o r « m elius conveniat, q uam in M aecenatem ? E um ig itu r his versibus, u t in toto carm ine, poeta adloquitur, non A ugustum , quod iam ea de causa m iru m esset, quia ap erte versu s illi fa m iliaritatem q u an d a m spirant, nequ e vero aliis locis ostendi p o test in in tim a m A ugusti fam iliaritatem eu m pervenisse. Adde
| quod hoc concesso v ersu s 59, 60 in iine carm inis positi apte antecedenti- bus ad h a ere n t; quos v ersu s a L achm anno (m ultis v iris doctis applauden- tibus) post v e rsu m 46 iu re tran sp o sito s esse negaverim . E a enim tra n s positione non opus est, si ca rm en illud m ecum ita in terp reteris: P roper- tius M aecenati: »Cur, inquit, difilciliora a m e petis ? non su n t ap ta m eae g ran d ia vela ra ti (v. 4); om nia non p a rite r re ru m su n t Omnibus a p ta (v. 7); n a tu ra e seq u itu r sem in a quisque suae (v. 20); A t tu a, Maecenas, vitae praecep ta recepi, cogor e t exem plis te su p erare tu is (v. 21, 22); non ego velifera tu m id u m m are findo carina: tu ta sub exiguo flum ine n o stra m ora est (35, 36); Inter C allim achi sat erit placuisse libellos e t cecinisse m odis, D ore, p o eta tuis. (33, 34). —
Itaque p o eta hac carm inis p a rte dicit se su am n a tu ra m M aecenatis- que exem plum sequi. P e r i o c u m au tem inde pererit: »Si tu tu a m n a tu ra m m u tares, ego quo q u e te seq u e rer; quod cu m p e r se liceret poetae (vel ea, q u ae n u m q u a ra fu tu ra esse credat, ta m q u a m certa proponenti) eo facilius P ro p ertiu s dicere potuit, cum in te r v erb a q uasi legam us, poe- tam p e rsu asu m habuisse M aecenatem eu n d e m sem p er m a n su ru m n eq u e u m q u am n a tu ra m su am m u ta tu ru m . Ita si re m considerabis, qua nt um prom issum illud poetae, se M aecenate duce vel epica c a n tu ru m esse, valeat, iacile perspicies; neq u e u llam iam p raeb en t difficultatem v ersu s illi, q uibus carm en concluditur:
»H( 3c m ihi, M aecenas, lau d is concedis et a te est Q uod fe ra r in p arte s ipse fuisse tuas«.
!. e. u tcu m q u e res se habet, sive elegiam sive epicum g en us colo, e u m honorem et tu ipse e t p osteri attrib u e n t m ihi atq u e concedent — m e u n u m fuisse ex tuis. C arm inis ig itu r III. 9 p arte s b en e in te r se cohaeren t atq u e co n g ru u n t neq u e u llam ea ru m in aliu m locum tran sp o n e re licet.
N eque vero firm iora su n t illa arg u m e n ta, quibu s ordinem , quem proposuit, p ro bari posse sp erab at H eim reich. R efu tata enim sunt ab E schenburgio (in lib. m iscell. p. 94 sqq.*). Qui H eim reichii ratiocinationi a
*) cf. L uettjohann, co m m en tatt. Prop. K iliae 1869 p. 77.
m e su p ra explicatae liaec duo m ax iin e a rg u m e n ta suo iu re opposuit. Pri- m u m non a M aecenate ven iam p eten d a m fuisse poetae sed ab ipso A ugusto p ro p ter re ie ctu m eius operis consilium , quod ipsi principi pro- m iserit. Idem que m erito m iratu r, quod non p ro p te r C ynthiam recupera- ta m (id quod H eim reichii ra tio flagitat) carm in a a m a to ria se co m po situ ru m scribat poeta, sed quia ad elegias ta n tu m faciendas ap tu s sit! Q uae cum ita sint, iam luce clarius e st neq u e tran sp o sitio n em carm in is III. 9 pro- b an d a m neque om nino ordinem , q u em I leim reich com m end av it, accipien- d u m esse. Hoc u n u m recte o b serv av it H eim reich ca rm en II. 10 in initio libri tertii a poeta poni non potuisse. *)
S ed h au d aliud iudicium fecit L uetjohann, (1. c. p. 78. adnot.) qui tarnen ita ab H eim reichio dissentit, u t c a rm in i 11. 10 sua q uidem ratio cin atio ne ductus aliu m locum attrib u cn d u m censeat. Q uibusdam en im ex causis, q u ae h a u d p robandae viden tu r, carm en illud ei tem p o ri accom odatum esse p u ta t, quo P ro p ertiu s puellae suae valedixit, itäq u e in te rtiu m (IV.) librum tran sferri iubet. N eque vero eius sen ten tiae socii ei desu nt. ln q uo ru m n u m ero im prim is n o m in an d u s e st A e m. B a e h r e n s ; n am is quoq ue car- m en illud — neq u e id solum - in finem libri tertii tran sp o n e n d u m censuit; et q uoniam ad h unc locum perv en im u s, eius viri doctissim i seii- te n tia m nu n c considerabim us e t exam inabim us.
B aehrens ig itu r in praefatione editionis S. P ro p ertii e le g ia n u n (a.
1880 in stitu tae) to tam carm in u m seriem loco tra d ito m o v en d am censuit;
et eu m q uid em si au d ire vis, om nia, quae n unc fere a II. 7 u sq u e ad II. 13 le g u n tu r carm ina, olim in tertio libro cx stiteru n t e t to ta aliqua foliorum com page in antiqu issim o codice lax ata falseque in serta in falsum locum (in eundem , quo nu n c ea legim us) p erv en eru n t. Q uam re m variis ex indiciis, quae ipsa ea carm in a p rae se ferant, com prob are nobis studet.
Sed q u aten u s id viro ei docto contigerit, quid qu e a rg u m e n ta ab et) pro- lata valeant, n unc videam us. **) Kt ea q uid em u ta r ratio n e u t B aeb ren tein observationes suas ex ponentem g ra d atim sequar, quidqu e de u n aq u a q u e m ihi videatur, adnotem .
Sed an teq u a m arg u m e n ta singula, q uibu s B aehren s con iecturam suam d efensurus n ititu r, ev e rte re instituo, qu id in u n iv e rsu m in d isp utation e illa displiceat e t q u are errasse videatur, paucis exponam . Ut ig itu r in poesi scaenica, sic in eleg ia ru m scriptoribus q uo q u e legen tibu s rönoi qui- dam occu rru n t et perso n aru m , dico, e t re ru m . Quis in elegia R o m än a v o litatu s ae m u lu m illu m divitem non noverit, qui poetae, qui nihil nisi p u ru m su u m am o rem e t ca rm in a sua pu ellae obfert, obstat, q uo m inu s g ra tia atque am o re p uellae a m ata e q uiete u ta tu r. E iusque aem u li person a ap u d om nes fere ca rm in u m am ato rio ru m scriptores nobis lit obvius, ita,
*) cf. 1. c. p. 3 ! : »Quid enim, quo in carm ine nil aliud nisi nunc se celebraturum esse Augustum prom ittat poeta, id prim um nu m existim abim us fuisse libri, in quo sola Cynthiae lau d atu i form ositas ?<
**) Oblocuti sunt B aehrenti Carol. Brandt, qui tarnen, quam quam in initio disserta- tionis suae ex B aehrentis editione potissim um exordium se cepisse profitetur, tarnen de viri illtus docti proposito nil nisi haec ad n o tat (1. c. p. 21): »Non m ulto ab h ac opinione n ovissim i ed ito n s sententia distat, qui el. II 7 — II. 13 ex terlio libro huc inserlas esse a rb itra tu s est. Sed illius disputationem refutare longum est« ; et p raeterea Birt 1 c. Rh Mus. vol. 38. p. 1 9 7 -9 8 ), qui blanda quadam ironia usus bene breviterque eum refeüit-
— 5 —
ut apud u n u m si quid de eo legam us, sim ilis alteriu s loci nobis in men- te m veniat. E t cum poeta p uellae suae irascitur, eique alicjuid crim ini v u lt dare, aem u lu s ille producitur, qui m u l t u m ob d i v i t i a s s u a s apud p u ellam valeat. S im iliter poeta en a rra re solet. quom odo occasione q uad am o blata ipse fidem p u ellae p ra estite rit, cum aem u lu s eam p ro rsu s non cura- ret. Sic m o rb u s saepius co m m em o ra tu r, in qu em ain ica q uon dam inci- disset. C erta ex em pla in re tarn no ta adferre longum est. Sed ob eam ipsam causam , cpiod eae re s ta m u sita ta e e t v u lg ares ap u d illos poetas su nt, tieri non potest, quin susp icem u r n a rratiu n cu las illas non veras sem per, sed fictas potius atq u e consuetudine ac u su receptas esse, neque fallem ur, si su m em u s u n u m poetam in iis quidem re b u s alteru m secutum a tq u e q uodam m odo im ita tu m esse. Hoc vero concesso n arratio n ib u s illis pro arg u m e n tis u ti vix nobis licebit, qu ibus coniectura aliq u a lirm etur.
Sed ea” q uae B aehren s profert, a rg u m e n ta m ax im a ex p a rte in hoc g en us cadunt. Itaque hoc in U n iv e rsu m m o n en d u m p u tabam . Sed bis praem is- sis iam de singulis agem üs.
E t carm en II. 10 ([uidem, quod prim o loco B aehrens p ertractat, paucis absolvam ; iam su p ra enim , quid m ihi de eo carm ine stat.uendum esse v id eatu r, exposui.*) C um ig itu r v ir ille doctus carm en illud hoc quoque m odo in te rp re tu r, u t p o etam am ato riis p ro rsu s m issis iam iam epica se ca n tu ru m p ro m itte n tem sum at, q uae su p ra co n tra eam sen ten tiam pro- tuli, co n tra B aeh ren tem ([uoque scrip ta velim . Q u am qu am ig itu r probo, q uae B aehrens, u t d e m o n stra re t tre s priores libros a P ropertio ipso em is- sos esse p rotulit, ta n tu m tarn en abest, u t eu m carm en illud ad linem libri tertii tran sp o n e n te m sequar, ut, q u ae id lieri veten t, a rg u m e n ta iam iam sim expositurus. Itaq u e non sem el P ro p ertiu s consilium su u m epica canendi aperit, sed co m pluribus locis eius rei lit m entio. Sed q uae in te r eos locos intercedit, ra tio m anifesta, ea ipsa locum in codicibus ei carm in i a ttrib u tu m defendit. Iam a n im ad v e rtas velim ordinem , quo loci illi, de q uibus lo cu tu s sum , sese accipiant. A tque in p rim a secundi libri elegia poeta, p o stq u am nobis n arrav it, qu an to p ere in elegiis lingendis am ore C y n th iae ad iu v a re tu r, hoc m odo p erg it:
»Quod m ihi, si ta n tu m , M aecenas, fata dedissent, U t possem h ero as ducere in a rm a m anu s, N on ego T itan as canerem , non O ssam Olym po Bellac[ue re sq u e tui m em o ra rem C aesaris, e t tu
C aesare sub m ag n o c u ra secunda fores.
V. 41. Sed neq u e P h leg raeo s Iovis E nceladique tü m u ltu s In to n et ang u sto pectore C allim achus,
Nec m ea co n v e n iu n t duro praeco rd ia v ersu C aesaris in P h ry g io s condere n o m en avos;
N av ita de ventis, de ta u ris n a r ra t arator, E n u m e ra t m iles vu ln era, p a sto r oves;
Nos c o n tra ang u sto versan tes proelia lecto:
(v)ua pote quisque, in ea co n terat arte diem .«
*) quaestt. Prop. I. p. 23 et p. : 6 sqq.
Quo loco p o eta an im u m su u m nobis patelacit ita, ul «*pi<*a se scrip- tu ru m dicat, si v alea n t u m eri; sed cum ingen ium illud,.quod n ecessariu m j sit ad m a io ra capessenda sibi desit, am o re s se canere.
Sed alteru n i videam us locum , qui est II. 10.
»Sed tem p u s lu s tn u e aliis H elicona clioreis E t carnpum H aem onio iam d are tem p u s e([uo Quod si deficiant vires, au d acia certe
L aus erit in m ag n is et voluisse sa t est
H aec ego ca stra seq u a r: v ates tu a ca stra canendo M agnus ero serv en t h unc m ihi fa ta diem !«
Qui locus ab illo prio re m u ltu m differt. N eque en im iam a it P ro- i p ertiu s: »si possem , m aiora canerem , quia nequeo, elegias com pono« sed ita
loquitur: »Nunc p a r v u m q uo ddam ca rm en epici g en e ris audeo; epica j fu tu ro fortasse tem p o re canam ; sed nunc p a rv a conor; quod si v ires defe- cerint, tarnen laus m agna erit: nam in m ag nis e t v o l u i s s e satis est.«
Q uod tefnpus u t videat, m agn op ere d esid erat p o eta: »servent m ihi lata | diem !» P ro u n iv e rsa ig itu r p oetae ra tio n e hoc loco m ax im e ([uidem Studium eius elucet atq u e apertum fit epica can en d i; neq u e vero in m e u tern m ihi venit, u t ea de causa concedam p oetam in ea re ce rtu m cepisse consilium . A ttam en v o lu n tatem su am fautori P ro p e rtiu m o sten d ere voluisse n on negabo. Q ua in cogitatione q u am d iu p ersev era v erit, te rtiu s, q u em n u n c proferam , locus nobis aperiet. In te rtia en im tertii libri elegia haec nobis poeta n a rra t:
»Visus erain m olli recubans Heliconis in unibra, Hellerophontei q u a > fluit h u m o r equi,
R eges, Alba, tuos et re g u m facta tu o ru m , T an tu m operis, n ervis hiscere posse m eis, P arv a q u e tarn m ag n is ad m o ram fontibus ora,
l nde p a te r sitiens E nn ius an te bibit (1— 6.)
D einde A pollinem se sibi obtulisse hisque v erb is se allo cu tu m esse re fe rt po eta vv. 15. sqq:
Quid tibi cum tali, dem ens, est llu m in e'( qu is te carm inis heroi ta n g e re iu ssit o pu s?
N on binc u lla tibi sp e ra n d a e st fa m a P ro p erti:
Mollia su n t p arv is p ra ta te re n d a rotis, Ut tu u s in scam no ia c te tu r saepe libellus,
Q uem leg at exspectans sola p u ella virum . C ur tu a p raescrip to sev ecta est p a g in a gyro ?
N on est ingenii cym ba g ra v a n d a tui. — A lter re m u s aquas, a lte r tibi ra d a t aren as :
T u tu s eris : m edio m ax im a tu rb a m ari e s t’.
Qui v ersus, quos alii se q u u n tu r, quibus e t Apollo et Musae elegias ta n tu m com ponere iubenl poetam , quid aliud volunt, nisi ut irritu m esse iu b ean t p ro m issu m i l l ud: ,sed tem p u s lu stra re aliis H elicona cho reis1? quod nisi efficiunt, quid tan d em efficiant, equid em p ro rsu s nescio.
8
A p o l l i n i s en im i p s i u s verbis, deo quasi ex m ach ina adn uente, d e c la ra t fm es poesis am ato ria e egredi sibi non licere. Magis m ag isq ue ig itu r poetae Studium elu cet eos repellendi, qui, u t aliud canat, p o stu lan t q uam quod ingenio suo ap tu m sit. N eque est, cu r m irem u r, si alio loco, quem u ltim u m proferam , P rop ertiu s M aecenatem , qui excusationibus eius contem ptis m o n ere non desierat, u t m aio ra ap p e te ret poeta, hoc m odo a llo q u itu r : (IN. 9. 1. sqq. )
«Maecenas, equ es E trusco de san g u in e regu m , Intra fo rtu n am qui cupis esse tu am ,
Q uid m e scribendi tarn v astu m m ittis in a e q u o r?
N on su n t ap ta ineae g ran d ia vela r a t i :
T u rp e est, quod nequeas, capiti co m m ittere pondus, Et p ressu m inflexo mox dare te rg a genu.
O m nia non p a rite r re ru m su n t om nibus ap ta P a lm a nec ex aequo d u citu r u n a iugo (v. 35) Non ego velifera tu m id u m m are lindo carina
T u ta sub exiguo flum ine n o stra m o ra est.
(v. 43) In te r Callim aclii sa t erit placuisse libellos E t cecinisse m odis, clare P hileta, tuis.
Haec u ra n t pueros, baec u ra n t scripta puellas Meque d eum clam ent, et m ihi sacra ferant.»
Quo carm in e P ro p e rtiu s consilium novi poesis g en eris incipiendi in o m n e te m p u s ap e rte abicit. N onne igitur, quaeso, in ep tu m est, ca rm en II. 10, in quo consilium illud q u o m o d o c u m q u e ap paret, tran sp o n e re in finem libri tertii p o s t carm en III. 9? Mihi quidem , qu icu m q ue hoc conatur, sim plicem ca rm in u m o rdinem consulto tu rb a re videtur. Sed satis iam dictum de hoc carm ine; n a m B aeh ren tem hoc carm en in aliu m locum tran sp o n e n te m seq u en d u m non esse d em o n strasse m ihi videor.
C arm en v ero II. 9, quod post carm en II. 10 p ertra c ta tu r, acriora etiam te la ad tra d itu m o rdinem opp u g n an d u m B aehren ti su b m in istra re v idetur, p r i m u m , quod carm inis II. 9 v ersibus 25 e t 26 m o rb u s ille C ynthiae desig n etu r, de quo elegia dem u m II. 28 nos faciat certiores, d e i n d e , quod v ersu s (pioque 23 sqq:
»Hie etiam p etitu r, qui te priu s ipse reliqu it:
Di faciant- isto cap ta fru are viro!«
te ste n tu r carm en II. 9 diu post su p e ra tu m illum m o rb u m scrip tu m esse;
n am ex carm in e d em u m II. 21 nos discere C ynthiam a P antlio d esertam esse, infidum que a m a to re m iteru m ab illa ap p e titu m esse non lib ru m secu n d u m sed te rtiu m ostendere. (cf. II. 20, 1. sqq: credis eu m iam posse tu a e m em inisse ligurae, vidisti a lecto q u em dare vela t u o ? ) : t u m quod p o eta v ersib u s II. 9. 21 n a rre t in convivio qu o d am hilari p uellae unice am a ta e se ab sen tem ludibrio fuisse; ea n d em au te m re m p ra e te re a con- m e m o ra ri 111. 24. 21 sqq.:
,R isus era m positis in te r con vivia m en sis E t de m e p o te ra t quilibet esse loquax:
p o s t r e m o quod versus, qui e x sten t II. 9. 37 -4 0 , 4 9 —52, II. 8, 13— 28 u ltim am p oetae d esp eratio n em prodant, et cum eo desp eratio n e co niunctus
sit, su m m u s C ynthiae con tem p tu s; q u a d ra re ig itu r hos v ersu s in illud tem pus, quo P ro p ertiu s C ynthiae valedixerit, qu od te m p u s in line tertii libri describatur. Q uibus B aehrentis arg u m e n tis equid em q u ae opponam haec sunt:
P r i m u m : V ersus, <jni le g u n tu r II. 21. 19 sqq.:
«Nos q uocum que loco, n o s o m n i t e m p o r e t e c u m S i v e a e g r a p a r i t e r s i v e v a l e n t e s u m u s »
h a u d bene intelleg u n tu r, nisi ad certam q u an d a m re m re fe ru n tu r iam an te co m m em o ratam ; neq u e vero ea res d eest; resp icit en im poeta bis versibus II. 21. 19 sq. versus illos II. 9. 25 e t 26.')
D e i n d e : Poeta cum puella sua rixans p erü d iam et inco nstantiam ei obicit nec in ea q uidem re ce rtu m aliquod te m p u s respicit. N am h au d errabim us, si su m em u s C ynthiam paup'eri poetae, qui nil nisi lidelem su u m am o re m et carm in a ei ofl’erebat, fidem non serv asse sed ditiori aem u lo favisse.2)
D e n i q u e : Quod eadem res atq u e carm in e 111. 24. 2 1 .sqq^com m em o- ra tu r II. 9. 21 sqq. nihil valet. In carm ine en im III. 24. P ro p ertiu s ( yn- thiae, cui in p e rp etu u m v aled ic tu ru s est, q uidq uid p e r om ne am oris tem p u s in ipsum peccaverat, e n a rra t neq u e est, cu r m irem u r, si eius quoq ue rei, c[uae q u am m axim e poetae m o v e ra t indignationem , m en tion i'in facit. Q uando a u te m id fuerit, nihil ad rem.*)
Sed nihil iam de singulis rebus, q u as B aehrens attigit. Q uod au te m . m o n et de aflectus anim i sim ilitudine, q u ae in terc ed at in te r v ersu s illos II. 9. 37 -4 0, 49— 52, II. 8. 13 - 28 et ex trem i libri tertii carm ina, cum res longe aliter se habeat, facile potest refelli. Locos illos ipsos adscribam , quo facilius v eru m possit cognosci:
II. 9. 37—40:
»Nunc q u oniam ista tibi placuit sen ten tia, cedam Tela, precor, pueri. p rom ite ac u ta m ag is:
F igite certantes, atq u e hanc m ihi solvite v itam : S anguis e rit vobis m ax im a p alm a m eus.«
49 —52:
»Non ob re g n a m ag is diris cecidere sub arm is T hebani m ed ia non sine m a tre duces.
l i cf. Birt 1 c. 197... «II 9. H ier heisst es, Cynthia sei krank gew esen und Properz habe für sie g e b e te t: dass sie zw eim a1 krank w ar, ist nun unw ah rsch ein ic h ; denn der D ichter w äre u n s den K rankheitsbericht nicht schuldig geblieben ; ergo s ta n a II, 9 h in te r II. 28, wo von ih re r K rankheit die R ede ist. A ber dies w ird vorgebracht n u r m it einem ,non urgebo1.»
-) cf. B irt 1. c . : In dem selben Gedicht ist v. 23 von einem L iebhaber die Rede, der Cynthia verlassen un d den sie n u n zu fesseln suche. D as ist n atürlich P anthus, der II. 21 v o rk o m m t: » ap erteU Es steh t zw ar nicht da. A ber es k an n ja gar kein an d erer gewesen s e i n ! Und P a n th u s erscheint eben II. 21 in der T h at als ungetreu. N ichts klarer also, als d ass II. 9 h in te r II. 21 stan d !
*) B irt 1. c . : »F erner ab er h a t C ynthia ebenda II. 9 m it jenem H errn üb er unseren D ichter gelacht. N un sagt Properz auch sp äter einm al (III. 24. 21.) dass C ynthia über ihn gelacht hab e. Das ist offenbar dasselbe L a c h e n ; so gelacht w ird doch nicht zw eim al im Leben. Es ist also evident, der risus m ultus II. 9, 21 konnte n ich t schon im zw eiten Buche Vorkommen. Dies ist certa dem onstratio!«
- 9
in
Qua m, m ihi si m edia liceat p u g n a re p uella Mortem eg'O non fugiam m o rte subire tua.
II. 8. 13— 28:
»Ergo tarn m ultos n im iu m tem erariu s, annos Im proba, cpii tu lerim tecjue tu a m q u e dom um , E cquandone tibi liber su m v isu s? an u sq u e
In n o stru m iacies v erb a su p erb a ca p u t?
Sic ig itu r p rim a m o riere aetate, P ro p e rti?
Sed m orere, in te ritu g au d e at illa t.uo;
Kxa<_>itet no stro s Manes, se c te tu r e t u m b ras In su ltetq u e rogis, calcet et ossa m ea.
Quid ? non A ntigones tu m u lo B oetius U aem on C o rruit ipse suo saucius ense latus,
Et su a cum m iserae p erm iscu it ossa puellae Q ua sine rl'hebanam n o lu it ire dom um ? Sed non ’ eflugies, m ecu m m o riaris o p ortet:
lloc eodem ferro stillet u te rq u e cruor.
Q uam v is ista m ihi m ors est inhonesta l'utura:
Mors in h o n esta quidem , tu m o riere tarnen.«
C um bis conferam us u n u m a lteru m v e locum extrem i libri te r tii:
III. 24. 1 sqq.
»Ealsa est ista tu a e m u lie r fiducia form ae O lim oculis n im iu m facta sup erb a m eis.
N ostor a m o r tales trib u it tibi, Cvnthia, lau des:
V ersibus in sig n em te p udet esse m eis:
M ixtam te varia lau d av i saepe figura, l ’t, quod non esses, esse p u ta re t am or:
Kl color e st to tie n s ro sed col latus Eoo ('u m tibi q u aesitu s candor in ore foret.
Quod m ihi non patrii p o te ra n t a v e rte re am ici, E luere a u t vasto T h essala sag a m a r i : l laec ego, non ferro non igne coactus, et ipsa
N aufragus A egea v erb a fatebor aqua.
C o rrep tu s saevo V eneris to rre b a r aheno
\ inctus era m versas in m ea te rg a m anus.
Ecce coronatae p o rtu m tetig ere carinae, T raiectae S yrtes, ancora iacta m ihi est.
N unc d em u m vasto lessi resipiscim us aestu V u lneraque ad san u m nunc coiere m ea.
Mens bona, siq u a dea es, tu a nie in sacraria dono E xcid eran t surdo tot m ea vota lovi.«
Vel 111. 25 (Hertzb.) 5. sqq.:
»Nil m o v eo r lacrim is: ista sum captus ab arte;
S em p er ab insidiis, C vnthia Here soles.«
Ibid. v. 10.
»At te celatis aetas g rav is u rg e a t annis, Et veniat fo rm ae ru g a sin istra tuae.
Vollere tu m cupias albos a stirjio capillos
11
Ah, speculo ru g a s in crep itan te tibi,
E xclusa i uque vicem fastus p atiare superbos, E t quae fecisti facta q u eraris arrns.
[las tibi fatalis cecinit m ea pag in a diras, E v en tu m form ae disce tim e re tuae.«
A liquantuni, hercle, in ter illos a tq u e hos locos in teresse non difficile est intellectu; neque qu isq u am aflirm abit sim ilitudinem anim i affectus in terc ed ere inter illam secundi e t ex tre m am tertii libri p artem , nisi om nis ei deest sensus onine([iie iudicium . E tenim bis locis d uobus pro rsu s varie affectum fuisse po etam constat. Illic en im (üb. II.) am o ris incendio atq ue desperatione, quibus iuvenes, cum vero ac tarnen irrito am o re puellas seq u an tu r, vexari solent, v ex atu s atq u e intim o pectore d ilaceratu s apparet;
hic vero (extr. lib. III.) p ostquam perfidiam atq u e neq u itiam C yntbiae ex
pert irs est, calam itate dem u m doctus d am n isq u e m o tu s iam iam adeo illam opprobriis obruit, ut, ([uae an tea de ea praedicarit, am ore caecum se cla- m ite t linxisse ean d em q u e acerbe illusam atq u e irrisam iam valere iubeat.
Q uae anim i affectus div ersitas tarn a p e rta est, u t vix intellegam , quom odo B aehrens duos illos locos in u n u m contam in and os prop on ere potuerit.
I mmo Arero etiam affirm are equidem non dubito ea ipsa affectm im diver- sitate a principio labefactari B aehrentis con iectu ram n eq u e q u id qu am valere arg u m e n ta illa inania ab illo p ro lata co n tra hanc rem . Sed nihilo m in u s refellere ea p erg am : In carm in e ig itu r II. 8 v ir ille doctus innititur v ersib u s 18 sq.:
»Ergo tarn m u lto s n im iu m te m e ra riu s annos, Im proba, qui tu le rim teq u e tu a m q u e dom um .«
»Si II. 8 v ere ad in itiu m secundi vo lum in is p ertin eret, »B aehrens (praef. ]>. XL1V.) dicit,« poetae, qui tu m dnos p e r annos, cum p lu rim u m C yntliiam am abat, nullo pacto » ta r n m u l t o s a n n o s « iactare licuisset.«
Sed u t o m ittam nihil fere constare de tem p o re am oris, id tarnen m onebo poetam sibi ipsi, quod tarn diu tu le rit serv ile iu g u m indigni C ynthiae am o ris irascentem vel p a rv u m an n o ru m n u m e ru m v erb is »tarn m ultos annos« p er O-s.ßolriv signiticare potuisse.*) P ra e te re a hoc ([iioque loco diver- sitatem affectus, de q u a iam su pra sum locutus, d em on straverim . V ersus enim , q uales le g u n tu r II. 8 1 —5, qui su m m u m poetae dolorem exp rim un t, (qui dolor ita, ut plane p ersp iciatu r atq u e in te lle g a tu r nobis d ep in g itu r cf.v. 40:
»Mirum si de m e iu re triu m p h a t Am or«) tales v ersus, dico, vix reperies in ea carm inu m parte, quo B aehrens hoc qu o q u e carm en tran sp o situ ru s est, sei licet in line libri tertii. Minime, hercle, id m iru m quidem ! neque enim quo tem p o re irae ac stom ach i p len u s C ynthiae in p erp etu u m valedixit, sim ili atq u e su p ra ostendi m odo sen tire nec scribere potuit poeta.
N eque vero m e fugit neque silentio id p ra e te rire m ihi in anim o est, legi in line libri tertii u n u m carm en, quod m eae sen ten tiae rejiu g n are v id eatu r (sc. III. 21.) sed lectori quidem p ariu n in ten to ; n am accu ratiu s consideranti, quo carm en illud spectet, facile p ersp ieu u m fiet. Ibi enim P ro p ertiu s in
* )A liter B irt 1. c 198 > . Es reicht ab er vollständig aus diese »vie enc Ja h re von etw a dreien zu v ersteh en . W enn jem an d eine solche D am e unausgesetzt drei Jah re un tei- hielt, so konnte das gewiss schon als seltenes Beispiel von T reue gelten u nd diese Jahre w aren »viele«, näm lich m ehr, als es sonst bei derartigen L iaisons zu sein pflegten.
eo est, nt am o rem C ynthiae, quo post tot discrim ina tarnen adhuc ve- xatur, q uom odocum que excutiat: p o stq u am ig itu r om nia ex p ertu s est (cf.
v. 5 »om nia su n t te n ta ta m ihi, quacu m q u e fugari, P o ssit . . . «) A thenas proficisci statuit, u t p uella re m o ta et ipse am oris oblivis- catur. V idem us ig itu r ibi ex tre m a p ristini ardoris vestigia, quae m ox secu tu rae su n t eontem ptionis illius atq u e irrisionis voces, q uae in ex trem is libri 111. carm inibus legentibus occurrunt. Itaque in bis versibu s (111 21) am orem persen tim u s, u t ito dicam , ex trem o s spiritus ducentem , a t in illo carm ine (II. 8) viv u m atq u e rig en te m et pectus poetae acerrim is spiculis dilacerantem . Idemcjue ap p aret ex carm in e II. 13, quo d etiam ad particu- lam illam (II. 6 II. 13), de q u a agitur, p ertin e t; cf. illius carm in is v. 13 sq.:
»Non tot A chaem eniis a rm a tu r Itu ra sagittis Öpicula q u o t nostro pectore fixit Amor.«
Adde <|uod in carm in e III. 21 v. 25:
»Seu m o ria r fato, n o n t u r p i f r a c t u s a m o r e A tque e rit illa m ihi m o rtis h o n esta dies«
ita lo q u itu r Sextus, u t persentiS cam us m ortem , q u am quis am oris inaerore confectus subeat, tu rp e m ei videri: at in illis libri secundi carm inib us de eadem re longe aliter eu m sen'tire inde m an ifestum tit, quo d saepius mi- seram in am ore so rtem expertus, ipse m o rtem ap p e titu ru s est. Q uare ad- lirm are non dubito, poetam , qui in secundo lib ro lo q u a tu r, quod ad anim i m o tu m pertin et, ta n tu m abesse a poeta in extrem o libro tertio loquente
»Q uantum Ily p an is A eneto dissidet Kridano.«
Quid ig itu r inde sequi tu r ? Nil nisi quod d em o n stratu ru s eranx, scilicet particulas illas carm in u m , q u as B aehrens in u n u m locum cohfundere volujt, tem p o re longe alio ac p ro rsu s diverso scriptas esse.
N eque vero, u t id quo q u e absolvam , plus v alet arg u m e n tu m , quo B aehrens u titu r in carm ine II. 7., P ro p ertiu m uno d em u m libro edito iu re de se praed icare non p o tu isse:
Mine eten im ta n tu m m e ru it m ea gloria nom en, G loria ad h ib ern o s lata B orysthenidas.«
N am p ra e te rc u n d u m non e st illud »hinc« de a m o r e esse dictum et ad eum esse referen dum . »Si in am o ris castris m ilitare m ihi liceret« poeta ait, libenter m ilitarem ; nam h i n c ta n tu m m eru it etc. etc.«
P ra e te re a P ro p e rtiu m m onobiblo edito in Ma -cenatis societatem per- venisse constat, eaque ipsa res efficiebat, u t P ro p ertiu s in g en iu m su u m poeticum adeo sentiret, u t q u id de se sen tiret, illis verbis exp rim eret.
N u m vero, c[ua in scaenicis poetis aestim an d is u tim u r m ensura, ead em nobis uti licet in elegiacis? illi en im conting ere potest, u t prioribus abulis civibus m in u s ap p lau d en tib u s acceptis p osterio ribu s com ponendis m aiore u ta tu r fo rtu n a m aio rem q u e ac p riu s nan ciscatu r glo riain ap u d aequales; quod ra riu s certe iiet in poeta elegiaco; qui nisi prim o statim p ro v e n tu lectores tetig erit, vix postea v en iet in g ra tia m atq u e favorem m u ltitudinis. P ro p erti ig itu r gloria, postcpiam M aecenatis sociis adn u m erari coeptus est prim o ca rm in u m fasciculo edito iam satis e ra t m ag na, u t v e r
bis illis, quibus B aehrens olYendit, illo, quo in codicibus leg u n tu r loco facile u ti posset. Q uid quod M artialis iam in epigr. I. 1 hoc m odo g lo riatu r:
13
»Hie est, q uem legis, ille, q u em requiris, '[ oto n o tu s in orbe M artialis etc. etc.
Q uare ho c' quoque B aehrentis arg u m e n tu m de versib us II. 7. 17 18 su m p tu m futile est.*)
R estat, u t de ratio n ib u s chronologicis, q uas B aehrens ad p rop ositu m su u m conform avit, aliquid pro feram ; q u a m q u a m h an c in re m altiu s per- scru tari q u am m axim e m e pig et non ob u n am ta n tu m cau sam ; nam ad suam quem q u e re m his ratio n ib u s u su n i sive potius ab u su m esse video, id quod in ista causa eo facilius lieri potuit, quo m agis o m nia fere, quae' huc p ertinent, m eris coniecturis e ru u n tu r iisque in n itu n tu r.
1 ’i'aeterea m ihi p ersuasi hanc, de q u a agim us, q u aestio n em m in im a ex p arte p en d ere a reb u s chronologicis, quod iam ind e elucet, < [ikkJ m u lti viri docti, de eadem re e g e n int, neque vero verbo cpiidem chronoloüiam a ttig eru n t. Quod si hanc re m p ro rsu s silentio p ra e te rire nolo, tarnen B aeh rentem p e r vias v arie conto rtas sin g u lärem am o ris h isto riam con- stru e n te m non sequar, sed h asta in v ersa d em o n strare conabor chronologiam (qu an tu m quidem re c ta via adhib ita m a g n a cum p ro b a litate erui potest) ordini trad ito non m agis re p u g n are q uam a B aeh ren te proposito* Qui om nia ex eo, q uem ipse ten et, loco com posuit. Q uare h isto ria am oris, q u am (hoc sem p er posito carm in a II. 6— II. 13 ad te rtiu m libru m perti- n ere, linxit, ob eam ipsam causam nim is ex arb itrio com posita apparet.
P an th i persona, de q u a nihil fere constat, B aerenti certu m qu odam m odo filum praebet, quo d uctus v estigia illius h isto riae p erse q u a tu r; ac si nul- lum al i um m ere tricu la illa adm isisset e t p ra e te r i llum P a n th u m nem o Sexto nostro oifecisset; a tta m e n iam su p ra m onni a e m u ü perso n am quasi usu acceptam esse ap u d elegos; neq u e vero m in u s nobis ap u d O vidium et I ibu llu m dives ille aem u lu s o ccu rrit atq u e apud P ro p ertiu m .
-Mihi quidem et am oris historiam et spatium , quod ei trib u e n d u m sit, et tem pus, quo singuli libri a p o eta ipso editi sin t et ad quod tem p u s illa, q u ae in ea co m putatione resp icienda sunt, carm in a referen d a sint, om nium , quae huc spectant, ra tio n e h ab ita post B aeh ren tem m ag n a cum perspieuitate eruisse et exposuisse v id e tu r C arolus B ran d t (1. c. p. 27 35).
Qui p ra e te r cetera p rim a m prim i libri elegiam re ctiu s ac p rio res viri docti in te rp re ta tu s est, quod eo plu ris a e stim an d u m est, quia ab illius carm inis in terp re tatio n e m ag n a ex p arte p en d et re c ta cognitio et h isto riae e t tem - poris am oris. Itaque ex eius co m p u tatio n e n eq u e octo a u t sep tem annos, ut L ach m an n statuit, neq u e sex, ut H ertzberg, sed qu in q u e annos po eta C ynthiam amavit,**)
) Minus m ihi arrid et Birtii sententia 1. c. p. 1 9 8 : Properz w ill a n dieser Stell w eiter nichts sagen, als dass seine Gedichte schon in die fern sten Gegenden des Reichee exportiert w orden seien un d dort gelesen w ürden. Man m öchte n un doch fragen, ob dieses
^x p o rt denn etw a n u r auf m ehrbüchrige W erke beschränkt w a r oder ob nicht vielleichr auch Monobibla expediert w urden.
**) Concludilur id quidem ex versibus III. 25. 3 : »Quinque tibi potui servire fidelitert annos« et versu III 16. 9: »Peccaram sem el et to tu m su m pulsus in annum ,« cui novam lucem attu lit B randt meo quidem iudicio. Sed haec su n t eius v e rb a ' (1. c p. 2 8 .) ,... atque Lachm ann, qui septem am oris annos pro quinque statu it excepto discidii illius anno uno, procul dubio gravissim e contra versum III. 2ö. 3 peccavit. R ectius H ertzberg ita carm inum em pora rim atus est, u t per quinque annos C ynthia a m a ta e s s e t; sed hic in ea causa a
14
E t p r i ma quidem prim i libri elegia scripta est, cum p oeta to tu m jjanm un a lte rn a am oris et odii C ynthiae u n d a iacta tu s esset, C ynthia poe
ta m n o stru m a u t no n d u m n ovisset a u t non admisisset.*)
C arm en autem 111. 4 anno 732 trib u en d u m esse d em o n stratu r, d ein d e : car mi na III. 24 et 25 certe post cc. 4. 5. scripta esse. Sed cum ca rm in a 24. 25. post carm en 4. 5. i. e. post au tu m n u m anni 732 scripta sinX., u t ret orienclae e t crescendae sim u ltati tem p u s aliquod d etu r, am o rem line : aun i 732 desiisse necesse est. Quod a u te m ex prim o q u in qu enn ii illius anno jjearm inn am ato ria non exstant, p rim a prim i libri elegia ex eu n te anno 72<S vel in eu n te 729 scrip ta e st et tre s p rio res libri in te r linein an n i 728 I et anni 732 editi sunt. E t te rtiu s q uid em i'ere ex eu n te anno 7 3 2, secun- j dus fere ex e u n te a 730; (nam anno 731 carm en III. 18 trib u en d u m est;
«carm en III. 15 p ro p ter v. 7: »tertius haud m ulto m inu s e st cum du citu r ia n n u s« fere exeunti am oris a nno te rtio i. e. fere exeunti 730; itaq ue artte Ihoc t empus secundus ü b e r .Janum aspexit). D enique p r i mu m l i br um plus ' q u a m septem m ensibus an te secundi libri editionem in lucem venisse j! p ro p te r II. 211. 21. sq:
»S eptinia iam p lenae d ed u citu r orbita lunae,
, vero fortasse ab errav it, quod P ropertium in v. III. 25. 3 discidii tem pus excepisse sibi : persuasit. in qua re L ach m an n u m sequitur, qui p XXIII sic disputat: »Quomodo enim
I
Propertium illo anno, per quem pulsus fuit, C ynthiae servisse censebim us?« Cui interro-* ganti responderi po test: an non te n e tu r servitio puellae durissim o, qui in viduo lecto frustra ' som num q uaeiit, am orisque p erp etitu r torm enta om nia, gaudiis fruitur n u llis? Itaque cum
Lachmann sententiam suam parum dem onstraverit, videam us ipsi, quid rei sit. Atque
| 'iextus discidii annum fortasse non in te r quinque illos num erasset, si ipseC ynthiam reli- : quisset aut, quam vis a C ynthia pulsus tarnen ira comm otus am oris fervorem ad viles ni quadriviis et angipoitis vagantes transtulisset nec ullo desiderio am oris cruciatus esset.
At Cynthia pepulit P ropertium , neque credi potest eum tem pora irae tam aequo anim o tulisse, quam quam interdum non veri fervoris sed p alaestrae nitorem apud poetam nostrum aspici contendo; nostro quidem loco illud discidium saevitiae C ynthiae exem plum E i est. Qui autem p ropter discidium saeva esse ea potuit, nisi contra am antem et deside- rantem ? itaque discidii annum poeta in III, 25 3 non e x c e p it; quod etiam m agis intelleges, si ad furorem illius loci a tte n d a s ; sum m a enim ira incitatus poeta, cum describeret, quam puella in fidissimum et constantissim um am atorem crudelis fuisset, certe m a i o r e m potius quam m inorem annorum num erum posuit.
*) L achm ann contra huius carm inis tem pore Propertium iam et am avisse et am atum esse sibi persuasit. Cuius sententiam ut refellat, tria argum enta offert B randt hisce verbis:
» P r i m u m si contulerim us carm in a III. 24, 25, quibus finiuntur et tres am oris libri et poetae am or, illam prim am primi libri elegiam. qua se a C ynthia captum esse canat, primo amoris tem pore scriptam esse probabile fiet. D e i n d e , u t rectissim e H ertzberg p. 42 ij exposuit. M ilanionis exemplo P ro p ertiu m non hoc agere. u t dom inam recuperet sed, u t prim o sese in puellae am orem insinuet, dem onstratur. P o s t r e m o hos versus p e rp e n d a s:
»Yos rem anete quibus facili deus anni it aure, Sitis et in tuto sem per am ore pares.«
Si enim poetam nondum a C ynthia am atum esse s ta tia m u s , recte se h a b e t hoc j: vos rem anete, quibus am or an n u it, ego, cui nondum annuit, abeo. Sed ex Lachm anni sententia, quod Amor Propertio iam annuit, sed non assidue favebat, hoc potius dici
I
debebat »vos rem anete, qui am am ini«, alioquin enim eum ipsum rem anere necesse esset.| Iam quaeritur, num Sextus hunc furoris annum in ter quinquennium illud num eraverit atque m ihi quidem poeta acerbissim um servitium tulisse videtur, quod ferrum et ignem et exilium to leratu ru s est m axim eque om nium huius anni furoris eum poenitere necesse erat,
! postquam perfidiam puellae penitus perspexit. Quid autem sequitur, si recte disputavim us ? nostram elegiam an te ceteras om nes ad Cynthiam m issam vel C ynthiae am orem comme-
| m orantes scriptam esse et ex primo quinquennalis illius servitii anno nullum carm en f extare.
Gum de m e et de te com pita n u lla tacent«, necess est.
Q uibus cum rationibus ea, q uae p ra e te re a certo de q u a ru n d a m eleg ia ru m tem p o re constent, a u t n eq u a q u am p u g n a re a u t optim e convenire dilucide d e m o n stra v it B randt. Sed n o stra q u id em m ax im e in tere st, u t carm en II. 10 ad secu n d u m lib ru m p ertin e re p ersp ic u u m fiat. D e quo carm ine B ran d t haec p rofert: »N eque m in u s cum bis convenit, quo d de carm ine II. 10 ex p lo ratu m est, N am v. 16. ad Aelii Galli ex p ed itio nem A rabicam respicit, qui, u t ex S trabon e XVI. 4. 29 sqq. D ione LIII. 29. Josepho antiqq. Judd. X \ . 9. 1. necessario co llig itu r (cf. M om m s. m on. Ancyr.
p. 74. sq.) ae sta te anni 729 C leapatride L eucocom en profectus fere nono vel decim o anni 730 m en se A lexand riam rediit. A tque, quod A ugu stus m u ltu m illam A rabiae in vasionein sibi p roftjtu rain esse speravorat, (Str.
XVI. 4. 22) tam q u e res m ale g estas aeg re tulit, u t proditore'm S yllaeum , N ab ateo ru m ducem , R om ae interficeret, A elium G allum ex A egypto revo- caret*) post infelicem illius expeditionis e v e n tu m poeta, ((ui intlato ore d iv in am Caeffearis gloriam canit, tu rp issim a e illius cladis m en tio n em facere non potuit. Itaq u e illud ca rm en a n t e e x i t u m 7 3 U con ditum sequ itu r.
Cui tem pori etiam v ersu s 13. 14. con veniun t. N am lilius P h ra a tis tu m R om ae ten eb a tu r, u t pater, q u am vis in vitus, om nia, qu ae R om an i im pera- b an t, co geretur. T u m p ro p ter v ersu m 15: »India quin, A uguste, tu o dat colla triu m p h o « elegiam non ante an n u m 728 scriptam esse" d em onstrabo.
R espicit enim is v ersu s ad Ind orum legationem , q u a m Dio L1X. 9. signi- ficat (x*i oi ' l'/lWl T:p05lVipUXäUff(X[ASV0l 7ü- p 0 T S p 0 V OtXlXV TOT l J5—ö!(73tVTO, O rosius, 6, 21, 446, ut d ubiu m esse non possit. n a rra t: »Interea Caesa- re m ap u d T arraconem , citerioris Ilisp an iae urböm , leg ati In d o ru m et S cy th aru m toto orbe tran sm isso ta n d e m in v en eru n t. E ra t au tem C aesar annis 728 e t 729 apud T arraconem «.
D enique H ertzbergium ca rm en II. 7 sine iu sta causa anno 728 tri- buisse d em o n strat B randt, Sic en im lle rtz b e rg a n ru m e n ta tu s est: »Dio de hac lege postea Popio P oppaeo consulibus lata nihil n a rra t; atqui rem tarn g ra v em non om isisset, ergo ei anno lex illa trib u e n d a est, ad q u em Dio an n o ta v it se p ro p ter leguin et faetorum vim om n ia n a rra re non posse, i. e. anno 727, u t illud edictum anno 728 su b latu m esse probabile sit.«
A t B ran d t haec opposuit: »Sed p rim u m non in iu ria d u b itare m ihi videor, an ta m accu rate om nia Dio n a rra v e rit, u t hoc m odo ex silentio colligi posset. P ra e te re a H ertzberg locum illu m non tru n c a tu m ad scrib ere debe- b at: »IwpiXTTS xxl svojaoö-stsi -oXkv. (sc. ö Auyo'j-tto:) oüSsv U Ssoaat /.'/.<)■' i'xa<7Tov äxpißw; OTsEisvai, ytoptc r, 6'«a rr, <7uyYpx©vi' 7up6c©opä s<7T'„ t g V k ü t Ö t o ü t o
■/, oc l sv t o T 5 s ' x s i T a tt p y. / {)■ z l n i o i, c to, tv* jaiq tlta ()i oy aou y evco'xxt
..5CVT3C T7. 'VfjlX'J'77. £7w£fTO£pCfJV, 7. b 7,’J TO'. 0’. 7T0CVU 7.J T 7. 7./COf.ßO'J<7t.
V erba p erspicua re d d ita H ertzberg om isit sive caecus, sive u t deto rto testim onio lectorem circum duceret. Iam , opinor, ap p a reb it ex illo loco de n o strae elegiae tem p o re p ro rsu s nihil concludi posse.« (B randt, 1. c. p. 35.)
Q uare chronolagiam ordini carm in u m tra d ito n eq u a q u am obstare videm u s n eq u e q u id q u am egisse B aehren tem , cu m d em o n strare susci-
*) iam enim initio anni 731 i e. H erodis regno anno XIV. H erodem a Petronio Aegypti praefecto annonam em isse Josephus trad id it (antiqq. Ju d d . XV. 9. 1.)
15 —
tim II. 10, II. 7, 1(5
u e re t chronologiam conatui suo favere et carm in a p ra e se rü m II. 10, II ex ra tio n ib u s chronologicis nisi in volu m in e te rtio ex stare no n posse.
I Sed B aeh ren te dim isso iam de aliis videam us. O m nium vero nuos ad h u c co nsideravim us, v iro ru m doctorum erro res consociavit H er
m a n n K n a u t h in dissertatio n e, cui in s c rib itu r: Q uaestiones 1 rop ertian ae,
M a l i s S ax 1878 Q ui aliam q u a n d a m ca rm in u m q u o ru n d u m transpo- sitionem proposuit. C arm ina enim libri tertii L achm an niam 7 - 1 9 (ed.
\ I i i i n — II. 15__2 4 (edH ertzb.) cum no v em illis elegiis carm im II. 10 prae- 1 eu n tib u s in u n u m librum conglutinan dos censuit ita, u t q u a ttu o r ex trib u s
; n rin rih u s lib ris e v a d e re n t libri pari vel sim ih am b itu c o n c lu si: lib. 1. — 9 9 ei lih 11 (94-12) = -2 1 e l;lib .III.(e d .M ü ll.32 - 12) = 20 el; lib.IV = 25 el.
>i “ \rsru m e n ta vero, quibus u titu r, B aehrentis arg u m e n tis p ro rsu s si- i m ilia sunt, p raem issa, quibus in n ititu r, falsa. C arm m i II. 10, id quod 1 concedi n equit, p rim u m novi cum sdam libri locum a ttrib u it ah a id genus.
’ Sed sinsjula refellere longum est. S om nia sunt, q uibus refellendis tem p u s
» a t q u e ch a rta co n su m an tu r, indigna. hlem dicen d u m e s t , d e A ntonn
Marxii*^ sententia. . n 11
Oui librum secundum d ividendum e sse ratus poetam carm ine II. 11 alternni librum jtinire, carm ine II. 12 n o v u m libru m m cipere v o l u i s s e 3 Dutat Sed volu sse ta n tu m ille quidem p u ta t ideo, q u ia divisio illa com- n xiluribus arg u m e n tis im p u g n a tu r, q u o ru m tria ipse adfert. ) Q uare a h a t ra tio n e p ericu lu m ev itare studet. Ei enim si c r e d i s p o eta libros alteru m 1 te rtiu m q u e (ex L ach m an n i recensione) non ipse edidit, sed ta n tu m libros I i in v (?) ■ r e liq u a .p o st m o rte m p oetae in schedis eius re p e rta atqu e
‘ sicu t e ra n t re p e rta , nec m in u ta nec au cta ed ita sunt. (p. 79). ^ e d in ( erro rem ille incidit in v eteratu m , a t n o stra ae ta te feliciter sublatum . )-
< N em o enim , puto, p ostquam A. Otto de ea re chsputavit, iam M .
! ta b it quin P ro p e rtiu s eleg iaru m su a ru m libros ipse fo ras emi&ent. C u iu s disputationis su m m a (etiam si p e rsu asu m habeo de sin g u h s du b itar. posse t c e rte est probanda***) N ihil ig itu r Marx profecit; n a m hoc quoque, quod
;j petivit, effugium ei p ra eclu su m est.
N unc vero iam av e rtam an im u m m eu m ab illa v iro ru m doctorum , co n iectu raru m m ole e t ex re ru m n o v a rm n tide dubia «-»ntu^am ad tra-
*1 ditionem , nisi m e fallit iudicium , satis bene codicibus se rv a ta m N am c p o stu u am et p rim u m alteru m q u e L achm anni arg u m e n tu m et alio ru m n conatus refelli m u ltisq u e difficultatibus im p u g n a n ostendi iam m aiore
: iiducia id, quod su p ra prom isi, m u n u s subibo. Itaq u e ad lib ru m lllum
* De S P ropertii vita et Iibrorum ordiae tem poribusque, Lipsiae 1884
II **) Inferius, cum de tertio L achm anni argum ento disputabim us, eorum rationem b babebim us.
erh alten en Sam m lung festzuhalten.
— 17 —
a lteru m — ul in codicibus trad itu s est - an im u m m eu m atten d am , qua- lisque eius n a tu ra sit, indag'abo, neque despero fore, u t m ihi ostendere contingat librum eum , u t in codicibus tra d itu s est, etiam n u n c ten en d u m esse neque q uidq uam eos egisse, qui eu m tu rb a re e t d istrah ere v o lu erin t au t aliam alicjuam rem contra e u m protulerint.
V idim us ig itu r supra, quom odo varii viri docti d esu d a v erin t in ratio- ne aliqua ap ta excogitanda, quae in terc ed ere t in ter ca rm en II. 10, quod prologum pu tab an t esse, et epilogum , carm en dico II. 34, e t in ter i llum prologu m elegiasque, qu as to tu s ille ü b er continet. Sed ta n tu m aberat, ut cum illis viris doctis face re possem us, u t co m plu ribu s arg u m en tis, nisi fallor, satis lirm is nisi o sten d erem u s nihil eos o p era profecisse digni.
C ontra ea si ordinem tra d itu m ten em u s, ing rato illo negotio atq u e sudore m olesto liberati sum us. P rim u m enim libri secundi in codicibus trad iti locum v en u sta illa elegia tenet, quae in n u lla re nisi in poesi elegiaca celebranda v ersatur. Q ua in elegia non M aecenatem solum , celeberrim um fautorem , poeta appelat, sed u t p a r est in novo libro edendo, lectores in U niversum ; et si eius carm inis su m m a m recte co m p rehen dim u s, p o eta id asrit, ut conliteatur m olle su u m ingenium nisi ad nu gacem e t levem poesin elegiacam non ap tu m esse, q u are in eam solam su a ru m virium conten- tionem co llaturum esse. Post tale in itiu m etiam in seq u en te libri parte eius treneris carm in a iure exspectam us, neq u e in ea re p o eta nos fall it.
Sed paul ul um int erim tem p o ris attrib u a m u s eiu sd em libri epilogo consi- derando. Q ua in elegia (II. 34.) p o etam L ynceum ad lo q u itu r Sextus. Kt i nitium q uid em capiens e re non ita g rav i P ro p ertiu s am ioum , qui usque ad illud tem p u s in severioribus carm inibus pangendis v ersatu s erat, per- m overe studet, u t elegiacum poesis g enus colat; tu m eu m celeb errim um fore carmi ni bus lectitatis et facile in favorem v e n tu ru m esse cum om nium tum puellarum v e n u sta ru m ; nam sibi ipsi h au d secus rem cessisse; q u are sem per se operam n a v a tu ru m elegiaco poesis generi, con tra epici poesis cam p um iis aequ alibus d a tu ru m et concessurum , quos m aiores iuvent animi. Et ita eam elegiam poeta concludit, ut m a g n a cum tiducia ani- m oque elato iis, ([ui ante se in hoc poesis g en e re lau d em assecuti sint, sese ipsum adiuno'at C ynthiaeque fam am non mi nus ad posteros perven- t ur am dicat; atq u e earu m pu ellaru m , quae ab aliis celeb ratae e t cantatae sint. Itaque etiam u ltim um alteriu s libri carm en in u na elegiaca poesi celebranda v ersatu r; q u are nisi quis u tro q u e oculo captus est, videat necesse est, q u am apte e t pulchre epilogus iste prologo illi respondeat.
I it p o rta duabus turribus, ita re liq u a eius libri carm in a duabus illis elegiis circ u m clu d u n tu r e t iam ea de causa p u ta re s ea ratio n e a p o e t a i p s o cau tu m esse, ne carm in a illa loco suo m o v eren tu r. Sed ex stat in m edio illo libro elecjia illa celeberrim a totien sq u e d ec an tata II. 10. Q uam cum in te r carm ina am ato ria positam u llu m sensum hab ere negaren t, portam istam apte conditam et fo rm atam in cuius finibus tu rre s illae, de quibus locutus sum, exstant, m an u praecipiti et inco nsid erata p erlrt'g eru n t. Att.a- m en res digna erat, in q uam diligentius in q u ireretu r, et exam inand uni.
m eo iudicio, erat, u tru m re v era ca rm en illud 11. 10 loco tradito om ni sensu careret, ita, u t ea de causa v enustus ca rm in u m ordo tu rb an d u s esset, N onne poeta, cum ei carm ini locum illum attrib u eret, ce rtu m quoddam
2
— 1 8 —
consilium sp ectare p o tu it? Cui rei investig an d ae eq uidem nu n c operam adhibebo. Sed p riu s q u aed am m onenda et p ra em itten d a m ihi videntur.
A nte om nia cavere debem us, ne credam us eleg iaru m poetas Ro
m anos carm inibus suis effigiem nobis depingere am oris sui ad v erita te m om nino co n g ru en tem ita, u t histo riam quasi am o ru m apud eos legam us.
P rop ius certe ad v e rita te m accedem us, si su m p serim u s nonnulla, im m o vero m u lta, q uae de am oribus iilis n a rre n tu r, excogitata potius et pro rsu s ficta esse. Q u am q u am vero longe absum , u t q u aestio nem de ea nat ura elegiae R om an ae hoc loco instituam , q u aed am tarnen ad eam , q u a m tuli, sen ten tiam illu stra n d am proferam . Inde enim re p eten d u m illud vi
detur, quod unus ([uisque certe, qui in eleg ia R om ana v ersatu s est, non p o tu it non an im ad v e rtere , eo ru m p o etaru m in am o re fata in te r se simil- lim a esse, u t ov um ovo. E]t alteru m quoddam in P rop ertii potissim um elegiis considerem us! P o etae anim i atTectiones tarn subito et rep en te sim ulque tarn acriter m u ta n tu r, u t vix m ihi p ersu ad ea m haec ad v erita te m congruere n eq u e potius p alae stram redolere. Modo poeta anim o elatissim o ex sultat et incredibili fere gaudio effertur v oluptatib us am atoriis, m odo et se ipsum et puellam su am d e te sta tu r e t u sq u e ad ex tre m am d esperatio nem procedit, Qua in re equidem arte m q u an d am potius aspicio, q uam veru m anim i affectum . E t tertio q uidem loco hoc proferam . Incerta p ro rsu s et am bigu a ( lyntbiae im ago est, q u am poeta in carm inibus nobis depingit, ita ut ex variis singulisque lin eam en tis vix perfectam C ynthiae effigiem cogitatione colligas. Modo enim pulch errim is et illustrissim is coloribus depingitur, et si poetam se- queris, qui suae puellae doctrinam , venu statem , bonos atq u e pudicos m ores, alias v irtu tes praedicat, face re non poteris, quin perfectissim am et undiq u e ab so lu tam p u ellae im ag in em cogitatione tibi ftngas; at non m inus saepe acerbissim is conviciis corripitur, atque m o ru m perditissim orum ap p aret; tu m nobis o ccurrit m u lier sordida et defam ata, q uam nisi in quadriviis et angiportis quaerem u s. Sed talis d issim ilitu dinu m coniunctio in uno hom ine n u n q u am invenietur. Q uae om nia opinionem m ihi excita- » v e ru n t poetas elegiacos illos non s u i a m o r i s h i s t o r i a m tradidisse, s e d a m o r i s n a t u r a m e t v i m i n u n i v e r s u m dep in gen dam su sce p isse;
qua in re, quod unicuique, qui cum puella q u ad a m g e ra t am icitiam , occurrere potest, ut d e p in g e re n t et o stenderent sp ectaban t; et in iis rebus explicandis alia prodiderunt, quae ipsi cum puella am ato consuetudinem alentes viderunt, alia a u te m ab ingenio suo e t p h an tasia m u tu ati sunt, Q uibus rationibus ducti si alteru m librum P ro p ertian u m in codicibus tra d itu m p erlu stra m u s, facile v idem us eum l i brum excellentissim um esse in ter reliquos libros eleg iaru m P ro p ertian a ru m . N am in eo potissim um libro am oris vim a tq u e n a tu ra m in eum, q u alem in nullo alio libro, m odum u n d ecu m q u e illu stra ta m in v en im u s et poeta ipse eam rem in- dicare voluisse v idetu r, cum A m orem , ipsum sag ittis suis non solum v u ln eran tem , sed p aene enecantem , n e i d faceret, m o n eret; nam cu m ipse m o rtu u s esset, n em in em fore, qui A m oris gloriam cantet. (cf. 11. 12 15 sqq.):.
E volat heu! nostro quoniam de pectore n u squ am A ssiduusque m eo sangu in e bella gerit..
Quid tibi iu cu n d u m est siccis habitare m edu llis?
Si p u d o r est, alio traic e te la tu a. \ •
