Jan Gromnicki
Archeologia w rewaloryzacji Starego
Miasta w Lublinie - sympozjum w
Lublinie
Ochrona Zabytków 34/1-2 (132-133), 112-113
KONSERWACJA ZABYTKOWYCH MURÓW — KONFERENCJA W SZCZECINIE
W dniach 10— 11 października 1980 r. w Szczecinie odbyła się konferencja śro dow iskow a na tem at ochrony zabytkowych m urów. Organizatorem konferencji były Pracownie Badań i Konserwacji Murów przy PP PKZ.
W przedsiębiorstwie Pracownie K onser wacji Zabytków w ciągu ostatnich lat za czął się kształtować nowy profil działal ności konserwatorskiej, a mianowicie spec jalizacja będąca odpowiednikiem Pracowni K onserwacji D zieł Sztuki w stosunku do zabytków nieruchomych. W kilku oddzia łach PKZ, w W arszawie, Lublinie i Szczeci nie, inicjowane są prace zmierzające d o ratowania struktury zabytkowych murów: kam iennych i ceglanych, które — jak wie m y z dotychczasowej praktyki, z uwagi na zły stan techniczny ulegały daleko idącej wym ianie lub nie naprawiane znacznie ob niżały w alory użytkow e wnętrz. W szcze gólności dotyczy to piwnicznych partii bu dynków , w w ielu wypadkach w restauro wanych wnętrzach przeznaczonych na cele użyteczności publicznej. Wiąże się z tym również ochrona wystroju trwałego wnętrz, jak polichrom ie, boazerie, sztukaterie czy sztablatura.
W ten sposób widziany problem ochrony zabytkow ych murów wymaga udziału przy badaniach i opracowywaniu dokumentacji technicznej przedstawicieli kilku branż za w odow ych. W yrazem tego było uczestnic tw o w konferencji pracowników spoza P K Z , jak z A kadem ii Sztuk Pięknych czy A kadem ii Rolniczej.
Profil działalności pracowni przedstawił w referacie programowym kierownik pra cow ni Oddziału PKZ w Szczecinie inż. W. Teszner. Referenci reprezentujący takie dziedziny, jak konserwatorstwo, m ikro biologia, chem ia, elektryczność, budow nictwo, geologia naświetlili sposoby oraz m etody badawcze i wdrożeniowe w zakre sie konserwacji zabytkowych murów. D r H . D aca i W. Prieditis na przykładzie kościoła Św. Józefa w zespole poklasztor- nym w Krzeszow ie i podziemi kolegiaty w Wiślicy podkreślili wagę badań m ikro biologicznych dla wykrycia skutecznych środków zapobiegających niszczeniom p o wodowanym przez mikroflorę, jak rów nież stosowanie wentylacji i odpowiedniej temperatury, likwidującej środow isko dla rozwoju bakterii i grzybów. Z tą tematyką wiązały się zabiegi kolegów z Torunia, którzy pod kierunkiem prof. W. D om as- łow skiego ratowali osypujące się m alowidła ścienne na podłożu ceglanym w kościele Św. Jana w Gnieźnie (referent H . Drąż- kow ski). Referat zespołu prof. S. Borowca z Akademii Rolniczej w Szczecinie przed stawiła dr B. Marska, analizując wpływ zanieczyszczeń chemicznych K om binatu w Policach na rozwój porostów, gladiol i bakterii nitryfikacyjnych, niszczących p o wierzchnię kamienia i cegły.
D r H. D aca i W. Prieditis podsum owali doświadczenia kilkuletnich badań nad przyczynami korozji niszczącej cegły w m u rach zabytkowych. Jest to tematyka nie
zwykle ważna, wymagająca dalszych badań nad procesem technologicznym cegły i nad sposobam i zapobiegania korozji.
W drugim dniu obrad referowano proble my techniczne związane z poprawą trwa łości m urów i jakości użytkowej zabytków architektury. Uw agę skupiono na dw óch tem atach: tynkach wgłębnie hydrofobo w ych (W. Prieditis, J. Wegner ze Szczeci na, E. D erkow ska z Torunia) oraz elektro- osm otycznym osuszaniu murów (H. Ślu sarski z Warszawy, dr J. Łukjanik z P o li techniki Wrocławskiej), wspomaganym w określonych wypadkach środkami sili k onow ym i. Inż. Okienczyc z Lublina — na podstawie czteroletnich doświadczeń pracy zespołu geotechnicznego — udow od nił celow ość powoływania tego rodzaju służb, dających doskonałe efekty w rato waniu zabytków architektury i ułatwiają cych prace organizacyjne przy trudnych stanach geofizycznych.
D yskusja nad referatami wykazała zainte resowanie tą dziedziną konserwacji zabyt ków , wzbudziła też zastrzeżenia do zaw ę żania badań (doc. S. Stawicki i mgr J. Pros- nakowa).
N a zakończenie dr L. Krzyżanowski pod kreślił znaczenie kom pleksowych badań w dziedzinie ratowania struktury zabytko wej architektury i wyraził wdzięczność in stytutom naukow ym wyższych uczelni, które włączyły się d o współpracy z PKZ.
Zbigniew R adacki
AR C H E O L O G IA W REW A LOR YZAC JI STA REGO M IA ST A W L U BLIN IE — S Y M P O Z J U M W LUBLINIE
W dniach 10— 11 października 1980 r. zorganizow ane zostało w Lublinie przez tutejszy Oddział PP PKZ sympozjum na tem at udziału i m etod archeologii w ba daniach lubelskiego Starego M iasta oraz współpracy zainteresowanych dyscyplin w tym ważnym dziele. Sympozjum stało się okazją d o zaprezentowania dorobku lubelskiego ośrodka konserwatorskiego, a szczególnie Oddziału PKZ, oraz pod dania go pod dyskusję zebranych w liczbie o k o ło 80 osób, archeologów oraz przed staw icieli innych specjalności, historyków i architektów-urbanistów. Przy tej okazji odb yło się też w Lublinie, w dniu 10 paź dziernika, w godzinach popołudniow ych, posiedzenie R ady Naukowej ds. A rcheo logii przy ministrze Kultury i Sztuki, pod przewodnictwem prof, dra hab. W itolda H ensla, pośw ięcone problem om ochrony zabytków archeologicznych i środowiska archeologicznego Lubelszczyzny.
W programie sympozjum znalazły się na stępujące referaty:
Jan G urba, Osiągnięcia badań konserwa
torskich w archeologicznym poznaniu Lu belszczyzn y;
H enryk Gawarecki, F azy rozwoju p rze
strzennego Lublina w obrębie murów obron nych;
Jadwiga Jam iołkowska, Z a k res i znacze
nie p rac badawczych dla program u rewa loryzacji Starego M ia sta ;
Andrzej Hunicz Wybrane zagadnienia ba
dawcze w św ietle p rac wykopaliskowych na Starym M ieście;
Jadwiga Teodorowicz-Czerepińska, Proble
m atyka badań interdyscyplinarnych и> bloku VIII ( Rynek, ul. Grodzka, W. Pola, Z ło ta ) ;
Maria Supryn, Archeologia w badaniach
bloku VIII.
N a posiedzeniu R ady ds. A rcheologii doc. dr Jan Gurba — kierownik Katedry A r cheologii U M C S w Lublinie, zreferował problemy ochrony zabytków archeologicz nych na terenie Lublina i województwa lubelskiego, chełm skiego, zam ojskiego oraz bialsko-podlaskiego, a także om ów ił stan, dorobek i perspektywy rozwoju archeolo gicznego środow iska lubelskiego. O dorob ku Pracowni Archeologiczno-K onserw a torskiej PP PK Z i problematyce oraz po trzebach badań Lublina poinform ował członków R ady mgr Andrzej H unicz — kierownik P A K PKZ w Lublinie, z kolei stan archeologii w PK Z przedstawił mgr Jan Grom nicki — główny specjalista ds.
badań archeologicznych w Zarządzie PKZ. W czasie dyskusji, w ramach sympozjum i posiedzenia Rady, podjęto kwestie zwią zane z rolą archeologii w badaniach miast, podnosząc niezbędność tego rodzaju w y siłku oraz ich pełnej koordynacji w bada niach urbanistyczno-historycznych, a także w pracach projektowych przy odpow ied nim uprzedzeniu działań wykonawczo-bu- dowlanych. W nawiązaniu do wielu przy kładów (np. Zam ościa i K rakowa), gdzie prace archeologiczne prowadzone są na placu budowy, m odel lubelski dopuszcza właściwe wyprzedzenie w czasie, zapew niając tym samym — na co zwracali uwagę referenci — wykorzystanie wyników prac archeologicznych w pracach rewaloryza cyjnych. R az jeszcze podkreślono niezbęd ność wykorzystania wszelkich obserwacji archeologicznych z obszarów staromiej skich w wyniku systematycznego groma dzenia danych z w ykopów badawczych, budowlanych, wierceń i stałych ich obser wacji. Przedmiotem dyskusji były też róż nice doświadczeń poszczególnych środo wisk oraz potrzeba konfrontacji ich wyni ków , np. studiów urbanistyczno-historycz nych, z uwzględnieniem wyników badań archeologicznych w ramach prezentacji re gionalnych. Podniesiono również kwestie
związane z m etodyką badań archeologicz nych przy architekturze i niezbędność roz toczenia opieki nad kwalifikacjami bada czy. Badania te muszą odpow iadać współ czesnem u poziom ow i i w ym ogom , jak też w każdym wypadku prowadzone winny być interdyscyplinarnie. W łaściwemu p o ziom ow i badań sprzyja także ich konfron tacja na płaszczyźnie międzynarodowej, czego przykładem pozytywnym są polskie badania zagraniczne oraz współpraca in stytucji konserwatorskich. Zebrani przyto
czyli też kilka pozytywnych przykładów interdyscyplinarnej współpracy i osiągnięć m etodycznych archeologii, np. w Zam ościu i Lublinie. Wyrazili też obaw y o perspek tywy archeologii lubelskiej w obec zawie szenia działalności Pracowni A rcheolo giczno-Konserwatorskiej PKZ w Zam oś ciu i zmniejszeniu liczby studentów archeo logii w U M C S. D r hab. Jerzy Szydłowski zgłosił propozycję opracowania materia łów d o raportu o stanie archeologii pol skiej, z uwzględnieniem ochrony zabytków
archeologicznych. Podkreślono też potrze bę wprowadzenia d o programu studiów uniwersyteckich w zakresie archeologii problemów późnego średniowiecza i cza sów nowożytnych oraz m etodyki badań architektury.
Uczestnicy sym pozjum i członkow ie R ady mieli ponadto okazję zapoznania się z w y nikami prac wykopaliskow ych prow adzo nych na terenie Starego M iasta.
Jan Gromnicki
M IĘ D Z Y N A R O D O W Y PL E N E R KOW A LSTW A TR A D Y C Y JN E G O W P SZ C Z Y N IE
W dniach od 11 d o 25 czerw ca 1980 r. odbyw ał się w Pszczynie I M iędzynarodo w y Plener K ow alstw a Tradycyjnego. Został zorganizow any w ramach działalności Gru py R oboczej Krajów Socjalistycznych ds. Konserwacji Zabytków H istorii, Kultury i M uzealiów .
Podejmując pierwsze działania w zakresie szkolenia zaw odow ego kadr konserwator skich, strona polska zorganizowała Plener K ow alstw a Tradycyjnego przy wydatnej pom ocy w ładz regionalnych i Towarzystwa M iłośników Ziem i Pszczyńskiej. K om isa rzem pleneru był mgr Bolesław Szulc, za: służony m etaloplastyk i pedagog. W im prezie wzięli udział przedstawiciele z B uł garii, C zechosłowacji, N R D , a także ar
tyści polscy. W szyscy oni mają na sw oim koncie liczne prace, które zdobyły sobie uznanie nie tylko w kraju, lecz również za granicą. Ilia Iw anow K ow aczew z Buł garii zdobył srebrny i złoty medal na kon kursach w mieście Trojan, otrzym ał także w 1979 r. nagrodę „Z łoty P as” za w yko nanie zegara wieżow ego.
W ładze miasta zapewniły artystom odp o wiednie warunki pracy; w specjalnie przy gotowanych kuźniach, na oczach publicz ności wykonywali oni swe prace. M ożli wość śledzenia kolejnych faz procesu twór czego stanowiła dla licznie przychodzą cych na teren skansenu architektury drew nianej w Pszczynie turystów i m ieszkańców Pszczyny dużą atrakcję. Impreza
wzbudzi-1. Kuźnie plenerowe
2. Praca Jerzego G rądzkiego wykonana w czasie pleneru
ła także zainteresowanie prasy, radia i TV. Po zakończeniu pleneru odbyła się wysta wa połączona z wręczeniem nagród, dyplo m ów uczestnictwa i upom inków . W G alerii „ U Eliasza i Pistulki” zgrom adziło się w ie lu widzów, którzy m ogli podziw iać piękne okucia, świeczniki, kraty, podkow y. W y konane przedmioty zostały przekazane przez twórców i organizatorów pleneru na rzecz Towarzystwa M iłośn ik ów Ziem i Pszczyńskiej, stanowiąc zarazem zaczątek kolekcji, która pow stawać będzie w latach przyszłych.
Ze względu na pow odzenie imprezy, a tak że jej popularyzatorski i szkoleniow y cha rakter plener kow alstw a będzie kontynu owany.
M agdalena G umkowska
