Zbuforowanie gleb Puszczy Niepołomickiej

(1)

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXIV, N R 4, WARSZAWA 1983

BOLESŁAW ADAMCZYK, KRYSTYNA OLEKSYNOWA, JOANNA NIEMYSKA-ŁUKASZUK, MARIA DROŹDŻ-HARA, ANNA MIECHÓWKA, EWA KOZŁOWSKA, ANDRZEJ FAJTO

ZBUFOROWANIE GLEB PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ 1

Katedra Gleboznawstwa Akademii Rolniczej w Krakowie

Z badań przeprowadzonych na terenie Puszczy Niepołomickiej nad stanem sani tarnym roślinności leśnej siedlisk borowych, lasowych i olsowych wynika, że podat ność zbiorowiska roślinnego na działanie szkodliwych substancji gazowych i pyło wych aglomeracji miejsko—przemysłowych zależy nie tylko od nasilenia imisji tych związków i odległości emitora. Bardzo istotną rolę odgrywają również warunki gle b o w o — siedliskowe [1].

Stwierdzono m.in., że we względnie wyrównanych warunkach klimatycznych Pu szczy Niepołomickiej zasadnicze zróżnicowanie siedlisk i zbiorowisk roślinnych determinują stosunki litologiczno—glebowe. W tej sytuacji celowe okazały się badania nad mechanizmami odporności pokrywy glebowej na antropopresję krakowskiej aglomeracji miejsko—przemysłowej. Rozpoczęto je od rozpoznania stopnia zbuforowania podstawowych wariantów gleb siedlisk borowych, lasowych i olsowych zakładając, że odporność gleby na zmianę jej odczynu jest jednym z miarodajnych dowodów przeciwstawiania się gleb destrukcyjnym wpływom czyn ników zewnętrzych. Niniejsze badania nad zdolnościami buforowymi różnych rodza jów gleb zmierzają do wypracowania metod i sposobów zwiększania odporności środowisk przyrodniczych na antropopresję.

OPIS BADANEGO MATERIAŁU GLEBOWEGO

Próbki glebowe zostały pobrane z pięciu wybranych powierzchni reprezentujących typowe dla Puszczy Niepołomickiej gleby siedlisk borowych, lasowych i olsowych (tab. 1). Numeracja profilów glebowych pokrywa się z numeracją oddziałów leśnych. Profile 9, 207 i 243 reprezentują gleby siedlisk borowych, profil 47 — glebę siedliska lasowego (grądu), a profil 94— glebę siedliska olsowego (tab. 1).

Profil 243 obrazuje bielicę żelazistą, tworzącą siedlisko boru mieszanego świeżego (świeży wariant zespołu Pino—Quercetum). Poziom butwinowy A0F + H o miąż szości 12 cm zalega na piasku luźnym.

(2)

oo N> T a b e l a 1 C h a r a k t e r y s t y k a g l o b p o d s t . i w o . v y c h ü i e d l î s f c b o î o ; v y c I i £ l a o o w y c h P u e z c z ? N iep o îo m ickie^

C h a ra c te r iz a tio n o f soils* of b a s ic v a r ia n te c i pinewood and b ro a d le a f f o r e s t environm ents o f the 3iepołom ics f o r e s t

Nr C łgD okość P rocentow y u d z i a ł o ^ « ma f r a k c j i P С o r g a _{n ic z n y} _ogółem _{P o d ty p g le b y} _{Typ o i s d И з к а}

p r o f i l u Pl-O file Î/0. Poziota H o riz ó n De o th P e rc e n ta g e o f f r a c t i o n s 0 in cun mer l e b y /100 g me/100 e s o i l O rg a n ic ć T o ta l C/M t o i l ü n v ir o n a e n t i cm ₁_,₀_-_0,1 C, 1--0,02 <0,02 H20 SCI % su b ty p e ty p e 1 2 3 4 5 7 8 Q 10_ I 11 12 13 14

A. Gleby s i : d ] i o k box owych - L io ils сi? pinewood e rv iro n cv . n i s

243a Ao?+H A2 Bf 2 -1 2 13-23 2 4 -4 3 < ‘.3 no 95 9ô no 3 1 1 no 0 1 3 ,7 4 .0 4,ti 5 .0 3,1 3 ,3 4 .0 4 ,7 n , 3 5 ,3 3 ,1 2 6 ,8 0,6 0 ,5 1,1.: 0, 11- no 2 5 ,5 b i e l i c a ż e l a - z i a t a ir o n p o d z o l b ó r n i î a s a n y św ieży fflixed n e d iu n m o ist pinewood 9 At ßAm+2 Л1 + 2 2 -1 2 13-1-5 17-18 no no 77 no no 10 no no 13 3 ,5 3 ,3 3 »9 3 ,3 3 * 5 3 ,5 3 1 .3 3 2 .3 1 0 .3 2 6 ,4 3 ,3 2 ,5 C, 9> ■’ , 52 1 2 8 ,4 1 5 ,9 g le b a b i e l i c o - n a t o r f i a s t a p o d z o lic p e a ty e o i l bór m ieszan y w ilg o tn y 5^2 19-4S 02 11 7 4 ,2 3 ,9 6,0 - - -. 3Go , r 49-ÓO 37 10 3 4 ,6 4 ,2 4 , 2 - - -207 ’ At « l ■*tłn ’ 0°e 2-20 2 1 -4 0 < 4 0 no no Oo no no 3 no no 1 3 .4 3 .5 4 , 3 3,1 4 ,0 1-V 7 , ь 1 4 7 ,0 ь , 1 Ł Jt -• 3 1 ,3 1,10 1,45 22,8 22,4 n u rs z o w o -g le J o - wa / t o r f owo- •g le jo w a Иис k - g l e у /р е a t - - g le y m ixed m o is t pinewood 271 At - 4 5 -2 5 .< 2 5 no no no no no no 3 ,3 3 f ^ > » 1 1 3 ,'i 1 40, .7 . 4 3 ,0 3 0 ,7 1,30 1,1"' 3 3 ,1 2D,8 to rfo w a t . p r z e jś ć ./w y so k ie e a t , h i g h / t r a n s . nor raieazan y b a - g ionn y h ig h -m o o r m ixed p in e f o r e s t В . A d am cz yk i in .

(3)

cd, tabeli 1 1 2 T 4 5 6 .. 7 8 II 9 I - 10 I1 u II " 12 II " 13 ...1 1 14 В. G leba s i e d l i s k a la so w e g o - S o i l b r o a d l e a f f o r e s t e n v iro n n e n t 47 Ai gA ^/B / Go+r 1-6 7-2 3 8 4 -1 4 2 30 25 11 28 25 38 42 50 51 5 , 2 5 .1 5 .2 4 ,6 4 .2 4 .3 3 2 ,7 3 3 ,9 2 1 ,3 5 ,9 1 .8 0 ,3 9 0 ,2 3 1 5 ,1 7 ,7 b r u n a tn a w yłu gow ana, o g le - jo n a le a c h e d brow n, g le y e d l a в w ilg o tn y D o ls t b r o a d l e a f f o r e s t

С• G le b a s i e d l i s k a olaow ego S o i l o f ald e rw o o d e n v iro n n e n t

94 . DG 0 -4 4 <"44 no 96 n a 3 no 1 6 ,3 6 ,5 6 ,1 6 ,0 1 2 9 ,0 4 , 0 2 7 ,1 1,3 3 2 0 ,4 m u rs z o w o -to r-fowa e u t r o f i c z n a e u t r o p h i c m u ck y -p eat o l e je e io n o w y a s h - a ld e rw o o d

Uwaga - IT o tlc e ; no,, - n i e oznaczano no - '.u n d eterm in ed

T - pojem ność kom pleksu s o rp c y jn e g o T - baoe exchange c a p a c i t y Z b u fo ro w a n ie gle b P u sz cz y Ni ep oł om ick iej

(4)

84 В. Adamczyk i in.

Profil 9 prezentuje glebę bielicową torfiastą—siedlisko boru mieszanego wilgot nego (wilgotnego wariantu zbiorowiska Pino—Quercetum). Poziomy A t —gAm+2 o łącznej miąższości około 16 cm zalegają na piasku słabo gliniastym, przechodzącym na głębokości 48 cm w piasek luźny (tab. 1).

Profil 207 reprezentuje z kolei oligotroficzną glebę torfowo—glejową, która — — podobnie jak gleba w rejonie profilu 9 — tworzy siedlisko boru mieszanego wilgot nego (wilgotny wariant zespołu Pino—Quercetum). Poziom zmurszałego torfu A t+m sięga do około 40 cm, a poniżej zalega piasek luźny.

Profil 47 ilustruje glebę brunatną wyługowaną, tworzącą siedlisko wilgotnego wariantu lasu liściastego (grądu niskiego) z podzespołem roślinnym Tilio—Carpine- tum stachyetosum. W glebie tej występuje poziom próchnicy mullowej A u a ponadto substrat glebotwórczy tworzy gilna średnia na przejściu do gilny ciężkiej.

Profil 94 obrazuje glebę torfową eutroficzną, tworzącą siedlisko olsu jesiono wego z cechami siedliska łęgowego (przejściowego zbiorowiska między zespołami

Rys. 1. Buforowość poszczególnych poziomów bielicy żelazistej (profil 243)

1— krzywa teoretyczna, 2-J — piasek luźny, 4 — piasek luźny z iluwium żelazistym, 5 — poziom butwinowy

Buffering of the separate horizons of an iron podzol soil (profile No. 243)

(5)

Zbuforowanic gleb Puszczy Niepołomickiej ₈₅

Caricielongatea—Alnetum,Frcmno-Ulmetumcampestrisi Circaeo—Alnetum). Poziom zmurszałego torfu miąższości 44 cm zalega na piasku luźnym.

Zdolności buforowe gleby oznaczono w układzie profilowym analizując materiał glebowy pochodzący ze wszystkich poziomów genetycznych danego płatu gleby.

METODYKA BADAŃ

D o określenia buforowości badanych gleb zastosowano metodę A r r h e n iu s a [2] w modyfikacji B ren n era [3] i K a p p e n a [4]. Polega ona na zadawaniu określo nej ilości gleby zwiększającą się ilością 0,1 N HCL, a następnie po 24 godzinach mierzeniu pH potencjometrycznie. Zdolność buforującą gleby można określić ilością

Rys. 2. Buforowość poszczególnych poziomów gleby bielicowej torfiastej (profil 9)

1 — krzywa teoretyczna, 2 -3— piasek luźny, 4— piasek próchniczny (około 15% próchnicy murszastej),

3 — piasek gliniasty lekki z domieszką około 4% próchnicy, 6 — poziom butwinowo—torfiasty

Buffering of the separate horizons of a peaty podzolic soil (profile No. 9)

1— theoretic curve, 2-3 — loose sand, 4— humic sand (about 15% of mucky humus),

(6)

kwasu lub zasady potrzebną do zmiany pH jednego dm3 gleby o jednostkę. D o obli czeń pojemności buforowej В gleb zastosowano wzór używany w chemii fizycznej do obliczania pojemności buforowej różnych roztworów:

A b B = Â p H gdzie:

A b—ilość gramorównoważników mocnego kwasu (lub zasady) potrzebna do zmia ny odczynu w 1 dm3 badanej gleby,

4 p / / = różnica pH odpowiadająca Ab.

Rys. 3. Buforowość poszczególnych poziomów gleby murszowo (torfowo)—glebowej (profil 207)

1 — krzywa teoretyczna, 2 —. piasek luźny, 3-4 — poziom murszowo—torfowy

Buffering of the separate horizons of a muck (peat)—gley soil (profile No. 207)

1 — theoretic curve, 2 — loose sand, — muck- peat horizon

Pojemność buforowa została wyznaczona dla 18 poziomów genetycznych 5 profi lów glebowych (rys. 1-5, tab. 2), reprezentujących warianty gleb o różnym składzie mechanicznym i różnej zawartości substancji organicznej.

(7)

Zbuforowanie gleb Puszczy Niepołomickiej 87

OMÓWIENIE WYNIKÓW

Za miarę zdolności buforującej gleby można przyjąć stopień nachylenia krzywej względem osi odciętych (rys. 1-5); im mniejszy jest stopień nachylenia krzywej, tym większa jest zdolność buforowa danej gleby.

Wartości pojemności buforowej obliczono dwoma sposobami (tab. 2, kolumna 4). W przypadku ”a“ na każdej krzywej począwszy od punktu odpowiadającego

odczy-Rys. 4. Buforowość poszczególnych poziomów gleby brunatnej wyługowanej średnio oglejonej (profil 47)

/ - krzywa teoretyczna, 2 - glina ciężka pylasta, 5 — pylasta glina średnia z domieszką około 7%

próchnicy, 4 - glina średnia/ciężka z domieszką około 3% próchnicy

Buffering of the separate horizons of a leached brown soil, k

medium gleyed (profile No. 47)

1 — theoretic curve, 2 — very-fine-sandy heavy loam, 3 — very-fine sandy medium loam With some 7%

o f humus, 4 — medium/heavy loam with some 3% o f humus

nowi gleby w czystej wodzie — wyróżniono odcinki, dla których różnica rzędnych wynosiła jednostkę pH (z kilkoma wyjątkami, kiedy była ona mniejsza), a różnica odciętych po wyrażeniu w m.e. kwasu lub zasady na 1 dm3 gleby odpowiadała poje mności buforowej (tab. 2, kolumny 4-8). W przypadku ” b“ całkowitą ilość dodanego

(8)

T a b e l a 2 oooo Го^еглпосс buforow a g leb TussscBy Jliepołom ockic j

B u ffer c a p a c ity o f e o i l e o f the Uiepołomice f o r e s t

Numer p r o f i l u P r o f i l e No. Poziom HoriZQÄ G ę sto ść O b ję to śc io w a B u lk d e n s i t y W ersja* * V e rsio n * * Z p. k r e s pH pH ra n g e /Н С 1/ ne HC1 d m \ p l l ZakreB pH pH ra n g e /NaOH/ mft TlaOH dm"*• pH P o d ty p g le b y S o il s u b ty p e Typ s i e d l i s k a E nv iro n m en t ty p e i 2 __ 4 î> 6 1 8 ... 9 ■ 10 ---243* Aoï+H 0 ,3 5 a Ъ 3 .8 - 2 ,8 2 . 8 - 2 ,5 2 ,5 -3 ,8 27,8 138,9 5 3 ,4 3 .8 - 4 ,8 3 .8 - 4 ,8 55.6 55.6 b i e l i c a ż e la s iG ta iro n podzol b<3r micsnany świeży mixed med iu n m oist pinewood À2 1 .2 5 a Ъ 4 , Q-3,0 3 .0 - 2 ,0 4 .0 - 1 ,7 12,5 5 0 ,0 54i3 4 .0 - 5 ,0 5 .0 - 6 ,0 4 .0 -1 1 ,8 7 ,5 0 ,7 16,0 ВГ •1,54 a b 4 .2 - 3 ,2 3 .2 - 2 ,3 4 .2 - 2 ,3 13,8 70,1 40,5 4 .2 - 5 ,2 5 .2 - 6 ,2 4 i2 -8 ,1 6 ,5 18,5 1 9,7 ВС 1 .5 4 a Ъ 4 .7 - 3 ,7 3 .7 - 2 ,3 4 .7 - 2 ,3 8 .5 37 ,7 -30,8 4 .7 - 5 ,7 5 ,7 r 6 ,7 4 .7 -1 1 ,6 1 ,5 2 ,3 11,1 At 0 ,5 0 a 3 ,3 - 2 ,3 100,0 3 ,3 - 4 ,4 3 3,0 4 ,4 - 5 ,3 66,0 g le b a b i e lic o w o - bór m ieszany b • 3 ,3 - 2 ,3 100,0 *3 ,3 -5 ,3 50,0 t o r f i a a t a w ilgotny 0 ,8 3 a 3 ,6 - 2 ,6 6 7,0 3 ,6 - 4 ,6 20,0 2 ,6 - 2 ,0 143,0 4 * 6 -5 ,6 18,3 Ъ 3 ,6 - 2 ,0 104,0 3 ,6 - 7 ,9 38,8

*3 _A1t2 1 ,5 4 & 4 ,0 -3 ,1 3 0,8 4 * 0 -5 ,0 •21,6 p o d z o lic p eaty mixed m oiat 3 ,1 - 2 ,1 123,0 5 ,0 - 6 ,0 4 0 ,0 s o i l pinewood Ъ 4 , 0 - 2 , t e o ,8 4 ,0 - 8 j 1 3 7 ,6 В . A d am cz yk i in .

(9)

1_______________2______________I_____________ $_____________ 5______________ 6 7______________ 8__________________ 9____________________ 10________ gA^ 1 ,5 4 a 4* 2 -3 » 2 18 ,4 4 , 2 - 5 , 2 14,4 g l e b a b i e l i c o w o - b ó r m ie s z a n y 3 . 2 - 2 , 2 5 8 , 4 5 , 2 - 6 , 2 10,8 - t o r f i a s t a w i l g o t n y 5 ^ 4 , 2 - 1 , 8 _________(> 4 ,0________ 4 , 2 - 1 1 , 8 _________2 0 , 2 ____ p o d z o l i c p e a t y mixed moisi BGQ+r 1 , 5 4 а 4 , 2 - 3 , 2 6 , 9 4 , 2 - 5 , 2 4,6' s o i l pinewood 3 . 2 - 2 , 1 3 9 , 2 5 , 2 - 6 , 2 5 , 4 __ b 4 , 2 - 1 , 7 3 0 ,8 4 , 2 - 1 1 , 3 1 0 ,8 0 , 4 0 n 3 , 2 - 2 , 2 7 5 , 5 3 , 2 - 4 , 2 5 6 , 6 m u rs s o w o - g le jo w a / 2- 2 0 cm b 3 , 2 - 2 , 1 0 5 , 8 3 , 2 - 4 , 6 6 7 , 4 / t o r f o n o - g l o j o w a 2 0 7 At+m 0»48 a 3 , 5 - 2 , 5 7 6 , 9 3 , 5 - 4 , 5 4o70 20 -40 cm b 3 , 5 - 2 , 3 8 0 , 1 3 , 5 - 5 , 1 6 0 ,1 m u c k g l c y / p o a t -DG0 1 , 5 4 a 4 , 5 - 3 , 5 6 , 2 4 , 5 - 5 , 5 3 , 8 ~c l c y 3 . 5 - 2 , 5 2 1 , 5 5 , 5 - 6 , 5 5 , 4 I b 4 , 5 - 1 , 9 2 9 , 6 4 , 5 - 1 1 , 4 11,1

i

A 1 0 , 8 0 a 5 , 2 - 4 , 1 3 2 , 0 5 , 2 - 6 , 2 3 8 , 4 4 . 1 - 3 , 3 6 0 , 0 6 , 2 - 7 , 1 2 5 , Ь Ъ 5 , 2 - 3 , 3 42,1 5 , 2 - 7 , 8 30, 8 b r u n a t n a wyl ugo -47 gAj/ В / 1 ,1 0 а 5 , 0 - 4 , 1 2 2 , 2 5 , 0 - 6 , 0 33, w a n a, o g le Jon a l a s w i l g o t n y 4 . 1 - 3 , 6 6 7 , 0 6 , 0 - 6 , 7 3 1 , 7 l e a c h e d brown, m o i s t b r o a d l e a f b 5 , 0 - 3 , 6 3 9 , 7 ' 5 , 0 - 6 , 7 3 2 , 7 g l e y e d f o r e s t G0 +r 1, 2 0 a 5 , 1 - 4 , 2 13,1 5 , 1 - 6 , 1 14,1 4 . 2 - 3 , 1 4 2 , 8 6 , 1 - 7 , 1 " 5 , 9 _______________ b 5 , 1 - 3 , 1 2 9 , 4 5 , 1 - 8 , 7 16,3 At+ffl 0 , 6 7 a 6 , 1 - 5 , 1 5 9 , 3 6 , 1 - 7 , 1 53 ,3 5 , 1 - 4 , 5 1 1 4 , 3 7 , 1 - 8 , 2 7 2 , 7 b 6 , 1 - 4 , 5 8 3 , 4 6 , 1 - 8 , 2 6 3 , 5 in u ro z o w o -t o r fo - o l n j e s i o n o w y S4 DG 1 , 5 4 a 6 , 6 - 5 , 6 1 , 5 6 , 6 - 7 , 6 0 , 0 ла e u t r o f i c z n a 5 . 6 - 4 , 6 3 , 8 7 , 6 - 8 , 6 1 , 5 e u t r o p h i c a a h - a l d e r w o o d 4 . 6 - 3 , 6 6 , 8 8 , 6 - 1 0 , 8 5 , 8 muck y-p ca t 3 . 6 - 1 , 8 3 3 , 3 1 0 , 8 - 1 1 , 8 6 1 , 5 b 6 , 6 - 1 , 8 1 6 , 0 6 , 6 - 1 1 , 8 1 4, 0 x MegagTaa/metr^ * * W e r s ja - dwa sp o so b y o b l i c z e n i a p o j e m n o ś c i b u f o r o w e j a i. b V e r s i o n - two méthode o f c a l c u l a t i n g t h e b u f f e r c a p a c i t y a and b

Z b u fo ro w a n ie gle b P u sz cz y N ie p o ło m ic k ie j 8 9 cd* t a b e l i 2

(10)

kwasu lub zasady podzielono przez różnicę pH i wyrażono w m. e. kwasu na 1 dm3 gleby i jednostkę pH.

Porównanie wyników otrzymanych sposobem ”a“ dla różnych odcinków krzywej oraz globalnej pojemności buforowej otrzymanej sposobem ”b“ wskazuje, zgodnie z teoretycznymi przewidywaniani, na zależność pojemności buforowej od zakresu

Rys. 5. Buforowość poszczególnych poziomów gleby torfowej torfowiska niskiego (profil 94)

i — krzywa teoretyczn a, 2 — piasek luźny, 3 — to rf

Buffering of the separate horizons of a peat soil (on low moor-profile No 94) 1 —i th eoretic curve, 2 — lo o se sand, 3 — peat

stężeń kwasu lub zasady w badanych glebach. Wyniki oznaczeń buforowości sposo bem ”a“ mają znaczenie praktyczne. Wyrażają one odporność gleby na niewielkie zmiany (od ± 1 do ± 2 pH) jej odczynu, mieszczące się w zakresie modyfikacji pH wywołanych celowo lub spowodowanych oddziaływaniem toksycznych związków zanieczyszczających (polutantów). Można stąd wnioskować o podstawowej odporno ści środowiska glebowego na te czynniki.

(11)

Zbuforowanie gleb Puszczy Niepołomickiej 91

Na każdej z rycin, przedstawiających krzywe buforowości poszczególnych pozio mów genetycznych badanych gleb, wykreślono krzywą teoretyczną (dla układu nie wykazującego zdolności buforujących) zależności pH od wprowadzonej ilości 0,1 N H C llu b 0,1 N N aO H . Umożliwia to wizualną ocenę buforowości poszczególnych poziomów genetycznych przez porównanie odpowiednich wykresów empirycznych a krzywą teoretyczną.

We wszystkich profilach badanych gleb zaznacza się ogólna prawidłowość glo balnej pojemności buforowej, a mianowicie:

— poszczególne poziomy genetyczne wykazują większą odporność na odziałanie «- kwasów niż zasad,

— próchniczne poziomy powierzchniowe A t, A0F + A H , A t+m mają znacznie wyższą pojemność buforową niż poziomy mineralne. Kształt krzywych buforowych dla tych poziomów i ich nachylenie względem osi odciętych są bardzo zbliżone we wszystkich badanych profilach z wyjątkiem profilu 47 (rys. 1-5); profil ten reprezentuje glebę brunatną wyługowaną z próchnicą mullową (poziom A t) o znacznie mniejszej zawar tości substancji organicznej.

Analizując szczegółowo uzyskane wyniki oznaczeń zdolności buforującej bada nych gleb w układzie profilowym i jej zróżnocowanie związane z zachodzącymi pro cesami glebotwórczymi, jak tworzenie się różnych form próchnicznych połączeń che- latowych (próchniczno—żelazistych) oraz ich migracja i wytrącanie w odpowiednich poziomach genetycznych, zauważono, że:

— procesowi tworzenia się bielicy żelazistej (profil 243) towarzyszy chelatowanie jonowych form żelaza i przemieszczanie tych związków z górnego poziomu A 0F + H do żelazisto—piaszczystego poziomu 2?/5 gdzie stwierdzono wyraźne nagromadzenie związków żelaza inkrustujących ziarna kwarcu. Takim przebiegiem procesu glebo- twórczego można by tłumaczyć podwyższoną pojemność buforową poziomu Bf (40 me/dm3/pH) w stosunku do czystego piasku (16 me/dm3/pH),

— inaczej przedstawia się pojemność buforowa gliniastej gleby brunatnej wyługo wanej—średnio oglejonej (profil 47), nie posiadającej poziomu butwinowego czy murszowego, lecz poziom próchniczy z próchnicą muli—A t . Globalna pojemność buforowa w poszczególnych poziomach tej gleby wynosi: A 1 — 42 me/dm3/pH, A x(B)g — 40 me/dm3/pH, G0+r — 29 me/dm3/pH. Obniżenie pojemności buforowej w poziomie A t (w porównaniu z poziomami torfowymi A t, butwinowymi A0F + H i murszowymi Am) wynika głównie z mniejszej zawartości w tym poziomie С org. (tab. 1).

Przeprowadzone badania wyjaśniają częściowo mechanizm różnej odporności gleb na presję skażeń miejsko—przemysłowych i wskazują na celowość dalszych prac nad zagadnieniem odporności gleb Puszczy Niepołomickiej na antropopresję.

Z dotychczasowych badań wynika, że poszczególne płaty gleb Puszczy Niepołomi ckiej różnią się m.in. stopniem zbuforowania. W labilnych glebach piaszczystych jedyną osłonę dobrze zbuforowaną stanowi poziom butwinowy A0F + H . Nie należy zatem przyśpieszyć jego mineralizacji przez obniżanie zwierciadła wód gruntowych, czy też przez intensywne wapnowanie [1].

(12)

LITERATURA

[1] A dam czyk В. i in.: Podstawy i wskazówki przebudowy kompleksu leśnego Puszczy Nie- połomickiej. Kraków 1978.

[2] A rrhenius О.: Kalkfrage der Bodenreaktion und Pflanzenwachstum. Leipzig 1926. [3] Brenner W.: Untersuchungen über der Bodenreaktion, Filand, Verh. 2, Komm. Intern.

Bodenk. Ges. Groningen 1926, A, 48. [4] K appen H.: Die Bodenazidität. Berlin 1929.

Б. АДАМЧИК, K. ОЛЕКСЫН, Я. НЕМЫСКА-ЛУКАШУК, M. ДРОЖДЖ-ХAPA, A. МЕХУ BKA, Э. КОЗЛОВСКА, A. ФАЙТО БУФЕРНОСТЬ ПОЧВ НЕПОЛОМИЦКОЙ ПУЩИ Кафедра Почвоведения Сельскохозяйственной академии в Кракове Р езю м е В рамках комплексных исследований по устойчивости почв Неполомицкой пущи к дей ствию газовых и пылистых веществ Краковской городско-промышленной агломерации авторы исследовали буферную ёмкость 18 основных горизонтов 5 выбранных почвенных профилей, представляющих боровые, лесные и ольховые местообитания. Установлено, что отдельные пласты почв Неполомицкой пущи разнятся степенью-буферности. Буферность песчаных почв боровых местообитаний и торфяных подстеленных песком ольховых место обитаний зависит в первую очередь от содержания органического вещества (рис. 1-3, 5), а в случае суглинистой почвы лесного местообитания — от содержания илистого вещества (рис. 4). В лабильных песчаных почвах единственным хорошо буферированным покровом явля ется горизонт сырого гумуса. Поэтому не следует ускорять темпов его минерализации путем снижения зеркала грунтовой воды или интенсивного известкования.

В. ADAMCZYK, К. OLEKSYNOWA, J. NIEMYSKA-ŁUKASZUK, М. DROŻDŻ-HARA, A. MIECHÓWKA, Е. KOZŁOWSKA, A. FAJTO

BUFFERING OF THE SOILS IN THE NIEPOŁOMICE FOREST

DEPARTMENT OF SOIL SCIENCE, AGRICULTURAL UNIVERSITY, KRAKÓW

Summary

In the course of complex investigations on the resistance of the soils of the Niepołomice Forest to the effects of gases and dusts of the Kraków municipal and industrial agglomeration the authors tested the buffer capacity of 18 chief horizons from 5 selected soil profiles representing the environ ments of pine forest, deciduous forest, and alderwood. They ascertained that the separate areas of soils in the Niepołomice Forest differ among others by their degree of buffering. The latter in sandy soils of oak-pine forest and peat-on-sand soils of alder wood, depends chiefly on the content of organic matter (Fig 1-3, 5) m sandy soils of pine forest as well as peat-on-sand soils of alderwood, and in the case of a loamy soil of the decidous forest it depends among other on the content of the cly subsance (Fig 4).

In the labile sandy soils the only well-buffered screen is made up by the raw humus horizon, Therefore it is not expedient to accelerate its mineralization by a lowering of the ground water table or by intensive liming

Prof, dr hab, Bolesław Adamczyk Katedra Gleboznawstwa AR Kraków, al, Mickiewicza 21