Andrzej F. Dziuba
"Kościół i prawo. Materiały
pomocnicze do nauki prawa
kanonicznego", pod red. Józefa
Krukowskiego, Lublin 1981 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 26/1-2, 299-301
R E C E N Z J E
P ra w o K anoniczne 36 (1983) n r 1—2
Kościół i prawo. M ateriały pomocnicze do nauki prawa kanonicznego pod redakcją ks. Józefa K r u k o w s k i e g o , Lublin 1981, Katolicki
U niw ersytet Lubelski, s. 260
S obór W a ty k a ń sk i II m im o, ja k się zw ykło p odkreślać, swego p a s to raln e g o c h a ra k te ru i celu poprzez sw e d o k u m e n ty w y w a rł ta k że w y raź n y w p ły w n a całość d o k try n y p ra w n e j K ościoła. Szczególny p rz e ja w d ziała n ia D ucha Ś w iętego n a te j płaszczyźnie życia K ościoła d a je się zauw ażyć w okresie posoborow ym . W szystkie one z m ie rz a ją zaś do całościow ego zb io ru p ra w a kościelnego w n o w y m kodeksie.
N a p rz e strz e n i całych dziejów K ościoła d aje się zaobserw ow ać bard zo w y ra źn e jego zw iązanie z praw em . Istn ie je w ty m w zględzie sw oiste w spółistnienie. M ając n a uw adze te n w łaśn ie fa k t W ydział P ra w a K a nonicznego K U L rozpoczyna w y d aw an ie iseriii o patrzonej ty tu łe m K o śc ió ł i praw o. P u b lik a c ja ta m a ukazyw ać najn o w sze analizy polskich k an o - n lstó w w za k re sie d o k try n y p ra w n e j Kościoła. P ierw szy itom te j serii sta n o w i in te re s u ją c e o pracow anie k ilk u n a stu auto ró w , zg ru p o w an e w o k ó ł czterech g ru p te m aty czn y ch : z te o rii p raw a, z d ogm atyki p raw a, sp raw o zd a n ia i z p ra k ty k i sądow ej.
Całość opraco w an ia o tw ie ra przedm ow a ks. J. K rukow skiego, D ziekana w spom nianego w yżej W ydziału. N astęp n ie zam ieszczono w ykaz skrótów . P ierw sza g ru p a te m a ty c z n a pośw ięcona te o rii p ra w a z a w iera opraco w a n ia ks. M. S tasiak a , P r o b le m m o d e li e k le z ja ln y c h w b u d ow ie teorii praw a k o ścieln eg o , ks. J. K rukow skiego, K o n c e p c ja praw czło w iek a i ks. A. K okoszki, A k t a d m in istra cy jn y a a kt norm atyw n y (różnice m a te rialne).
N ato m ia st w b lo k u te m aty cz n y m o p atrzonym ogólnym ty tu łem , z do g m a ty k i p ra w a um ieszczono a rty k u ły ks. J. B a k alarza , Posoborow a r e form a k o śc ie ln e j d y scy p lin y p o k u tn e j, ks. Z. Grotcholewskiego, D e k la ra cja S y g n a tu ry A p o s to ls k ie j na tem a t w ła ściw o ści sądów k o śc ie ln y c h w S ta n a ch Z je d n o c z o n y c h A m e r y k i P ó łn o cn e j, ks. H. M isztala, P o ję c ie b e a ty fik a c y jn y c h i k a n o n iza cy jn y ch spraw h istory czn y ch , k s. P. P ałki, Z a sa d n icze ró żn ice m ięd zy p raw em m a łże ń sk im K o śc io ła k a to lick ieg o o b rzą d k u ła ciń sk ieg o a p raw em K o ścio ła p raw osław n ego i ks. M. Roli, W artość zgody m a łże ń s k ie j p o d ejm o w a n ej ze św iadom ością niew a żn o ści m a łżeństw a . G en eza kan. 1087.
W ra m a c h sp raw o zd ań zam ieszczono in fo rm ac je ks. E. P rzek o p a Z prac zesp o łu k o n su lto rów „D e p ro c essib u s” (w ra m a c h refo rm y K o d ek su W schodniego P ra w a K anonicznego), ks. W. G óralskiego, P r o je k t k się g i III „D e E cclesia e m u n ere d o cen d i” now ego K o d e k s u Praw a K a non iczn eg o i bp. W. W ójcika, Z zag a d nień k o ścieln eg o praw a m a try m onialnego.
300 R ecenzje [2]
G ru p a za ty tu ło w a n a z p ra k ty k i sądow ej za w iera ty lk o uw agi ks. J. G rzyw acza, N iek tó re p ro b le m y dotyczące sądów b iskupich.
W y d a je się, iż n aw e t ta k schem atyczny obraz z a w arto śc i treściow ej prezen to w an eg o opraco w an ia u k a z u je bogactw o p o d ję ty ch zag ad n ień i tem ató w . O pracow ania te są ty m cenniejsze, iż w yszły one spod pióra sp e cja listó w d anych zagadnień, k tó rzy udow odnili już w ielo k ro tn ie sw e k o m p e ten c je w p ostaci arty k u łó w , p ra k ty k i sądow ej czy d y d ak ty k i na k a te d rz e u n iw ersy te ck iej. T em a ty k a w ielu opracow ań w y k ra cz a znacz n ie poza ściśle praw o^kanoniczne pole z a in te re so w ań badaw czych. Z konieczności bliższej an a liz ie p o d d an e zostanie ty lk o jed n o opraco w anie, a m ianow icie a rty k u ł ks. J. B ak alarza, tr a k tu ją c y o dyscypli n ie p o k u tn e j K ościoła.
A u to r zw rac a n a jp ie rw uw agę n a p o trzeb ę refo rm y w zak resie d y scy p lin y p o k u tn e j, u k a z u ją c jej p o trzeb ę oraz h istoryczny przebieg w poszczególnych etapach, do k o n sty tu c ji P aen item in i. A n alizu ją c b li żej zasady odnoiwy w te j m a te rii u św ia d am ia n a jp ie rw obow iązek po k u ty i to od stro n y p ra w a Bożego oraz dyscypliny kościelnej. W r a m a ch n a tu ry p o k u ty ks. B a k alarz om ów ił jej relig ijn y i n a d p rz y ro dzony, w ew n ętrz n y i z e w n ętrzn y c h a ra k te r. W ra m a c h uw ag o za sa d ac h odnow y p o d ją ł jeszcze te m at, sposoby p o k u ty : zasady p a s to ra ln e i za sa d y kanoniczne.
K o lejn y m trze cim p u n k cie o p raco w an ia om ów iony został zak res zo b o w iązań pokutnych. Idzie tu o czas, form y i podm iot tego obow iąz ku. G dy idzie o czas to w y ró żn ia on, zgodnie z now ym p ra w o d a w st w em , okres i dni pokuty. S tosow nie do n ich om aw ia form y p o k u ty w w ielk im poście oraz w dniach po k u tn y ch . W ty m o sta tn im za g ad n ie n iu oddzielnie an a liz u je fo rm ę pow szechną i p a rty k u la rn ą .
N astęp n ie om ów iony został w alo r zobow iązań p o kutnych. A u to r u k a z u je k w estię tę n a jp ie rw w dyscyplinie kodeksow ej, n a stę p n ie k o n sty tu c ji P a en item in i oraz w d e k la ra c ji K o n g re g ac ji Soboru.
W reszcie w osta tn ie j g ru p ie p o d jęty ch za g ad n ień om ów ione zostały k o m p e te n tn e w ładze w dyscyplinie p o k u tn ej. S ą to w edług w ylicze n ia a u to ra kolejno: papież, k o n fe re n c je biskupów , b isk u p i, proboszczo w ie i przełożeni in sty tu tó w życia konsekrow anego. O czyw iście w y stę p u ją c e tu osoby p ra w n e w za k re sie w sp o m n ian ej w ładzy należy ro zum ieć w sensie uży w an y m przez p ra w o kościelne, ta k gdy idzie o pod m iot ja k i ich za k res u p ra w n ie ń .
Z ap rezen to w an y przegląd w sk a z u je n a szerokie p o tra k to w a n ie om a w ianego zagadnienia. A rty k u ł te n stan o w i stu d iu m h isto ry c zn o -p ra w - no-teologiczne. P rz y an a liz ie w ielu fa k tó w p ra w n y c h a u to r dość u m ie ję tn ie posłużył się b o g atą lite r a tu r ą przedm iotu. Z w łaszcza cen n e są odniesienia do doku m en tó w w ich e tap a ch przedprzygotow aw czych i przygotow aw czych oraz z sam ej d y sk u sji n a nim i. Te źródła d a ją a rty k u ło w i d o b rą bazę oraz w iarygodność p rez en to w an y c h m yśli, zw ła szcza historycznych. W reszcie u k a z u ją one rozw ój i d o jrze w an ie św ia
[3] R ecenzje 301 domości K ościoła w dan ej kw estii. S tan o w ią ta k ż e przegląd b o gactw a jego pluralizm u-, odpow iadającego poszczególnym k u ltu ro m , a w ra z z n im i specyficznym problem om p a s to ra ln y m a n a w e t praw n y m . W n ie k tó ry ch m iejscach a u to r n ie sięgnął je d n a k do now szych opracow ań teologicznych. P rzy k ład o w o w y k o rz y sta n e p o dręczniki teologii m o ra l n e j (por. s. 8;5) są z b y t sta re w sto s u n k u do om aw ianego p ro b lem u i form y jego p rze d staw ie n ia .
W arto jeszcze zw rócić uw agę n a pew n e elem en ty fo rm a ln e o p ra cow ania. W p rzy p isa ch w y stę p u ją n ie p ełn e i n ie d o k ład n e opisy b i b lio g raficzn e cy to w an y ch pozycji, czy w reszcie b r a k k o n sek w en cji w za k re sie p rz y ję ty c h za sa d (por. np. przyp. 59, 78, 109, 1189, U95, 296). P ew n e p artie, ty lk o w ra m a c h om aw ianego a rty k u łu są nieczytelne, zw łaszcza p rzypisy (por. np. s. 92, 93). W y d a je się, iż w sp o m n ian y ch b ra k ó w m ożna było u n ik n ą ć p rze p ro w ad z ają c odpow iednią k o re k tę a u to rsk ą , a ostatecznie n ależało zam ieścić odpow iednią erratę .
Całość o p raco w an ia ks. B a k a la rz a stan o w i sy n te ty c zn o -an a lity c zn e stu d iu m zagadnienia, k tó re przeszło szczególnie w idoczną refo rm ę i p rze o b ra żen ie p ra w n e ja k i życiowe. O pracow anie to w form ie sto sunkow o p rz e jrz y ste j u k a z u je rad zen ie się i d o jrzew an ie idei, p ro blem ów oraz w y ro sły ju ż owoc w p o staci d o konanej d otąd reform y. A rty k u ł je st in te re su ją c y m m a te ria łe m nie ty lk o dla k anonisty, lecz ta k ż e i d la teologa, zwłaiszcza moralisity. A u to r m im o, iż zn a n y je st ja k o sp e c ja lista z z a k resu p ra w a m igracyjnego, i tu okazał się do b ry m sy stem aty k iem . O pracow aniem ty m ks.. B a k alarz o d d aje ce n n ą przy słu g ę w ykładow com p ra w a kanonicznego, co z re sztą je st p rze z naczeniem całej serii, ja k i teologii m o raln ej. A rty k u ł te n bow iem m ożna polecić, zw łaszcza w n ie k tó ry c h p a rtia c h , ja k o le k tu rę u z u p e ł n ia ją c ą alu m n o m w yższych se m in a rió w duchow nych.
O ceniając pozy ty w n ie całość w ydanego opraco w an ia zbiorow ego, n a leży żyw ić n adzieję, iż w spom niane w przedm ow ie zam ie rz en ie k o n ty n u a c ji se rii zn ajd zie szybkie p o tw ierd zen ie w k o le jn y ch to m ik ac h oczekiw anych z dużym zain tereso w an iem . S e ria ta, ja k się w y d aje, •sitanowi dla p raco w n ik ó w n au k o w y ch W ydziału P ra w a K anonicznego K U L, obok jednego co ro k u zeszytu R oczników Teologdiczno-Kanonicz- nych, k o le jn ą m ożliw ość p u b lik a c ji w łasn y ch b ad ań . M ały je d n a k n a k ła d (500 egz.) stanow i w y ra ź n ą b a rie rę w m ożliw ościach d o ta rc ia
K ościoła i praw a do w szystkich za in te re so w an y c h , ta k ż e i za g r a
nicą. Tu w a rto n ad m ien ić o konieczności streszczeń obcojęzycznych w szy stk ich p u b lik o w a n y ch opracow ań.
W itając z zadow oleniem now ą se rię w ydaw niczą należy życzyć je j re d a k c ji oraz w szy stk im au to ro m i w spółpracow nikom je j rozw oju i zdobycia w łaściw ego m iejsca w polskich w y d aw n ic tw ac h p ra w n o - -historycznych.
