A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA LITTERARIA 2 7 , 1989
K v a y e s t o f А . КиояуН акъ
IM BANNE DER DEUTSCH-SLAWISCHEN KULTURBEZIEHUNGEN PROF. DR. MICHAŁ CIEŚLA ZUM 8 0 . GEBURTSTAG
D e r b e d e u t e n d e F o r s c h e r d e r K u l t u r g e s c h i c h t e u n d n a m h a f t e G e r m a n i s t , P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a v o n d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a -w a , b e g i n g am 2 6 . J u l i 1 9 8 7 s e i n e n 8 0 . G e b u r t s t a g . S e i t e i n i g e n J a h r z e h n t e n b e s t i m m t P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a w e s e n t l i c h d i e E n t w i c k l u n g d e r p o l n i s c h e n l i t e r a r w i s s e n s c h a f t - l i c h e n u n d l a n d e s k u n d l i c h e n G e r m a n i s t i k . P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś - l a s J u b i l ä u m , • d a s z u g l e i c h e i n M a r k s t e i n d e r p o l n i s c h e n W i s -s e n -s c h a f t i -s t , i s t e i n g e e i g n e t e r A n l a B , a n s e i n e r e i g n i s -r e i c h e s - L e b e n u n d s e i n e e r f o l g r e i c h e w i s s e n s c h a f t l i c h e L a u f -b a h n z u e r i n n e r n * . M i c h a ł C i e ś l a w u r d e am 2 6 , J u l i 1 9 0 7 i n N e v e s i n j e ( B o s n i e n u n d H e r z e g o w i n a ) a l s S o h n e i n e s h o h e n B e a m t e n d e r k . u . k . Ö s t e r -r e i c h i s c h e n M i l i t ä -r p o s t g e b o -r e n . I n d e n J a h r e n 1 9 1 4 - 1 9 1 9 b e -s u c h t e e r d i e d e u t -s c h e G r u n d s c h u l e i n T u z l a ( B o s n i e n ) . 1 9 1 9 z i e h t e r m i t s e i n e n E l t e r n n a c h P o l e n um , wo e r p o l n i s c h e Gym-n a s i e Gym-n l Gym-n ż u ł k i e w , T c z e w u Gym-n d C h e ł t Gym-n i a b e s u c h t . I n C h e ł m ż a , a n d ew d o r t i g e n H u m a n i s t i s c h e n G y m n a s i u m , l e g t M i c h a ł C i e ś l a 1 92 7 d i e R e i f e p r ü f u n g a b . I n d e m s e l b e n J a h r w i r d ę r H ö r e r d e r p h i l o s o p h i s c h e n F a k u l -t ä -t a n d e r J a g i e l l o n e n - U n i v e r s i t S t z u K r a k ó w , wo e r G e r m a n i -s t i k u n d R o m a n i -s t i k -s t u d i e r t . S e i n e U n i v e r s i t ä t s p r o f e s s o r e n w a -1 V gl. U .a . : H. L e w i e к * , T. N « « o w i c z , N e o f i lo l o g ia v U n iw ersy te c ie Warszawskim 1911Ы 978, [ l n : J 60 l a t n ie p o d le g ł e g o pa ństw a p o ls k i e g o . M a te r ia ły * s e s j i nauko w ej, re d . J . K. S z a f 1 i k , War-szawa 1982, S . 99-1 06.
r e n u . a . S p i r i d i o n W u k a d i n o v i ô , S t a n i s ł a w W ę d k i e w i c z , W ł a d y -s ł a w F o l k i e r -s k i u n d Roman D y b q s k i . Den w i s s e n s c h a f t l i c h e n T i t e l e i n e s M a g i s t e r s d e r P h i l o s o -p h i e ( i m B e r e i c h d e r G e r m a n i s t i k ) e r l a n g t e M i c h a ł C i e ś l a im J a h r e 1 9 3 2 a n h a n d d e r A r b e i t “G u t z k o w s j u n g d e u t s c h e T e n d e n z -d r a m e n " . M i c h a ł C i e ś l a b e s c h ä f t i g t e ' s i c h w ä h r e n d d e s S t u d i u m s s e h r i n t e n s i v m i t d e r d e u t s c h e n L i t e r a t u r u n d d e r K u l t u r d e s XIX . J a h r h u n d e r t s , s e i n w i s s e n s c h a f t l i c h e r B e t r e u e r P r o f e s s o r S p i -r i d i o n W u k a d i n o v i é s c h l u g i h m v o -r , s e i n A s s i s t e n t z u w e r d e n . D e r s c h m e i c h e l h a f t e u n d w e r t v o l l e V o r s c h l a g d e s P r o f e s s o r s k o n n t e l e i d e r n i c h t a n ge n o m m e n w e r d e n . Di© A s s i s t e n t e n e r -h i e l t e n d a m a l s k e i n G e h a l t u n d d a M i c h a ł C i e ś l a U b e r k e i n a n -d e r e s E i n ko m m e n v e r f ü g t e , w a r e r l e i d e r g e z w u n g e n , a u f d i e w i s s e n s c h a f t l i c h e A r b e i t a n d e r U n i v e r s i t ä t z u v e r z i c h t e n . I n d e n J a h r e n 1 9 3 3 1 9 3 9 u n t e r r i c h t e t M i c h a ł C i e ś l a d i e d e u t -s c h e S p r a c h e a l s L e h r e r am B o l e s ł a w - P r u s - G y m n a s i u m i n S i e d l c e . 1 93 8 n i m m t e r a n e i n e m g e r m a n i s t i s c h e n K u r s u s a n d e r U n i v e r -s i t ä t H e i d e l b e r g t e i l . W ä h r e n d d e -s K r i e g e -s i -s t M i c h a ł C i e ś l a и . a . im U n t e r g r u n d f r e m d s p r a c h e n u n t e r r i c h t t ä t i g . S a c h dem K r i e g n i m m t e r s e i n e a l t e L e h r e r s t o l l e a n dem G y m n as i um i n S i e d l c e a u f , wo e r b i s 1 9 4 7 b l e i b t . 19 47 z i e h t M i c h a ł C i e ś l a n a c h W a r s z a w a um , e r b e k l e i d e t d e n P o s t e n e i n e s D e u t s c h l e k t o r s a n d e r S z k o ł a G ł ów n a H a n d l o w a ' s p ä t e r S z k o ł a G ł ó w n a P l a n o v ÿ » n i a i S t a t y s t y k i ) . M i c h a ł C i e ś l a s a l t e s I n t e r e s s e a n d a r d e u t s c h e n L i t e r a t u r f l a m m t a u f s n e u e a u f s U n t e r d e r L e i t u n g v o n P r o f e s s o r J u l i u s z K l e i n e r b e r e i t e t e r s e i n e D o k t o r d i s s e r t a t i o n " M a r t i n O p i t z u n d s e i n e B e z i e h u n g e n z u P o l e n “ , v o r , d i e e r 1 9 5 0 a n d e r J ą g i e H o n -e n - U n i v -e r s i t ä t -e r f o l g r -e i c h v e r t e i d i g t u n d d e n D o k t o r t i t e l e r -l a n g t . N e b e n s e i n e r B e t ä t i g u n g a l s L e k t o r f ü r d i e d e u t s c h e S p r a -c h e a n d e r H a u p t s c h u l e f ü r P l a n u n g u n d S t a t i s t i k u n t e r n i m m t M i c h a ł C i e ś l a e i n e z u s ä t z l i c h e A r b e i t a n d e r P o l n i s c h e n A k a -d e m i e -d e r W i s s e n s c h a f t e n ( A b t e i l u n g f ü r d i e G e s c h i c h t e d e s B i l d u n g s w e s e n s ) , wo e r i n s b e s o n d e r e p o l n i s c h - w e s t e u r o p ä i s c h e K u l t u r b e z i e h u n g e n u n t e r s u c h t . • Am 5 . A p r i l 1 9 5 7 w i r d M i c h a ł C i e ś l a a u f G ru n d s e i n e s b i s
-h e r i g e n w i s s e n s c -h a f t l i c -h e n E r t r a g e s z u n D o z e n t e n e r n a n n t (am R a n d e s e i v e r m e r k t , da ft e s i n d i e s e n J a h r e n d a s H a b i l i t a t i o n s -v e r f a h r e n n i c h t g a b ) . 1 9 6 4 Ü b e r n i m m t M i c h a ł C i e ś l a d i e A r b e i t a l s D o z e n t am L e h r -s t u h l f ü r G e r m a n i -s t i k d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a w a , d e n e r i n d e n J a h r e n 1 9 6 9 - 1 9 7 2 l e i t e t . Am 1 0 . N o v e m b e r 1 9 7 ? w i r d M i c h a ł C i e ś l a zum P r o f e s s o r e r -n a -n -n t . N a c h d e r G r ü n d u n g e i n e s I n s t i t u t s f ü r G e r m a n i s t i k i s t P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a B e g r ü n d e r u n d e r s t e r L e i t e r d e r A b t e i l u n g f ü r K u l t u r d e s d e u t s c h s p r a c h i g e n R a u m e s . Im Rahm en d e r A b t e i l u n g e n t s t a n d " I n t e r d i s z i p l i n ä r e r d e u t s c h k u n d l i c h e r F o r s c h u n g s -k r e i s * , d e s s e n L e i t u n g P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a b i s h e u t e i n -n e h a t . P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a w a r L e i t e r d e r A b t e i l u n g f U r K u l -t u r d e s d e u -t s c h s p r a c h i g e n R a um es am I n s t i t u t f ü r G e r m a n i s t i k d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a w a i n d e n J a h r e n 1 9 7 2 - 1 9 7 7 , d . h . b i s z u s e i n e r E m e r i t i e r u n g . I n d e n J a h r e n 1 9 7 2 - 1 9 7 3 w a r e r V o r s i t z -e n d -e r d -e s w i s s -e n s c h a f t l i c h -e n R a t e s d e s I n s t i t u t s f ü r G e r m a n i -s t i k . ' P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a w a r a u c h M i t g l i e d d e s w i s s e n -s c h a f t l i c h e n R a t e -s d e s I n s t i t u t s d e r P o l n i s c h e n S p r a c h e u n d K u l t u r f ü r A u s l ä n d e r a n d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a w a . P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a i s t w e i t e r M i t g l i e d d e r I n t e r n a -t i o n a l e n L e n a u - G e s e l l s c h a f -t i n W i e n u n d z u g l e i c h M i t g l i e d d e s w i s s e n s c h a f t l i c h e n R a t e s d i e s e r G e s e l l s c h a f t , M i t g l i e d d e s S t u d i e n k r e i s e s f ü r K u l t u r b e z i e h u n g e n i n M i t t e l - u n d O s t e u r o p a i n L ü n e b u r g ( B u n d e s r e p u b l i k D e u t s c h l a n d ) , H o n o r a r - M i t g l i e d d e r P o l n i s c h e n N e u p h i l o l o g i s c h e n G e s e l l s c h a f t . F ü r s e i n e l a n g j ä h r i g e , u n e r m ü d l i c h e p ä d a g o g i s c h e u nd w i s -s e n -s c h a f t l i c h e A r b e i t w u r d e P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a m i t z a h l -r e i c h e n M e d a i l l e n u n d A u s z e i c h n u n g e n g e e h r t , Um h i e r u . a . "Me-d a l X - l e c i a " , A b z e i c h e n "Um d i e F r e u n d s c h a f t d e r V ö l k e r “ (DDR), " M e d a l K o m i s j i E d u k a c j i N a r o d o w e j " , " K r z y ż K a w a l e r s k i O r d e r u O d r o d z e n i a P o l s k i " o d e r " M e d a l i m . P r o f , L u d w i k a Z a b r o c k i e g o * z u e r w ä h n e n . A l s L e i t e r d e s " I n t e r d i s z i p l i n ä r e n d e u t s c h k u n d l i c h e n F o r - s c h u n g s k r e i s e s " a n d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a w a i s t P r o f . D r . M i-c h a ł C i e ś l a z u g l e i i-c h C h e f r e d a k t e u r d e r e i g e n e n R e i h e d e s F o r
-s c h u n g a k r e i -s e -s " S t u d i e n z u r D e u t s w u u ł i i u e * , d e r e n e r s t e r B a n d 1979 e r s c h i e n e n i s t . I n dem V o r w o r t d e s B a n d e * s c h r e i b t P r o f . D r . M i c h a ł C i e d l a U b e r d i e Z i e l e d e s F o r s c h u n g s r e i s e : ) w i e f o l g t i
Im Rahmen w i s s e n s c h a f t l i c h e r T ä t i g k e i t d e r "Abteilung; K u lt u r des d e u t sc h -sp r ac hi g en Rauœas" du* G e rm a nist isc he n I n s t i t u t e d e r U n i v e r s i t ä t U «r»i »- wa wurde fUr d i e J a h re 1976-1980 u n t e r " i n t e r d i s z i p l i n ä r e r
deufachkund-l i c h e r Fo re c ii un gskr ai s” g e b i deufachkund-l d e t , desaen F o rs c h un g sp r ob deufachkund-l e na ti k Uber d i e p h i l o l o g i s c h e n D i s z i p l i n e n h i n a usg e h t und desse n P r o b i e r t e t lung v o r a l -lem d u r di p o l i t i s c h e , k u l t u r e l l e , w i r t e c h a f t l l c h s und s o z i o l o g i s c h « Ge» • gc n u ar t a / ra g un des de ut sc he n Sprachraui«*8 b e s t i i m t w i r d, Es w i rd de r V
er-'*‘ 9
such unternoiqnen, d i e s e Fra gen eus m a r x i s t i s c h e r S i c h t xu e r f o r s c h e n und xu i n t e r p r e t i e r e n . Auch h i s t o r i s c h e n Proble men, d ere n E rke n n tn i s xua b e a - s e r e n Ve rste hen de r Cegunwart de« i n Raum- o der KulturH eie ainschaft n ie Polen verbundenen w e s t l i c h e n Nachbarn d i e n l i c h s e i n k a nn , wird Rechnung g e t ra g e n . Oie F o rsc hu ng ser ge bn isse von F a c h g e l e h r t e n : H i s t o r i k e r n , So-z i o l o g e n , J u r i s t e n , P o l i t o l o g e n , Z e i tu n g sw i s se n s c h a ft l e r n und s e l b s t v e r -s t ä n d l i c h C e n -s a n i -s t e n , werden durc h e i n e Reihe von B e i t r ä g e n i n den h i e r f ü r vorgesehenen B i l d e n d e r " S t u d i e n *ur Deutschkunde" v e t ro f f e n t »
l i c h t 2 . P r o f . D r . M i c h a ł C i e i l a s w i a s e n a c h a f t l l c h e e I n t e r e s s e g i l t e i n i g e n S c h w e r p u n k t e n ! d e r G e s c h i c h t e d e r B i l d u n g , d e r Ge-s c h i c h t e d e r N e u p h i l o l o g i e , d e r G e s c h i c h t e d e s F r e m d s p r a c h e n - u n t e r r i c h t s , d e n k u l t u r e l l e n u n d l i t e r a r i s c h e n W e c h s e l b e z i e h -u n g e n z w i s c h e n d e n S l a w e n u n d W e s t e u r o p a , d e r L a n d e s k u n d e . Im B e r e i c h e d e s F r e r o d a p r a c h e n u n t e r r i c h t s , d e r C e s c h i c h t e d e r N e u p h i l o l o g i e u n d d e r B i l d u n g h a t M i c h a ł C i e r f l a z a h l r e i c h e , b e d e u t e n d e M o n o g r a p h i e n g e s c h r i e b e n , d i e e r z u g l e i c h i n P o l e n a l s a u c h im A u s l a n d ( B u n d e s r e p u b l i k D e u t s c h l a n d , Ö s t e r r e i c h , U n g a r n ) v e r ö f f e n t l i c h t . Von d e r l a n g e n L i s t e s i n d h i e r z u n e n n e n u . a . * " N a u c z a n i e j ę z y k d w o b c y c h n o w o ż y t n y c h w S z k o l e R y c e r s k i e j w W a r s z a w i e * ( 1 9 5 8 ) , " T e o r i a i p r a k t y k a n a u c z a n i a J ę z y k ó w o b c y c h w ś w i e t l e t r a k t a t u L i n g u a r u m M e t h o d u s N o v i e s i -2 К. C i a i I a . Von d a r R e da k t i on , t i n : ] A k t ue l l « Probleme d a r B un desrepublik D e ut schl an d. S tu d i en z u r Deutschkunde, Ad. t , War»»«**
ma J a n a Am osa K o m e ń s k i e g o " ( i 9 6 0 ) , “N a u c z a n i e po gl ą do w e w s z k o -ł a c h K o m i s j i E d u k a c j i N a r o d o w e j " ( 1 9 6 4 ) , " D z i a ł a l n o ś ć n a u k o w a i r o l a p o l i t y c z n a k a t e d r f i l o l o g i c z n y c h P o l i t e c h n i k i G d a ń s k i e j w l a t a c h 1 9 2 5 - 1 9 4 4 " ( 1 9 6 9 ) , " D z i e j e n a u k i j ę z y k ó w o b c y c h w z a r y s i e . M o n o g r a f i a z z a k r e s u h i s t o r i i k u l t u r y " ( 1 9 7 4 ) , V i e l e A u f s ä t z e z u d i e s e m T hem a s i n d i n d e r Z e i t s c h r i f t " J ę z y k i ' O b ce w S z k o l e " e r s c h i e n e n , d i e e i n e g u t e H i l f e f ü r d i e L e h r e r w a r -e n . Z u r L a n d e s k u n d e h a t M i c h a ł C i e ś l a i n d e r Z u s a m m e n a r b e i t m i t a n d e r e n A u t o r e n d a s w i c h t i g e L e h r b u c h " Z u r K u l t u r k u n d e d e r L ä n d e r d e s d e u t s c h e n S p r a c h r a u m e s " ( 1 9 8 2 , 1 9 8 5 ) h e r a u s g e g e b e n . Im V o r w o r t l e s e n w i r u . a . :
Das v o r l i e g e n d e Buch t r ü g t von s e i n e r Konzepti on h e r den C h a r a k t e r e i n e s Sammel- und G cmeinschaftsworks. Es i s t . e i n Lehrbuch d e r Kult urkunde dos de utsc he n Sprachraumes - in e r s t e r L i n ie f ü r p o l n i sc h e G e rm a n isti k et ud e n-Cen ge da ch t. Es s o l l e i n Lehrbuch und Nachschlagewerk z u g l e i c h s e i n und i s t den B e dü rf ni ssen des L ehrfa chs "Wissen Uber d i e d e ut sc h spr a c hi ge n Länder" ( s i e h : M ini sturial progr aim n ) a ng e pa ßt , umfaßt und b e h a n d e l t d i e
3 w i c h t i g s t e n Aspekte d e r g e i s t i g e n K u l t u r . A uch a n d e r e V e r ö f f e n t l i c h u n g e n , w i e " D z i a ł a l n o ś ć » S t u d i e n -k r e i s f U r K u l t u r b e z i e h u n g e n i n M i t t e l - u n d O s t e u r o p a « w L i i n e - b u r g u " ( 1 9 7 9 ) o d e r " I n t e r n a t i o n a l e L e n a u G e s e l l s c h a f t w W i e d -n i u . P o w s t a n i e - r o z w ó j - d z i a ł a l n o ś ć " ( 1 9 8 3 ) g e h ö r e n z u d i e -se m B e r e i c h . D i e k u l t u r e l l e n u n d l i t e r a r i s c h e n W e c h s e l b e z i e h u n g e n s i n d e i n T h e m a , d a s P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a s e i t l a n g e m i n t e r e s -s i e r t . Aus s e i n e r F e d e r st a m m e n z a h l r e i c h e , a u s s c h l a g g e b e n d e S t u d i e n , d i e d i e p o l n i s c h e G e r m a n i s t i k w e s e n t l i c h b e r e i c h e r t h a b e n . U n t e r s u c h t w u r d e n h i e r s o w o h l d i e R e z e p t i o n d e r p o l -n i s c h e -n L i t e r a t u r i n D e u t s c h l a n d o d e r i n Ö s t e r r e i c h ( o d e r d i e d e r d e u t s c h e n u n d ö s t e r r e i c h i s c h e n i n P o l e n ) , a b e r a u c h p o l -n i s c h e M o t i v e i -n d e r d e u t s c h s p r a c h i g e n L i t e r a t u r . V g l . u . a . S t u d i e n w i e : " M a r c i n O p i t z w P o l s c e " ( 1 9 5 2 ) , " D e u t s c h e B e g e g -n u -n g e -n m i t J a -n K o c h a -n o w s k i " ( 1 9 6 6 ) , " Ü b e r e i n i g e d e u t s c h e Ü b e r -3
Zur Kulturkunde d er Länder des de utsc hen Sprachraum s, Red. M. C i e ś l a , 2. A u fl a g e , Warszawa 1985, S. 7.
s e t z e r d e r p o l n i s c h e n D i c h t u n g im 1 9 . J a h r h u n d e r t " ( 1 9 6 7 ) , " K o n s t a n t W u r z b a c h s B e z i e h u n g e n , zum P o l e n t u m " ( 1 9 6 9 ) , N i e m i e -c k i s ł o w i a n o f i l H e n r y k N i t s -c h m a n n j a k o t ł u m a c z s e r b o c h o r w a - c k i e j p o e z j i l u d o w e j " ( 1 9 7 0 ) , " L i t e r a t u r - u n d W i s s e n s c h a f t s -b e r i c h t e a u s P o l e n l n d e r L e i p z i g e r Z e i t s c h r i f t » - N e u e Z e i t -u n g e n v o n g e l e h r t e n S a c h e n ^ " ( 1 9 7 2 ) . " D r e i a u s l ä n d i s c h e W a r -s c h a u e r B u c h d r u c k e r u n d V e r l e g e r d e s 1 8 , J a h r h u n d e r t s a l s M i t t l e r a u f k l ä r e r i s c h e n I d e e n g u t e s i n P o l e n " ( 1 9 7 7 ) , " Z u r G e-s c h i c h t e d e r R e z e p t i o n v o n G r i l l p a r z e r s W e r k e n l n P o l e n " (1980), ^ D e r S c h w ä b i s c h e D i c h t e r k r e i s u n d d e r p o l n i s c h e H o v e m b e r a u f - s t a n d 1 8 3 0 " ( 1 9 7 7 ) , " R z e c z o p i e r w s z y c h a u s t r i a c k i c h p r z e k ł a -d a c h u t w o r ó w J ó z e f a I g n a c e g o K r a s z e w s k i e g o n a j ę z y k n i e m i e c k i " ( 19 85 ) , " J u s t i n u s K e r n e r u n d d i e P o l e n " ( 1 9 8 7 ) . P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a g i l t a l s e i n v e r d i e n t e r A u t o r v o n S c h u l u n d L e h r b ü c h e r n , e r h a t v i e l e L e h r b ü c h e r g e s c h r i e b e n s o -w o h l f ü r d i e G r u n d - u n d O b e r s c h u l e , a l s a u c h f ü r d i e S t u d e n -t e n d e r G e r m a n i s -t i k , w i e z . B . " S k ł a d n i a o p i s o w a j ę z y k a n i e m i e -c k i e g o " ( i 9 6 0 , 1 9 6 1 , 1 9 6 3 ) . S i e e r f r e u e n s i c h e i n e s g u t e n R u f -e s u n d h a b -e n v i -e l -e G e n e r a t i o n e n v o n P o l e n m i t d e r d e u t s c h e n S p r a c h e v e r t r a u t g e m a c h t . A l s H e r a u s g e b e r b e t ä t i g t s i c h P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a n i c h t n u r b e i d e r H e r a u s g a b e d e r " S t u d i e n Z u r D e u t s c h k u n d e " , e r w a r a u c h m e h r m a l s M i t h e r a u s g e b e r b e i d e n P u b l i k a t i o n e n d e s w e s t -d e u t s c h e n S t u -d i e n k r e i s e s f ü r K u l t u r b e z i e h u n g e n i n M i t t e l - u n d 4 O s t e u r o p a . R e g e l m ä ß i g a r b e i t e t P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a m i t v i e l e n V e r -l a g e n u n d w i s s e n s c h a f t -l i c h e n Z e i t s c h r i f t e n z u s a m m e n , f ü r d i e e r i n t e r n e G u t a c h t e n v o r b e r e i t e t . E i n e n s e h r b e d e u t e n d e n P l a t z i n d e r w i s s e n s c h a f t l i c h e n L a u f b a h n v o n P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a n i m m t s e i n e p ä d a g o g i s c h e T ä t i g k e i t e i n . B e i i hm h a b e n e t w a 80 M a g i s t e r u n d 4 D o k t o r e n p r o m o v i e r t . E r w a r D o k t o r v a t e r v o n A d o l f D o n a t h 5 , H a n n a S z a r -4
Vgl. z . B . : W i s s e n s c h a f t s p o l i t i k i n M i t t e l - und O ste uro pa . Wissen-s c h a f t l i c h e G e Wissen-s e l l Wissen-s c h a f t e n , Akademien und HochWissen-schulen im 18. und b e -ginnenden 19. J a h r h u n d e r t , h r s g . von E. A m b u r g e r , M, С i e 4- l a und L. S г i к 1 а у , B e r l i n Cw] 1976.
5 K. A. K u c z y ń s k i , Adolf Donath (1919-19 84), " j ę z y k i Obce w S zko le" 1934, Nr. 5 , S. 476.
m a c h - S k a z a , E d e l t r a u t K o p a t s c h e k - M o s u r a n d A n a s t a z y B ł a w a t . P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a h a t z a h l r e i c h e D o k t o r - u n d H a b i l i t a -t i o n s g u -t a c h -t e n v e r f a f l -t , b e i E r n e n n u n g e n zum P r o f e s s o r w a r s e i -n e M e i -n u -n g s t e t s g e f r a g t . A l s f ü h r e n d e r p o l n i s c h e r G e r m a n i s t , M i t g l i e d v o n g e l e h r t e n A k a d e m i e n u n d i n t e r n a t i o n a l e n G e s e l l s c h a f t e n , h a t P r o f . ' D r . M i c h a ł C i e ś l a o f t d i e M ö g l i c h k e i t g e h a b t , R e f e r a t e a u f l n - u n d a u s l ä n d i s c h e n K o n f e r e n z e n u n d S y m p o s i o n z u h a l t e n . I n P o l e h h i e l t e r V o r t r ä g e u . a . i n W a r s z a w a , G d a ń s k , P ł o c k , M o r ą g o d e r T o r u ń , im A u s l a n d i n S i n d e l f I n g e n , H o f g e i s m a r , E s s l i n g e n ( B u n -d e s r e p u b l i k D e u t s c h l a n -d ) , B e r l i n , R o s t o c k , L e i p z i g ( D e u t s c h e D e m o k r a t i s c h e R e p u b l i k ) , S t o c k e r a u , K r a s t o w i t z , E i s e n s t a d t , W ien ( Ö s t e r r e i c h ) . P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a w a r a u c h O r g a n i s a t o r v o n i n t e r e s -s a n t e n A u -s -s t e l l u n g e n , d i e e r m i t dem K u l t u r u n d I n f o r m a t i o n s -z e n t r u m d e r DDR i n W a r s z a w a o d e r m i t d e r H a u p t b i b l i o t h e k d e r U n i v e r s i t ä t W a r s z a w a v o r b e r e i t e t h a t , z . B . 1 9 6 6 zum T hem a "Z d z i e j ó w n a u c z a n i a j ę z y k ó w o b c y c h " u n d 1982 " N a u k a j ę z y k a n i e -m i e c k i e g o w P o l s c e i p o l s k i e g o w N i e m c z e c h " . D a s’ L e b e n v o n P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a w a r g e p r ä g t v o n i n -t e n s i v e r p ä d a g o g i s c h e r u n d w i s s e n s c h a f t l i c h e r A r b e i t . I n d e r G e s c h i c h t e d e r p o l n i s c h e n g e r m a n i s c h e n P h i l o l o g i e h a t e r e i n e n f e s t e n P l a t z e r h a l t e n . V e r b u n d e n h a t e r s i c h im m e r g e f ü h l t m i t S p i r i d i o n W u k a d i n o v i d , s e i n e m a k a d e m i s c h e n M e i s t e r , dem O r d i n a r i u s a n d a r J a g i e l l o n e n - U n i v e r s i t ä t , de m e r m a n c h e s I n -t e r e s s e a n d e n k u l -t u r e l l e n W e c h s e l b e z i e h u n g e n v e r d a n k t ^ . P r o f . D r . M i c h a ł C i e ś l a i s t e i n h o c h g e s c h ä t z t e r G e l e h r t e r , d e r i n d e n z w i s c h e n m e n s c h l i c h e n B e z i e h u n g e n a u c h e i n l i e b e n s -w ü r d i g e r B e t r e u e r u n d B e r a t e r i s t . S e i n Name i s t m i t d e r p o l -n i s c h e -n U -n i v e r s i t ä t s g e r m a -n i s t i k e -n g v e r b u -n d e -n . Dem J u b i l a r , P r o f e s s o r M i c h a ł C i e ś l a , e i n e m h o c h v e r e h r t e n u n d v e r d i e n s t v o l l e n N e s t o r d e r p o l n i s c h e n G e r m a n i s t i k , w ü n -' V g l . : M. C i e ś l a , H. S z a r m a c b-S к a z a , Z dziejó w nauki j e ż y k a ni e m i e ck ie go w P o l sc e i p o l s k i e g o w Niem czech, Warszawa 2 0 . X.- 3 0 . X. 1982 [Pr ogra nm heft der A u s s t e l l u n g j.
7 М. С i o ś 1 a , S p i r i d i o n Wukadinovié. P r o f e s o r ge rn t a ni sty k i na U ni w er syt e c i e J a g i e l l o ń s k i m (187Ö-1938), Wspomnienie o n i e , ''A c ta U n i-
s e h e n w i r z u s e i n e m a c h t z i g s t e n G e b u r t s t a g w e i t e r h i n B e g e i -s t e r u n g u n d E n g a g e m e n t a l s V e r m i t t l e r d e s g e r m a n i s t i s c h e n G e-d a n k e n g u t e s , v i e l G e s u n d h e i t u n d G l ü c k im w e i t e r e n L e b e n . Ad m u l t o s a n n o s , s e h r g e e h r t e r H e r r P r o f e s s o r 1
BIBLIOGRAPHIE VON VERÖFFENTLICHUNGEN
1. Der b er üh m t est e p o ln is c h e R c n a i ss a n c e d i c h t e r Ja n Kochanowski (1530- - 1 5 84 ), " B li ck nach P olen" 1952, Nr. 8, S. 20.
2. Marcin O p i t e w P o ls c e , " P rz e g l ą d Zachodni" 1952, Nr. 11-12, S. 475- -495,
3. Gdańsk - s e i t J a h r h u n d e rt e n e i n e S t ä t t e p o l n i s c h e r K u l t u r , " B l i c k nach P olen" 1953, Nr. 1, S. 24.
4. 0 pewnym polskim podr ęcz niku do nauki j ę z y k a r o s y j s k i e g o z roku 1778, “ Język R osy js ki " 1956, Nr. 1, S. 25-29.
5 . Prywatne ku rsy j ę z y k a i k o r e sp o n d e n c j i f r a n c u s k i e j d l a p r z y s p o so b i e n i a k up ie c kie g o m łodzie ży w Gdańsku w XVI i XVII wieku, " Z e szy t y Naukowe SGPiS" 1957, Nr. 5, S. 211-235. 6. N i e k t ó r e za g a d n i e n ia l o k a l i z a c j i o r z e c z e n i a słownego w z da niu ni e m i e-ckim, " J ę z y k i Obce w S zk ol e " 1957, Nr. 3, S. 168-171. 7. [Roz.] M. S z y r o c k i , Z. 2 y g u 1 s к i , S i l e s i a c a . Wvbór z d z i e ł p i s a r z y ś l ą sk o - n i e m i e c k i c h XVII wieku w t e k s t a c h o ry gi n a ln y c h i p o l s k i c h p r z e k ł a d a c h , Warszawa ,1957, " K w a rta ln ik N e o f i l o l o g i c z n y " 1958, Nr. 3, S. 254-258.
8. Nauczanie języków obcych nowożytnych w Szkole R y c e rs k ie j w Warszawie ( 1 7 6 6- 1 79 4 ) , £ l n : ] Rozprawy z dz ie jów o ś w ia t y , t . 1, Wrocław 1958, S. 41-73.
9. Nieco o nauc zaniu k on w e rsa cj i w ś w i e t l e h i s t o r i i , " j ę z y k i Obce w Szko-l e ' 1958, Nr. 4, S. 208-213.
10. 0 pewnych sp e c yf i c z ny c h w ła ści w o śc i ac h podmiotu w zdaniu nie m ieckim , " J ę z y k i Obce w S zk ol e" 1958, Nr. 1, S. 22- 25.
11. P rac e nad gram atyką nie m ie cką p rz e d w ystą pie niem Ja k u b a Gri nma, " J ę -zyki Obce w S zkole " 1959, Nr. 3 , S. 141-147.
12. Wyrazy s ło w i a ń sk ie w s ł o w ni c t w i e niem ie ckim , " J ę z y k i Obce w S zkole " 1959, Nr, 4 , S. 206-209,
Be-Z iehungen. S tu d en t e n «ug P ole n an d e r U n i v e r s i t ä t Je n a (154 8-17 95) , W i s s e n s c h a f t l i c h e Z e i t s c h r i f t d e r F r i e d r i c h - S c h i l l e r - U n i v e r s i t ä t Je na 1959/60, G e s e l l s c h a f t s - S p r a c h v i s s e n s c h a f t l i c h e R e ih e , H. 1/2, "Kwar-t a l n i k H i s "Kwar-t o r i i Nauki i T e ch n ik i " 1960, Nr. 1, S. 130-134.
14. Z dz iejów n a uc za ni a języków obcych (do roku 1939), Przewodnik po Wy-st a w i e w U niw er syte c ie Warszawskim, Wydawnictwa U n iw er syte t u Warszaw-s k ie g o I9 60, S. 27.
15. J u l i a n Antonowicz - a u t o r pierw sz ego p o l s k i e g o p o dr ęc z ni ka j e ż y ka an-g i e l s k i e an-g o , " J e ż y k i Obce w S zkole " 1960, Nr. 3, S, 134-141,
16. Poglądcwoió w nauc za ni u jeżyków - stu dium h i s t o r y c z n e , " J e ż y k i Obce w S zkole" I960, Nr. 6, S. 347-354.
17. T e o r i a i pr a k ty k a na u c z a n ia jeżyków obcych w dwie с l e t r a k t a t u l i n g u a - rum Methodus Novissim a J a na Amosa Komeńskiego, " Z e sz yt y Naukowe SGPiS"
1960, Nr. XXII, S. 53-106. /
18. 0 l e p s z e k w a l i f i k a c j e n a u c z y c i e l i jeżyków obcych, "Głos N a uc z y ci e l-s k i " 1961, Nr. 4 9 , S. 5.
19. J«zyk p o l sk i w sz k oł a c h b e r l i ń s k i c h w l a t a c h 1797-1807, C ln t] Roz-prawy z d ziejó w o ś w i a t y , Bd. IV, Warszawa 1961, S. 87-124.
20. Cocthe a pruska p o l i t y k a ge r m a niz a cy jn a w P o l s c e , " P r z e g l ą d Humani-st yc z n y" 19b2, Nr. 2 , S. 141-145.
21. Głos w d y s k u s j i w sp ra w i e p e d a g o g i z a c j i młodszych pracowników nauki na Krajowej K on f e r e n c j i w Warszawie w M i n i s t e r s t w i e Nauki i S z k o ln i
-ctwa Wyższego dn i a 9 IV 1962, " î y c i e Szkoły Wyższej" 1962, Nr. 7-8, S. 57.
22. PogladowosSć a metoda poglądowa. Na m a rg i n e s i e a r t y k u ł u d r a P r e j b i s z a "Pomoce naukowe w na uc z a niu jeżyków ob cyc h" , " J e ż y k i Obce w S z kole "
1962, Nr. 1, S. 11-12.
23. Konwersatorium - forma d o sk o n a l e n i a językowego d l a zaawansowanych, " J e ż y k i Obce w S zkole " 1962, Nr. 5 , S. 276-281.
24. S k ł a d n i a opisowa j e ż y k a ni e m ie ck i e g o . Nauka o z d a n i u . S krypt d l a s t u -d e n t ó w u n i w e r s y t e t ó w , Łódź-Warszawa 4 1963 ( V g l . a u c h i 1954, 1960,
1961), S. 179.
25. Neoliumanizm a j e ż y k i nowożytne, " J e ż y k i Obce w S zkole" 1963, Nr. 4 , S. 173-179.
26. K s z t a ł c e n i e ekonomiczne w sz ko ł a c h ś r e d n i c h Kom isj i E du kac j i Narodo-w e j , C l n:] S t u d i a *. H i s t o r i i m y śl i spo ł e c z n o -e ko n o m ic zn e j, Kraków
27. Czy można ucz yć ję z yk a n ie m ie c ki eg o metoda s t r u k t u r a l n a ? , " j ę z y k i Ob-ce w S zkole " 1964, Nr. 4 , S. 203-212.
28. K on ju nkti v we wspó łc zesn ej ni e m c z y ż ni e , " j ę z y k i Obce w S zkol e" 1964, Nr. 3, S. 135-141.
29. P ro f . dr Eifcaund Dąbrowski 1894-1964 , Wspomnienie p o ś m i e r t n e , "Z esz y-ty Naukowe SGPiS" 1964, Nr. 52 , S. 5-7.
30. CRc z,] A. N i k l i b o r c , L 'en sei gnem e nt du f r a n ç a i s dans 1ез é c o l e s p o l o n a i s e s au XV IIIe s i è c l e , Wrocław 1962, " P r z e g l ą d H i s t o -ry czno-Oświatowy" 1964, Nr. 1, S. 131-133.
, 3 1 . LRez.] Ja hrbuch f ü r K rz ie hungs- und S c h u l g e e c h i c h t e , Jg . 1 , B e r l i n 1961, Rozprawy z dziejów o św i a t y , Bd. V I I , Wrocław e t . 1964, S. 200- - 205 .
V
32. Nauczanie poglądowe w szk oła ch KoroiBji E dukac ji Narodowej, "Ze szyty Naukowe SGPiS" 1964, Nr. 52 , S. 161-195.
33. Edmunda Krdmanna s w o i s t a ko nc e p c j a l i n g w i s t y k i st o s o w a n e j , " j ę z y k i Ob-ce w S zkole " 1965, Nr. 2, S. 94-100.
34. Jak ognie wyglądały l e k c j e języków obcych?, " j ę z y k i Obce w S zkole" 1966, Nr. 4, S. 204-211.
35. [Rc z.] K. S c h a l l e t , Die Pedagogik des Johann Comenius und d i e Anfänge des päda gogischen Realismus im 17, J a h r h u n d e r t , H e i d e l -b e rg 1962 , Rozprawy z dziejów o św i a t y , Bd. IX, 1966, S. 189-192, 36. Deutsche Begegnungen mit Jan Kochanowski, "Begegnung mit P o le n" 1966,
Nr. 4 , S. 199-202.
37. J u l i u s z [ p p o l d t - wspomnienie w s t u l e c i e u r o d z i n , " J ę z y k i Obce w Szko-l e " 1967, Nr. 3 , S. 129-131. ,
38. Über e i n i g e d eu t sch e Ü b e r s e t z e r d e r p o l n i s c h e n Dichtung im 19. J a h r -h u n d e r t , " M i c k i e w i c z - B l ä t t e r " 1967, Nr. 36, S. 138-143.
39. L i ng v i st y c z n o -d y d a k ty c z n a proble m aty ka w d z i e ł a c h J a na Amosa Komeń-s k i e g o , [ l n : ] Z zag adn ie ń n a u c za ni a języków obcych, re d, В. W i e -c z o r k i e w i -c z , Warszawa 1968, S.: 211-241.
40. K onsta nt Wurzbachs Beziehungen zum Polentu m , "LenauForum" 1969, F o l -ge I , S. 23-36. 41. Pomniki k s i ę c i a Jó z e f a w L i p sk u , "Mówig w i ek i " 1969, Nr. 5 , S. 28- 3 0 . 42. D z i a ł a l n o ś ć naukowa i r o i * p o l i t y c z n a k a t e d r f i l o l o g i c z n y c h P o l i t e c h -n i k i Gdańskiej w l a t a c h 1925-1944, Gdańsk 1969, 1 170 S. a ) Z. ż y g u l a k i , " K w a rt a lni k N e o f il o l o g i c z n y " 1970,-Nr. 3;
b ) К. K u b i k , "Komunikaty I n s t y t u t u B a ł ty c k i e go " 1969, Nr.
10
;
c ) J . C h ó d e r a , " G e rm a nist ik " 1970, Nr. 1;
d ) S . P o t о с к i , "Życie L i t e r a c k i e " 1969, Nr. 37;
e ) M , U r b a n o w i c z , " K wa rta ln ik H i s t o r i i Nauki i Tec hni-k i " 1970, Nr. 2.
43. Niem iecki s ł o w i a n o f i l Henryk Nitschinann j a k o tł um acz serbo cho rwa ck ie j p o e z j i ludowej, "A cta P h i l o l o g i c a " 1970, Nr. 2 , S. 5-95.
( а ) X. К u h n к e , " Z e i t s c h r i f t f ü r S l a w i s t i k " 1972, Nr. 2.
44. Komunikat ze zj a z d u Międzynarodowego Towarzystwa im. Lenaua w S i n d e l - fin g e n w dniach 27-30 V II I 1970, " j ę z y k i Obce w S zkole" 1970, Nr. 5, S. 317.
45. Linguarum Methodos Novissim a Ja n a Amosa Komeńskiego. W 3 0 0 - l e c l e śm i e r c i wybitnego cz e sk i eg o uczonego, " j ę z y k i Obce w S zkol e" 1970, -, Nr. 4 , S. 193-198.
46. Sprawoz danie ze z j az du Międzynarodowego Towarzystwa ira. M ik o ł a j a Le-na ua , odbytego w d nia ch 27-30 s i e r p n i a 1970 r . w S i n d e l f i n g e n , “Kwar-t a l n i k N e o f i l o l o g i c z n y " 1971, Nr. 1, S. 107,
47. G e sc hic ht e e i n e s Ruhmes. Zum 500, G e b ur tst a g A l brec ht Dürers (1471— - 1 9 7 1 ), " J ę z y ki Obce w S zkole " 1971, Nr. 5 , S. 258-260.
48. L i t e r a t u r - und W i s s e n s c h a f t s b e r i c h t e aus Polen i n d e r L e i p z i g e r Z e i t -s c h r i f t "Neue Zei tu ngen von g e l e h r t e n Sachen“ , [ l n : ] Die A ufklärung in 0 6 t - und S üd ost eu ro pa . A u f sä t z e , V o rt rä g e , Dokumentationen, h r sg . von E. L e s к у u . a . , Kb'ln-Wien 1972 , S. 87-118,
49. Ruchy rewolucyjne w G a l i c j i roku 1846 w ś w i e t l e opowiadań M a rii Eb-ne r-E sc h enb ac h, “ Acta P h i l o l o g i c a " 1972, Nr. 4 , S. 5-45.
50. Rudolf C c t t s c U a l l i j e g o dram at h i s t o r y c z n y "Mazepa", " S l a v i a O ri e n - t a l i s ” 1973, Nr. 2, S. 189-200.
51. Der P hy aio krat ism us und di e V o lk sa ufk l är un g i n P ole n am Ende d«e 18. J a h r h u n d e r t s , L In : J Der Bauer M i t t e l - und O st e urop as im so z io -ö ko no - mischen Wandel des 18. und 19. J a h r h u n d e r t s . B e i t r ä g e zu s e i n e r Lage und deren W i der spi ege lung i n de r z e i t g e n ö s s i s c h e n P u b l i z i s t i k und L i -t e r a -t u r , h r s g . von D. B e r i a d e l u . a . , Köln-Wien 1973, S, 307-311.
52. D z ie j e nauki języków obcych w z a r y s i e . M onografia z z a k r e s u h i s t o r i i k u l t u r y , Warszawa 1974, 370 S.
a ) A, N i к I i b o r c , " K w a r ta l n ik N e o f i l o l o g i c z n y " , 1975, Nr, 3, b ) A. W i l l , " J ę z y k i Obce w S z kol e" 1975, Nr. 3.
c ) К. A. K u c z y ń s k i , "K w artalnik H i s t o r i i Nauki i T ech n ik i" 1977, Nr. 3.
d ) J . F i j a e , "Tygodnik Powszechny" 1977, Nr. 42.
53. Rewolucja 1846 roku w G a l i c j i w o ś w ie tle n iu p is a r z y a u s t r i a c k i c h XIX wieku, " B iu le ty n - I n fo r m ato r Towarzystwa P o l sk o - A u s tr ia ck i eg o " 1974, Nr. 4 , S. 41-43.
54. Zur C es ch i ch te d e r R ezeption von Fran* G r i l l p a r z e r s Werken in P o len , "Lenau-Forum" 1974, Nr. 1-4, S. 55-66.
55. Henryka Schliemanna droga do opanowania języków obcych, " j ę z y k i Obce , w S zk ole" 1975, Nr. 1, S. 4-7.
56. Collegium Nobilium i Szko ta Rycer ska w Warszawie - dwa p r zo d ujące o- ś r o d k i n au cza nia języków obcy ch, "J e ży k i Obce w S zk o le " 1975, Nr. 3 , S. 131-134.
57. Das Fremd sprachenlernen a l s k u l t u r g e s c h i c h t l i c h e s Problem, Nćmet F i l o - l ó g i a i Tanulmânyok IX. A r b e ite n zur d eu tsch en P h i l o l o g i e , Debrecen- -Ungam 1975, S. 53-64.
58. Niemiecka o r y g in a ln a tw ó rczo ść l i t e r a c k a Iwana F r a n k i, " S l a v i a O r i e n - t a l i e " 1976, Nr. 3, S. 333-342.
59. 0 pewnym zapomnianym polsk im pomyśle dydaktycznym w n auczan iu języków obcych sp r zed pól wieku, [ i n : ] L in gwistyka stosowana i g l o tt o d y d ak - t y k a , r e d . F. G r u с z a , Warszawa 1976, S. 59-69.
60. Die p o ln is c h e Hochschulreform d e r s i e b z i g e r Ja h r e des Iß. Jahrh und -e r t s , [ l n : ] W i s s e n s c h a f t s p o l i t i k i n M i t t e l - und O steu rop a. Wissen-s c h a f t l i c h e G e Wissen-s e l l Wissen-s c h a f t e n , Akademien und HochWissen-schulen im 18. und be-ginnenden 19. J a h r h u n d e r t , h r a ^ . von E. A m b u r g e г , M. С i e - ś 1 a u . a . , B e r l i n [w] 1976, S. 348-358.
61. Komisja Ed ukacji Narodowej a sprawa n au c zan ia języków obcych, £ l n : ] N e o f i l o l o g i a . H i s t o r i a - językoznawstwo - dydaktyka - l i t e r a t u r a . Wy-b r an e m a te r i a ł y z programu naukowego I . Walnego Zjazd u P o ls k ie g o To-warzystwa N e o f ilo l o g ic z n e g o , Poznań 1976, S, 17-30.
62. Drei au s lä n d is c h e Warschauer Buchdrucker und V er le g e r d e s . 18. J a h r -h u n d er ts a l s M i t t l e r a u f k l ä r e r i s c h e n I d een g u tes in P o le n , [ l n : ] Buch- und Verlagswesen in 18. und 19. J a h r h u n d e r t. B e i tr ä g e zur G esch ich te d er Kommunikation i n M i t t e l - und O s te u r o p a , h r s g . von H. G. G Ö p - f e r t u . a . , B e r l i n [w] 1977, S. 138-148.
63. Die p o ln i s c h e H o ch sch u lg erm an is tik e i n s t und j e t z t , Német F i l o l ó g i a i Tanulmanyok XI. A rb e ite n zu r d eu ts ch en P h i l o l o g i e , Debrecen-Ungarn
а ) K. A. К u с z у й в к i , " S t u d i a H i s t o r i é e Slavo-Germ anica" 1986, Bd. X II I .
64. Der Schwäbische D i c h t e r k r e i s und der p o ln i s c h e Novemberaufstand 1830. V o r t ra g a n l ä s s l i c h e i n e r Tagung d e r I n t e r n a t i o n a l e n L e na u- C es e ll - s c h a f t in E s s l i n g e n , Wien 1977, S, 14,
65. Der Schwäbische D i c h t e r k r c i s und d e r p o l n i sc h e Novem beraufstand' 1830, "Len.t u- Almanach" 1976/1978, S. 29-39.
6 6. Jan Kochanowski in d e u t sc h e r Ü bertr agung von S p i r i d i o n Wukadinovié', "A cta U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s , 1977, s . I , Bd. 10, S. 7-14,
67. Eine Auswahl aus K onsta nt Wurzbachs B ri e fw e c hse l mit e i n i g e n s e i n e r Z e i t g e n o ss e n , " Acta P h i l o l o g i c a " 1978, Bd. 8, S. 5-18.
6 8. Eine Auswahl aus Konstant Wurzbachs B r ie f w e c h se l m it e i n i g e n s e i n e r . Z e i t g e n o s s e n , "Lenau-Alraanach" 1979, S. 23-42.
69. D z i a ł a l n o ść " S t u d i e n k r e i s f ü r K ul turb ez ieh unge n i n M i t t e l - und O st-eu ro pa " w Lüneburgu, “S t u d i a Niemcoznawcze", Bd. I , Aktual ne problemy R epubliki F e d e r a l n e j N ie m ie c, Warszawa 1979, S. 187-203.
70. Od R e d a k c ji , " S t u d i a Niemcoznawcze" 1979, Bd. I , Aktual ne problemy R epubliki F e de r a ln ej Niemiec, r e d . М. С i e i 1 a , S. 7-9.
71. Kulturoznawstwo a nauka języka obcego w sz k o l e ( t e z y ) , [ i n : ] Kul- tufoźnawstwo w nauc ze niu jeżyków obcych. M a t e r i a ły I I I O gó lno polski e-go Sympozjum N e o f i l o l o g i c z n e g o 21-22 p a ź d z i e r n i k a 1977 r . , Z i e l ona Córa 1980, S. 23-26.
72. Zur G esc hi c ht e d e r R eze ption von G r i l l p a r z e r s Werken i n Holen, "A cta U n i v e r s i c a t i s L o d zi e n si s" , 1980, S. I , Bd. 54, S. 83-99.
73. Mieszczańst wo ni e m ie c k ie wobec P ow st ania Listopa dowego, "Mówią w ie k i " 1980, Nr. 8, S. 22-26.
74. P o l s k a , j e d z i e j e i k u l t u r a v oczach K onstantego Wurzbacha, "Mówią w ie ki " 1980, Nr. 1, S. 18-21.
75. Zur Kult urkunde d e r Länder des de ut sche n S prachraum es, r e d , M. C i e -ś l a , Warszawa 1982 , 2 2 8 S. ( M i t v e r f . . L. К о 1 a g o , E. Ł o ra-n i с к а- 2 a k o w s k a ) a ) R. Ł r g e t o w s k i , " K w a rt al ni k H i s t o r i i Nauki i Te c h ni k i" '.984, Nr. 1. b ) P. K o ł t u n o w s k i , L u b e l sk i e M a t e r i a ł y N e o f i l o l o g i c z n e , L ubl in 1983, Bd. 11,
76. [ R e z J E. W i n t e r , Mein Leben im D ie n s t dee V ö l k e r v e r s t ä n d n i s -s e -s . Nach Tagebucha ufz eic hnungen, B r i e f e n , Dokumenten und E r i n n e r u n
-gen, Bd. I , B e r li n 1981, "K w ar taln ik H i s t o r i i Nauki i T ech n ik i" 1982 Bd. 2 , S. 498-501.
77. Z dziejów nauki ję zy k a niem ieck ieg o w P o lsce i p o lsk i eg o w Niemczech ( Programmhefс d er A u s s te ll u n g ) , Warazawa 1982, S. 7 ( M i t v e r f . i H. S г a r m а с h-S k a z a).
78. Coethe a Po lacy . W s to p i ę ć d z i e s i ą t ą r o czn icę simie r e i p o e t y , "Mówią w iek i" 1982, Nr. 8, S. 20-23.
79. 0 k rzyżu l e g a t a p a p i es k ie g o Marco d ’Avione, "Tygodnik Powszechny" 27 IX 1983.
(8û . I n t e r n a t i o n a l e L e n a u - G e sc lls c h a f t w Wiedniu. P o w et an ie -r o z w ó j- d z ia- ł a l n o ś ć , " S tu d i a Niemcoznawcze" 1983, Bd. I I / I I I . Wybrane problemy R epub liki F ed e ra ln ej Niemiec, A u s t r i i i S z w a j c a r i i , S. 345- 358.
- , Г
81. [Rez.J W e g b e r e i t e r d e r d eu ts ch - s law is c h e n W e c h s e l s e i t i g k e i t , h r s g . von E. W i n t e r , B e r l in 1983, "Kw artalnik H i s t o r i i Nauki i Tech-n i k i " 1984, Bd. 3 - 4 , S. 680- 680.
82. Głos w d y s k u s ji n a S e s j i Wydziału N e o f il.o log ii Un iw ersy tetu Warszaw-s k ie g o w p aź d zi er n ik u 1983, [ i n : ] Un iwersy tet Warszawski. Wydział N e o f i l o l o g i i ; "Jak być d z iś w P olsce f il o l o g i e m obcym"?, Warszawa
1984, S. 6 0, 117.
83. Sprawozdanie z ju bileuszo wego zjazdu I n t e r n a t i o n a l e L en a u -C eso ll- s c h a f t z o k a z ji d w u d zi e s to le c i a Towarzystwa, " j ę z y k i Obce w Szkole"
1985, Nr. 1, S. 93-94.
84. Rzecz o pierwszych a u s tr i a c k i c h pr zek ładach utworów J ó z e f a Ignacego Kraszewskiego na język n i e m ie c k i, "A cta U n i v e r s i t a t i s L o d z ien s is "
1985 , F o l i a l i t t e r a r i a , Bd. 13, S. 195-204.
85. Zur Kulturkunde d er Länder des deutschen Sprachraumes, red . H, С i c - ś 1 a , 2 . , e r w e i t e r t e A uflag e, Warszawa 1985, 217 S. ( M i t v e r f .: L. K o l a g o , E. b o ш n i c k a-?, a k o w s k a) .
86. Herder und d ie sü d slaw isch e V olk s ep ik , "Cermar.ica W r a ti s l a v i e n s i a " 1984, Bd. 44, S. 89-100.
87. Problemy językowe w wielonarodowościowej m onarchii h a b s b u r s k i e j , "Lu-b e l s k i e M a t e r ia ł y N eo f il o l o g ic z n e " 1987, Bd. 13, S. 239-246.
88. P o czątki nauki ję zy k a a n g i e l s k i e g o w P o l s c e , "Mówią w ie k i" 1987, nr 4, S. 29-31.
89. Deutsch a l s i n t e r n a t i o n a l e Koramunikationssprache in P o len . H i s t o r i -s c h e r R ück blick und P e r -s p e k t i v e n , “S t u d i a Niemcoznawcze", Bd. IV.
F orschungen d e r Warschauer G er m a ni st ik ab I960, " S t u d i a Niemcoznaw-c z e " , Bd. IV.
91. Der A n t e i l d er Polen an d e r Wiener I n t e r n a t i o n a l e n A u s st e l l u n g f ü r Musik- und The ate rw ese n von Ja h r 1892 i o S p i e g e l e i n e s F e u i l l e t o n s vom Ada» M ü lle r-G u tt enb ru nn und de r z e i t g e n ö s s i s c h e n P r e s s e , " S t u d i a Niemcoznawcze", Rd. V.
92. Aiifange des de u t sc h e n S p r a c h u n t e r r i c h t s an p o l n is c h e n S chulen und U n i v e r s i t ä t e n , "Acta U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s " , F o l i a l i t t e r a r i a . 93. S p i r i d i o n Wukadinovi ć , p r o f e s o r g o n n a n i st y k i U ni w e r sy te t u J a g i e l l o ń
-ski e go (18 70-1938). Wspomnienie o nim , " Acta U n i v e r s i t a t i s Lodzien-s i Lodzien-s " F o l i a l i t t e r a r i a .
94. Der Ü b e r se t z e r s e r b o k r o a t i s c h e r V o l k s l i e d e r i n s Deutsche. H e i n ri c h Nitschmatm - e i n N 'ac he if ere r Jacob Grimms , [ l n i] M a t e r i a l i e n d e r J a -
cob-Griram-Konferenz, I n s t y t u t Sło w i anoznawstwa PAN.
95. C e i s t e s g e s c h i c h t l i c h e D i s z i p l i n e n und de re n p o l i t i s c h e R oll e an d e r Danziger T echnischen Hochschule i n den Ja h re n 1922-1944, "Wissen-s c h a f t l i c h e Z e i t "Wissen-s c h r i f t d e r U n i v e r s i t ä t Rostock".
96. Die Re zept ion von S c h i l l e r e Dramen b e i den Slawen im 19. J a h r h u n d e r t "Skanandros , G e r m a ni sti sc he s Jahrbuch DDR-VRP" 19 8 6, S. '1 45-250.
97. Niemiec e l b l ą s k i p opula ryzat orem k u l t u r y p o l s k i e j . Rzecz o H e in ri c hu Nitsc hm a nnie, "A cta U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s is " F o l i a l i t t e r a r i a ,
98. J u s t i n u s Kerner und d i e P o le n , "K w ar ta l ni k N e o f i l o l o g i c z n y " 1987, n r 2 , s . 189-197,
99. J u l i u s z I p p o ld t ( 1867-1960). ty c ie i d z i a ł a l n o ś ć naukowa i dydaktycz-n a , "A ct a U n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s " , F o l i a l i t t e r a r i a .
LehrbUcher d e r d eu t sch e n Sprache ftir d i e Grund- und O berschul e
1. Język n i e m i e c k i . K sią ż ka pomocnicza d l a k l . 7 , Warszawa 1950, 1951 ( M i t v e r f . : £. S z a r l i t t ) . 2. Ję zyk n ie m ie c k i d l a k l . 8, Warszawa 1951, ( M i t v e r f . : E. S z a r -1 i t t ) . 3. Język n i e m ie c k i d l a k l . 10, Warszawa 1955, 1956, 1957, 1958, 19S9 ( M i t v e r f . ! E. S z a r I i t t ) . 4. Ję zyk n i e m i e c k i d l a k l . 11, Warszawa 1955, 1956, 1957, 1958, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963 ( M i t v e r f . : E. S z a r 1 i t t ) .
5 . Ję zyk ni e m i e ck i d l a 3 k l . te chników ekonomicznych, Warszawa 1957, 1960 ( M i t v e r f . : F. S t e r n i k ó w a) .
6. Język ni e m i e ck i d l a 4 k l . techników ekonom icznych, Warszawa 1959 ( M i t v e r f , : F, S t e r n i k ó w a ) ,
7. Berühmte deut sche Männer. Dla k i . 10, Warszawa 1960 ( M i t v e r f . i E. S z a r l i t t ) .
8. Ic h spre c he d e u t sc h . 3 rok n a u c z a n i a . Warszawa 1964, 1966, 1967, 1968, 1972, 1973, 1974, 1975 - zwei A ufl . 1977, 1978, 1979, 1980, J9&2 ( M i t v e r f . : E. S i a r 1 i t t ) .
K at e d ra L i t e r a t u r y N ie m ie ck ie j U ni w ersyt et Łódzki
