Badanie pozorności zależności wybranych wydatków gmin aglomeracji szczecińskiej z procesem suburbanizacji Szczecina w latach 2002 - 2010

(1)

Badanie pozorności zależności

wybranych wydatków gmin

aglomeracji szczecińskiej z procesem

suburbanizacji Szczecina w latach

2002 - 2010

Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania 31/2, 171-185

(2)

STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 31

Sebastian Gnat*

Uniwersytet Szczeciński

BADANIE POZORNOŚCI ZALEŻNOŚCI

WYBRANYCH W YDATKÓW GMIN AGLOMERACJI SZCZECIŃSKIEJ Z PROCESEM SUBURBANIZACJI SZCZECINA

W LATACH 2002-2010

Streszczenie

S uburbanizacja to proces w y stęp u jący pow szechnie, o bserw ow any zarów no w k rajach w ysoko rozw iniętych, ja k i rozw ijający ch się. W swej istocie d otyczy ona duży ch ośrodków m iejsk ich i je s t p o strzeg an a ja k o je d n a z faz ich rozw oju. W artykule przedstaw iono badanie zależności zaproponow anego w spółczy n n ik a suburbanizacji z w ybranym i w ydatkam i gm in g raniczących ze S zczecinem . O kres analizy obejm ie lata 2 0 0 2 -2 0 1 0 . Z m ienne dem ograficzne i ekonom iczne będ ące p rzedm iotem b ad an ia m o g ą charakteryzow ać się te n d e n c ją rozw ojow ą. Z badane zostanie, czy oczyszczenie szere g ów czasow ych z tren d u w płynie n a ocenę w ystęp u jący ch zależności i ich sta ty sty c zn ą istotność. A n aliza zależności pozw o li odpow iedzieć n a pytanie, czy w iększy napływ ludności do b adanych gm in zw iązany je s t z w ielk o ścią w y d atk ó w b udżetow ych w w y bran y ch kategoriach.

Słowa kluczowe

: suburbanizacja, bu d żety gm in

(3)

Wprowadzenie

Pojęcie suburbanizacji w aglomeracji Szczecińskiej

N ie je d n o k r o tn ie o p is y w a n e w b a d a n ia c h n a u k o w y c h z a le ż n o ś c i m ię d z y z m ie n n y m i m o g ą m ie ć c h a r a k te r p o z o r n y , in a c z e j n a z y w a n y n o n s e n s o w n y m . J e d n y m z p o w o d ó w w y s tę p o w a n ia z ja w is k a n o n s e n s o w n e j k o r e la c ji j e s t t e n d e n c ja r o z w o jo w a , k t ó r ą m o g ą c h a r a k te r y z o w a ć s ię b a d a n e z m ie n n e . P o r a z p ie r w s z y z w r ó c o n o n a to u w a g ę j u ż b lis k o p r z e d w ie k i e m 1. R ó w n ie ż w p ó ź n i e j s z y c h la ta c h c z ę s to p r o w a d z o n o b a d a n ia n a te m a t w p ły w u in e r c ji z ja w is k n a ic h k o r e la c ję * 2. B a d a n ie z w ią z k ó w m ię d z y n a p ły w e m lu d n o ś c i n a te r e n y g r a n ic z ą c e z e s t o l i c ą P o m o r z a Z a c h o d n ie g o a w y d a tk a m i g m in n a w y b r a n e c e le b y ło j u ż p o d e jm o w a n e 3. K o le jn y m e ta p e m ty c h b a d a ń j e s t p o n o w n a o c e n a z a le ż n o ś c i p o w y e lim in o w a n iu tr e n d u . C e le m ta k ie g o b a d a n ia j e s t s tw ie r d z e n ie te g o , c z y z a u w a ż o n e z w ią z k i m ię d z y n a p ły w e m lu d n o ś c i a w y b r a n y m i w y d a tk a m i g m in m a j ą c h a r a k te r p o z o r n y , c z y t e ż t w o r z ą r e a l n ą r e la c ję . P o ję c ie „ s u b u r b a n iz a c ji” m a c h a r a k te r w ie lo z n a c z n y . T r a d y c y jn ie o k r e ś la n o ty m m ia n e m p r o c e s p r z e n o s z e n ia f o rm p r z e s tr z e n n y c h m ia s ta o r a z f o r m ż y c ia m ie js k ie g o p o z a m ia s to c e n tr a ln e , n a te r e n y w j e g o s ą s ie d z tw ie , o r a z p r o c e s z e s p a la n ia f u n k c jo n a ln e g o o b s z a r ó w p o d le g a ją c y c h s u b u r b a n iz a c ji z m ia s te m c e n tr a ln y m . M ia n e m s u b u r b a n iz a c ji o k r e ś la s ię ta k ż e ty lk o p r o c e s d e c e n tr a liz a c ji w r e g io n ie m ie js k im p o le g a ją c y n a p r z e m ie s z c z a n iu s ię lu d n o ś c i i p o d m io tó w g o s p o d a r c z y c h z m ia s ta c e n tr a ln e g o d o s tr e f y p o d m ie js k ie j4. S u b u r b a n iz a c ję d e f in iu je s ię ta k ż e j a k o p r o c e s „ w y le w a n ia s ię f u n k c ji m ie js k ic h n a te r e n y o k o lic z n e ” 5. M ó w ią c d o k ła d n ie j, z ja w is k o to p o le g a n a s to p n io w y m o p u s z c z a n iu g r a n ic a d m in is tr a c y j

G.U. Yule, Why Do We Sometimes Get Nonsense Correlations Between Time Series?

A Study in Sampling and the Nature o f Time Series, „Journal of the Royal Statistical Socie

ty” 1926, no. 89.

2 J. Pearl, Causality: Models, Reasoning and Inference, Cambridge University Press, Cambridge 2000.

3 S. Gnat, Analiza związków wybranych pozycji budżetowych gmin aglomeracji szczeciń

skiej z demograficznymi przejawami zjawiska suburbanizacji Szczecina w latach 1995-2010,

„Folia Oeconomica Lodzensis” 2013, nr 293.

4 A. Lisowski, M. Grochowski, Procesy suburbanizacji. Uwarunkowania, form y i konse

kwencje, w: Ekspertyzy do Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2003-2008,

KPZK - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, t. 1, Warszawa 2003, s. 217-280.

5 S. Kokot, Gospodarcze aspekty suburbanizacji Szczecina, w: Życie gospodarcze Szcze

(4)

Se b a s t i a n Gn a t Ba d a n i ep o z o r n o ś c iz a l e ż n o ś c iw y b r a n y c hw y d a t k ó wg m i na g l o m e r a c j is z c z e c i ń s k i e j. . . n y c h m ia s t, z w ła s z c z a p r z e z o s o b y z a m o ż n e , w c e lu o s ie d le n ia s ię w g r a n ic z ą c y c h z m ia s te m m ie js c o w o ś c ia c h . O c e n ia s ię j e g o p r z y c z y n y 6 i k o n s e k w e n c je e k o n o m ic z n e 7 c z y te ż ś r o d o w is k o w e 8. S u b u r b a n iz a c ja S z c z e c in a j e s t p r z e d m io te m b a d a ń o d k ilk u n a s tu la t, a j e j e f e k ty i s k u tk i o c e n ia n e s ą n a w ie l u p ła s z c z y z n a c h 9. Z a k r e s p r o w a d z o n y c h b a d a ń d o ty c z y ł a s p e k tó w : a) d e m o g r a f ic z n y c h , z w ią z a n y c h z o d p ły w e m lu d n o ś c i z m ia s ta ta k z w a n e g o c e n tr a ln e g o i j e j n a p ły w e m d o g m in o ś c ie n n y c h ; b ) e k o n o m ic z n y c h , z w ią z a n y c h z e z m ia n a m i z a c h o d z ą c y m i n a lo k a ln y c h r y n k a c h n ie r u c h o m o ś c i; c) f in a n s o w y c h , z w ią z a n y c h z p o l i t y k ą f is k a l n ą w ła d z lo k a ln y c h i k s z ta ł to w a n ie m s ię d o c h o d ó w i w y d a tk ó w w g m in n y c h b u d ż e ta c h . W to k u p r o w a d z o n y c h b a d a ń z a u w a ż o n o , ż e in te n s y w n o ś ć , z j a k ą n a s tę p u je n a p ł y w lu d n o ś c i n a te r e n y o k a la ją c e S z c z e c in , j e s t z r ó ż n ic o w a n a . N a ta k ie z r ó ż n ic o w a n e k s z ta łto w a n ie się z ja w is k a s u b u r b a n iz a c ji m a z p e w n o ś c ią w p ły w w ie le c z y n n ik ó w . J e d n y m z n ic h m o ż e b y ć p o lity k a w ła d z lo k a ln y c h , k tó r e p o p r z e z s w o je d z ia ła n ia w r ó ż n y c h s f e r a c h s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y c h m o g ą tw o r z y ć k o r z y s tn y lu b n ie k o r z y s tn y k lim a t d o te g o , b y o s ie d la ć s ię n a te r e n ie d a n e j g m in y . C e le m b a d a n ia b y ło z w e r y f ik o w a n ie h ip o te z y , ż e g m in y w c h o d z ą c e w s k ła d a g lo m e r a c ji s z c z e c iń s k ie j p o p r z e z s w o je d z ia ła n ia w z a k r e s ie w y b r a n y c h d z ie d z in g o s p o d a r o w a n ia m o g ą w p ły w a ć n a in te n s y w n o ś ć d e m o g r a f ic z n y c h p r z e ja w ó w z ja w is k a s u b u r b a n iz a c ji. S z u k a ją c p o tw ie r d z e n ia ta k p o s ta w io n e j h ip o te z y , z b a d a n o s iłę i k ie r u n e k z w ią z k ó w m ię d z y w y b r a n y m i p o 6 Zob. R. Harris, Creeping Conformity: How Canada Became Suburban, University of Toronto Press, Toronto 2004; P. Mieskowski, E. Mills, The Causes o f Metropolitan Suburbaniza

tion, „Journal o f Economic Perspectives” 1993, vol. 7, no. 3.

7 Między innymi J. Brueckner, E. Irwin, The Economics o f Urban Sprawl: Theory and

Evidence on Spatial Sizes o f Cities, „Review o f Economics and Statistics” 1983, no. 65.

8 M.E. Kahn, The Environmental Impact o f Suburbanization, „Journal of Policy Analysis and Management” 2000, vol. 19, no. 4.

9 S. Gnat, Analiza statystystyczna efektu suburbanizacji w Polsce w latach 1996-2003, Interdyscyplinarne Wykorzystanie Metod Ilościowych, Szczecin 2004; S. Gnat, Suburbanizacja

Szczecina i je j demograficzne efekty w latach 1995-2010, „Studia i Materiały Towarzystwa Na

ukowego Nieruchomości” 2012, vol. 20, nr 3, Olsztyn; S. Gnat, M. Bas, Statistical Analysis

o f Chosen Aspects o f Suburbanisation Process in Szczecin in 2006-2001, „Real Estate Manage

ment and Valuation” 2013, vol. 21, no. 3, s. 71-80; M. Doszyń, Wpływ procesu suburbanizacji na

sytuację w mieszkalnictwie w gminach wokół Szczecina w latach 1996-2003, w: Polityka miesz kaniowa miasta Szczecina - zasoby mieszkaniowe w Szczecinie jako element rynku nieruchomo ści, red. J. Hozer, Instytut Analiz Diagnoz i Prognoz Gospodarczych, Szczecin 2006; S. Kokot,

A. Kiepas-Kokot, Efekty suburbanizacji aglomeracji szczecińskiej, „Wiadomości Statystyczne” 2011, nr 7-8.

(5)

z y c ja m i z b u d ż e tó w g m in a g lo m e r a c ji s z c z e c iń s k ie j a i n te n s y w n o ś c i ą n a p ły w u lu d n o ś c i z e S z c z e c in a n a te r e n y ty c h ż e g m in . A n a liz ie p o d d a n o n a p ł y w lu d n o ś c i z e S z c z e c in a d o g m in b e z p o ś r e d n io g r a n ic z ą c y c h z e s t o l ic ą w o je w ó d z tw a z a c h o d n io p o m o r s k ie g o . G m in y te to D o b r a ( S z c z e c iń s k a ) , G o le n ió w , G ry f in o , K o b y la n k a , K o łb a s k o w o , P o lic e , S ta re C z a r n o w o 10 11. K r ó tk a c h a r a k te r y s ty k a a n a liz o w a n y c h g m in a g lo m e r a c ji s z c z e c iń s k ie j p r z e d s ta w ia się n a s tę p u j ą c o 11:

1.

Kołbaskowo

to g m in a w ie j s k a p o ło ż o n a w p o w ie c ie p o lic k im . M im o e k s p a n s ji lu d n o ś c i n a j e j o b s z a r n a d a l d o m in u je w n ie j r o ln ic z y c h a r a k te r. W ła d z e g m in n e o d w ie l u la t p o d e j m u ją d z ia ła n ia m a ją c e p r z e c i w d z ia ła ć p o w s ta w a n iu r o z p r o s z o n e j z a b u d o w y m ie s z k a n io w e j, k i e r u ją c tę e k s p a n s ję w k o n k r e tn e m ie js c a i p r e f e r u ją c p o w s ta w a n ie z o r g a n iz o w a n e j z a b u d o w y w ie lo r o d z in n e j. 2.

Dobra

j e s t g m i n ą w i e j s k ą p o ł o ż o n ą r ó w n ie ż w p o w ie c ie p o lic k im . D a w n ie js z y r o ln ic z y c h a r a k te r g m in y c o r a z w y ra ź n ie j u s tę p u je f u n k c jo m m ie s z k a n io w y m , g łó w n ie w r o z p r o s z o n e j z a b u d o w ie je d n o r o d z in n e j, z a m ie n ia ją c g m in ę w t y p o w ą p o d w ie l k o m ie js k ą s y p ia ln ię . 3.

Stare Czarnowo

j e s t g m i n ą w i e j s k ą p o ł o ż o n ą w p o w ie c ie g ry fiń s k im .

Z n a c z ą c ą j e j c z ę ś ć p o k r y w a ją la s y , g łó w n ie P u s z c z a B u k o w a ( p o n a d 4 0 % ) i u ż y tk i r o ln e . R e la ty w n ie d u ż a o d le g ło ś ć o d c e n tr u m s p r a w ia , ż e S ta re C z a r n o w o n ie j e s t o b e c n ie p o s tr z e g a n e j a k o c e l e k s p a n s ji. 4.

Kobylanka

j e s t g m i n ą w i e j s k ą p o ło ż o n ą w p o w ie c ie s ta rg a r d z k im . P o ło ż e n ie g m in y s p r a w ia , ż e je j o b s z a r j e s t p r z e d m io te m e k s p a n s ji b u d o w la n e j z a r ó w n o z e s tr o n y m ie s z k a ń c ó w S z c z e c in a , j a k i S ta r g a r d u S z c z e c iń s k ie g o . P o w s ta ją c a z a b u d o w a m a g łó w n ie c h a r a k te r je d n o r o d z in n y r o z p r o s z o n y . I s to tn ą c z ę ś ć g m in y s ta n o w ią te r e n y le ś n e i ro ln e . 5.

Goleniów

j e s t g m i n ą m ie js k o - w ie j s k ą i j e d n o c z e ś n ie s ie d z i b ą p o w ia tu g o le n io w s k ie g o . M ia s to j e s t lo k a ln y m o ś r o d k ie m p r z e m y s ło w y m , g łó w n ie p r z e m y s łu : d r z e w n e g o , m e b la r s k ie g o i c h e m ic z n e g o . W g m i n ie d z ia ła p o r t lo tn ic z y . B a r i e r ą s u b u r b a n iz a c ji n a o b s z a r g m in y j e s t tu

10 W przypadku Goleniowa, Gryfina i Polic badaniem objęto tylko obszary wiejskie gmin, bez znajdujących się w nich miast. Podobnie jak w przypadku badania odpływu ludności na wieś napływ ludności z miast utożsamiono w pewnym sensie z napływem ludności ze Szczecina, jako największego ośrodka miejskiego w regionie.

(6)

Se b a s t i a n Gn a t

Ba d a n i ep o z o r n o ś c iz a l e ż n o ś c iw y b r a n y c hw y d a t k ó wg m i na g l o m e r a c j is z c z e c i ń s k i e j. . .

strefa leśna przylegająca do Szczecina, powodująca swoiste oddalenie

terenów nadających się na ekspansję budowlaną.

6. Gryfino

jest gminą miejsko-wiejską z funkcjami podmiejskimi poło

żoną w północnej części powiatu gryfińskiego.

7. Police

są gminą miejsko-wiejską położoną na północny zachód od

Szczecina. Miasto jest siedzibą powiatu polickiego. Największym

przedsiębiorstwem przemysłowym miasta są zakłady chemiczne, wo

kół których rozciągają się tereny inwestycyjne Parku Przemysłowego

Police. Ekspansja suburbanistyczna szczecinian dotyczy głównie miej

scowości Pilchowo i Tanowo (najbliższe względem Szczecina).

1. Suburbanizacja Szczecina

Badając suburbanizację Szczecina, skupiono się na jej demograficznym

przejawie, a dokładniej mówiąc, zbadano skalę migracji mieszkańców stolicy

Pomorza Zachodniego do jej ościennych gmin. W tym celu posłużono się

współczynnikami natężenia migracji na tereny wiejskie na 1000 ludności.

Współczynnik ten nazwano demograficznym współczynnikiem suburbanizacji

(DWS). Jeden z nich mierzy skalę odpływu ludności ze Szczecina (DWSm), na

tomiast drugi skalę napływu ludności ze Szczecina na teren każdej z anali

zowanych gmin (DWSw).

m

D W Sm = - ^ -1000

(1)

lm

gdzie:

DWSm - demograficzny współczynnik suburbanizacji miejski,

mw

- liczba osób migrujących z miasta na tereny wiejskie,

lm

- ludność miasta.

m

D W S

w _W

= -

_jZ

- -1000

l

w

(2)

gdzie:

DWSw - demograficzny współczynnik suburbanizacji wiejski,

mm

- liczba osób migrujących z miasta na teren gminy,

lw

- ludność gminy.

(7)

Suburbanizacja Szczecina obserwowana jest od kilkunastu lat i jest to pro

ces charakteryzujący się dodatnią dynamiką. Na rysunku 1 przedstawiono

kształtowanie się współczynnika DWSm w Szczecinie w latach 1995-2010.

R ysunek 1. W spółczynnik D W S m w S zczecinie w latach 1 9 95-2010

Źródło: S. Gnat, M. Bas, Statistical Analysis o f Chosen Aspects o f Suburbanisation Process

in Szczecin in 2006-2001, „Real Estate Management and Valuation” 2013, vol. 21, no. 3.

Wartość współczynnika mierzącego natężenie migracji ludności na tereny

wiejskie wzrosła w Szczecinie o blisko 115%. Przełożyło to się na średniorocz

ne tempo wzrostu na poziomie ponad 5%. Odpływająca ze Szczecina ludność

prawie w całości pokrywa się z sumą ludności osiedlającej się na terenach gra

niczących ze stolicą województwa zachodniopomorskiego.

2. Napływ ludności do gmin okalających Szczecin

W badanym okresie na tereny okalające Szczecin z roku na rok napływała

coraz większa liczba ludności. Na rysunkach 2 i 3 zaprezentowano kształtowa

nie się współczynnika DWSw dla gmin aglomeracji szczecińskiej.

(8)

Se b a s t ia n Gn a t

Ba d a n iep o z o r n o ś c iz a l e ż n o ś c iw y b r a n y c hw y d a t k ó wgm ina g lo m e r a c jis z c z e c iń s k ie j... 177

R ysunek 2. W spółczynnik D W S w dla gm in D obra, K ołbaskow o i K o b ylanka w latach 1 9 95-2010

Źródło: S. Gnat, Analiza związków wybranych pozycji budżetowych gmin aglomeracji szczeciń

R ysunek 3. W spółczynnik D W S w d la g m in G oleniów (obszar w iejski),

P olice (obszar w iejski), G ryfino (obszar w iejski) i Stare C zarnow o w latach 1 9 95-2010

(9)

Z przedstawionych danych wynika, że napływ ludności na tereny okalają

ce Szczecin charakteryzował się zróżnicowaną dynamiką i poziomem. Gminą,

która cieszy się w Szczecinie największym uznaniem w zakresie atrakcyjności

suburbanizacyjnej, jest Dobra. Poza Dobrą większość gmin również charaktery

zowała się rosnącym natężeniem napływu ludności z miasta. Wyjątkiem są tutaj

gminy Stare Czarnowo, która jest najmniej popularna, oraz Gryfino. Zauważyć

można ponadto, że większym zainteresowaniem ludności migrującej z miasta

cieszą się gminy graniczące z lewobrzeżnym Szczecinem. Wynika to z bliższej

odległości od centrum miasta oraz z faktu, że na Prawobrzeżu nie ma jeszcze

tak jak w przypadku części miasta położonej po zachodniej stronie Odry pro

blemu ze znalezieniem przestrzeni budowlanej.

3. Badanie zależności wydatków budżetowych i współczynnika suburbanizacji

Władze poszczególnych gmin prowadzą różną politykę inwestycyjną, spo

łeczną i przestrzenną. Przejawami polityki mogą być środki pieniężne wydat

kowane na różnorodne cele. Zbadano, czy istnieje związek między różnego

rodzaju wydatkami budżetowymi w gminach bezpośrednio graniczących ze

Szczecinem a kształtowaniem się współczynnika DWSw. Przeanalizowawszy

pozycje budżetowe zawarte w szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków,

przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych,

do analizy współzależności z DWSw wybrano wydatki na:

- gospodarkę gruntami i nieruchomościami,

- oświatę i wychowanie.

Kryterium, które posłużyło do wyboru tych kategorii budżetowych, był fakt ich

domniemanie największego wpływu na decyzję o wyborze lokalizacji służącej

osiedleniu. Nie oznacza to, że te czynniki są najważniejszymi kształtującymi

proces suburbanizacji. Chodzi jedynie o te czynniki, które kwantyfikowane są

jako wydatki budżetowe gmin.

Wybrane wydatki przeliczono na jednego mieszkańca. Analizy współ

zależności dokonano dla wydatków zarówno w ujęciu nominalnym, jak i real

nym. Obliczono współczynniki korelacji między DWSw oraz wyspecyfikowa

nymi wydatkami (szeregi czasowe wydatków były opóźnione o rok w stosunku

do szeregów DWS). Przesunięcie takie miało na celu uwzględnienie czasu reak

cji na działania władz gmin w procesie suburbanizacji. W uwagi na dostępność

(10)

danych o budżetach gmin w Regionalnej Izbie Obrachunkowej w Szczecinie

analizie poddano lata 2002-2010.

Dodatnie wartości współczynnika korelacji Pearsona między wydatkami

na 1 mieszkańca w zakresie gospodarki gruntami i nieruchomościami a współ

czynnikiem DWSw w latach 2002-2010 wystąpiły dla gmin Stare Czarnowo,

Kołbaskowo oraz Kobylanka. Podobną siłę i kierunek korelacji uzyskano dla

danych dotyczących wydatków na jednego mieszkańca zarówno w ujęciu no

minalnym, jak i po wyeliminowaniu wpływu inflacji.

T ab ela 1. W spółczynniki k o relacji P earso n a m iędzy w ydatkam i n a 1 m ieszkańca w zakresie gospodarki gruntam i i nieruchom ościam i (ujęcie nom inalne i realne)

a w spółczynnikiem D W S w w latach 2 0 0 2 -2 0 1 0 Gmina Współczynnik korelacji

dla wydatków nominalnych

Współczynnik korelacji dla wydatków realnych Gryfino - obszar wiejski -0,62347 -0,64663 Stare Czarnowo 0,57546 0,50882 Dobra -0,09787 -0,04345 Kołbaskowo 0,59465 0,59478 Police - obszar wiejski -0,34925 -0,35044 K obylanka 0,54287 0,53209 Goleniów - obszar wiejski -0,03645 -0,01283

„Folia Oeconomica Lodzensis” 2013, nr 293. T ab ela 2. W spółczynniki k o relacji P earso n a m iędzy w ydatkam i n a 1 m ieszkańca w zakresie ośw iaty i w ych o w an ia (ujęcie nom inalne i realne) a w spółczynnikiem D W S w

w latach 2 0 0 2 -2 0 1 0 Gmina Współczynnik korelacji

Współczynnik korelacji dla wydatków realnych Gryfino - obszar wiejski -0,23282 -0,18976 S tare Czarnowo 0,658458 0,53278 Dobra -0,64521 -0,23500 Kołbaskowo -0,14957 -0,09658 Police - obszar wiejski -0,25792 -0,19296 K obylanka 0,19176 0,15979 Goleniów - obszar wiejski -0,33104 -0,33345

(11)

Współczynniki korelacji Pearsona obliczone dla szeregów czasowych

DWSw i wybranych kategorii wydatków analizowanych gmin (zaprezentowane

w tabelach 1 oraz 2) charakteryzują się znaczną różnorodnością. Różnorodność

ta dotyczy zarówno siły, jak i kierunku związku między badanymi zjawiskami

oraz statystycznej istotności. Przy założeniu poziomu istotności równego 0,1

współczynniki korelacji są istotne statystycznie powyżej wartości bezwzględnej

0,592 (współczynniki istotne statystycznie zostały w tabelach pogrubione).

Oznacza to, że nie wszystkie obliczone współczynniki są istotnie różne od 0.

Nie pozwala to jednoznacznie ocenić współistnienia kształtowania się polityki

finansowej gmin w analizowanym zakresie i demograficznego współczynnika

suburbanizacji. Zauważono jednakże, że dodatnie wartości współczynnika kore

lacji wystąpiły każdorazowo dla gmin Kobylanka oraz Stare Czarnowo. Spoś

ród badanych gmin były to gminy o najbardziej jednorodnym charakterze, jeśli

chodzi o poziom zurbanizowania. W przypadku pozostałych gmin nie zaobser

wowano prawidłowości w zakresie siły i kierunku analizowanych związków.

W dalszym etapie badania dla wszystkich szeregów czasowych oszacowa

no modele trendu i dla tych szeregów, które cechowała statystyczna istotność

ocen współczynników kierunkowych trendu, dokonano eliminacji tendencji

rozwojowej. Z uwagi na duże wahania przypadkowe i małą liczbę obserwacji

odstąpiono od poszukiwania najlepszej postaci analitycznej dla modeli trendu.

We wszystkich przypadkach wykorzystano postać liniową. W tabelach 3 i 4

przedstawiono informacje, dla których szeregów czasowych oszacowany trend

okazał się statystycznie istotny, a dla których nie (poziom istotności przyjęto na

poziomie 0,05). Te szeregi czasowe, dla których oceny parametrów kierunko

wych okazały się statystycznie istotne, oznaczono w tabelach znakiem „+”.

Kształtujące się w badanych gminach demograficzne współczynniki suburbani

zacji nie charakteryzowały się istotnymi statystycznie ocenami współczynników

kierunkowych modeli trendu.

Zarówno w ujęciu nominalnym, jak i po wyeliminowaniu wpływu inflacji

wydatki na gospodarkę gruntami i nieruchomościami odznaczały się istotną

statystycznie tendencją w gminach Gryfino i Kobylanka.

W przypadku wydatków na oświatę i wychowanie dla danych nominal

nych jedynie dla gminy Kobylanka nie odnotowano istotnego statystycznie

trendu. W danych realnych do gminy Kobylanka dołączyła także gmina Dobra

jako ta, dla której wydatków tej kategorii nie cechowała istotna statystycznie

(12)

Ba d a n i ep o z o r n o ś c iz a l e ż n o ś c iw y b r a n y c hw y d a t k ó wg m i na g l o m e r a c j is z c z e c i ń s k i e j. . . 181

T ab ela 3. Z estaw ienie inform acji o statystycznej istotności trendów d la w y d atk ó w n a gospodarkę gruntam i i n ieruchom ościam i w b ad an y ch gm inach

Gmina Wydatki na gospodarkę gruntami i nieruchomo ściami (nominalne) Wydatki na gospodarkę gruntami i nieruchomo ściami (realne) Gryfino - obszar wiejski + + Stare Czarnowo -

-Dobra -

-Kołbaskowo -

-Police - obszar wiejski -

-Kobylanka + +

Goleniów - obszar wiejski -

-Źródło: opracowanie własne.

T ab ela 4. Z estaw ienie inform acji o statystycznej istotności trendów d la w y d atk ó w n a ośw iatę i w ychow anie

Gmina Wydatki na oświatę i wychowanie (nominalne)

Wydatki na oświatę i wychowanie (realne) Gryfino - obszar wiejski + +

Stare Czarnowo + +

Dobra +

-Kołbaskowo + +

Police - obszar wiejski + +

Kobylanka -

-Goleniów - obszar wiejski + +

Źródło: opracowanie własne. O c z y s z c z o n e z tr e n d u s z e r e g i c z a s o w e d a j ą n ie c o in n y o b r a z k s z ta ł tu ją c y c h s ię z a le ż n o ś c i m ię d z y d e m o g r a f ic z n y m i w s p ó łc z y n n ik a m i s u b u r b a n iz a c ji a w y d a tk a m i n a o ś w ia tę i w y c h o w a n ie o r a z n a g o s p o d a r k ę g r u n ta m i o r a z n ie r u c h o m o ś c ia m i. W ta b e la c h 5 i 6 z e s ta w io n o w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c ji d la d a n y c h o c z y s z c z o n y c h z tr e n d u d la ty c h g m in , w k tó r y c h te n d e n c je o k a z a ły s ię is to tn e s ta ty s ty c z n ie .

(13)

T ab ela 5. W spółczynniki k o relacji P earso n a m iędzy w ydatkam i n a 1 m ieszkańca w zakresie gospodarki gruntam i i nieruchom ościam i (ujęcie nom inalne i realne) a w spółczynnikiem D W S w w latach 2 0 0 2 -2 0 1 0 dla d anych o czyszczonych z tren d u

Gmina Współczynnik korelacji dla wydatków nominalnych

Współczynnik korelacji dla wydatków realnych Gryfino - obszar wiejski -0,62991 -0,64474 Kobylanka -0,24871 -0,23200

Źródło: opracowanie własne. W a r to ś c i w s p ó łc z y n n ik ó w k o r e la c ji d la s z e r e g ó w c z a s o w y c h p o w y e li m i n o w a n iu tr e n d u d la te r e n ó w w ie js k ic h g m in y G ry f in o s ą z b liż o n e d o w a r to ś c i w s p ó łc z y n n ik ó w o b lic z o n y c h d la d a n y c h n ie o c z y s z c z o n y c h . O z n a c z a to , ż e k o r e la c ja w te j g m in ie n ie j e s t „ s z tu c z n ie ” w y w o ła n a is tn ie n ie m te n d e n c ji r o z w o jo w e j. In a c z e j s y tu a c ja w y g lą d a w p r z y p a d k u g m in y K o b y la n k a , d la k tó re j w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c ji d la d a n y c h o c z y s z c z o n y c h z tr e n d u s ą m n ie js z e co do w a r to ś c i b e z w z g lę d n e j i s ta ty s ty c z n ie n ie is to tn e .

T ab ela 6. W spółczynniki k o relacji P earso n a m iędzy w ydatkam i n a 1 m ieszkańca w zakresie ośw iaty i w ych o w an ia (ujęcie nom inalne i realne) a w spółczynnikiem D W S w

w latach 2 0 0 2 -2 0 1 0 d la danych o czyszczonych z trendu Gmina Współczynnik korelacji

Współczynnik korelacji dla wydatków realnych Gryfino - obszar wiejski -0,23282 -0,20532 Stare Czarnowo 0,658458 0,052122 Dobra -0,64521 -Kołbaskowo -0,14957 -0,09456 Police - obszar wiejski -0,25792 -0,11349 Goleniów - obszar wiejski -0,33104 -0,57972

Źródło: opracowanie własne. W p r z y p a d k u w y d a tk ó w n a o ś w ia tę i w y c h o w a n ie w a r to ś c i w s p ó łc z y n n i k ó w k o r e la c ji P e a r s o n a z n a c z ą c o r ó ż n i ą się o d w s p ó łc z y n n ik ó w o b lic z o n y c h d la d a n y c h n ie o c z y s z c z o n y c h z tr e n d u . Ś w ia d c z y o to ty m , ż e is tn ie n ie te n d e n c ji r o z w o jo w e j w s p o s ó b s z tu c z n y k s z ta łto w a ło w s p ó łc z y n n ik i k o r e la c ji. O b li c z o n e w s p ó łc z y n n ik i n ie w s k a z u j ą n a is tn ie n ie p r a w id ło w o ś c i w z a k r e s ie z a le ż n o ś c i n a p ł y w u lu d n o ś c i o d w y d a tk ó w n a o ś w ia tę i w y c h o w a n ie .

(14)

Podsumowanie

W a r ty k u le z a p r e z e n to w a n o w y n ik i d o ty c z ą c e a n a liz z w ią z k ó w d z ia ła ln o ś c i w ła d z lo k a ln y c h z d e m o g r a f ic z n y m i p r z e ja w a m i z ja w is k a s u b u r b a n iz a c ji w r a z z u w z g lę d n ie n ie m o c z y s z c z e n ia s z e r e g ó w c z a s o w y c h z tr e n d u . W p r z e p r o w a d z o n y m b a d a n iu n ie d o s tr z e ż o n o w y ra ź n ie j z a le ż n o ś c i m ię d z y b a d a n y m i w y d a tk a m i g m in a m i g r a c j ą n a te r e n y g r a n ic z ą c e z e S z c z e c in e m . N ie p o tw ie r d z o n o z a te m w p e łn i h ip o te z y o w p ły w ie d z ia ła ń g m in n a n a p ł y w lu d n o ś c i. G m in a m i, w k tó r y c h z a le ż n o ś c i b y ły n a js iln ie js z e (i d o d a tn ie ) , b y ły g m in y , k tó r e c h a r a k te r y z u ją s ię d o ś ć j e d n o lity m c h a r a k te r e m „ w ie js k im ” ( K o b y la n k a , S ta re C z a r n o w o ). W p o z o s ta ły c h g m in a c h z n a c z n e z r ó ż n ic o w a n ie u r b a n is t y c z n e o r a z w p ły w p r e f e r e n c ji n a b y w c ó w n ie r u c h o m o ś c i n ie p o z w o liły p r z y z a s to s o w a n y c h n a r z ę d z ia c h n a o k r e ś le n ie te g o , c z y w ła d z e lo k a ln e m o g ą z a p o m o c ą o k r e ś lo n y c h w y d a tk ó w i ic h z m ia n w c z a s ie d e te r m in o w a ć k s z ta łto w a n ie się m ig r a c ji lu d n o ś c i. T ru d n e d o u c h w y c e n ia b y ło o k r e ś le n ie , j a k i e w y d a tk i p o ż y tk o w a n e s ą n a o b s z a r a c h w ie j s k ic h ty c h g m in , w k tó r y c h z lo k a liz o w a n e j e s t w ię k s z e m ia s to ( G o le n ió w , P o lic e , G ry fin o ).

W y e lim in o w a n ie te n d e n c ji r o z w o jo w e j z s z e r e g ó w c z a s o w y c h w w ię k s z o ś c i p r z y p a d k ó w z n a c z n ie z m ie n iło w a r to ś ć , a c z a s e m i z n a k w s p ó łc z y n n ik ó w k o r e la c ji i n ie p o z w o liło n a p o tw ie r d z e n ie z w ią z k ó w m ię d z y w y d a tk a m i g m in a n a p ły w e m lu d n o ś c i. U z y s k a n e w y n ik i s ta n o w ią p r z y c z y n e k d o d a ls z y c h b a d a ń , p o n ie w a ż o z n a c z a ją , ż e p o s z u k iw a ń c z y n n ik ó w d e te r m in u ją c y c h o d p ły w lu d n o ś c i z e S z c z e c in a n a te r e n y o ś c ie n n e n ie m o ż n a u z n a ć z a z a k o ń c z o n e .

Literatura

B rueckner J., Irw in E., The E co n o m ics o f Urban Spraw l: Theory a n d E vid en ce on S p a 

tia l Sizes o f Cities, „R eview o f E conom ics an d S tatistics” 1983, no. 65.

D oszy ń M ., W pływ p ro c e su suburbanizacji na sytuacją w m ieszkalnictw ie w gm inach

w o k ó ł Szczecin a w latach 1 9 9 6 -2 0 0 3 , w: P o lityka m ieszkaniow a m iasta S zc ze cina - za so b y m ieszkaniow e w S zczecin ie ja k o elem ent rynku nieruchom ości,

red. J. H ozer, Insty tu t A n aliz D iagnoz i P rognoz G ospodarczych, S zczecin 2006. G n at S., A n a liza statystystyczna efektu su burbanizacji w P o lsce w latach 19 9 6 -2 0 0 3 ,

Interdyscyplinarne W ykorzystanie M etod Ilościow ych, S zczecin 2004.

(15)

G n at S., A n a liza zw ią zkó w w ybranych p o z y c ji budżetow ych gm in aglom eracji szczeciń 

skiej z dem ograficznym i p rze ja w a m i zja w iska su burbanizacji Szczecin a w latach 19 9 5 -2 0 1 0 , „F o lia O econom ica L odzensis” 2013, n r 293.

G n at S., B as M ., S ta tistic a l A n a ly sis o f C hosen A sp ects o f Suburbanisation P rocess

in Szczecin in 2 0 0 6 -2 0 0 1 , „R eal E state M anagem ent an d V aluation” 2013,

vol. 21, no. 3.

G n at S., Suburb a n iza cja S zczecin a i j e j dem ograficzne efekty w latach 1 9 9 5-2010, „S tudia i M ateriały T ow arzystw a N aukow ego N ieru ch o m o ści” 2012, vol. 20, n r 3, O lsztyn.

H arris R., C reeping C onform ity: H o w C anada B ec a m e Suburban, U n iv ersity o f T oronto Press, T oronto 2004.

K ah n M .E., The E n viro n m en ta l Im p a c t o f Suburbanization, „Journal o f P olicy A nalysis and M anagem ent” 2000, vol. 19, no. 4.

K o k o t S., G ospodarcze a spekty su burbanizacji Szczecina, w: Z ycie gosp o d a rcze S zc ze

cina, U niw ersy tet Szczeciński, S zczecin 2006.

K o k o t S., K iep as-K o k o t A ., E fekty su burbanizacji aglom eracji szczecińskiej, „W iad o  m ości S tatystyczne” 2011, n r 7 -8 .

L isow ski A ., G rochow ski M ., P ro cesy suburbanizacji. U w arunkow ania, fo r m y i ko n se

kw encje, w: E ksp ertyzy do K on cep cji P rzestrzennego Z a g o spodarow ania K ra ju 2 0 0 3 -2 0 0 8 , K P Z K - M inisterstw o R ozw oju R egionalnego, t. 1, W arszaw a 2003.

M ieskow ski P., M ills E., The C auses o f M etropolitan Suburbanization, „Journal o f E conom ic P erspectives” 1993, vol. 7, no. 3.

P earl J., C ausality: M odels, R ea so n in g a n d Inference, C am bridge U niv ersity Press, C am bridge 2000.

Y ule G .U ., W hy D o We S om etim es G et N o n sen se C orrelations B etw een Tim e Series?

A Stu d y in S a m p lin g a n d the N a tu re o f Tim e Series, „Journal o f th e R oyal S tatis

tical S ociety” 1926, no. 89.

SURVEY OF OSTENSIBILITY OF THE RELATIONSHIPS BETWEEN SELECTED EXPENDITURES OF COMMUNES AND THE SUBURBANISATION OF SZCZECIN IN THE YEARS 2002-2010

Abstract

S uburbanisation is a process th a t occurs universally, o bserved b o th in developed an d developing countries. E ssentially, it happens in large u rb an centres and is seen as

(16)

Ba d a n i ep o z o r n o ś c iz a l e ż n o ś c iw y b r a n y c hw y d a t k ó wg m i na g l o m e r a c j is z c z e c i ń s k i e j. . . one o f the phases o f th e ir developm ent. T he article presents research on th e d em o graphic and in p art the financial asp ect o f this p h enom enon for com m unes surrounding th e largest city in W estern P om erania - Szczecin. B oth dem ographic and econom ic variables c a n be ch aracterized b y trends. The survey covers elim ination o f these trends as a factors affecting the relationships. The p erio d o f analysis covers the years 2002 2010. R elationship analysis w ill pro v id e answ er to question: is g reater influx o f people into the studied com m unes related to the size o f chosen expenditures.

K eywords

: suburbanisation, local g overnm ent budgets

Kody JE L

: H71, J11

T ra n sla ted by Sebastian G nat

Badanie pozorności zależności wybranych wydatków gmin aglomeracji szczecińskiej z procesem suburbanizacji Szczecina w latach 2002 - 2010