WISKULSKI Tomasz1 TARASZKIEWICZ Tomasz2
Inwestycje w infrastrukturę transportową a atrakcyjność turystyczna regionu na przykładzie Portu Lotniczego Gdańsk
WSTĘP
Warunkiem rozwoju regionu turystycznego jest jego konkurencyjność względem innych obszarów oraz komplementarność oferowanych usług w jego obrębie. W myśl Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 władze samorządowe postawiły sobie za cel zwiększenie dostępności transportowej poprzez zapewnienie sprawnych powiązań komunikacyjnych z najważniejszymi ośrodkami gospodarczymi w Polsce i w Europie oraz integrację systemu transportu zbiorowego dla zwiększenia mobilności jego mieszkańców oraz potencjalnych turystów odwiedzających region. Do działań mających umożliwić realizację założonego celu należy rozbudowa terminalu lotniczego w Rębiechowie, budowa Pomorskiej Kolei Metropolitarnej oraz budowa nowych dróg mających współtworzyć miejski system transportowy w Gdańsku.
Celem autorów niniejszego artykułu jest przedstawienie rozwoju ruchu turystycznego w zestawieniu z przeobrażaniem się sieci transportowej konurbacji trójmiejskiej poprzez analizę danych statystycznych dotyczących wielkości ruchu turystycznego oraz analizę poczynionych inwestycji w zakresie zwiększenia dostępności transportowej. Nie bez znaczenia dla wielkości ruchu pasażerskiego gdańskiego portu lotniczego pozostaje również oferta przygotowana przez przewoźników oraz imprezy masowe, do których przede wszystkim należy zaliczyć finały EURO 2012.
1. WYBRANE ASPEKTY CHARAKTERYSTYKI PORTU LOTNICZEGO GDAŃSK
Port lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy zlokalizowany jest w osadzie Rębiechowo znajdującej się od roku 1973 w granicach administracyjnych miasta Gdańska. Jest on położony na Wysoczyźnie Kaszubskiej w odległości 14 km od centrum Gdańska oraz 24,6 km od centrum Gdyni. Został on oddany do użytku w roku 1974. W bezpośrednim sąsiedztwie portu znajduje się konurbacja trójmiejska skupiająca w swoich granicach, według różnych źródeł, około połowy mieszkańców woj.
pomorskiego. Ze względu na wysoki poziom dostępności komunikacyjnej, zasięg oddziaływania lotniska wykracza poza granicę województwa pomorskiego. Port lotniczy w Rębiechowie zlokalizowany jest w pobliżu dróg krajowych nr: 6, 7, 22, 91, dróg ekspresowych S6 (obwodnica Trójmiasta), S7 oraz autostrady A1 zwanej Autostradą Bursztynową (rysunek 1.).
Rys. 1. Izochrony Portu lotniczego Gdańsk im. Lecha Wałęsy 30, 60 i 90 minut
1 AWFiS w Gdańsku, Zakład Organizacji Turystyki i Rekreacji, ul. K. Górskiego 1, 80-336 Gdańsk, e-mail: twiskulski@awf.gda.pl
2 AWFiS w Gdańsku, Zakład Ekonomii i Marketingu, ul. K. Górskiego 1, 80-336 Gdańsk, e-mail: taraszkie@awf.gda.pl
Na podstawie analizy czasu dojazdu do portu lotniczego zauważyć można południkowe rozciągnięcie izochron. Jest to spowodowane istniejącą na tym obszarze autostradą A1. Niemalże całość woj. pomorskiego znajduje się w zasięgu izochrony 90 minut, wyjątek stanowi zachodnia część województwa ze Słupskiem, jako głównym miastem. Ponadto, w zasięgu analizowanej izochrony znajduje się północna część woj. kujawsko-pomorskiego z Toruniem oraz zachodnia część woj.
warmińsko-mazurskiego z Elblągiem. Zasięgiem izochrony 30 minut objęty został obszar całej konurbacji trójmiejskiej, świadczy to o wysokim stopniu dostępności komunikacyjnej obszarów najbardziej zurbanizowanych oraz posiadających najwyższą atrakcyjność turystyczną ze względu na walory antropogeniczne. Ponadto, port połączony jest bezpośrednio z dzielnicą Wrzeszcz za pomocą zmodernizowanej ul. Słowackiego oraz nowowybudowanej al. Żołnierzy Wyklętych – dróg dwujezdniowych i dwupasmowych. Inwestycje te były częściowo argumentowane organizacją EURO 2012, jednak termin ich realizacji (październik 2014) pozwala wnioskować, iż ich głównym przeznaczeniem ma być połączenie autostrady A1 z portem morskim w Gdańsku.
Analizując długotrwały średni poziom hałasu dla gdańskiego portu lotniczego, uwzględniając dopuszczalne poziomy hałasu dla strefy terenów zabudowy mieszkaniowej oraz terenów rekreacyjno- wypoczynkowych, wyznaczone zostały strefy uciążliwości hałasu lotniczego dla pory dnia (600-2200) i nocy (2200-600). Na podstawie dokonanych pomiarów zauważyć należy, iż zasadniczy problem wynikający z przekroczenia poziomu dźwięku występuje w porze nocnej [4, s. 2]. Zakłada się, iż jedyna możliwość rozwiązania tego problemu polegać może na ograniczeniu liczby startów i lądowań w tej części doby. Natomiast w przypadku pory dnia, uwzględniając dalszy wzrost ruchu lotniczego, poza obszarem ograniczonego użytkowania, narażone będą rejony Banina i Piecek. Poprzez szczegółową analizę hałasu wynikającego z działalności lotniczej należy zauważyć, iż następuje zwiększenie obszaru zagrożonego występowaniem ponadnormatywnego poziomu hałasu.
Przeciwdziałanie temu zjawisku polegać może na uaktualnieniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w celu zwiększenia powierzchni obszarów ograniczonego użytkowania bądź opracowaniu nowych profili starów i lądowań z uwzględnieniem większych pułapów lotu nad strefą mieszkaniową. Jednak zwiększenie obszarów ograniczonego użytkowania wiąże się z możliwością wieloletnich procesów sądowych z właścicielami gruntów znajdujących się w potencjalnej nowej (większej) strefie, wynikających z utraty wartości gruntów. Możliwe jest zmniejszenie poziomu hałasu poprzez wyeliminowanie najbardziej hałaśliwych typów samolotów bądź ograniczenie liczby ich operacji w porze nocnej.
Inwestycją konkurencyjną dla Rębiechowa przez wiele lat pozostawała idea portu lotniczego Gdynia – Kosakowo. Początkowo, idea ta zakładała budowę portu lotniczego pełniącego funkcję komplementarną względem portu w Gdańsku na obszarach powojskowych. Port ten miał zająć się obsługą mniejszych samolotów prywatnych i przewozami CARGO. Jednak w wypowiedziach polityków związanych z Gdynią zauważyć można było zainteresowanie obsługą przewozów tanich linii lotniczych, którymi zajmuje się gdańskie lotnisko. Jednym z głównych zarzutów władz administracyjnych Gdańska był argument struktury własnościowej istniejącego portu lotniczego w Gdańsku. Pomimo, iż głównym udziałowcem portu w Gdańsku jest miasto Gdańsk posiadające 33,6%
udziałów w kapitale zakładowym, to jednak jednym z pięciu współudziałowców pozostaje miasto Gdynia, którego udział ten wzrósł od roku 2007 z 1,14% do 2,23% w roku 2014 współtworząc kapitał zakładowy całej spółki o wysokości ponad 125 mln zł. Zaś inwestycja Port lotniczy Gdynia – Kosakowo posiadała kapitał zakładowy rzędu ponad 91 mln zł, z udziałem gminy Kosakowo – 6 mln zł oraz gminy miasta Gdyni – ponad 85 mln zł. Uwzględniając obecny plan rozwojowy portu lotniczego w Rębiechowie, pieniądze te mogły być przeznaczone na doinwestowanie gdańskiej inwestycji wraz ze wzrostem udziałów gminy miasta Gdyni. Na początku lipca 2013 r. Komisja Europejska ogłosiła wszczęcie postępowania wyjaśniającego w sprawie finansowania budowy lotniska cywilnego w Gdyni – Kosakowie. Do głównych zarzutów należały wątpliwości odnośnie szacunków dotyczących wielkości ruchu lotniczego i ekonomicznej zasadności realizacji inwestycji oraz stosunkowo nieduża odległość od portu lotniczego w Rębiechowie. W lutym 2014 r. Komisja Europejska stwierdziła, iż środki finansowe przyznane na inwestycję stwarzają sytuację, w której ich beneficjent uzyskuje nienależną przewagę konkurencyjną nad portem w Gdańsku jednocześnie
nakazując zwrot tych środków do budżetu samorządów. W związku z zaistniałą sytuacją, 12 marca 2014 r. Zarząd Portu Lotniczego Gdynia-Kosakowo złożył do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości likwidacyjnej. Został on przyjęty 7 maja 2014 r., jednocześnie zamykając możliwość realizacji inwestycji drugiego cywilnego portu lotniczego w regionie.
Port lotniczy w Gdańsku oferuje 48 połączeń regularnych i 6 połączeń sezonowych. Wszystkie one odbywają się między Gdańskiem a portami lotniczymi zlokalizowanymi w Europie. Ponadto możliwy jest przelot lotami czarterowymi do 23 portów lotniczych, które to zlokalizowane są w południowej części Europy bądź w północnej części kontynentu afrykańskiego. Wszystkie te połączenia odbywają się z wykorzystaniem floty samolotów należących do 22 linii lotniczych.
2. NAJWAŻNIEJSZE PROJEKTY INWESTYCYJNE REALIZOWANE W PORCIE LOTNICZYM GDAŃSK OD 2007 ROKU
Kluczowym elementem determinującym przepustowość portu lotniczego jest jego infrastruktura.
Od jakości infrastruktury zależy sprawność obsługi zarówno pasażerów, jak i samolotów [11, s. 291].
Z uwagi na zachodzące zmiany na rynku usług transportu lotniczego, w obliczu dynamicznie rosnącego popytu, w odpowiedzi na kolejne wyzwanie jakim, była organizacja Mistrzostw Europy w piłce nożnej EURO 2012 z wykorzystaniem gdańskiego stadionu PGE Arena, podjęte zostały inicjatywy mające na celu doprowadzić do realizacji przedsięwzięć modernizacyjnych i rozwojowych.
Obszar prowadzonych inwestycji w porcie obejmował zarówno część airside, jak i landside.
Omówione zostaną również projekty Nowa Słowackiego oraz PKM, ukierunkowane na polepszenie skomunikowania z regionem.
Zdecydowanie najbardziej spektakularną inwestycją ostatniego czasu jest budowa drugiego terminalu pasażerskiego. Projekt nosił nazwę „Port Lotniczy w Gdańsku – budowa drugiego terminalu pasażerskiego wraz z infrastrukturą oraz rozbudowa i modernizacja infrastruktury lotniskowej i portowej” i był realizowany w ramach Priorytetu VI - Drogowa i lotnicza sieć TEN-T, Działalnie 6.3 - rozwój sieci lotniczej TEN-T. Przedsięwzięcie obejmowało budowę drugiego terminalu pasażerskiego T2, jak również dróg, sieci i pozostałych instalacji obsługujących, przebudowę terminalu T1, budowę przedterminalowej płyty postojowej oraz zakup systemu informacji odlotowej FIDS. T2 powstał na zachód od istniejącego terminalu, równolegle do pasa startowego. Hala posiada dwie strefy funkcjonalne, tzn. związane z płytą lotniska (airside) - sortownię bagażu i poczekalnię, jak również strefy związane ze stroną miejską (landside) - hale odpraw biletowo-bagażowych (odlotów), biura linii lotniczych, gastronomię oraz inne usługi.
Terminal posiada trzy kondygnacje nadziemne oraz jedną podziemną. Całkowita powierzchnia T2 wynosi 39.433,12 m2, powierzchnia użytkowa 37.207,71 m2, a kubatura – 350.768,23 m3. Komunikację pomiędzy T1 i T2 umożliwia łącznik na poziomie I piętra. Od strony płyty postojowej dla samolotów znajdują się: parterowe bezpośrednie wyjście z gate’u, antresola – korytarz przylotowy oraz 4 zewnętrzne klatki schodowe, zintegrowane z wyrzutniami powietrza i dymu. Od strony frontowej T2 posiada trzy główne wejścia. Budynek został wykonany w konstrukcji żelbetowej:
stalowej, słupowo-płytowej i ścianowo-płytowej. Spływające z terenu terminala i parkingu wody opadowe, przed włączeniem do lotniskowego systemu kanalizacji deszczowej, poddawane są procesowi oczyszczania w osadniku i separatorze substancji ropopochodnych. Obiekt został przystosowany do potrzeb pasażerów niepełnosprawnych, czego przykładem są szerokie korytarze bez przewężeń, zapewniające swobodne poruszanie się. T2 stanowi nowoczesne rozwiązanie spełniające standardy operacyjne i funkcjonalne międzynarodowych portów lotniczych, w tym specyficzne zasady odpraw pasażerskich układu z Schengen oraz wymogi wynikające z regulacji Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Modułowa budowa umożliwia dalszą rozbudowę w przyszłości zgodnie z pojawiającymi się potrzebami. Całość projektu opiewała na 247 395 581 zł, w tym dofinansowanie z Funduszu Spójności 87,32 mln zł [3]. Otwarcie terminalu miało miejsce 31 marca 2012 r., a 6 kwietnia odprawiono pierwszych pasażerów. Inwestycja znacznie przyczyniła się do poprawy komfortu obsługi pasażerów i przewoźników oraz podniesienia poziomu bezpieczeństwa ruchu lotniczego. Przykładowo, liczba stanowisk odprawy biletowo-bagażowej wzrosła do 22, a
liczba stanowisk kontroli bezpieczeństwa do 8. Wg szacunków, dzięki inwestycji przepustowość wzrosła o 100% z 2,5 do 5 mln pasażerów rocznie, a możliwa liczba operacji lotniczych do 30 na godzinę [8].
Drugim, bardzo ważnym przedsięwzięciem jest projekt „Port Lotniczy w Gdańsku – modernizacja infrastruktury lotniskowej po stronie air-side”, zrealizowany w ramach Priorytetu VI Drogowa i lotnicza sieć TEN-T, Działanie 6,3 Rozwój sieci lotniczej TEN-T. Wartość projektu wynosiła 86,8 mln zł, a dofinansowanie z unijnego Funduszu Spójności 40,6 mln zł. Prace dotyczyły przede wszystkim rozbudowy systemu oświetlenia nawigacyjnego celem dostosowania do II kategorii operacyjnej portu. W ramach inwestycji rozbudowano infrastrukturę towarzyszącą o systemy monitoringu i zarządzania energią elektryczną. Unowocześniono system łączności. Przeprowadzono prace dostosowujące infrastrukturę do potrzeb lotniskowych instalacji teletechnicznych.
Przedsięwzięcie przyczyniło się do optymalizacji wykorzystania infrastruktury lotniskowej, podniesienia standardu świadczonych przez port usług, usprawnienia organizacji ruchu lotniczego oraz poprawy bezpieczeństwa operacji lotniczych, zwłaszcza prowadzonych w trudnych warunkach atmosferycznych, przy ograniczonej widoczności, przykładowo podczas mgły, która często komplikuje funkcjonowanie portu, uniemożliwiając starty i lądowania [3].
Z kolei w ramach Priorytetu VIII – Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe, Działanie 8.4 – Bezpieczeństwo i ochrona transportu lotniczego – uzyskano dofinansowanie umożliwiające realizację projektu „Budowa bazy technicznej do przechowywania sprzętu zimowego w Porcie Lotniczym w Gdańsku”. Powstało stanowisko do odladzania samolotów. Zakres działań obejmował wykonanie prac konstrukcyjno-budowlanych w części lotniskowo-drogowej, prace sanitarne z odprowadzaniem ścieków z odladzania, system oświetlenia krawędziowego dróg.
Przedsięwzięcie pozwoliło lepiej dostosować infrastrukturę techniczną lotniska do funkcjonowania w warunkach zimowych. Inwestycja opiewała na 10 983 924 zł, a dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniosło 7 667 086 zł [3].
W ramach tego samego Priorytetu VIII i Działania 8.4 zrealizowano również inwestycję „Budowa drogi patrolowo-technicznej (etap II) w Porcie Lotniczym w Gdańsku. Łącznie po wschodniej, południowej i zachodniej granicy lotniska powstało dodatkowe 4,8 km drogi. Jest ona wykorzystywana głównie przez Służbę Ochrony Lotniska i Straż Graniczną do patrolowania terenu.
Koszty inwestycji opiewały na 3 990 837 zł, a dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniosło 2 740 128 zł [3].
Priorytet VIII, Działanie 8.4 pozwoliło dofinansować także projekt „Zakup systemów do kontroli bezpieczeństwa pasażerów i bagażu w Porcie Lotniczym w Gdańsku”. Dzięki inwestycji rozbudowano infrastrukturę mającą na celu modernizację systemów bezpieczeństwa i ochrony.
Kluczowe elementy projektu dotyczyły systemu urządzeń do wielopoziomowej kontroli bagażu rejestrowanego, wysokowydajnego, inteligentnego systemu transportu bagaży oraz nowoczesnego sprzętu do kontroli bezpieczeństwa pasażerów i bagaży oraz pracowników. Przedsięwzięcie przyczyniło się do wyraźnej poprawy standardów bezpieczeństwa, usprawnienia odpraw pasażersko- bagażowych i zwiększenia przepustowości. Całkowita wartość projektu zamknęła się kwotą 58,72 mln zł, środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stanowiły 30,07 mln zł [3].
Kolejnym ważnym przedsięwzięciem w Rębiechowie była modernizacja parku maszynowego Lotniskowej Straży Pożarnej. Dzięki dofinansowaniu w blisko 80 procentach z funduszy unijnych możliwy był „Zakup lotniskowego pojazdu ratowniczo-gaśniczego w Porcie Lotniczym w Gdańsku”.
Środki pochodziły głownie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - 3 918 500 zł, a całkowity koszt wyniósł 4 955 960 zł [3]. Nowy, zbudowany na podwoziu MAN’a, dwusilnikowy wóz strażacki Ziegler Z-8 jest obecnie największym i pierwszym w Polsce lotniskowym pojazdem ratowniczo-gaśniczym z napędem 8x8. Jego zbiorniki są w stanie pomieścić 12 tys. litrów wody, 1,5 tys. litrów środka gaśniczego oraz pół tony proszku gaśniczego [1, s. 7]. Do podstawowego wyposażenia należą m.in. dwie linie szybkiego natarcia oraz wysięgnik z przebijakiem i głowicą gaśniczą pozwalającą na przebicie poszycia samolotu i gaszenie od środka. Nadal sprawny, choć z racji wieku wysłużony Chubb Pathfinder z 1975 roku został przekazany straży w Bytowie, gdzie docelowo stanowić będzie obiekt muzealny i atrakcję turystyczną. Zakup pojazdu Ziegler umożliwił
spełnienie wymogów sprzętowych i kryteriów 8 kategorii w zakresie ochrony pożarowej, dzięki czemu w Porcie Lotniczym Gdańsk mogą być obsługiwane loty z udziałem większych statków powietrznych nawet do 61 m długości, co pozwala na przyjmowanie nawet największych jednostek pasażerskich i wzrost pracy przewozowej [8].
Aby zapewnić poziom funkcjonalności lotniska korespondujący z coraz wyższymi standardami w ruchu międzynarodowym, nadążający za rosnącymi wymaganiami pasażerów i przewoźników oraz pozwalający sprostać wyzwaniom rozwijającego się rynku, nieustannie muszą być podejmowane działania mające na celu modernizację portowej infrastruktury. Świadomość powyższych uwarunkowań przyczynia się do kolejnych inwestycji, czego przykładem mogą być prowadzone obecnie prace w ramach projektu „Port lotniczy Gdańsk - modernizacja infrastruktury lotniskowej po stronie airside – kontynuacja” [3]. W związku z podwyższaniem kategorii lotniska, inwestycja obejmuje dalszą modernizację systemu oświetlenia nawigacyjnego, dostosowanie systemu łączności, rozbudowę systemu monitoringu, modernizację systemu zarządzania energią elektryczną, rozbudowę sieci kabli światłowodowych i miedzianych oraz systemu kanalizacji kablowej zgodnie z potrzebami nowych i modernizowanych lotniskowych instalacji teletechnicznych. Wartość projektu opiewa na 52,3 mln zł, a dofinansowanie na 42,5 mln zł. Prace realizowane są planowo, a termin zakończenia inwestycji został ustalony na grudzień 2014 roku [5].
Warunkiem niezbędnym dla efektywnego funkcjonowania portu lotniczego jest jego prawidłowe skomunikowanie z pobliską siecią osadniczą oraz dalszymi ciągami komunikacyjnymi. Do ostatnich inwestycji infrastrukturalnych w bezpośrednim otoczeniu portu mających na celu poprawę dostępności komunikacyjnej lotniska zaliczyć należy ukończoną budowę „nowej” Słowackiego oraz realizację Pomorskiej Kolei Metropolitalnej.
Projekt Trasy Słowackiego w wyraźny sposób przyczynił się do usprawnienia funkcjonowania układu drogowego Gdańska, znacznie poprawiając skomunikowanie lotniska z centrum miasta. Dzięki inwestycji zwiększono przepustowość i poziom bezpieczeństwa. Realizacja inwestycji „Połączenie Portu Lotniczego z Portem Morskim Gdańsk – Trasa Słowackiego” pozwoliła skomunikować lotnisko z Obwodnicą Trójmiasta (S6), centrum miasta, dalej ze stadionem PGE Arena, Trasą Sucharskiego i terminalem promowym. Z perspektywy czasu można stwierdzić, iż stała się głównym ciągiem komunikacyjnym obsługującym ruch turystów zagranicznych podczas EURO 2012. Budowa Trasy Słowackiego została podzielona na trzy zadania-odcinki: lotniskowy, środkowy i Droga Zielona. Jako pierwsze ukończono Zadanie 1 - odcinek lotniskowy, którego odbiór miał miejsce 7 grudnia 2011 roku [12. s. 76]. Kluczowym elementem odcinka środkowego była budowa estakady nad Aleją Grunwaldzką oraz wiaduktu nad torami PKP. Koszt inwestycji wyniósł ok 350 mln zł, z czego 75%
pochodziło z funduszy unijnych w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Działanie 7.2-5 [7, s. 17].
Będąca w trakcie realizacji Pomorska Kolej Metropolitalna ma połączyć port lotniczy z centrami miast aglomeracji oraz dzielnicami i osiedlami położonymi na wzgórzach morenowych. Odcinek przebiegający przez Trójmiasto między Gdańskiem a Gdynią, prowadzony jest od przystanku SKM Gdańsk Zaspa, poprzez dzielnice VII Dwór, Niedźwiednik, Morena i Jasień do Rębiechowa, a dalej przez Osowę i Karwiny do centrum Gdyni. Druga część ma stanowić rozszerzenie linii do Żukowa, Kartuz, Kościerzyny, a nawet do Bytowa [9].Według założeń, inwestycja obejmująca odcinek łączący Port Lotniczy miała być zrealizowana w latach 2009-2011, lecz z uwagi na szereg różnego rodzaju ograniczeń do tej pory nie udało się jej ukończyć. Projekt jest współfinansowany z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, a pierwotnie szacowane na 612 mln zł nakłady inwestycyjne zostały przekroczone [7, s. 19]. Według przeprowadzonych analiz, po ukończeniu inwestycji, w początkowym okresie funkcjonowania, udział pasażerów związanych z obsługą lotniska będzie stanowił około 20% ogółu podróżujących Pomorską Koleją Metropolitalną (1-1,2 mln pasażerów rocznie). W 2042 roku, w zależności od wariantu techniczno-organizacyjnego, udział ten może stanowić od 15 do 30% ogólnego potoku (1,9-7,2 mln pasażerów rocznie) [2, s. 45].
Finansowanie rozwoju infrastruktury transportowej od lat stanowiło w Polsce barierę realizacji wielu projektów. Z powodu ograniczeń finansowych liczne projekty pozostały w sferze planów, czy niedokończonej realizacji [10, s. 201]. Z uwagi na wysoką kapitałochłonność inwestycji w
infrastrukturę transportową, niezbędne było zaangażowanie złożonej struktury źródeł finansowania.
Przy omawianych inwestycjach w Porcie Lotniczym Gdańsk wykorzystano finansowanie ze środków unijnych, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Programu Infrastruktura i Środowisko, środków publicznych Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, emisji dłużnych papierów wartościowych oraz kredytu bankowego. Dodatkowo, 16 września 2013 r. została podpisana z Bankiem Pekao S.A umowa programu emisji obligacji do kwoty 160 mln zł, zapewniająca finansowanie kolejnych przedsięwzięć inwestycyjnych, jak i pozwalająca zoptymalizować koszty finansowania zewnętrznego. Pochodzące z emisji obligacji fundusze zostaną wykorzystane na finansowanie i refinansowanie zadań inwestycyjnych realizowanych w latach 2011- 2016 o łącznej wartości blisko 556 mln PLN, a zwłaszcza rozbudowy terminalu pasażerskiego wraz z układem drogowym, rozbudowy terminalu cargo, podniesienia kategorii operacyjnej lotniska oraz instalacji rękawów pasażerskich [6].
3. FUNKCJONOWANIE PORTU LOTNICZEGO GDAŃSK A RUCH TURYSTYCZNY
Port lotniczy w Rębiechowie jest głównym przejściem granicznym w woj. pomorskim. W roku 2012 miało tam miejsce 807 218 przekroczeń granicy, tj. 82,5% wszystkich przekroczeń granicy w województwie. Spośród wszystkich przekroczeń granicy przez port lotniczy, 86,36% stanowiły przekroczenia obywateli polskich, a jedynie 13,64% byli to cudzoziemcy. 48,9% przekroczeń granicy odbyło się z terytorium Polski, a 51,1% przekroczeń granicy miało miejsce do Polski. Najwięcej przekroczeń granicy z wykorzystaniem portu lotniczego miało miejsce w czerwcu i było to 90 070 przekroczeń, co stanowiło 11,16% wszystkich przekroczeń granicy w roku 2012. Spośród 59 125 przyjazdów cudzoziemców odnotowanych przez port lotniczy w roku 2012, 31,27% miało miejsce w czerwcu. Było to o 66,62% więcej osób przyjętych niż przez cały okres wakacyjny lipca i sierpnia. W miesiącu czerwcu zauważalny był również spadek liczby wyjazdów obywateli polskich względem maja i lipca. Port lotniczy odnotował 29 442 wyjazdów w czerwcu względem 32 168 wyjazdów w maju (spadek o 8,47%) i 35 638 wyjazdów w lipcu (wzrost o 21%). Na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego nr 562/2006 z dnia 15 marca 2006 r. ustanowiono wspólnotowy kodeks zasad regulujących przepływ osób przez granice. W związku z powyższym statystyki te nie obejmują swoim zakresem tzw. lotów wewnętrznych, tj. takich, które odbywają się pomiędzy terytorium Państw Członkowskich lub na jego terytorium bez lądowania na terytorium państwa trzeciego.
Na podstawie danych statystycznych gromadzonych i opracowanych przez port lotniczy w Rębiechowie zauważyć można tendencję wzrostową w wielkości ruchu pasażerskiego. W roku 2011 odnotowano 10,38% (231 612 osób) wzrost liczby obsłużonych pasażerów względem roku 2010.
Największy procentowy wzrost liczby pasażerów rzędu 38,21% miał miejsce w kwietniu.
Spowodowane było to nie tyle samym wzrostem liczby pasażerów w roku 2011, co mniejszą liczbą pasażerów w kwietniu 2010 spowodowaną erupcją wulkanu na Islandii, co wpłynęło na ograniczenie wielkości ruchu lotniczego nad obszarem całej Europy. W porównaniu rok do roku (rdr) jedynie w miesiącu lutym 2011 r. odnotowano spadek liczby obsłużonych pasażerów o 3,23%. W roku 2012 odnotowano wzrost wielkości ruchu pasażerskiego na poziomie 20,83% względem roku 2011.
Największy wzrost rdr rzędu 45,17% odnotowano w miesiącu czerwcu – miesiącu finałów EURO 2012. Był to wzrost o ponad 108 tys. pasażerów przy rocznym wzroście ponad 513 tys. osób. W roku 2012 odnotowano wzrost liczby odprawionych pasażerów we wszystkich miesiącach w ciągu roku.
Najniższy miał miejsce we wrześniu – 6,8%. Okres największego wzrostu przypadł na miesiące od kwietnia do lipca, kiedy to wyniósł on od 24,86 do 45,17% rdr. Nie bez znaczenia dla wzrostu wielkości ruchu pasażerskiego pozostało utworzenie w roku 2011 marki OLT Express. Linie te zajmowały się obsługą lotów pasażerskich oraz czarterowych, a bazą dla wszystkich samolotów typu Airbus był właśnie port lotniczy w Rębiechowie. Linia ta zainaugurowała swoją działalność 1 kwietnia 2012 r. od razu przyczyniając się do wzrostu ruchu pasażerskiego w porcie gdańskim, który to obsługiwał 7,5% wszystkich klientów spółki, ta natomiast generowała 50% krajowego ruchu pasażerskiego już w pierwszym miesiącu swojej komercyjnej działalności. Zaprzestanie finansowania OLT Express przez Amber Gold doprowadziło 27 lipca 2012 r. do zawieszenia wykonywania rejsów.
W roku 2013 odnotowano wzrost liczby osób odprawionych w porcie lotniczym o 5,75%, tj. ponad 171 tys. osób. Największy odnotowany spadek miał miejsce w miesiącu czerwcu – 12,52%. Było to spowodowane brakiem występowania produktu turystycznego generującego w takim stopniu wielkość ruchu turystycznego, jak finały EURO 2012. Podobnie, jak w przypadku lat 2011-2012, największy wzrost liczby pasażerów nastąpił w miesiącach kwiecień-lipiec, tak porównując dane statystyczne za lata 2012-2013 zauważalny jest w tym samym okresie największy spadek sięgający nawet 2,8% w maju, 12,52% w czerwcu oraz 3,71% w lipcu. Analiza porównawcza pozwala wnioskować, iż działalność OLT Express wraz z finałami EURO 2012 były jednorazowymi impulsami powodującymi wzrost wielkości ruchu pasażerskiego w porcie lotniczym.
Jednocześnie należy zauważyć, iż pomimo spowolnienia przyrostu liczby pasażerów w roku 2013 względem 2012, wielkość ruchu pasażerskiego utrzymuje długofalową tendencję wzrostową. Wzrost rdr w roku 2011 wyniósł 231 612 osób. W roku 2013 względem roku 2011 wzrost ten wyniósł 684 268 osób. Daje to średni wzrost liczby pasażerów niezwiązany z finałami EURO 2012 na poziomie 342 134 osób rocznie. Pozwala to na wnioskowanie, iż finały EURO 2012 spowodowały wzrost liczby osób podróżujących przez port w Gdańsku o 170 871 osób. Przy czym nie byli to jedynie podróżni odwiedzający Gdańsk podczas piłkarskich finałów, gdyż wzrost ten rozłożył się na prawie cały rok z wyjątkiem stycznia, marca, sierpnia i września, kiedy to wzrost rdr nie przekroczył 10,38% czyli średniego miesięcznego wzrostu rdr w latach 2010-2011.
WNIOSKI
Zgodnie z powszechnie stosowanymi definicjami atrakcyjności turystycznej, na jej poziom niebagatelny wpływ posiada m.in. dostępność komunikacyjna. Zwiększenie przepustowości poprzez rozbudowę systemów transportu lotniczego, drogowego i kolejowego przyczyniło się bezpośrednio do wzrostu dostępności transportowej do oferty turystycznej przygotowanej dla odwiedzających region.
Dodatkowo, rozpoczęcie działalności przez OLT Express w roku 2012, pomimo, że na kilka miesięcy, przyczyniło się do wzrostu ruchu pasażerskiego w regionie. Również ekspansja lotniczych przewoźników niskobudżetowych, powstanie baz operacyjnych Wizz Air i Ryanair w gdańskim porcie i uruchomienie nowych połączeń zintensyfikowały rozwój transportu lotniczego. Znamiennym pozostaje także fakt, iż obszar całej konurbacji znajduje się w zasięgu izochrony 30 minut od portu lotniczego, co w znacznym stopniu ułatwia dostępność do występujących na tym obszarze walorów antropogenicznych.
Jednak sama dostępność transportowa nie może świadczyć o poziomie atrakcyjności turystycznej regionu. Świadczą o niej walory oraz zagospodarowanie turystyczne. W roku 2012 czynnikiem, który w największym stopniu przyczynił się do wzrostu wielkości ruchu turystycznego były finały EURO 2012. Z danych statystycznych dotyczących ruchu lotniczego dla okresu finałów wynika, iż przyczyniły się one do wygenerowania ponad 170 tys. ruchu pasażerskiego obsłużonego przez port lotniczy w Rębiechowie.
Gdański port lotniczy charakteryzuje się długookresową tendencją wzrostową wielkości ruchu pasażerskiego trwającą od roku 2002, z jego jednorocznym spadkiem o 2,23% (43 507 osób) w roku 2009, będącym pochodną światowego kryzysu finansowego. Reasumując, należy podkreślić, iż ostatnie inwestycje w infrastrukturę portu lotniczego Gdańsk znakomicie wpisują się w obserwowane efekty mnożnikowe intensyfikujące poziom ruchu turystycznego w regionie.
Streszczenie
W myśl Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 władze samorządowe postawiły sobie za cel zwiększenie dostępności transportowej poprzez zapewnienie sprawnych powiązań komunikacyjnych z najważniejszymi ośrodkami gospodarczymi w Polsce i w Europie. Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy odgrywa znaczącą rolę w obsłudze transportowej ruchu turystycznego w regionie. W odpowiedzi na obserwowany w ostatnich latach wzrost zainteresowania podróżami lotniczymi, zapoczątkowano długofalowy program rozbudowy szeroko pojmowanej infrastruktury lotniskowej. Liczne modernizacje, a zwłaszcza oddanie do użytku nowego terminalu pasażerskiego oraz lepsze skomunikowanie portu z centrum miasta, skutkują wzrostem zainteresowania regionem ze strony turystów. Realizowane inwestycje w infrastrukturę
portu znakomicie wpisują się w obserwowane efekty mnożnikowe intensyfikujące poziom ruchu turystycznego w regionie.
Słowa kluczowe: Port Lotniczy Gdańsk, infrastruktura, inwestycje, ruch turystyczny, atrakcyjność turystyczna.
Investments in transport infrastructure and tourist attractiveness of the region on the example of Gdansk Airport
Abstract
According to the Pomorskie Regional Development Strategy 2020 the local authorities have set themselves the objective of increasing the transport accessibility by providing efficient transport links with the major economic centers in Poland and Europe. Gdańsk Lech Wałęsa Airport plays a significant role in transport services for tourism in the region. In response to the recently observed increasing interest in air travel, a long- term program of widely interpreted airport infrastructure development was initiated. Numerous upgrades, especially opening of the new passenger terminal and improving connection of the port with the city center result in increase of interest in the region from the tourists. The investments in port infrastructure perfectly participate in the observed multiplier effects intensifying tourism in the region.
Keywords: Gdansk Airport, infrastructure, investments, tourist movement, tourist attractiveness.
BIBLIOGRAFIA
1. Airport crash tender Z8. Ziegler catalogue. Albert Ziegler GmbH&Co, Giengen 2012.
2. Brona P., Calvet B., Szarata A., Klema S., Kolej Metropolitalna w Trójmieście. Instytut Kolejnictwa, Warszawa 2010.
3. Centrum Unijnych Projektów Transportowych, https://www.cupt.gov.pl/
4. Chyla A., Analizy hałasu lotniczego do Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem Lotniczym Portu Lotniczego im. Lecha Wałęsy w Gdańsku. Warszawa 2008.
5. Inwestycje w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy, Materiały źródłowe Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju.
http://www.mir.gov.pl/Transport/Transport_lotniczy/Rozwoj_lotnisk_w_Polsce/Strony/Inwestycje _w_Porcie_Gdansk.aspx, 18.09.2014
6. Nowe inwestycje w Porcie Lotniczym Gdańsk im. Lecha Wałęsy. Materiały źródłowe Portu Lotniczego Gdańsk, 17 września 2013.
7. Nowy Gdańsk. Inwestycje 2009-2012. Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2012.
8. Port Lotniczy Gdańsk im. Lecha Wałęsy, www.airport.gdansk.pl
9. Prezentacja rozwiązań projektowych dla przedsięwzięcia „Pomorska Kolej Metropolitalna Etap I – rewitalizacja Kolei Kokoszkowskiej”. Materiały Biura Projektów Budownictwa Komunalnego, Gdańsk 2010.
10. Rozwój infrastruktury transportu. red. K. Wojewódzka-Król, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2002.
11. Rucińska D., Badania rynku usług lotniczych. Istota, zakres, użyteczność, przykłady. Zeszyty naukowe, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2011.
12. Sprawozdanie z realizacji przedsięwzięć EURO 2012 oraz z wykonanych działań dotyczących realizacji przygotowań Polski do finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa 2012.
13. Wendt J., Geopolityczne aspekty tranzytu w Europie Środkowej. PAN IGiPZ,Warszawa 1999.
