Zastosowanie izotopów promieniotwórczych w helmintologii

(1)

WIADOMOSCI PARAZYTOLOGICZNE T. VI, NR 5, 1960

ZASTOSOWANIE IZOTOPÓW PROMIENIOTWÓRCZYCH W HELMINTOLOGII

KRYSTYNA RYBICKA

Zakład Parazytologii PAN, Warszawa

W latach ostatnich we wszystkich niemal dziedzinach nauk przy- rodniczych coraz więcej miejsca zajmują badania oparte na wykorzysta- niu izotopów promieniotwórczych. Helmintologia stanowi jeden z dzia-

łów nauki, w którym istnieją bardzo duże i wielostronne możliwości zastosowania tej metody, co wynika przede wszystkim z dużej różnorodności

tematycznej prowadzonych tu badań.

Przy najbardziej ogólnym rozpatrywaniu możliwości zastosowania radioizotopów w helmintologii, zwracają uwagę dwa zasadnicze kierunki:

bezpośrednie wykorzystanie promieniowania jako środka walki z paso-

żytami ludzi i zwierząt, oraz zastosowanie pierwiastków promieniotwór- czych do znakowania związków biorących udział w przemianie materii

pasożytów, a tym samym do poznania ich procesów biochemicznych i iizjologicznych. Tego typu badania rzucają nowe światło na poznanie wzajemnych powiązań zachodzących między żywicielem i pasożytem

oraz wszystkich skomplikowanych procesów biologicznych i rozwojowych tej grupy zwierząt, u których przystosowanie do specyficznego pasożytni

czego trybu życia wywołało szereg nowych adaptacji, nie spotykanych w innych grupach świata zwierzęcego.

W dotychczasowych badaniach parazytologicznych metoda zastosowania izotopów promieniotwórczych nie była jeszcze stosowana zbyt szeroko.

W wielu działach tej nauki spotykamy już jednak po kilka prac wyko-

rzystujących tę metodę, w innych zaś istnieją dopiero pierwsze próby jej zastosowania.

Trudno dar. w tej chwili całkowite podsumowanie prac dotychczasowych, można już jednak określić pewne zasadnicze kierunki w helminta.:."

(2)

- - - ·

382 K. RYBICKA

logii, w których metodę tę zastosowano. Ze względu na wspomnianą różnorodność tematyczną omawianych prac wydaje się, że przy przeglą

dzie dotychczasowego dorobku najsłuszniejsze będzie przyjęcie podziału

zgodnego z ogólnymi kierunkami wyróżnianymi w parazytologii i roz- patrzenie w ramach każdego z nich głównych zagadnień, przy których badaniu stosowano izotopy promieniotwórcze.

I. Parazytologia lekarska i we~erynaryjna:

a) zwalczanie pasożytów przy pomocy izotopów,

b) badanie środków leczniczych stosowanych w helmintologii, c) badanie zmian fizjologicznych występujących przy chorobach pa-

sożytniczych.

II. Parazytologia ogólna:

a) fizjologia pasożytów,

b) biologia pasożytów.

III. Biochemia pasożytów.

Przyjęty podział ma jedynie na celu ułatwienie przeglądu i ogólnej orientacji w omawianych pracach. W rzeczywistości niemal każda praca zaliczona do jednego z wymienionych działów dotyczy w pewnym stop- niu i działów innych.

I. PARAZYTOLOGIA LEKARSKA I WETERYNARYJNA

a) Zwalczanie pasożytów przy pomocy izotopów

Zagadnienie wykorzystania promieniowania jako środka zabijającego pasożyty lub uniemożliwiającego ich dalszy rozwój stanowi przedmiot stosunkowo licznych badań. Skupiają się one przede wszystkim dokoła

dwóch poważnych chorób pasożytniczych: askarydozy i trychinellozy. Ba- dania nad wpływem promieniowania na jaja .4scaris stanowią zarazem z punktu widzenia historycznego jedną z najdawniejszych prób wykorzystania pierwiastków promieniotwórczych w parazytologii. S2ide (1925)

przeprowadził doświadczenie nad naświetlaniem jaj Ascaris megaloce- phala promieniami ultrafioletowymi, promieniami Roentgena i promie- niami radu. Celem doświadczeń było porównanie wpływu wymienionych metod

na

rozwój jaj naświetlonych w różnych stadiach rozwoju embrionalnego. To pierwsze doświadczenie nie przyniosło spodziewanych wyni- ków, ponieważ w naświetlanych jajach obserwowano dalszy rozwój za- rodków. Prawdopodobnie dlatego przez wiele lat nie powracano do tE:go zagadnienia. Dopiero w latach ostatnich rozpoczęto ponownie badania w tej dziedzinie, przy czym temat ten wzbudził zainteresowanie parazyto- logów z różnych ośrodków.

Badacze japońscy Asami, Kobyashi, Saito (1955) przeprowadzają próbę określenia dawki promieni gamma, która uniemożliwi rozwój jaj Ascaris.

Nie bruzdkujące jaja A liimbricoides poddano działaniu promieni gamma

(3)

ze źródła kobalt-60. Po naświetlaniu jaja umieszczono na przeciąg kilku tygodni w formalinowanej kulturze agarowej w temp. 27°C. W okresie tym obserwowano przebieg rozwoju jaj. Uzyskano następujące wyniki:

_iaja poddane promieniowaniu gamma o dawce 153 OOO r lub wyższej nie

były zdolne do rozwoju i wykształcenia larw. Statystycznie ustalono, że całkowite zatrzymanie rozwoju embrionalnego następuje przy 114 OOO r, natomiast dawka 1200 r nie daje żadnego efektu. Naświetlanie stosunkowo małymi dawkami wywołuje zwolnienie rozwoju, przy czym opóźnienie

jest wyraźnie proporcjonalne do wielkości dawki.

Jednocześnie zaobserwowano wysoki procent nienormalnie rozwijają

c-ych się jaj. Przy dawce 110 OOO r lub wyższej prawie wszystkie jaja

wykazywały objawy nienormalnego rozwoju. Przy stosunkowo silnym

naświetlaniu objawem degeneracji była ziarnista struktura komórek. Na-

świetlanie słabsze (potiiżej 110 OOO r) wywołuje najczęściej cytolizę i wa-

kuolizację jaj.

Następnie Saito {1957) zajął się dokładniejszym ustaleniem różnic wrażliwości poszczególnych stadiów rozwojowych Ascaris lumbricoides na promieniowanie Co-60. Jaja tego pasożyta hodowano na agarze

w

temp. 27°C i poddawano promieniowaniu w stadium jedno-, dwu- i wielokomórkowym oraz wczesnej i późnej moruli, a także wczesnej i późnej gastruli. Stosowano naświetlanie z różnych odległości w ciągu

15 godz., a w niektórych przypadkach 39 godz. Po napromieniowaniu obserwowano dalszy rozwój zarodków w inkubatorze. W poniższym .ze- stawieniu podane są dawki naświetlania, które w różnych stadiach wy-

woływały całkowite zahamowanie rozwoju jaj lub zahamowanie rozwoju w 500/o.

Stadium rozwoju jaja

Stadium jednokomórkowe dwukomórkowe wielokomórkowe

" wczesnej moruli

moruli I wczesnej gastruli

późnej gastruli i moruli

Zahamowanie rozwoju wszystkich osobników

(w 10 OOO r)

9,82 7,00 5,28 2,90

16,85

niemożliwe nawet przy 28,00

Zahamowanie rozwoju 500/o osobników

(w 10 OOO r)

3,3 1,5 1,3 0,9

3,0 19,0

Zestawienie to wskazuje, że wrażliwość na promieniowanie wzrasta w okresie bruzdkowania jaja, osiągając maksimum u wczesnej moruli.

(4)

384 K. RYBICKA

Gdy rozwój jaja dochodzi do stadium gastruli, wrażliwość wyraźnie spada.

Autor wyjaśnia to przy pomocy teorii tarczkowej. W czasie bruzdkowania

powiększa się tarcza zarodkowa, wobec czego istnieje większe prawdo-

podobieństwo uszkodzenia jej nawet przy słabym naświetlaniu. W stadium gastruli zachodzi już różnicowanie narządów i wtedy, jeśli nawet jeden z tych prymitywnych narządów zostanie uszkodzony, nie zatrzy- muje to dalszego rozwoju całego zarodka.

W latach ostatnich omawianemu zagadnieniu wiele uwagi poświęcono

w Związku Radzieckim.

Szichobałowa, Wasilkowa, Szechtman, Winogradowa (1957) badali

wpływ działania promieni X i promieni gamma z Co-60 na jaja Ascaris suum i A. lumbncoides. Podobnie jak w pracach japońskich stwierdzono

duże różnice wrażliwości wczesnych stadiów rozwojowych i znaczny jej vvzrost w końcu pierwszego podziału jaja. Po naś'Qietlaniu jaj dawkami 30 000-40 OOO r giną prawie wszystkie zarodki, nie dochodząc do wy-

kształcenia larwy. W dalszych badaniach autorzy (Szichobałowa, Wasil- kowa, Szechtnum, 1958) starają się określić możliwości inwazyjne larw Ascaris lumbricoi,des i A. suum, wylęgłych z jaj poddanych działaniu promieniowania. Larwy uzyskane z jaj naświetlanych w stadium jednego blastomeru mają silnie osłabione zdolności życiowe. Eksperymentalne za-

rażenie zwierząt tymi larwami wykazało, że znacznie mniejszy procent ich dochodzi do wątroby czy płuc żywicieli niż u zwierząt kontrolnych

zarażoriych larwami z jaj nie naświetlanych.

Szichobałowa, Wasilkowa, Szechtman, Winogradowa (1958) badali tak-

że wrażliwość na naświetlanie jaj ,-isca.ris lumbricoides, A. suum i Asca- 1·idia galli w różnych okresach rozwoju embrionalnego. Wyniki doświad

czeń wykazują wyraźne różnice wrażliwości, zależnie od stadium rozwoju. Przyjmując jako kryterium liczbę rozwijających się jaj autorzy

dochodzą do wniosku, że najbardziej wrażliwe są stadia moruli, blastuli i wczesnej gastruli. Drugim kryterium oceny wrażliwości na promienio-

·wanie jest zdolność migracyjna larw wylęgłych z naświetlanych jaj. I tu znów najsłabsze zdolności migracyjne wykazują larwy wylęgłe z jaj na-

świetlanych w stadium moruli, blastuli i gastruli. Poza tym porównanie larw naświetlanych w czasie rozwoju embrionalnego i po jego zakończe

niu wykazuje, że wcześniejsze naświetlanie znacznie silniej hamuje zdol-

ności migracyjne larw.

Doświadczenia wykazały także, iż nawet słabe naświetlanie zarodków w okresie rozwoju embrionalnego wpływa na zmniejszenie liczby nicieni, które dochodzą ostatecznie do postaci dojrzalej.

Villella, Gould, Gomberg (1958) badali rozwój larw Ascaris lumbri- coides w płucach świnek morskich, po uprzednim naświetlaniu jaj paso-

żytów promieniami Co-60 i promieniami X. Dawki 100 OOO -150 OOO r

(5)

na ogól hamują rozwój larw. Jednak nawet po dawce 250 OOO r obserwowano u zarażonych świnek objawy zapalenia płuc.

Drugą grupę prac mających na celu wykorzystanie działania promie- niotwórczego jako czynnika zabezpieczającego przed chorobami paso-

żytniczymi stanowią badania nad włośnicą.

Pierwsze ek~perymenty w tej dziedzinie przeprowadzili Alicata i Burr (1948). Celem ich było zbadanie, czy naświetlanie mięsa zarażonego włoś

ni.ami może zabijać otorbione larwy lub uniemożliwiać ich dalszy rozwój.

J ednogramowe próbki mięsa zarażonego włośniami owijano w celofan i umieszczano między dwoma tubami zawierającymi radioaktywny kobalt.

Doświadczenie wykonywano w lodówce w temp. 4°C. Intensywność na- swietlania dochodziła do 2 OOO r na dobę. Zastosowano tu głównie promienie gamma, zatrzymując przy pomocy filtrów promienie beta. Wyko- nano kilka serii doświadczeń o różnej długości czasu naświetlania. Do

każdeJ SErii brano dwie porcje mięsa, którym następnie karmiono dwa

białe szczury. Jednego z nich zabijano po 6 dniach dla sprawdzenia stanu

pasożytów rozwiniętych w jelicie, a drugiego po 30 dniach dla sprawdzenia obecności lub braku otorbionych larw w mięśniach. Przy każdym doświadczeniu karmiono jednocześnie mięsem nie naświetlanym szczury kontrolne i badano je jednocześnie ze szczurami doświadczalnymi.

W wyniku eksperymentów stwierdzono, że naświetlanie nie zabija larw ani nie hamuje ich rozwoju do postaci dojrzałej. Natomiast u samic rozwiniętych z naświetlanych larw zaobserwowano uszkodzenia ko- mórek rozrodczych, wzrastające proporcjonalnie do siły naświetlania.

W czterech doświadczen.iach z mięsem naświetlanym w ciągu 4 dni uzyskano 12, czyli 860/o, samic bezpłodnych, u pozostałych znaleziono w ma- cicy zarodki Naświetlanie w ciągu 5 dni dało 43, czyli 1000/o, _bezpłod

nych samic, a w ciągu 6 dni - 60, czyli 1000/o.

Z nielicznych zarodków znalezionych u badanych nicieni rozwinęły się larwy zdolne do wnikania do mięśni. Jednak wśród 6 szczurów na- karmionych mięsem naświetlanym w ciągu 6 dni u 4 po 30 dniach nie znaleziono w ogóle larw w mięśniach.

Obok wpływu na narządy rozrodcze naświetlanie wywołuje także nie- normalne zmiany kształtu ciała robaków. Wielkość tych zmian jest pro- porcjonalna do długości czasu naświetlania.

Autorzy wspominają także o rozpoczęciu dalszych doświadczeń, któ- rych celem jest m. in. zbadanie działania silniejszych dawek promieniowania

w

ciągu krótszego czasu.

Dalsze prace w tej dziedzinie prowadzili Gomberg i Gould (1953). Promieniami Co-60 o intensywności 1280 r/min naświetlano zarażone włośniami mięso oraz wyjęte z mięsa larwy. Badania miały na celu ustalenie dawek promieniowania hamujących dalszy rozwój larw i wy-

(6)

386 K. RYBICKA

-~------ ------- -- -

wołujących sterylność płciową nicieni. Śmiertelne dawki promieniowania badano tylko u larw wyosobnionych. Metoda badania była podobna do zastosowanej w pracy Alicata i Burr (1949). Naświetlanym mięsem

karmiono szczury, które następnie badano po 6 i 30 dniach od momentu

zarażenia. Stosowano tu dawki od 5120 do 20 480 r. Wyniki wykazały, że naświetlenie larw w mięsie dawką 12 800 r daje 990/o samic sterylnych, natomiast dawka 15 OOO r wywołuje kompletną sterylność wszystkich osobników. U larw naświetlanych in vitro całkowitą sterylność uzyskano

już przy dawce 12 800 r.

Naświetlanie zarażonych mięśni dawką 18 OOO r zmniejszało dalszy rozwój larw do 10/o osobników. Ta sama dawka zastosowana do lf1rw in vitro całkowicie uniemożliwiała ich dalszy rozwój.

Dla określenia dawki śmiertelnej poddano wyizolowane larwy naświe

tlaniu 260 OOO, 512 OOO, 768 OOO i 1 024 OOO r. Bezpośrednio po naświetla

niu oraz po 2 i 24 godzinach badano zdolności ruchowe larw umieszcza- nych w temp. 43°C. 750 OOO r zabijało od razu wszystkie larwy. Przy badaniu po 2 godz. od momentu naświetlania całkowitą śmiertelność

stwierdzono po dawce 700 OOO r, a po 24 godz. po dawce 400 OOO r.

Autorzy prowadzą dalsze badania nad możliwością zastosowania na-

świetlania mięsa jako metody zwalczania włośnicy. Pierwsze wyniki po- dano w publikacjach: Gould, Gomberg, Bethell {1953) i Gould (1954).

b) Badanie środków leczniczych stosowanych w helmintologii

Spośród środków przeciwrobaczych badano dotychczas radioaktywny arsen, szereg preparatów radioaktywnego antymonu (m. in. emetyk i za-

wiesinę trójwartościowego antymonu), fenotiazynę z S-52 oraz czterochlorek węgla zawierający C-14.

Lawton, Ness, Brady, Cowie (1945) obserwowali rozprzestrzenianie się

arsenu w tkankach żywiciela i pasożyta. Radioaktywny arsen w postaci arseninu sodu wprowadzono sześciu szczurom zarażonym Litomosoides carini. Po 24 godz. od wprowadzenia preparatu wykonano sekcje szczu- rów. Okazało się, że u trzech osobników największe skupienie arsenu

występowało w pasożytach, a następnie w określonej kolejności w 12 tkankach żywiciela. U dwóch szczurów pasożyty zajmowały trzecie miejsce pod względem skupienia arsenu, przy czym u jednego z nich największe

nasilenie badanego pierwiastka było w wątrobie i nabłonku, a u drugiego w nerkach i śledzionie. D jednego starego szczura z przewlekłym włók

nistym zapaleniem opłucnej nie znaleziono w ogóle w pasożytach pierwiastka radioaktywnego. To spostrzeżenie nasuwa autorom myśl, że le- czenie preparatami arsenowymi powinno być stosowane raczej we wczesnych stadiach zarażenia, przed wytworzeniem grubej warstwy tkanki bli- znowatej.

(7)

Cowie, Lawton, Ness, Brady, Ogden (1945) oraz Brady, Lawton, Co- wie, Andrews, Ness i Ogden (1945) badali rozprzestrzenianie się radioaktywnego antymonu u nicieni Dirofilaria immitis i u zarażonych nimi psów. Antymon wprowadzano dożylnie psom w ilości 0,8 mg na 1 kg wagi zwierzęcia. Wypróbowano tu trzy różne preparaty antymonu. Ana- lizy krwi wykonane w 36-godzinnym doświadczeniu wykazały, że

antymon we krwi szybko zanika. Nie znajdowano go już po 16-24 godzinach. Jednak w postaci śladów pojawił się wtórnie po 36 godzinach.

Autorzy przypuszczają, że wtórne pojawienie się antymonu we krwi zachodzi skutkiem wydzielania go przez żółć i absorpcji w jelicie.

Wielokrotne codzienne iniekcje antymonu w cżasie dwutygodniowego

doświadczenia wykazały wzrost ilości antymonu we krwi po każdej

iniekcji. Usunięcie pasożytów z obwodowego układu krwionośnego nastę

powało po dziewięciu iniekcjach. W tym okresie maksymalna ilość antymonu we krwi wynosiła 0,218 Jtg, a minimalna 0,096 Jtg. W czasie sekcji znaleziono w badanym przypadku 6 dorosłych samców w prawej komorre serca i strzępki samicy w tętnicy płucnej.

Pod. koniec każdego doświadczenia zwierzęta zabijano i badano paso-

żyty z 35 różnych tkanek. Stężenie antymonu w pasożytach i tkankach

żywiciela było różne przy doświadczeniu 36-godzinnym i dwutygodniowym. W pierwszym przypadku maksimum - 10,7 µg - znaleziono w wątrobie, drugie miejsce zajmowały tarczyca i gruczoły przytarczycz- ne - 3,8 µg. Dorosłe Dirofilaria immitis miały 1./7 zawartości antymonu

wątroby - 1,45 µg. W innych narządach antymon występował jedynie w postaci śladów. U psów zabitych po dwutygodniowym doświadczeniu najwięcej antymonu znaleziono w tarczycy - 18,7 µg, następnie w wą

trobie - 13,75 ,ug i w samych pasożytach - 3,28 µg na jednostkę wagi.

W pozostałych tkankach zawartość antymonu była znacznie mniejsza, 2,6-0,29 µg na jednostkę wagi.

Wydzielanie antymonu w moczu w ciągu 36 godz. wahało się u róż

nych psów w granicach 4,0-21,20/o ogólnej wprowadzonej do organizmu

ilości.

Zastosowanie trzech różnych preparatów antymonowych dało bardzo

zbliżone wyniki.

Lazarus i Rogers (1950) badali absorpcję fenotiazyny z radioaktywną siarką w tkankach żywicieli i pasożytów. Autorzy nie podają dokładnie.

metody. Badano trzy gatunki nicieni: Haemonchus contortus, Nippostron- gylus muris i Asca·ridia galli. Stwierdzono bardzo znaczne pochłanianie

fenotiazyny przez pasożyty. Po 24 godzinach od momentu wprowadzenia leku nie znaleziono go w śluzówce jelita żywiciela, natomiast zawartość

jego u Ascaridia galli wynosiła 0,59 mg/g suchej masy. U N. muris stwier- dzono po sześciu godzinach obecność fenotiazyny w ilości ok. 1,5 mg/g

(8)

· :388 K. RYBICKA

suchej masy. Porównując stopień absorpcji fenotiazyny u trzech badanych gatunków stwierdzono najsilniejsze pochłanianie u H. contortus (0,20 mg/g suchej m9sy w ciągu godziny), najsłabsze zaś u A. galli (0,12 mg/g, w tym samym czasie).

Jednocześnie przeprowadzono doświadczenia nad pochłanianiem fenotiazyny przez badane pasożyty in vitro. Okazało się, że pochłanianie

in vivo było 4-10 razy silniejsze niż in vitro.

Długość życia pasożytów w środowisku zawierającym fenotiazynę i nie

zawierającym jej jest taka sama, przy czym pochłonięta przez robaki fenotiazyna nie zanika u nich.

Działanie czterochlorku węgla na nicienie Ascaridia galli oraz zarażone

nimi kurczęta badali Terhaar, Hansen, Hein, McFarland (1959). W do-

świadczeniach stosowano CC1₄z węglem radioaktywnym. Stwierdzono, że

podawany doustnie czterochlorek węgla pochłaniany jest zarówno przez tkanki żywicieli, jak i przez pasożyty. średnia zawartość badanego leku

była znacznie większa w ciele pasożytów niż w jakiejkolwiek tkance

żywicieli.

c) Badanie zmian fizjologicznych występujących przy chorobach

pasożytniczych

Dotychczasowe badania zmian fizjologicznych u żywicieli dotyczyły głównie zmian we krwi występujących przy ancylostomozach.

Pierwsza praca w tej dziedzinie ma charakter metodyczny. Hahn i Offutt (1949) starają się opracować W7Jory pozwalające na obliczanie utraty krwi przy ancylostomozie. Doświadczenia przeprowadzono na psach zarażonych Ancylostoma caninum. Psy trzymano na diecie bez że

laza, a następnie, po czterech tygodniach, wprowadzano im dożylnie pJ 100 ml krwi z innego psa, którego krew zawierała żelazo radioaktywne (pies był karmiony przez dłuższy czas dużymi ilościami tego żelaza).

Z zarażonych psów pobierano po transfuzji próby krwi i w nich okre-

ślano zawartość radioaktywnego żelaza. Wyniki badań notowano na wy- kresie, który dał krzywą o charakterze logarytmicznym. Po matematycz- nym opracowaniu wyników autorzy podają wzór, który powinien ułatwić

obliczanie utraty krwi.

Gerritsen, Heinz, Stafford (1954) przy pomocy radioaktywnego że

laza przeprowadził próbę ustalenia, czy przy ancylostomozie dzienna

ilość utraty krwi przypadająca na jednego robaka jest stała i czy za-

leży ona od ogólnego poziomu hemoglobiny we krwi badanych pacjen- tów. Niestety, obserwacje przeprowadzone jedynie na trzech osobach w różnym wieku i o różnym stanie fizjologicznym nie dały jednoznacz- nych wyników.

(9)

Roche, Perez-Gimenez., Layrisse, Prisco (1957) dla zbadania utraty krwi przy pasożytach z rodziny Ancylostomidae zastosowali znaczenie czerwonych ciałek przy pomocy Cr-51. Porównywano utraty krwi przy

zarażeniu Necator americanus i Ancylostoma duodenale oraz oblicznno dobowe ilości utraty krwi.

Radioaktywny chrom wykorzystali także Clark i Woodley (1959 a) ba-

dając absorpcję czerwonych ciałek krwi u psów po iniekcji dootrzewnowej. Czerwone ciałka znaczono przy pomocy Na2Cr⁵¹0_{4 .}Przy okazji tych

doświadczeń przeprowadzono porównanie między psami zdrowymi i psami z kliniczną oraz podkliniczną ancylostomozą. Badania nie wykazały

zmniejszenia liczby czerwonych ciałek w jamie otrzewnowej przy obec-

ności pasożytów. Następnie autorzy (Clark, Woodley 1959 b) porównywali

wpływ szeregu chorób oraz metod transfuzji na długość życia czerwonych ciałek u psów. Stosowano tę samą metodę znakowania przy pomocy Na₂Cr-⁵¹0_{4 .} Przeprowadzono auto- i izotransfuzję dożylną, transfuzję do-

otrzewnową i do szpiku kostnego. Stosowane metody transfuzji dały mi- nimalne odchylenia od normalnej długości życia czerwonych ciałek u psów (98,8-105,2 dnia). Natomiast przy podklinicznej ancylostomozie wynosi ona 92,9 dnia, a przy klinicznej spada do 21,7 dnia.

Analizę wpływu pasożytów na organizm żywicieli przeprowadza także

Boldyrewa (1958). Bada ona różnice w rozmieszczeniu radioaktywnego fosforu P-32 w tkankach kurcząt zdrowych i zarażonych nicieniami z rodzaju Syngamus oraz gromadzenie się radioaktywnego pierwiastka w samych pasożytach. Do doświadczeń użyto 2 - 2½-miesięczne kurczęta za-

rażone Syngamus skrjabinomorpha. Kurczętom wprowadzono podskórnie P-32 w postaci fosforanu sodu. U kurcząt chorych zaobserwowano znacznie większe stężenie fosforu w róż1;ych tkankach i szczególnie duże skupienie tego pierwiastka w narządach oddechowych (płuca, tchawica). Po-

chłanianie fosforu przez same pasożyty zachodzi stopniowo, przy czym proces ten przebiega równolegle z pochłanianiem fosforu w tchawicy ży

wiciela.

Opisane doświadczenie wskazuje na znaczny wpływ pasożytów na procesy przemiany materii żywiciela. Zagadnienie to dotychczas stosunkowo słabo poznane wymaga jeszcze dalszych badań.

II. PARAZYTOLOGIA OGÓLNA

Wśród różnorodnej tematyki badań, jakie zaliczamy do parazytologii ogólnej, na plan pierwszy wysuwają się dwa kierunki, w których zastosowanie izotopów promieniotwórczych będzie mogło oddać duże usługi.

Są to: fizjologia i biologia pasożytów. Ten ostatni dział obejmuje poznanie procesów rozwojowych pasożytów, ich dróg krążenia w przyrodzie oraz wzajemnego układu stosunków między żywicielem i pasożytem.

(10)

390 K. RYBICKA

a) Fizjologia pasożytów

W dotychczasowych badaniach fizjologicznych izotopy promieni!otwór- eze wykorzystano przede wszystkim do poznania procesów odżywiania pasożytów. Badano tu głównie pasożyty przewodu pokarmowego: kilka gatunków nicieni - Ascaridia gaili, Haemonchus contortus, Trichostro- ngylus spp., Oesophagostomum columbianum, i Nippostrongylus m,uris oraz dwa gatunki tasiemców-- Hymenolepis diminuta i Diphyllobothrium latum. W badaniach nad nicieniami stosowano radioaktywny fosfor, a do badania tasiemców używano ponadto radioaktywną siarkę i kobalt. Fosfor podawany był zwierzętom w postaci związków nieorganicznych (fosforan sodu): doustnie, w zastrzykach domięśniowych, dożylnych i dożwaczo

wych. Następnie obserwowano występowanie maksymalnego nasilenia

radioaktywności w pasożytach i w śluzówce jelita. Jeżeli po doustnym wprowadzeniu fosforu największe nasilenie radioaktywności pojawia się wcześniej u pasożytów niż w śluzówce jelita, wskazuje to, że pasożyty pobierają pokarm bezpośrednio z treści jelita, a nie z tkanek żywiciela.

Według obserwacji Rogers i Lazarus (1949) Nippostrongylus muris

odżywia się tkanką żywiciela, ponieważ przy doustnym wprowadzeniu

zarażonym szczurom P-32 maksymalną radioaktywność w śluzówce jelita szczura obserwowano po 45-50 minutach, a u pasożytów po 1 ½ godz.

Przy domięśniowej iniekcji P-32 wzrost radioaktywności zachodził równo- legle w śluzówce . jelita i w pasożytach.

Inny wynik uzyskano przy badaniu kurcząt zarażonych Ascaridia galli.

W tym przypadku po dożylnej iniekcji znaczonego fosforu nie stwierdzono w czasie trwania doświadczenia (2 godz. 40 min.) radioaktywności

u pasożytów, natomiast maksimum radioaktywności w śluzówce jelita

kurcząt wystąpiło po 50 min. od momentu iniekcji. Autorzy wyciągają stąd wniosek, że Ascaridia galli pobiera pokarm z treści jelita żywiciela.

Esserman i Sambell (1951) stwierdzili, że nicienie z rodzaju Tricho- strongylus mogą pobierać pokarm zarówno z tkanek żywiciela, jak i z treści jego jelita. Po dożylnym wprowadzeniu zarażonym owcom P-32 cbserwowana ilość radioaktywnego pierwiastka w jelicie owcy i u paso-

żyta była taka sama. Jednak przy dożwaczowej iniekcji fosforu stwierdzono po 8 godzinach trzykrotnie większe stężenie P-32 u pasożytów niż

w jelicie cienkim żywiciela.

U H aemonchus contortus obS€rwowano stopniowy wzrost ilości fosforu po wprowadzeniu dożwaczowym i dożylnym. Autorzy uważają, że paso-

żyt ten odżywia się tkanką żywiciela.

Przy badaniu Oesophagostornum columbianum nie uzyskano jedno- znacznych wyników ze względu na zbyt skąpy materiał doświadczalny.

Zagadnienie odżywia~ia nicieni rozpatruje także Bołdyrewa (1958) w omawianej już pracy dotyczącej Syngamus skrjabinomorpha. Autorka

(11)

badając pochłanianie fosforu przez kurczęta i występujące w nich paso-

żyty dochodzi do wniosku, że w danym przypadku tchawica kurcząt stanowi źródło pokarmu dla żyjących w niej nicieni.

Wśród badań nad tasiemcami Read (1950) przeprowadził obserwacje nad pochłanianiem fosforu przez Hymenolepis diminuta. Radioaktywny fosfor wprowadzono przez sondę żołądkową lub dootrzewnowo zarażonym

szczurom. Po wprowadzeniu fosforu do żołądka stosunkowo szybko (po 80-90 min.) stwierdzono maksimum radioaktywności u pasożytów. Przy iniekcji dootrzewnowej zawartość fosforu w ciele tasiemców była bardzo niewielka, ale wzrastała nieco po dłuższym czasie. Obserwacje te wska-

zują, że tasiemiec odżywiając się głównie zawartością jelita żywiciela częściowo pobiera pokarm i z jego tkanek.

Inne badania nad odżywianiem tasiemców dotyczyły pochłaniania

przez nie witamin. Chandler, Read, Nicholas (1950) badali pochłanianie

witaminy B₁ przez Hymenolepis diminuta. Do doświadczeń używano tia- miny ze znaczoną siarką S-35. Porównywano tasiemce ze zwierząt trzy- manych na diecie bez witaminy Bi, na normalnej diecie witaminowej i z parantelną iniekcją witaminy. W ciągu 7 dni, kiedy przeprowadzano

doświadczenie, stwierdzono mniej więcej taką samą zawartość witaminy u tasiemców pobranych z każdej grupy badanych zwierząt. Autorzy tłu

maczą ten fakt dwustronnym przenikaniem substancji odżywczych do jelita. Witaminy dostają się do jelita wraz z wydzielinami gruczołów tra- wiennych i tu są pochłaniane przez pasożyty.

Nyberg (1955) przeprowadził wstępne badania nad pochłanianiem witaminy B₁₂ przez Diphyllobothrium latum. Witamina była znaczona przy pomocy Co-60. Badania te wykazały, że witamina B₁₂ pochłaniana jest przez tasiemca głównie z treści jelita, a nie z ciała żywiciela.

Następnie Nyberg (1958) wykonał dalsze badania na ten temat, po-

równując jednocześnie pochłanianie witaminy B; ₂ przez· Diphyllobothrium latum i Taenia saginata. Zwierzętom zarażonym wymienionymi tasiemcami podawano doustnie witaminę B₁~ zawierającą radioaktywny kobalt.

W doświadczeniach kontrolnych podawano zwierzętom chlorek kobaltu

zawierający Co-60. W wyniku doświadczeń stwierdzono, że D. latum po- chlania średnio około 440/o dawki witaminy podawanej żywicielowi. U po- szczególnych osobników występowały przy tym znaczne indywidualne odchylenia od średniej. Najsilniejszą radioaktywność zaobserwowano w przedniej części ciała tasiemca, tzn. w jego strefie wzrostu.

Stosunkowo nieliczne badania przeprowadzone na T. saginata wyka-

zały, że gatunek ten nie pochłania witaminy B₁₂ podawanej doustnie

żywicielowi.

Radioaktywny chlorek kobaltu, użyty do doświadczeń kontrolnych, nie był absorbowany przez żaden z badanych gatunków tasiemców.

(12)

392 ^K. ^RYBICKA

Skupienie witaminy Bu w strefie wzrostu D. latum wskazuje, że stanowi ona poważny czynnik warunkujący wzrost i rozwój tasiemca.

Wśród innych zagadnień związanych z fizjologią pasożytów badano dotychczas przy pomocy izotopów przenikliwość osłonek i kutikuli paso-

żytów. Jedne z najdawniejszych prac w tej dziedzinie to badania McCoy, Downing (1939) i McCoy, Downing, Van Voorhis (1941) nad przepuszczal-

nością osłonki larwalnej włośni. Do doświadczeń użyto szczurów zarażo

nych włośniami w okresie 8-10 miesięcy przed rozpoczęciem badań.

Ścianki osłonek pasożytów tworzyły grubą warstwę jeszcze nie zwapniałej

tkanki łącznej. Zwierzętom wprowadzono sondą żołądkową roztwór radioaktywnego zasadowego fosforanu sodu. Badania wykonano w okresie 2 godz. do 6 dni od momentu wprowadzenia izotopu. Już po 2 godz.

stwierdzono przenikanie fosforu do larw, przy czym zawartość jego wzra-

stała stale w czasie obserwacji, Porównanie zawartości fosforu w m1es- niach i pasożytach wykazało, że do larw przenika on wolniej i dłużej

w nich pozostaje.

Rogers i Lazarus (1949) stosując metody radioautografii ustalili drogi wnikania i lokalizację znaczonego fosforu w ciele Ascaris lumbricoides.

Nicienie hodowano in vitro w temp. 37°C w roztworze soli z dodatkiem radioaktywnego fosforu (w postaci soli nieorganicznych). Z nicieni ro- biono następnie preparaty skrawkowe i opracowywano ich radioauto- gramy. Po godzinie inkubacji znajdowano u pasożytów słabe ślady fosforu w kutikuli, walach bocznych i tkankach jelita. Przy przedłużaniu

inkubacji silnie wzrastało stężenie fosforu w przedniej i środkowej części jelita. Po przewiązaniu przedniego i tylnego końca ciała nicienia stwiff- dzono obecność fosforu tylko w kutikuli i wałach bocznych. Doświadcze

nie wskazuje na słabą przenikliwość kutikuli zatrzymującej fosfor. Tak

więc pochłanianie fosforu u A.. lumbricoides zachodzi poprzez przewód pokarmowy. •

Autorzy (Lazarus i Rogers 1950) przeprowadzili także obserwacje nad przenikaniem fenotiazyny u Ascaridia galli, stosując do doświadczeń feno-

tiazynę z radioaktywną siarką. Przewiązywano, podobnie jak przy do-

świadczeniu poprzednim, przedni i tylny koniec samców badanego ga- tunku. W tym przypadku okazało się, że nałożone zawiązki nie wpływały wyraźnie na stopień pochłaniania fenotiazyny przez pasozyty,

b) Biologia pasożytów

W dotychczasowych badaniach nad biologią pasożytów wykorzystanie izotopów jest jeszcze bardzo niewielkie. Morisita, Kobayashi, Nagata (1953) próbowali przebadać krążenie znaczonych larw Ancylostoma ca- ninum w ciele myszy (żywiciel fakultatywny) i u szczeniąt (żywiciel wła-

,.,_ .,...,_

(13)

ściwy). ,,Znaczone" larwy uzyskano, trzymając je po pierwszej wylince przez okres 24 i 48 godz. w środowisku zawierającym radioaktywny fosfor. Badania prowadzono w oparciu o analizę rozmieszczenia radioaktyw-

ności w tkankach żywiciela. To pierwsze doświadczenie nie dało jednak

zadowalających wyników. Autorzy sami wspominają o możliwości prze- nikania do różnych części ciała żywiciela radioaktywnego fosforu wpro-- wadzonego wraz z larwami. Analiza wyników wykazuje, że nie można .stwierdzić zgodności między rozmieszczeniem radioaktywności w różnych narządach żywiciela a skupieniem w nich larw. Jak widać, badane zagadnienie jest dosyć skomplikowane i wymaga jeszcze dokładniejszego opra- cowania metodycznego.

III. BIOCHEf..IIA PASOŻYTÓW

Biochemia stanowi stosunkowo młodą gałąź badań parazytologicznych.

Jest to kierunek, który przez poznanie procesów chemicznych zachodzą

cych u pasożytów oraz zmian wywołanych przez nie u· żywicieli stwarza

podbudowę do właściwej interpretacji zagadnień badanych we wszystkich innych dziedzinach parazytologii. Wydaje się, że zastosowanie izotopów promieniotwórczych w tym dziale może przynieść szczególnie duże usługi.

Przegląd dotychczasowych prac wskazuje na różnorodne możliwości

wykorzystania izotopów w tej dziedzinie.

W badniach nad przemianą materii u tasiemców Read (1951) zastoso-

wał radioaktywny fosfor dla poznania enzymów i kolejnych produktów przemiany materii u Hymenolepis diminuta. W wyniku tych doświadczeń stwierdził u badanego tasiemca obecność prawie wszystkich produktów

rozkładu węglowodanów, spotykanych u zwierząt wyższych. Radioaktyw- ny fosfor wchodzi bardzo szybko w związki organiczne rozpuszczalne w kwasach.

Inny przykład badań biochemicznych nad tasiemcami stanowi praca Prescott i Voge (1959). Autorów interesuje poznanie syntezy kwasu rybo- nukleinowego u larw Hymenolepis diminuta. Larwy wyjęte z owadów pnddano inkubacji w ciągu 5 godz. w temp. 37°C w roztworze śliny za-

wierającej 2 µc/ml adeniny z węglem C-14. Z tak przygotowanych l:uw zrobiono następnie preparaty skrawkowe. Część tych preparatów inkubowano w rybonukleazie. Autoradiografia wykazała silną rad1oaktywność

na preparatach nie inkubowanych i zupełny brak radioaktywności na preparatach poddanych działaniu rybonukleazy. Doświadczenie to wskazuje, że obserwowana na preparatach radioaktywność stanowi wyraźny wskaźnik syntezy RNA u badanych larw. Na podstawie autoradiografu autorzy określają, w jakich miejscach ciała larwy zachodzi najsilniejsza synteza badanego kwasu.

(14)

394 K. RYBICKA

-·--·-- - - ----- . ·-·--~ ------ - --

Metabolizm nicieni badał Fairbairn (1954) na przykładzie Heterakis gallinae. Autor, stosując węgiel C-14, stwierdził pochłanianie przez paso-

żyta dwutlenku węgla. Duże skupienie C-14 występowało w rozpuszczal- nej w kwasach frakcji homogenizowanych tkanek nicienia. W skład tej frakcji wchodzą produkty przemiany węglowodanów i związki o dużym

zasobie energii, niezbędnej dla funkcjonowania organizmów. Doświad

czenia te stanowią jeden z niewątpliwych dowodów znaczenia procesów przemiany węglowodanowej u pasożytów i intensywności zachodzących

tu procesów energetycznych.

Niewielką ilość znaczonego węgla znaleziono także we frakcji kwasów nukleinowych, nie stwierdzono natomiast jego występowania w glikogenie i lipidach.

Inkubację nicienia przeprowadzono w atmosferze azotu przy 41 °C, w ciągu 4 godz., w buforze, w którym znajdował się dwutlenek węgla za-

wierający C-14. W badaniu produktów przemiany materii wydzielanych w czasie inkubacji przez nicienie do środowiska stwierdzono największe

ilości C-14 w kwasie propionowym, gdzie związany jest on głównie

w grupie karboksylowej, i w postaci śladów w drugim węglu. Dość duże ilości radioaktywnego pierwiastka stwierdzono także we frakcji kwasów nielotnych. W kwasie octowym nie znaleziono C-14. Entner i Gonzalez (1959) badali przemianę glukozy u Ascaris lumbricoides. Nicienie wyjęte

ze świń, przemyte i wysterylizowane, inkubowano przez 24 godz. w roztworze soli zawierającym radioaktywną glukozę. Przeprowadzono 4 serie

doświadczeń różniące się położeniem radioaktywnego węgla w łańcuchu

glukozy. Następnie wykonano analizę biochemiczną nicieni. Stwierdzono,

że C-14 z glukozy występuje w każdej większej frakcji homogenatu z Ascaris, przy czym najwięcej znaleziono go w glikogenie i kwasach.

Połowa dostarczonego cukru przekształca się na glikogen i znaczna część

kwasów powstaje bezpośrednio z glukozy. Znakowanie węgli o różnym położeniu w łańcuchu glukozy pozwoliło jednocześnie autorom na wy-

ciągnięcie wniosków co do typów reakcji, jakie zachodzą· przy przemianie glukozy u A. lumbricoides.

Podany przegląd prac wskazuje, że parazytologia stanowi dziedzinę,

w której istnieją bardzo szerokie możliwości wykorzystania izotopów promieniotwórczych. W chwili obecnej mamy w każdym z działów tej nauki dopiero nieliczne prace pionierskie. Liczba ich niesłychanie szybko wzrasta jednak w latach ostatnich i niewątpliwie przyczynią się one do

rozwiązania szeregu niejasnych dotychczas problemów.

Otrzymano 9 IV 1960 Adres· autora:

Warszawa, Pasteura 3

(15)

LITERATURA

1. A 1 i ca ta J. E., Bur r G. O.: Preliminary observations on the biologica! effects

of

radiation on the life cycle of Trichinella spiralis. - Science, 109, 2841: 595- 596, 1949.

2. As a m i K., Koby a s h i A., S a i to S.: Observations on the ovocidal effects of irradiation with cobalt-60 on the development of Ascaris lumbricoides ova. - Jap. J. Parasit., 4, 4: 331-336, 1955.

3. Boldy re w a N. W.: Razliczije w raspriedie!ienji radioaktiwnogo fosfora w tka- niach cipliat zdrowych i inwazirowanych singamusami. - Rabaty po Gelminto- logii, k. 80-letiu Ak. K. I. Skriabina, 86-88, 1958.

4. Brady F'. ,J., La wt o n A. H., Co wie D. B., A n drew s H. L., Ness A. T., O g de n G. E.: Localisation of trivalent radioactive antimony following in- travenous administration to dog infected with Dirofilaria immitis. -Am. J. Trop.

Med., 25, 2: 103-107, 1945.

5. Cha n dl e r A C., R e a d C. P., N i cho 1 as H. O.: Observations of certain phases of nutrition and host parasite relations of Hymenolepis diminuta in white rats. - J. Parasit., 36: 523-535, 1950.

6. C 1 ark C. H., W o od 1 e y C. H.: The absorption of red blood cells after pa- renteral injection at various sites. - Am. J. Vet. Res., 20, 79: 1062-1066, 1959 a.

7. Clark C. H., Woodley C. H.: The effects of certain diseases and transfusion methods on the life span of red blood cells. - -Am. J. Vet. Res., 20, 79: 1069-1071, 1959b.

8. Co wie D. B., La wt o n A. H., Ness A. T., Brady F. J., O g de n C. E.:

Localisation of radioactive c1ntimony following multiple daily infections to a dog infected with Dirof-ilaria immitis. - J. Wash. Ac. Sc., 35, 6: 192-195, 1945.

9. En t ner N., Go n z al ez C.: Fate of glukose in Ascaris lumbricoides. - Exp.

Parasit., 8, 5: 471-479, 1959.

10. Esse r ma n H. B., Samb e 11 P. M.: The uptake of radioactive phosphate by nematode parasites and by tissues of the sheep. - Aiistr. J. Sc. Res., ser. B Biol.

Sc., 4, 4: 575-580, 1951.

l 1. Fa i r ba i r n D.: The metabolism o[ Hetemkis gallinae. II Carbon Dioxide fix:=i.tion. - Exp. Parasit., 3, i: 32-63, 1954.

12. Gerritsen Th., Heinz H. ,J., Stafford G. H.: Estimation of blood loss in hookworm infestation with Fe·'⁰^•^- Science, 119, 3091: 412-413, 1954.

13. Go m ber g H. J., Go u Id S. E.: Effect of irradiation with cobalt-60 on trichma larvae. - Science. 118, 3055: 75-77, 1953.

H. Go u Id S. E.: Recommendations adooted bv second National Conference on trichinosis. - Am. J. Clin. Path .• 24, 5, 1954.

15. Go u Id S, E., Go m ber g S. E., Bet he 11 E. H.: Prevention of trichinosis by gamma irradiation of pork as a publir health mesure. - Am. J. Publ. Health and Nations Health., 43, 12: 1550-1557, 1553.

16. H a h n P. F., Off u t t E. P.: A rnethod fOJ: the study of blood loss in hookworm infestations. - SciencP, 110, 2870: 711-713. 1949.

17. Lawton A. H., Ness A. T., Brady F. J., Cawie D. B.: Distribution of radioactive arsenie following intraperitoneal injection of sodium arsenite into cotton rats infected with Litomosoides carini. - Science, 102: 120-122, 1945.

llJ. Lazar us M., Rogers W. P.: Uptake of phenothizine labeled with sulphur-35

by tissues of nematode parasits and their host. - Nature, 166, 4224: 647-648, 1950.

HJ. M c C o y O. R., D o w n i n g V. F.: The penetration of radioactive phosphorus into encysted trichinella larvae. - J. Parasit .. 25, 6, Suppl. 80, 1939.

(16)

396 K. RYBICKA

- - -···--· ~-- · - ---· ··--··---··- - -- - - -- - -

20. McCoy O. R., Do w n i n g V. F., Van V o or his S. N.: The penetration of radioactive phosphorus into encysted trichinella larvae. - J. Parasit., 27, 1:

53-56, 1941.

21. Morisita G., Kobayashi M., Nagata J.: On the hookworm infection circuit traced with isotope P~² marked larvae. - Jap. J. Exp. Med., 23, 6:

531-536, 1953.

22. Ny ber g W.: Uptake of Co-60 - labeled vitamin B-12 in the fish tapeworm. - V Kongress der Europaischen Gesellschaft filr Hamatologie. Springer-Verlag, Berlin-Gottingen-Heidelberg, 1955, 58-60.

2~. Ny ber g W.: The uptake and distribution of CoG⁰-labeled vitamin B12 by the fish tapeworm, Diphyllobothrium latum. - Exp. Parasit., 7,2: 178-190, 1958.

24. Pre s co t t D. M., V o g e M.: Autoradiographic study of synthesis of ribo- nucleic acids in cysticercoids of Hymenolepis diminuta. - J. Parasit., 45, 6:

578-590, 1959.

25. Re ad C. P.: The acquisition of isotopically labeled inorganic phosphate by the tapeworm Hymenolepis diminuta, with some remarks on the host-parasite relationship. -- J. Parasit. 36, 1: 34-40, 1950.

26. Re ad C. P.: Studies on the enzymes and intermedia te products of carbohydrate dagradation in the cestode Hymenolepis diminuta. - Exp. Parasit., 1, 1: 1-18, 1951.

27. Roche M., Perez-Gimenez M. E, Layrisse M., Pr.isco E.: Study of urinari and fecal excretion of radioactive chromium Cr⁵¹ in man. Its us~

the measurement of intestinal blood loss associated with hookworm infection. -- J. Clin. Invest., 36, 7, 1957.

28. Ro g er s W. P., Lazar us M.: The uptake of radioactive phosphorus from host tissues and fluids by nematode parasites. - Parasit., 39, 314: 245-250, 1949.

29. S a i to S.: Observations on the effects on irradiation with cobalt-60 on the development of Ascaris lumbricoides ova. II. Differences if sensitibity in various developmental stages. - Jap. J. Parasit., 6, 2: 75-81, 1957.

30. Se i de J.: Zur Kenntnis der biologischen Strahlenwirkung Untersuchungen an Ascaris-Ei mit Ultravioletten, Rontgen und Radiumstrahlen. - Zeitschr.

J. wiss. Zool., 124: 252-304, 1925.

31. Szichobałowa N. P., Wasilkowa Z. G., Szechtman J. L.: Izuczenije radioczuwstwit1e!nosti jaic Ascaris lumbrtcoides, A. suum i inwazjonnoj spo- sobnosti razwiwszichsja w nich liczinok. - Med. Parazit. i Parazit. Biol., 5:

566-571, 1958.

32. Szi cho bal o w a N. P., W as i l ko w a Z. G., S ze c h t ma n J. L., W i n o- gr ad o w a I. D.: lzuczenije diejstwija jonizirujuszczej radiacji na jajca askarid.

- Tez. Dokł. Nauczn. Konf. Wsiesoj. Ob-wa Gelm., 11-15 diekabra 1957, cz. II: 140-141, 1957.

33. Szi cho bał o w a N. P., W as i 1 ko w a Z. G., S ze c h t ma n J. L., W i n o- gr ad o w a J. D.: Izmienienije radioczuwstwitielnosti jaic askaridat w zawisi- mosti ot stadii embriogenieza. - Rabaty po Gelmintołogii, k. 80-letiu Ak.

K. I. S kr i ab i n a, 1958, 400-406.

34. Ter ha ar C. J., Ha n s en M. F., H ei n R.. E., M c F a r l a n d R. H.: Anthel- mintic studies with carbon-14-labeled carbon tetrachloride on Ascaridia galli (Nematoda) and its chicken host. - Am. J. Vet. Res., 20, 77: 662-664, 1959.

35. · V i 11 e 11 a J. B., Go u Id S. E., Go m ber g H. J.: Effect of cobalt-60 and X-ray

on infectivity of Ascaris eggs. - J. Parasit., 44, 1: 85-92, 1958.

(17)

THE APPLIANCE OF RADIOACTIVE ISOTOPS IN HELMINTOLOGY

K. RYBICKA

On the ground of literature there was given a revue of papers concerning the appliance of radioactive isotops: in the fighting of parasites (e. g. Ascaris and Tri- chinella), in the investigations concerning the spreading of medicines in the host and parasites, nnd in the investigations of changes occuring in the organism of host during invasion. There follow summaries of some papers conr~erning physiology, their biology and biochemistry.