Zjawisko dopasowania w sytuacji komunikacyjnej
Patrycja Świeczkowska Michał Woźny
05.05.2014
2
Badanie nastroju - grupa 1
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 pary
pomiar nastroju
nastrój pre nastrój post
Przeprowadzone badania miały na celu ustalenie, w jaki sposób rozmówcy dopasowują się do siebie nawzajem. Badania przeprowadzono na 120 parach podzielonych na sześć grup pod względem płci rozmówców oraz rodzaju tematu rozmowy. W grupie pierwszej i czwartej rozmawiały ze sobą dwie kobiety, w grupie drugiej i piątej kobieta i mężczyzna, a w grupie trzeciej i szóstej dwóch mężczyzn. Grupa pierwsza, druga i trzecia rozmawiały na przyjemny temat, a grupy czwarta, piata i szósta na temat nieprzyjemny. Poniższy schemat obrazuje podział na sześć grup:
Temat rozmowy
Przyjemny Nieprzyjemny
Płeć
rozmówców
Kobieta-kobieta Grupa 1 Grupa 4
Kobieta-mężczyzna Grupa 2 Grupa 5
Mężczyzna-mężczyzna Grupa 3 Grupa 6
Przed rozmową każda z par została zbadana pod względem nastroju, zaś po rozmowie pod względem nastroju, zadowolenia z konwersacji oraz poczucia sukcesu konwersacyjnego.
Nastrój przed i po rozmowie został zmierzony za pomocą testu psychologicznego;
wyniki przedstawione zostały na skali interwałowej o wartościach od 1 do 100. Poniższe wykresy obrazują zmiany nastroju dla par w poszczególnych grupach. Nastrój przed rozmową oznaczony jest jako nastrój pre, zaś nastrój po rozmowie jako nastrój post. U 100% badanych zanotowano wyższe wyniki dla nastroju po rozmowie w stosunku do nastroju przed rozmową.
(…) Badani ocenili swoje zadowolenie z konwersacji na skali porządkowej o wartościach od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższe poczucie zadowolenia, a 5 najwyższe. Spośród badanych 6 par (5%) oceniło zadowolenie z konwersacji na 1, 32 pary (27%) na 2, 34 pary (28%) na 3, 25 par (21%) na 4, a 23 pary (19%) na 5. Rozkład procentowy wśród wszystkich badanych obrazuje poniższy wykres, a następne pokazują rozkład procentowy w poszczególnych grupach. Numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny zadowolenia, którą podali badani. Można zauważyć, że ocena 1 wystąpiła tylko w jednej z grup; była to grupa par mężczyzn rozmawiających na nieprzyjemny temat (grupa 6).
Ocena zadowolenia z konwersacji - grupa 1
0%
35%
5%
30% 30%
1 2 3 4 5
Ocena zadowolenia z konwersacji - wszyscy badani
5%
27%
28%
21%
19%
1 2 3 4 5
Ocena sukcesu konwersacyjnego - wszyscy badani
16%
18%
13%
1 2 3
(…)
Poczucie sukcesu konwersacyjnego również ocenione zostało na skali porządkowej o wartościach od 1 do 5, gdzie 1 oznaczało najniższe poczucie sukcesu, a 5 najwyższe. Spośród badanych par 19 (16%) oceniło sukces konwersacyjny na 1, 22 (18%) na 2, 29 (24%) na 3, 34 (28%) na 4, a 16 (13%) na 5. Na poniższym wykresie przedstawiono rozkład procentowy ocen wśród wszystkich badanych par, a na wykresach kolejnych rozkład procentowy w
4
Ocena sukcesu konwersacyjnego - grupa 1
0%
0%
35%
30%
35% 1
2 3 4 5
poszczególnych grupach. Numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny sukcesu konwersacyjnego, którą podali badani. Warto zauważyć, że ocena 5 wystąpiła tylko w dwóch grupach; w tych samych grupach nie wystąpiła ocena 1 ani ocena 2, choć występowały one w pozostałych czterech grupach. Dwie grupy, w których nie wystąpiła ocena 1 ani 2, zaś wystąpiła ocena 5, to grupy par kobiet (grupa 1 i grupa 4). Można zatem stwierdzić, że poczucie sukcesu konwersacyjnego było wyższe w przypadku, gdy rozmówcami były dwie kobiety, w porównaniu do par, w których rozmówcami byli mężczyźni lub kobieta z mężczyzną.
(…)
W badaniu zmierzono różne aspekty dopasowania:
dopasowanie leksykalne, mierzone za pomocą liczby takich samych słów użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdej pary);
dopasowanie składniowe, mierzone za pomocą liczby takich samych konstrukcji składniowych użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdej pary);
dopasowanie gestów, mierzone za pomocą ilości takich samych gestów użytych przez rozmówców w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdej pary);
Zmiany w barwie głosu - grupa 1
2 4 6 8 10 12
jednostki
zmiana u mówcy 1 zmiana u mówcy 2
dopasowanie barwy głosu, mierzone za pomocą średniej barwy głosu w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdego rozmówcy);
dopasowanie tempa mówienia, mierzone za pomocą średniego tempa mówienia w pierwszych 5 i ostatnich 5 minutach rozmowy (mierzone dla każdego rozmówcy);
dopasowanie postawy, mierzone za pomocą oceny badacza dotyczącej zbliżenia rozmówców do siebie na skali binarnej (występuje lub nie; mierzone dla każdej pary).
Postawiono pięć hipotez, które zostaną kolejno omówione poniżej.
Hipoteza 1: Dobór płci rozmówców wpływa na dopasowanie pod względem barwy głosu.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę w barwie głosu mierzonej dla każdego rozmówcy na początku i na końcu rozmowy, aby uzyskać wartość zmiany barwy głosu rozmówcy. Następnie obliczono różnicę pomiędzy wartościami zmian w barwie głosu rozmówców w obrębie każdej pary i w ten sposób uzyskano wartość dopasowania rozmówców do siebie pod tym względem; wyniki zostały obliczone jako wartości bezwzględne. Wyniki podzielono na trzy grupy po 40 par pod względem doboru płci rozmówców: w grupie 1 rozmawiały ze sobą dwie kobiety, w grupie 2 kobieta i mężczyzna, a w grupie 3 dwóch mężczyzn.
Przeprowadzono test F dla grup niezależnych i uzyskano wynik F = 1,94. Wartość krytyczną F odczytano z tabeli na podstawie stopni swobody międzygrupowych oraz wewnątrzgrupowych i wyniosła ona 3,07. Ponieważ otrzymane F nie przekroczyło wartości krytycznej, zaś poziom istotności p = 0,15 był większy od 0,05, przyjęto, że dobór płci rozmówców nie różnicuje dopasowania pod względem barwy głosu. Przeprowadzono test dla wielkości efektu z użyciem współczynnika eta kwadrat; wynik = 0,03 pozwala stwierdzić, że jedynie 3% wariancji ogólnej wynika z podziału na grupy, a zatem zależność pomiędzy podziałem na grupy pod względem doboru płci rozmówców a dopasowaniem rozmówców pod względem barwy głosu nie występuje.
Poniższe wykresy przedstawiają zestawienie zmian w barwie głosu dla obu mówców w każdej parze w obrębie trzech badanych grup; dla większej czytelności wykresu wartości zmian w barwie głosu zostały przedstawione jako wartości bezwzględne, ponieważ u 100%
badanych zmiana miała wartość ujemną. Wykres pokazuje, o ile jednostek zmieniła się barwa głosu rozmówców w obrębie każdej pary
6
Zmiana postawy - wszyscy badani
28%
62%
10%
zbliżenie brak zmiany oddalenie
(…)
Hipoteza 2: Temat rozmowy (przyjemny lub nieprzyjemny) warunkuje zmianę postawy rozmówców wobec siebie.
W celu weryfikacji hipotezy przedstawiono zmianę postawy (czyli zbliżenie lub oddalenie się rozmówców) na trójstopniowej skali. Wartość -1 oznaczała oddalenie się rozmówców, wartość 0 oznaczała brak zmiany postawy, zaś wartość 1 oznaczała zbliżenie się rozmówców; zmiany zostały określone na podstawie obserwacji postawy na początku i na końcu konwersacji dokonanych przez badacza. Wyniki podzielno na dwie grupy po 60 par:
tych, które rozmawiały na temat przyjemny (grupa 1) oraz tych, które rozmawiały na temat nieprzyjemny (grupa 2).
Przeprowadzono test U Manna Whitneya i uzyskano wynik U = 672. Wynik znormalizowano i na jego podstawie obliczono poziom istotności z = -5,92, którego wartość bezwzględna przekracza oczekiwaną wartość z = 1,96. Na tej podstawie przyjęto, że przyjemny lub nieprzyjemny temat rozmowy ma wpływ na zmianę postawy rozmówców wobec siebie. Przeprowadzono test dla wielkości efektu z użyciem współczynnika korelacji dwuseryjnej Glossa, którego wynik wyniósł r = -0,17. Na tej podstawie stwierdzono, że występująca zależność jest słaba.
Poniższe wykresy przedstawiają procentowy rozkład ocen zmian postawy dokonanych przez badacza. Pierwszy wykres dotyczy wszystkich badanych, zaś dwa następne grup rozmawiających na temat przyjemny (grupa 1) oraz nieprzyjemny (grupa 2). Jak widać, w grupie rozmawiającej na temat przyjemny oddalenie rozmówców nie wystąpiło, lecz zbliżenie występowało ponad dwa razy rzadziej niż brak zmiany postawy. W grupie rozmawiającej na temat nieprzyjemny prawie trzy czwarte par nie zmieniło postawy podczas konwersacji, jedna piąta rozmówców oddaliła się od siebie nawzajem, zaś tylko 7% się zbliżyło. Można uznać, że niski wynik współczynnika korelacji wynika z faktu, że wśród wszystkich badanych par prawie dwie trzecie nie wykazało żadnych zmian pod względem postawy.
Zmiana postawy - grupa 1
30%
70%
0%
zbliżenie brak zmiany oddalenie
(…)
Hipoteza 3: Dopasowanie pod względem leksykalnym koreluje z dopasowaniem pod względem składniowym.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę pomiędzy początkiem a końcem rozmowy w ilości takich samych użytych przez rozmówców słów oraz konstrukcji składniowych. W przypadku każdej pary zanotowano wzrost zarówno dopasowania leksykalnego, jak i składniowego. Wyniki przedstawiono jako liczby naturalne przedstawiające liczbę, o jaką wzrosła ilość użytych takich samych słów i konstrukcji składniowych dla każdej pary. Następnie sprawdzono, czy istnieje korelacja pomiędzy wzrostem dopasowania leksykalnego i wzrostem upodobnienia składniowego.
Przeprowadzono test T studenta dla grup zależnych i uzyskano wynik t = 17,29. Na tej podstawie obliczono poziom istotności p = 0,00, który nie przekracza wartości krytycznej 0,05, a zatem przyjęto, że istnieje korelacja pomiędzy dopasowaniem leksykalnym a dopasowaniem składniowym. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem korelacji Pearsona i uzyskano wynik r = -0,03, który pozwala stwierdzić, że istniejąca zależność jest słaba.
Poniższe wykresy przedstawiają porównanie dopasowania leksykalnego z dopasowaniem składniowym wyrażonych w liczbie, o jaką wzrosła ilość odpowiednio takich samych słów lub konstrukcji składniowych użytych przez rozmówców. Przy weryfikowaniu hipotezy badanych nie dzielono na grupy, lecz dla zwiększenia przejrzystości wykresy zostały przedstawione z podziałem na sześć pierwotnych grup (podzielonych pod względem doboru płci rozmówców oraz tematu rozmowy; patrz tabela str. 2). Jednostką na wykresie jest odpowiednio jedno słowo lub jedna konstrukcja składniowa.
8
Zmiana tempa mówienia u rozmówców
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
1 4 7 10 13 16 19 22 25 28 31 34 37 40 pary
jednostki
zmiana u mówcy 1 zmiana u mówcy 2
Dopasowanie leksykalne a dopasowanie składniowe - grupa 1
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
1 3 5 7 9 11 13 15 17 19
pary
jednostki
upodobnienie leksykalne upodobnienie składniowe
(…)
Hipoteza 4: W parach mieszanych płciowo występuje korelacja pomiędzy zmianami w tempie mówienia obu rozmówców.
W celu weryfikacji hipotezy obliczono różnicę pomiędzy tempem mówienia na początku i na końcu rozmowy dla każdego z rozmówców. Brano po uwagę jedynie dwie grupy par, w których rozmowa odbywała się pomiędzy kobietą a mężczyzną (razem 40 par).
Mówcą 1 zawsze była kobieta, mówcą 2 zawsze mężczyzna. W przypadku każdego mówcy zanotowano spadek tempa wypowiedzi. Wyniki przedstawiono jako liczby naturalne wyrażające ilość jednostek, o które spadło tempo mówienia dla każdego rozmówcy.
Następnie sprawdzono, czy istnieje korelacja pomiędzy spadkami tempa mówienia obu rozmówców.
Przeprowadzono test T studenta dla grup zależnych i uzyskano wynik t = 1,39. Na tej podstawie obliczono poziom istotności p = 0,17, który przekracza wartość krytyczną 0,05.
Przyjęto więc, że nie istnieje korelacja pomiędzy zmianami w tempie mówienia rozmówców. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem korelacji Pearsona i uzyskano wynik r = -0,2, co potwierdza, że zależność między zmianami w tempie mówienia obu rozmówców nie istnieje.
Poniższy wykres przedstawia zestawienie zmian tempa mówienia obu rozmówców.
Ponieważ zmiana zawsze miała wartość ujemną, dla większej przejrzystości przedstawiono je jako wartości bezwzględne. Wykres przedstawia, o ile jednostek zmieniło się tempo mówienia rozmówców w obrębie każdej pary.
Poczucie sukcesu konwersacyjnego - wszyscy badani
16%
18%
24%
29%
13%
1 2 3 4 5
Poczucie sukcesu konwersacyjnego - grupa 1
14%
14%
0%
1 2 3
Hipoteza 5: Zadowolenie z konwersacji koreluje z poczuciem sukcesu konwersacyjnego.
W celu weryfikacji hipotezy badane pary podzielono na pięć grup pod względem oceny zadowolenia z konwersacji na skali 1-5. Następnie każdej parze w obrębie każdej z grup przypisano podaną przez nią ocenę sukcesu konwersacyjnego. Przeprowadzono test Kruskala-Wallisa i uzyskano wynik H = -362,76. Na tej podstawie obliczono poziom istotności p = 0,00, który nie przekracza wartości krytycznej 0,05. Na tej podstawie przyjęto, że występuje korelacja pomiędzy poczuciem zadowolenia z konwersacji a poczuciem sukcesu konwersacyjnego. Wielkość efektu obliczono współczynnikiem epsilon kwadrat i uzyskano wynik E = 0,00. Na tej podstawie stwierdzono, że występująca zależność jest słaba.
Poniższy wykres przedstawia procentowe rozłożenie oceny sukcesu konwersacyjnego wśród wszystkich badanych. Kolejne wykresy przedstawiają procentowe rozłożenie oceny sukcesu konwersacyjnego w obrębie każdej z pięciu badanych grup. Numer grupy odpowiada ocenie zadowolenie z konwersacji (zatem grupa 1 oceniła zadowolenie z konwersacji na 1, grupa 2 na 2 itd.). Na wykresach numerami od 1 do 5 oznaczono wartość oceny sukcesu konwersacyjnego, którą podali badani. Można zauważyć, że w grupie 1, a więc w grupie o zadowoleniu z konwersacji o wartości 1, ocena sukcesu konwersacyjnego o wartości 5 nie występuje.
10 (…)
Podsumowanie
Badanie pozwoliło wskazać trzy zależności dotyczące dopasowania pomiędzy partnerami rozmowy:
temat rozmowy (przyjemny lub nieprzyjemny) warunkuje zmianę postawy rozmówców wobec siebie (hipoteza nr 2);
dopasowanie pod względem leksykalnym koreluje z dopasowaniem pod względem składniowym (hipoteza nr 3);
zadowolenie z konwersacji koreluje z poczuciem sukcesu konwersacyjnego (hipoteza nr 5).
W wyniku weryfikacji hipotez ustalono jednak, że znalezione zależności są słabe. Ponadto nie występuje zależność pomiędzy doborem płci rozmówców a dopasowaniem pod względem barwy głosu (hipoteza nr 1) oraz pomiędzy zmianami w tempie mówienia obu rozmówców w parach mieszanych płciowo (hipoteza nr 4).
