Miejsce na identyfikacj´ szko∏y
LISTOPAD ROK 2009
AR KUSZ PRÓB NEJ MA TU RY Z OPE RO NEM
HI STO RIA
PO ZIOM POD STA WO WY Czas pra cy 120 mi nut In struk cja dla zda jà ce go
1. Sprawdê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 19 stro n (za - da nia 1–27). Ewen tu al ny brak zg∏oÊ prze wod ni czà ce mu ze spo ∏u nad zo ru jà ce go eg za min.
2. Roz wià za nia za daƒ za mieÊç w miej scu na to prze zna czo - nym.
3. Pisz czy tel nie. U˝y waj d∏u go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu szem/atra men tem.
4. Nie u˝y waj ko rek to ra, a b∏´d ne za pi sy wy raê nie prze kreÊl.
5. Pa mi´ taj, ˝e za pi sy w brud no pi sie nie pod le ga jà oce nie.
˚y czy my po wo dze nia!
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 100 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
KOD
ZDAJÑCEGO
Za da nie 2. (3 pkt)
Na pod sta wie tek stu êró d∏o we go wy ko naj po le ce nia.
[...] Przy usta no wie niu w∏a dzy Li kurg po stà pi∏ w ten spo sób, ˝e za si´ gnà∏ z Delf wy rocz ni [...].
Brzmi ona zaÊ na st´ pu jà co: „wznieÊç sank tu arium Zeu so wi [...] i Ate nie [...], usta no wiç ge ru zj´ z∏o -
˝o nà z 30 m´ ˝ów ∏àcz nie z kró la mi, co mie siàc [...] od by waç zgro ma dze nie lu do we, przed k∏a daç mu wnio ski i pod da waç je pod g∏o so wa nie, de cy zja ma zaÊ na le ˝eç do lu du”. Na zgro ma dze niu lu du nie po zwo li∏ ni ko mu spo Êród nie go wy st´ po waç z w∏a snym wnio skiem, lecz lud mia∏ pra wo de cy - do waç tyl ko o wnio sku przed sta wio nym przez ge ron tów i kró lów.
Cyt. za: S. Spraw ski, G. Cho mic ki, Sta ro ˝yt noÊç. Tek sty êró d∏o we, ko men ta rze i za gad nie nia do hi sto rii w szko le Êred niej, Kra ków 1999.
a) Wy ja Ênij, kto mia∏ pra wo zg∏a sza nia wnio sków na opi sa nym w tek Êcie zgro ma dze niu lu do wym Spar ty.
. . . b) Po daj licz b´ cz∏on ków ge ru zji po od li cze niu kró lów.
. . . c) Po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ja Ênij, czym by ∏a wy rocz nia w Del fach.
. . . . . . . . .
Za da nie 1. (3 pkt)
Przed sta wio nym po ni ˝ej wi ze run kom bóstw Êwia ta sta ro ˝yt ne go przy po rzàd kuj wy mie nio ne kr´ gi kul tu ro we. Wpisz od po wied nie na zwy pod ilu stra cja mi.
In die, Chi ny, Me zo po ta mia, Egipt, Izra el, Gre cja, Rzym
a) . . . b) . . . c) . . . .
Za da nie 3. (3 pkt)
Prze ana li zuj tekst i wy ko naj po le ce nia.
[...] wy wo dzi si´ z pie Êni ofiar nej, a sam wy raz na le ˝y ro zu mieç nie ja ko pieʃ ko z∏ów [gr. tra gos – ko zio∏, ode – pieʃ], lecz ja ko pieʃ nad ko z∏em. Ofie rze sk∏a da nej [bo gu] w po sta ci ko z∏a to wa - rzy szy∏ po pis Êpie wa ka i chó ru. A ob rz´d sta∏ si´ te atrem chy ba do pie ro wte dy, gdy po ja wi li si´ za - wo do wi ak to rzy, dru gi obok wi dzów wa˝ ny ele ment te atru.
W. Len gau er, Te atr sta ro ˝yt nych Gre ków: po eta, ob rz´d, wi do wi sko, [w:] Wiel ki Te atr Âwia ta.
Wy k∏a dy otwar te na sce nie przy Wierz bo wej, War sza wa 2003.
a) Pod kreÊl jed no po praw ne stwier dze nie.
– Na zwa „tra ge dia” wy wo dzi si´ od grec kie go bo ga Tra ge do sa.
– Pod czas uro czy sto Êci re li gij nych Gre cy sk∏a da li bo gom ofia ry ze zwie rzàt.
– Te atr wià∏ swój po czà tek od rzym skich pro ce sji sa kral nych.
b) Wy mieƒ dwa g∏ów ne ele men ty uwa ˝a ne przez au to ra tek stu za nie odzow ne dla ist nie nia te atru.
. . .
Za da nie 4. (2 pkt)
Prze ana li zuj tekst êró d∏o wy, a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ko naj po le ce nia.
[...] wÊród wszyst kich dzie∏ po li ty ki Pe ry kle sa przed mio tem naj wi´k szej za wi Êci by ∏o to, co Ate - nom przy spo rzy ∏o naj wi´ cej pi´k ne go wy glà du i ozdo by: wznie sio ne w tym mie Êcie wspa nia ∏e bu - dow le pu blicz ne [...]. One to wy wo ∏a ∏y ata ki na Pe ry kle sa ze stro ny je go prze ciw ni ków oczer nia jà - cych go na zgro ma dze niach lu do wych i krzy czà cych, ˝e lud ateƒ ski [...] okry∏ haƒ bà ju˝ przez to, ˝e skar biec, b´ dà cy wspól nà w∏a sno Êcià Hel le nów, za bra∏ z wy spy De los do sie bie: „A t´ wy mów k´, któ rà si´ do tych czas naj le piej za s∏a nia∏ przed za rzu ta mi i skar ga mi ze stro ny in nych, mó wiàc, ˝e za bra∏ t´ ka s´ stam tàd z oba wy przed Per sa mi i strze ˝e jej w bez piecz nym miej scu [...] – krzy cze li – prze kre Êli∏ te raz Pe ry kles”.
Cyt. za: S. Spraw ski, G. Cho mic ki, Sta ro ˝yt noÊç. Tek sty êró d∏o we, ko men ta rze i za gad nie nia do hi sto rii w szko le Êred niej, Kra ków 1999.
a) Wy ja Ênij krót ko, kim by∏ wspo mnia ny w tek Êcie Pe ry kles.
. . . . . . . . . b) Przed staw wspo mnia ne w tek Êcie za s∏u gi Pe ry kle sa dla Aten.
. . . . . . . . .
Za da nie 5. (6 pkt)
Prze ana li zuj dia gram sta ty stycz ny uka zu jà cy po dzia∏ spo ∏e czeƒ - stwa Spar ty w V w. p.n.e., a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po - za êró d∏o wà, wy ko naj po le ce nia.
a) Ob licz i za pisz pro cen to wy udzia∏ wszyst kich grup spo ∏ecz - nych Spar ty w V w. p.n.e.
. . . . . . . . . b) Wy ja Ênij, kim by li he lo ci.
. . . . . . . . . . . . c) Opisz wp∏yw przed sta wio ne go na dia gra mie po dzia ∏u na ˝y cie spo ∏ecz ne Spar ty.
. . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 6. (5 pkt)
Roz po znaj praw dzi we i fa∏ szy we stwier dze nia do ty czà ce kul tu ry an tycz nej. Przy ka˝ dym z nich wpisz od po wied nio „praw da” lub „fa∏sz”.
a) Kon fu cja nizm od rzu ca∏ tra dy cyj ne chiƒ skie wzo ry za cho wa nia i na wo ∏y wa∏
do bun tu prze ciw ko w∏a dzy mo nar chów.
b) Buddyzm wywodzi si´ z Chin.
c) Ko lum na w sty lu do ryc kim zwieƒ czo na jest ka pi te lem przy po mi na jà cym kszta∏t ba ra nich ro gów.
d) Fi li pi ka mi na zwa no mo wy De mo ste ne sa skie ro wa ne prze ciw ko Fi li po - wi II Ma ce doƒ skie mu.
e) Ce sa rzem -fi lo zo fem na zy wa no Mar ka Au re liu sza.
SPARTIACI 5 tys.
HELOCI
150 tys. PERIOJKOWIE 40 tys.
Za da nie 10. (3 pkt)
Wy ja Ênij za miesz czo ne ni ˝ej ter mi ny hi sto rycz ne.
a) pra wo sk∏a du
. . . . . . . . . . . .
Za da nie 8. (2 pkt)
Spo Êród wy mie nio nych wy da rzeƒ pod kreÊl te dwa, któ re nie wià ˝à si´ z pa no wa niem Miesz ka I.
a) Po wsta nie ar cy bi skup stwa gnieê nieƒ skie go b) Bi twa pod Ce dy nià
c) Po kój w Bu dzi szy nie
d) Po wsta nie do ku men tu Da go me iu dex
Za da nie 9. (5 pkt)
Uzu pe∏ nij ta be l´, wpi su jàc w∏ad ców Pol ski, za pa no wa nia któ rych mia ∏y miej sce wy mie nio ne wy da - rze nia.
Za da nie 7. (2 pkt)
Upo rzàd kuj chro no lo gicz nie wy da rze nia z dzie jów sta ro ˝yt ne go Rzy mu. Przy naj wcze Êniej szym z nich wpisz li te r´ A, zaÊ przy naj póê niej szym li te r´ B. Po zo sta ∏ych wy da rzeƒ nie ozna czaj.
a) Pierw szy trium wi rat
b) Bi twa pod Ak cjum
c) Âmierç Ne ro na
d) Wpro wa dze nie w Rzy mie sys te mu te trar chii
e) Po wsta nie Spar ta ku sa
a) Pierw sza ko ro na cja kró lew ska pol skie go w∏ad cy
b) St∏u mie nie bun tu Mie c∏a wa
c) Bi twa pod P∏ow ca mi
d) Wy buch woj ny trzy na sto let niej
e) Uchwa le nie kon sty tu cji Ni hil no vi
Za da nie 12. (4 pkt)
Prze ana li zuj tekst êró d∏o wy, a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ko naj po le ce nia.
My, W∏a dy s∏aw z Bo ˝ej ∏a ski król Pol ski, ziem kra kow skiej, san do mier skiej, sie radz kiej, ∏´ czyc - kiej, ku jaw skiej, tu dzie˝ Li twy ksià ˝´ zwierzch ni i pa nu jà cy [...].
[...] Po zwa la my rów nie˝ wszyst kim za trzy maç i po sia daç do sto jeƒ stwa ta ko du chow ne, ja ko i Êwiec kie, na mo cy tych sa mych praw, zwy cza jów i przy wi le jów, ja kie im s∏u ˝y ∏y za naj ja Êniej szych cza sów po przed ni ków na szych, Ka zi mie rza, Lu dwi ka i in nych kró lów i ksià ˝àt, dzie dzi ców kró le - stwa pol skie go. Ta ko wych zaÊ do sto jeƒstw i urz´ dów, ile kroç wyj dà z po sia da nia, b´ dzie my udzie - laç tyl ko szlach ci co wi za s∏u ˝o ne mu i do brej u˝y wa jà ce mu s∏a wy, z ja kiej kol wiek zie mi kró le stwa pol skie go by po cho dzi∏. [...]
b) ma nu fak tu ra
. . . . . . . . . . . . c) ˝u pa solna
. . . . . .
Za da nie 11. (4 pkt)
Na fo to gra fiach przed sta wio no okna cha rak te ry stycz ne dla ró˝ nych sty lów ar chi tek to nicz nych. Prze - ana li zuj ilu stra cje, a na st´p nie pod ka˝ dym ze zdj´ç wpisz na zw´ sty lu wy bra nà z po ni˝ szej li sty.
styl joƒ ski, styl ko ryn cki, styl ro maƒ ski, styl go tyc ki, styl re ne san so wy, styl ba ro ko wy, styl kla sy cy - stycz ny, styl se ce syj ny
a) . . . . . . .
b) . . . . . . .
c) . . . . . . .
d) . . . . . . .
Na resz cie przy rze ka my naj uro czy Êciej, ˝e ˝ad ne go oby wa te la osia d∏e go za po pe∏ nio nà wi n´ lub prze st´p stwo nie b´ dzie my wi´ zi li d∏u ˝ej ni˝ szeÊç nie dziel, a˝ do ze bra nia sà du przez nas lub sta - ro st´ na sze go wy zna czo ne go. A wte dy, je Êli sà do wo i do wod nie nie win no Êci swej do wie dzie, uwol - nio nym zo sta nie. [...] Ni ko mu te˝ dóbr ani dzier ˝aw za bie raç nie b´ dzie my [...].
Cyt. za: www.ko no top.zgo ra.pl/tek sty/Pj.pdf
a) Napisz, któ ry w∏ad ca wy sta wi∏ za cy to wa ny przy wi lej.
. . . b) Po daj rok i miej sce wy da nia przy wi le ju.
. . . c) Przed staw w∏a sny mi s∏o wa mi ust´p stwa kró la w kwe stiach sà dow nic twa.
. . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 13. (4 pkt)
Po rów naj za ∏à czo ne ry ci ny i okreÊl, któ ra z przed sta wio nych Êwià tyƒ jest ba zy li kà, a któ ra ko Êcio ∏em ha lo wym. W∏a Êci we na zwy wpisz pod ilu stra cja mi. Swo jà opi ni´ uza sad nij, wska zu jàc ce chy cha rak - te ry stycz ne obu ty pów bu dow li.
Uza sad nie nie kla sy fi ka cji: . . . . . . . . . . . . . . . . a) Typ bu dow li: . . . b) Typ bu dow li: . . . .
. . . . . . . . .
Za da nie 14. (4 pkt)
Prze ana li zuj frag ment me mo ria ∏u Je ana Col ber ta, a na st´p nie wy ko naj po le ce nia.
[...] Jak sà dz´, bez tru du zgo dzi my si´ na za sa d´, ˝e ró˝ ni ce co do wiel ko Êci i po t´ gi po szcze gól - nych paƒstw wy ni ka jà z ró˝ nej ilo Êci znaj du jà ce go si´ w ich gra ni cach pie nià dza. Wy cho dzàc z te - go za ∏o ˝e nia, na le ˝y stwier dziç, ˝e co rocz nie wy wo zi si´ z gra nic na sze go kró le stwa pro duk tów wy - ra bia nych z na sze go su row ca a prze zna czo nych na zbyt na ob czyê nie war to Êci 12–18 mi lio nów liw rów. Oto sà szaƒ ce na sze go kró le stwa, nad ustrze ˝e niem któ rych trze ba nam wy t´ ˝aç wszyst kie si ∏y. Ho len drzy i in ni cu dzo ziem cy pro wa dzà prze ciw nim usta wicz nà woj n´ i jak do tàd z ta kim suk - ce sem, ˝e za miast by su ma ta do sta wa ∏a si´ do na sze go paƒ stwa w go tów ce i w na st´p stwie po wo - do wa ∏a ogrom ne bo gac two, przy no szà nam jà w ró˝ nych to wa rach [...]. Prze myÊl noÊç ich a na sza nie roz trop noÊç do sz∏a tak da le ko, ˝e przy po mo cy fak to rów swych i ko mi sa rzy, któ rych ma jà pra - wo osa dzaç po wszyst kich por tach kró le stwa, opa no wa li ca ∏y han del mor ski i wy zna cza jà ce ny na wszyst kie to wa ry, któ re ku pu jà i sprze da jà. ¸a two stàd wy wnio sko waç, ˝e o ile zdo ∏a my znieÊç zy ski Ho len drów, cià gnio ne z pod da nych na sze go kró la, i uda rem niç zbyt to wa rów, któ re nam przy wo ˝à, o ty le po mno ˝y my iloÊç go tów ki, któ rà po win ni Êmy Êcià gnàç w gra ni ce kró le stwa dzi´ - ki wy wo zo wi na szych pro duk tów [...].
Te sa me na st´p stwa b´ dzie my mo gli wy cià gnàç co do to wa rów sk∏a do wych, tj. tych, któ re mo - gli by Êmy spro wa dzaç z In dyj wschod nich i za chod nich, by wy wo ziç je na st´p nie na Pó∏ noc, a stam - tàd przy wo ziç sa me ma te ria ∏y, nie zb´d ne do bu do wy okr´ tów: oto in ne êró d∏o wiel ko Êci i po t´ gi paƒ stwa. [...]
Cyt. za: J. Feld man, Tek sty êró d∏o we do na uki hi sto rii w szko le Êred niej, z. 38, Kra ków 1924.
a) Po daj na zw´ po li ty ki eko no micz nej opi sa nej w me mo ria le.
. . . b) Wy mieƒ dwa g∏ów ne za ∏o ˝e nia tej po li ty ki.
. . . . . . . . . c) Oceƒ wp∏yw pro wa dzo nej przez Col ber ta po li ty ki eko no micz nej na stan go spo dar ki fran cu skiej u schy∏ ku je go rzà dów. Swo jà oce n´ uza sad nij.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 15. (4 pkt)
Prze ana li zuj po ni˝ sze ma py i przy po rzàd kuj im w∏a Êci we ty tu ∏y z li sty po da nej ni ˝ej, wpi su jàc je w wy krop ko wa nia.
– Rzecz po spo li ta po I roz bio rze w 1772 r.
– Rzecz po spo li ta po II roz bio rze w 1793 r.
– Ksi´ stwo War szaw skie w 1807 r.
– Kró le stwo Pol skie w 1815 r.
Kraków Poznaƒ
Âwidnica Toruƒ
Warszawa
Wilno
Warszawa
Czernihów Kijów Wielkie ¸uki
Wilno
Gdaƒsk
Królewiec
Bukowina (od 1775 austr.)
A u s t r i a
R o
s j P r u s y a
200 km 0
a) . . . . . . .
Kraków Poznaƒ
Kalisz
Âwidnica
Bydgoszcz
Warszawa Siedlce
Lublin Radom
P∏ock
¸om˝a
Wilno
Wolne Miasto Gdaƒsk
Królewiec
Kraków Poznaƒ
Kalisz
Âwidnica
Bydgoszcz
Warszawa Siedlce
Lublin Radom
P∏ock
¸om˝a
Wilno
Wolne Miasto Gdaƒsk
Królewiec
K r ó l e s t w o P r u s k i e
C e s a r s t w o A u s t r i a c k i e
C a
rs tw
o R
o s
y js
k ie 100 km
0
b) . . . . . . .
Za da nie 16. (5 pkt)
Wy pe∏ nij ta be l´ do ty czà cà eks pan sji ko lo nial nej Eu ro pej czy ków, do pa so wu jàc na zwy po sia d∏o Êci ko lo nial nych po da ne pod ta be là do nazw paƒstw, któ re je za gar n´ ∏y.
Kraków Poznaƒ
Toruƒ Poznaƒ
Âwidnica Toruƒ
Warszawa
Wilno
Warszawa Czernihów
Kijów Wielkie ¸uki
Wilno
Gdaƒsk
Królewiec
Bukowina (od 1775 austr.)
A u s t r i a
R o
s j P r u s y a
200 km 0
c) . . . . . . .
Kraków Poznaƒ
Kalisz
Âwidnica Bydgoszcz
Warszawa Siedlce
Lublin Radom
P∏ock
¸om˝a
Wilno
Gdaƒsk Królewiec
Kraków Poznaƒ
Kalisz
Âwidnica Bydgoszcz
Warszawa Siedlce
Lublin Radom
P∏ock
¸om˝a
Wilno
Gdaƒsk Królewiec
województwo kaliskie
województwo mazowieckie
województwo p∏ockie
województwoaugustowskie
województwo lubelskie województwo
krakowskie
województwo podlaskie
województwo sandomierskie K r ó l e st w o
P r us k i e
C e s a r s t w o A u s t r i a c k i e
C ar
st w
o R
o sy
js ki
e 100 km
0
d) . . . . . . .
Kraj Po sia d∏o Êci ko lo nial ne na prze ∏o mie XVI i XVII w.
Fran cja
An glia
Eks port zbo ˝a przez port gdaƒ ski
a) Wy pisz pi´ç g∏ów nych ko pal nych bo gactw na tu ral nych eks plo ato wa nych we wcze sno no wo ˝yt nej Pol sce.
. . . Pe ru, Mek syk, Bra zy lia, Kraj Przy làd ko wy, No wa Fun dlan dia, wy spa Man hat tan, wy spy Mo lu ki, Ja - wa, Flo ry da, Su ri nam, Gwi nea, Wir gi nia, Cej lon
Za da nie 17. (6 pkt)
Prze ana li zuj ma p´ oraz ta be l´ sta ty stycz nà, a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ko - naj po le ce nia.
¸uck
Kamieniec Podolski
Jampol Mohylów Lublin
Kazimierz St´˝yca
¸owicz
BrzeÊç Litewski WARSZAWA
Gniezno Poznaƒ
Królewiec
Elblàg Malbork
Kraków Kielce Ko∏o
Olkusz Sandomierz NoweMiasto Korczyn Bytom
Opawa
Nowy Sàcz Sanok
Koszyce O∏omuniec
Brno
Lwów
Halicz Buczacz W∏oc∏awek
Gdaƒsk
Wilno Troki
Kijów Miƒsk
Drohiczyn Nur
Brok Bielsk
Wroc∏aw
Grodno Kowno
Toruƒ Bydgoszcz Szczecin
Gorzów
Frankfurt
W i e l k i e
K s i ´ s t w o
L i t e w s k i e
I m p e r i u m O s m a ƒ s k i e
P r u s y
K r ó l e s t w o
W ´ g i e r s k i e
K r ó l e s t w o
P o l s k i e
Morze Ba∏tyckie
Wis∏a Wa
rta
Odra
Dunaj
Dniestr
Prut Prypeç
wydobycie miedzi wydobycie srebra i o∏owiu huty ˝elaza
wydobycie soli porty zbo˝owe
produkcja zbo˝a na eksport g∏ówne oÊrodki handlowe g∏ówne oÊrodki produkcji metalowej miasta powy˝ej 10 tys. mieszkaƒców g∏ówne rejony produkcji tekstylnej
100 km 0
Hisz pa nia
Por tu ga lia
Ho lan dia
Rok 1530 1560 1580 1620 1640 1660 1680 1700
Wiel koÊç eks por tu zbo ˝a
(w ty sià cach ∏asz tów) 14 16 60 100 79 30 44 23
b) Opisz dwa czyn ni ki, któ re do pro wa dzi ∏y do wzro stu eks por tu zbo ˝a z Pol ski w la tach 1530–1620.
. . . . . . . . . . . . c) Wy ja Ênij, co spo wo do wa ∏o gwa∏ tow ny spa dek eks por tu zbo ˝a po ro ku 1620.
. . . . . . . . . d) Oceƒ praw dzi woÊç po glà du, ˝e w epo ce wcze sno no wo ˝yt nej Pol ska by ∏a spi chle rzem Eu ro py.
Swo je zda nie uza sad nij.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 18. (4 pkt)
Wy pe∏ nij ta be l´ do ty czà cà pol skich po wstaƒ na ro do wych w XIX w. Do ka˝ dej ru bry ki wpisz po dwie przy czy ny i dwa skut ki.
Po wsta nie li sto pa do we Po wsta nie stycz nio we
Przy czy ny: Przy czy ny:
Skut ki: Skut ki:
c) Autor: . . . tytu∏: . . . . . .
d) Autor: . . . tytu∏: . . . . . .
Za da nie 19. (4 pkt)
Zi den ty fi kuj przed sta wio ne dzie ∏a sztu ki, pod ka˝ dym z nich wpisz w∏aÊci we go au to ra i ty tu∏. Do - bierz je z li sty po da nej ni ˝ej.
Twór cy: Jan Ma tej ko, Pe ter Ru bens, Rem brandt van Rijn, Gu sta ve Co ur bet, Pa blo Pi cas so, Édou ard Ma net, Hie ro nim Bosch, Paul Gau guin, Jó zef Che∏ moƒ ski, Lucas Cra nach, Ja cek Mal czew ski, Adolph Men zel, Au gu ste Ro din
Dzie ∏a: Dok tor ˚y wa go, Pej za˝ orien tal ny, Lek cja ana to mii dok to ra Tul pa, Sól zie mi czar nej, Za - tru ta stud nia, Po chód na Wa wel, Ta hi tan ki, Im pre sja, Po ra nek na Ku bie, Ka mie nia rze, Tan cer ka, Ba bie la to
a) Autor: . . . tytu∏: . . . . . .
b) Autor: . . . tytu∏: . . . . . .
èró d∏o: H. Heu mann, Ge schich te für mor gen. Die Grun dla gen unse rer Ge sel l schaft, Frank furt am Ma in 1983, s. 51.
a) Na pisz, któ ra z grup lud no Êcio wych od koƒ ca XVIII do po czàt ku XX w. sta le si´ zmniej sza ∏a. Wy - ja Ênij, ja kie by ∏y te go przy czy ny.
. . . . . . . . . . . .
Za da nie 21. (5 pkt)
Prze ana li zuj da ne sta ty stycz ne do ty czà ce roz wo ju de mo gra ficz ne go lud no Êci Sta nów Zjed no czo - nych, a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ko naj po le ce nia.
Zmia ny de mo gra ficz ne w Sta nach Zjed no czo nych
Rok Bia li (w mi lio nach) Czar ni (w mi lio nach) In dia nie (w mi lio nach)
1790 3,5 0,7 0,7
1830 10,5 2,3 0,5
1860 26,9 4,4 0,3
1900 67 8,8 0,2
Za da nie 20. (4 pkt)
Do wy mie nio nych w ta be li de fi ni cji do pisz w∏a Êci we po j´ cia.
De fi ni cja Po j´ cie
a)
Wy pra wy zbroj ne, do ko ny wa ne od koƒ ca XV i w XVI w.
w ce lu opa no wa nia pew ne go te ry to rium. Po j´ cie sto so wa ne g∏ów nie do okre Êle nia pod bo jów w Ame ry ce Po ∏u dnio wej i Ârod ko wej.
b)
Nie wiel ki ˝a glo wiec o moc nej bu do wie i g∏ad kim po szy ciu, ma jà cy dwa lub trzy masz ty o o˝a glo wa niu ∏a ciƒ skim. ˚a - glow ce te go ty pu ode gra ∏y du ˝à ro l´ w pierw szej fa zie epo - ki wiel kich od kryç geo gra ficz nych.
c)
Osa dy han dlo we za k∏a da ne w po czàt ko wym okre sie eks - pan sji ko lo nial nej przez kup ców eu ro pej skich w kra jach ko - lo nial nych. Za k∏a da li je g∏ów nie Por tu gal czy cy, Ho len drzy i An gli cy, m.in. w Afry ce, In diach i Chi nach.
d)
Osa dy mi syj ne za k∏a da ne od po czàt ku XVII w. przez je zu - itów dla In dian w hisz paƒ skich po sia d∏o Êciach w Ame ry ce Po ∏u dnio wej, m.in. na te re nie obec ne go Pa ra gwa ju.
MniejszoÊci narodowe w Polsce:
Polacy Ukraiƒcy
˚ydzi Bia∏orusini Niemcy inni 64%
16%
10%
5%
4%
1%
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Odsetek ludnoÊci polskiej:
miasto sto∏eczne Warszawa Polacy
inni
Polacy inni
Warszawa Toruƒ
Poznaƒ
¸ódê
Lublin Kielce
Kraków
Nowogródek
Tarnopol Stanis∏awów
Lwów Wilno
Cieszyn
¸uck BrzeÊç nad Bugiem Bia∏ystok
200 km 0
bia∏ostockie
wo∏yƒskie wileƒskie
warszawskie
tarnopolskie Êlàskie
stanis∏awowskie poznaƒskie
pomorskie
poleskie nowogródzkie
lwowskie lubelskie
krakowskie kieleckie
∏ódzkie
b) Osza cuj i na pisz, któ ra gru pa lud no Êcio wa za no to wa ∏a naj wi´k szy pro cen to wo wzrost w la - tach 1790–1830. Wy ja Ênij, co by ∏o przy czy nà te go sta nu.
. . . . . . . . . . . . c) Wy ja Ênij, co spo wo do wa ∏o, ˝e po ro ku 1860 gru pa wy mie nio na w po le ce niu b) nie no to wa ∏a ju˝
tak in ten syw ne go przy ro stu.
. . . . . . . . .
Za da nie 22. (2 pkt)
Uzu pe∏ nij lu ki w po ni˝ szych zda niach.
Na prze ∏o mie XIX i XX w. ukszta∏ to wa∏ si´ na zie miach pol skich obóz po li tycz ny, któ re go pro gram opie ra∏ si´ na so li da ry zmie spo ∏ecz nym i na cjo na li zmie. Cz∏on ko wie ugru po wa nia g∏o si li ko niecz - noÊç wy pie ra nia Niem ców i ˚y dów z ˝y cia go spo dar cze go oraz po lo ni zo wa nia Li twi nów, Bia ∏o ru si - nów i Ukra iƒ ców. Ugru po wa ne no si ∏o na zw´ . . . . Je go za ∏o ˝y cie lem i g∏ów nym ide olo giem by∏ . . . .
Za da nie 23. (4 pkt)
Prze ana li zuj ma p´, a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o wà, wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 25. (2 pkt)
Upo rzàd kuj chro no lo gicz nie wy da rze nia I woj ny Êwia to wej przed sta wio ne w ta be li. Przy naj wcze Ê - niej szym wpisz li te r´ A, zaÊ przy naj póê niej szym li te r´ B. Po zo sta ∏ych wy da rzeƒ nie ozna czaj.
a) Wy pisz wo je wódz twa, w któ rych Po la cy sta no wi li mniej szoÊç na ro do wà.
. . . b) Na pisz, ja kie go po cho dze nia by ∏a lud noÊç, któ ra sta no wi ∏a wi´k szoÊç w wo je wódz twach wy mie - nio nych przez cie bie w punk cie a).
. . . c) Oceƒ wp∏yw uka za nej na ma pie struk tu ry na ro do wo Êcio wej na sy tu acj´ w Pol sce mi´ dzy wo jen - nej. Swo jà oce n´ uza sad nij.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 24. (3 pkt)
Roz po znaj praw dzi we i fa∏ szy we stwier dze nia do ty czà ce udzia ∏u Po la ków w I woj nie Êwia to wej.
Przy ka˝ dym z nich wpisz od po wied nio „praw da” lub „fa∏sz”.
a) Wy buch re wo lu cji lu to wej w Ro sji
b) Bi twa nie miec ko -ro syj ska pod Ta nnen ber giem
c) Mor ska bi twa ju tlandz ka
d) Wy da nie Ak tu 5 li sto pa da
e) Przy stà pie nie W∏och do woj ny
a) Le gio ny Pol skie wal czy ∏y w I woj nie Êwia to wej u bo ku Au stro -W´ gier.
b) W wy ni ku „kry zy su przy si´ go we go” Jó zef Pi∏ sud ski zo sta∏ in ter no wa ny.
c) Ra da Re gen cyj na po wsta ∏a i dzia ∏a ∏a w War sza wie.
a) Po daj imio na i na zwi ska trzech po sta ci uka za nych na ry sun ku.
. . . . . . . . . b) Przed staw wy mo w´ ry sun ku sa ty rycz ne go. Do cze go na wo ∏u je naj wi´k sza z po sta ci uka za nych na ry sun ku?
. . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 26. (4 pkt)
Prze ana li zuj nie miec ki ry su nek sa ty rycz ny z 1944 r., a na st´p nie, po si∏ ku jàc si´ wie dzà po za êró d∏o - wà, wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 27. (3 pkt)
Do wy da rzeƒ wy mie nio nych w ta be li do pisz da ty rocz ne.
a) Za koƒ cze ni wo jen bur skich na mo cy po ko ju w Ve re eni ging
b) Ja poƒ sko -ro syj ska bi twa mor ska ko ∏o wy spy Cu szi ma
c) Wy buch dru giej woj ny ba∏ kaƒ skiej
