Miejsce na identyfikacj´ szko∏y
LISTOPAD 2010
AR KUSZ PRÓB NEJ MA TU RY Z OPE RO NEM
HI STO RIA
PO ZIOM ROZSZERZONY Czas pra cy 180 mi nut
Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ
mo˝na otrzymaç
∏àcznie 50 punktów.
PESEL ZDAJÑCEGO
Wpisuje zdajàcy przed rozpocz´ciem pracy
KOD ZDAJÑCEGO In struk cja dla zda jà ce go
1. Sprawdê, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 20 stro n (za - da nia 1–21). Ewen tu al ny brak zg∏oÊ prze wod ni czà ce mu ze - spo ∏u nad zo ru jà ce go eg za min.
2. Odpowiedzi zapisz w miej scu na to prze zna czo nym przy ka˝dym zadaniu.
3. Pisz czy tel nie. U˝y waj d∏u go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu szem/atra men tem.
4. Nie u˝y waj ko rek to ra, a b∏´d ne za pi sy wy raê nie prze kreÊl.
5. Pa mi´ taj, ˝e za pi sy w brud no pi sie nie pod le ga jà oce nie.
˚y czy my po wo dze nia!
CZĘŚĆ I (20 punktów) Za da nie 1. (1 pkt)
Roz po znaj uka za ne na ilu stra cjach ro dza je pi sma. Ich nazwy wpisz pod ilu stra cja mi.
3. . . . . 2. . . . . 1. . . . .
Za da nie 2. (1 pkt)
Po łącz wy mie nio ne ni żej po ję cia (A–E) z oso ba mi umiesz czo ny mi w ta be li. Do wła ści wych ru bryk ta be - li wpisz li te ry, któ ry mi ozna czo no po ję cia.
A. Pra wo XII Ta blic B. te trar chia
C. strzą śnie nie dłu gów D. pra wo ta lio nu E. ostra cyzm
Za da nie 3. (3 pkt)
Prze czy taj frag ment tek stu źró dło we go i wy ko naj po le ce nia.
Jak zaś do szło do wy pę dze nia kró la Bo le sła wa z Pol ski, dłu go by ło by o tym mó wić; ty le wszak że moż na po - wie dzieć, że sam bę dąc po ma zań cem [Bo żym] nie po wi nien był [dru gie go] po ma zań ca za ża den grzech ka rać cie le śnie. Wie le mu to bo wiem za szko dzi ło, gdy prze ciw grze cho wi grzech za sto so wał i za zdra dę wy dał bi sku - pa na ob cię cie człon ków. My zaś ani nie uspra wie dli wia my bi sku pa -zdraj cy, ani nie za le ca my kró la, któ ry tak szpet nie do cho dził swych praw [...] lecz po zo staw my te spra wy, a opo wiedz my, jak przy ję to go na Wę grzech.
Źró dło: Gall Ano nim, Kro ni ka pol ska, tłum. R. Gro dec ki, Wro cław 1989, s. 54.
A. Określ typ za cy to wa ne go źró dła.
. . . . B. Po daj przy do mek wład cy, o któ rym wspo mi na autor tekstu, oraz na zwij wy da rze nie, o któ rym mo wa w źró dle. Określ da tę rocz ną te go wy da rze nia.
. . . . . . . . . . . . . . . . C. Wy ja śnij, na czym polegał grzech biskupa, a na czym króla.
. . . . . . . . . . . .
Postaci Pojęcia
1. Hammurabi 2. Solon 3. Klejstenes 4. Dioklecjan
Za da nie 5. (4 pkt)
Prze ana li zuj ma pę, a na stęp nie na pod sta wie wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 4. (2 pkt)
Na ucza nie w śre dnio wie czu ba zo wa ło na sied miu sztu kach wy zwo lo nych, któ re dzie li ły się na dwa po zio - my: tri vium i qu adri vium. Przy po rząd kuj tym po ję ciom wła ści we na zwy sztuk wy zwo lo nych z za miesz - czo nej ni żej li sty. Każ dą ze sztuk wpisz do wła ści wej ru bry ki.
geo me tria, gra ma ty ka, mu zy ka, aryt me ty ka, astro no mia, dia lek ty ka, re to ry ka
Po zio my Na zwy sztuk wy zwo lo nych
1. tri vium 2. qu adri vium
Lizbona
Mozambik Zanzibar
Malinda Ormuz Tenochtitlan
(Meksyk)
Panama
Quito
Lima Cuzco
Goa Kalikat Bristol
Plymouth
Madagaskar Mauritius W i r g i n i a
San Salvador
Pe ru
Cejlon
Jawa Borneo Kuba
SantiagoHaiti
Sum atra
Fi l i pin
y Nowa Gwin
ea Grenlandia
Nowa Funlandia P ∏ w.
L a b r a d o r
S a h a r a
Przyl.
Dobrej Nadziei
Ziemia Ognista
G w i n ea
Pa tag
on ia
Zat.
La Plata
O C E A N
I N D Y J S K I O
C E A N
ATL
A N T
Y C
K I
O C E
A N
S P
O K
O J
N Y
O
CEANS
P O K
O J
N Y I N D I E
C HIN
Y
ET I OP
I A
A F R Y K A E U R O P A
A Z J A
A M E R Y K A P ¸ D .
A U S T R A L I A A M E R Y K A
P ¸ N .
0 2000 km
A B
I wyprawa Krzysztofa Kolumba (1492–1493) Ferdynand Magellan (J. del Cano) (1519–1522) Bartolomeo Diaz (1486–1487)
Vasco da Gama (1497–1498)
Giovanni Caboto (John Cabot) (1497, 1498) Jacques Cartier (1534–1535)
obszary odkryte przez:
Francuzów Portugalczyków Anglików Hiszpanów
A. Wy ja śnij, co ozna cza ją li nie prze bie ga ją ce przez Atlan tyk (A) i Pa cy fik (B).
. . . . . . . . . . . .
B. Po daj da ty rocz ne oraz miej sca za war cia trak ta tów, w któ rych wy zna czo no li nie wspo mnia ne w po le - ce niu A.
. . . . . . . . C. Do po niż szej ta be li przy na zwi skach że gla rzy wpisz na zwy państw, pod któ rych pa tro na tem do ko ny - wa li oni swo ich od kryć.
D. Wy ja śnij, od cze go po cho dzi na zwa „Ame ry ka”.
. . . . . . . . . . . .
Za da nie 6. (1 pkt)
Oceń, czy zda nia do ty czą ce re for ma cji są praw dzi we, czy fał szy we. W ta be li obok każ de go zda nia wpisz P (praw da) lub F (fałsz).
Od kryw cy Pań stwa
1. Krzysz tof Ko lumb 2. Fer dy nand Ma gel lan 3. Bar to lo meo Diaz 4. Va sco da Ga ma 5. Gio van ni Ca bo to 6. Ja cqu es Car tier
Zda nia P lub F
1. Mar cin Lu ter przed sta wił 95 tez w Wit ten ber dze w 1518 ro ku.
2. No cą Świę te go Bar tło mie ja na zy wa się rzeź kal wi ni stów do ko na ną we Fran cji w 1572 ro ku.
3. Po kój koń czą cy woj ny re li gij ne na te re nie Rze szy za war to w 1555 ro ku w Osnabrück i Münster.
4. W Ko ście le an gli kań skim gło wą Ko ścio ła był ar cy bi skup Can ter bu ry.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 7. (2 pkt)
Prze ana li zuj ilu stra cje, a na stęp nie na pod sta wie wła snej wie dzy na pisz, jak na zy wa się nurt w kul - tu rze pol skiej, dla któ re go cha rak te ry stycz ne są za pre zen to wa ne przy kła dy. Po daj trzy ce chy tej for - ma cji kul tu ro wej.
A. B.
Za da nie 9. (1 pkt)
Prze ana li zuj ilu stra cję, a na stęp nie po daj na zwę sty lu, w ja kim zbu do wa no obiekt uka za ny na zdję ciu.
Wy mień dwie ce chy te go sty lu.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Za da nie 8. (1 pkt)
Roz strzy gnij, któ re wy da rze nie nie mia ło miej sca za pa no wa nia Zyg mun ta III Wa zy. Obok te go wy da rze - nia po staw znak X.
Wy da rze nia Znak X
1. ro kosz san do mier ski 2. pierw sza dy mi tria da 3. dru ga dy mi tria da
4. wy buch woj ny trzy dzie sto let niej 5. po top szwedz ki
. . . . . . . .
Za da nie 11. (1 pkt)
Na pod sta wie da nych z ta be li po daj na zwę kon ty nen tu, któ ry na prze strze ni XIX wie ku od no to wał naj - więk szy pro cen to wy wzrost licz by lud no ści. Ob licz, o ile pro cent zwięk szy ła się licz ba lud no ści na tym kon ty nen cie i za pisz tę war tość.
Na pod sta wie: A. Chwal ba, Hi sto ria po wszech na. Wiek XIX, War sza wa 2008, s. 20.
. . . .
Za da nie 10. (1 pkt)
Na pod sta wie tre ści ma py za pro po nuj dla niej ty tuł, któ ry po wi nien za wie rać okre śle nie te ma tu, cza su i prze strze ni.
Wis∏a
Tanew
Wis∏ok San
a k∏oisW
Dunajec
Zawiercie
Nowy Targ Wieliczka Wadowice
Kraków
Bochnia
MyÊlenice
Gdów
Jordanów Limanowa Nowy Sàcz
Grybów Gorlice Tarnów Dàbrowa
D´bica Pilzno Smarzowo
Ryglica Brzostek
Rzeszów Tarnobrzeg
Mielec Piƒczów
Stalowa Wola Bi∏goraj
Le˝ajsk
Jaros∏aw
¸aƒcut
PrzemyÊl
Sanok
Baligród Dynów
Krynica
Jas∏o Krosno
Dukla
G a l i c
j a
P o l s k i e
R z e c zp
o s p o l i ta K r a k ows k a
K r ó l e s t w o
A u s t r i a c k i e
C e s a r s t w o
0 1 2–3 4–5 6–7 8–12
20 km 0
liczba rozgromionych dworów na 100 km2
granica paƒstwowa granica Galicji granice obwodów miasta obwodowe Bochnia
Lud ność świa ta w mi lio nach (sza cun ki mi ni mal ne)
Kon ty nenty Daty roczne
Kon ty nenty Daty roczne
1800 1900 1800 1900
Eu ro pa z Ro sją eu ro pej ską 190 400 Azja 650 930
Ame ry ka Pół noc na 4 80 Ame ry ka Po łu dnio wa 20 70
Afry ka 100 150 Oce ania 2 6
Za da nie 12. (1 pkt)
Ułóż chro no lo gicz nie po da ne ni żej wy da rze nia z okre su I woj ny świa to wej, od naj wcze śniej sze go do naj - póź niej sze go. Przy naj wcze śniej szym wy da rze niu wpisz cy frę 1, zaś naj póź niej sze oznacz cy frą 2.
Za da nie 13. (1 pkt)
Uzu peł nij lu ki w tek ście na te mat wy da rzeń po li tycz nych w II Rze czy po spo li tej.
W ma ju (1) . . . ro ku do ko na no w Pol sce woj sko we go za ma chu sta nu. Ini cja to rem prze wro tu był (2 – imię i nazwisko) . . . . Po trzech dniach walk, aby unik nąć dal sze go roz le wu krwi, z urzę du pre mie ra ustą pił (3 – imię i nazwisko) . . . . . . . . Z zaj mo wa ne go sta no wi ska ustą pił tak że pre zy dent (4 – imię i nazwisko) . . . . Od gło szo ne go przez za ma chow ców po stu la tu uzdro wie nia sto sun ków po li tycz nych w Pol sce okres ich rzą dów, któ ry na stą pił po prze wro cie ma jo wym, na zy wa się rzą da mi (5) . . . .
Wy da rze nia Cyfry
A. Ju tlandz ka bi twa mor ska mię dzy flo ta mi Nie miec i Wiel kiej Bry ta nii B. Przy stą pie nie USA do woj ny
C. Bi twa nie miec ko -ro syj ska pod Tan nen ber giem D. Wy stą pie nie T. Wil so na z 14-punk to wym orę dziem E. Nie miec ko -so wiec ki trak tat po ko jo wy
TE MAT: PRU SY I POL SKA NA PRZE STRZE NI DZIE JÓW
CZĘŚĆ II
Ana li za źró deł wie dzy hi sto rycz nej (10 punk tów)
Źró dło A
Do ku ment księ cia Kon ra da Ma zo wiec kie go z 1230 ro ku
W imię świę tej nie po dziel nej Trój cy, Ja Kon rad, z bo że go mi ło sier dzia ksią żę Ma zow sza i Ku jaw […] po - da ję do wia do mo ści, że z uwa gi na na gro dę nie bie ską i zba wie nie du szy mo jej oraz dla obro ny wier nych, […] nada łem Ma rii św. i bra ciom Za ko nu Nie miec kie go ca łe te ry to rium cheł miń skie nie po dziel nie ze wszyst ki mi przy na leż no ścia mi od te go miej sca, gdzie Drwę ca opusz cza gra ni cę Prus, […] na wie czy ste po - sia da nie z ca łym po żyt kiem i z wszel ką wol no ścią […]. Obie ca łem też, że gdy by kto kol wiek po mie nio nym bra ciom czy nił prze szko dy w po sia da niu tej zie mi, to ja z ca łą mą po tę gą bę dę ich bro nił. Owi zaś bra cia przy rze kli też mnie i wszyst kim mo im dzie ciom, że z ca łą wier no ścią wraz z na mi wal czyć bę dą każ de go cza su sto sow nie do wo li bo żej i we dle swej moż no ści prze ciw wro gom Chry stu sa i na szym, mia no wi cie prze ciw wszyst kim po ga nom (a czy nić to bę dą) bez ja kie go kol wiek pod stę pu lub fał szu, na wet gdy by tyl - ko je den z nich po zo stał przy ży ciu.
Źró dło: J. Da now ski, Sz. Ol sza niec, Hi sto ria 1. Tek sty źró dło we, Gdy nia 2005, s. 91.
Na pod sta wie źró dła A oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nie.
Za da nie 14. (1 pkt)
Nie cy tu jąc źró dła, wy mień zo bo wią za nia wy staw cy i od bior cy do ku men tu. Przed staw przy czy ny, któ re skło ni ły księ cia ma zo wiec kie go do wy sta wie nia za cy to wa ne go do ku men tu.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źró dło B
Kro ni ka oliw ska
Kie dy głów ny hu fiec woj ska krzy żac kie go ru szył na Brześć, […] mniej sza część woj ska ze sztan da rem mi - strza po wę dro wa ła za od da lo ny mi; na tę część król z jaz dą swo ją i pie cho tą na padł […] Oba woj ska wal - czy ły z nie zwy kłą za cie kło ścią i wie lu pa dło z obu stron; ze stro ny Za ko nu czci god ni mę żo wie: wiel ki kom tur […] Ot to z Bons dor fu, kom tur el blą ski […] Her man, kom tur gdań ski […] Al bert i wie lu in nych, ze stro ny kró la [rów nież] wie lu ry ce rzy po le gło. Bi twa trwa ła do tąd, do pó ki ci [Krzy ża cy], któ rzy po szli na przód, nie po wró ci li. Wte dy król zmę czo ny wal ką ra zem z woj skiem swo im uciekł – a z nim syn je go;
w uciecz ce tej wie lu [z Po la ków], tak z jaz dy, jak z pie cho ty zo sta ło za mor do wa nych; [tak] osią gnę li ry - ce rze za kon ni zwy cię stwo i triumf. Ar mia krzy żac ka po po go ni wojsk kró lew skich wró ci ła z po wro tem do To ru nia. Zaś bi skup wło cław ski, Ma te usz, ka zał po cho wać cia ła po le głych na po lu […] wal ki i zbu do - wał na tym miej scu ka pli cę.
Źró dło: H. Pasz kie wicz, Dzie je Pol ski, cz. 1.: Cza sy pia stow skie, War sza wa 1924, s. 273.
Na pod sta wie źró dła B oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nie.
Za da nie 15. (1 pkt)
Zi den ty fi kuj miej sce i czas (rok) sto cze nia opi sa nej w źró dle bi twy. Po daj tak że imię i przy do mek wład - cy pa nu ją ce go wów czas w Pol sce.
. . . . . . . .
Źró dło C
Frag ment Kro ni ki ka no ni ka kra kow skie go Ja na Dłu go sza
Gdy Lu dolf König, mistrz Pru ski i za kon Krzy żac ki, obo jęt ni na klą twę […] z przy czy ny nie słusz ne go za - gar nie nia ziem Po mor skiej, Cheł miń skiej i Mi cha łow skiej, pod po zo rem za ło żo nej ap pel la cyi uchy la li się […], Ka zi mierz król Pol ski, […] oba wia jąc się, aby mu w jed nym cza sie nie przy szło z po trój nym wal czyć nie przy ja cie lem, po sta no wił ze zwo lić na po da ne przez mi strza i Krzy ża ków wa run ki, […] i po kój żą da - ny, acz na nie spra wie dli wych za sa dach, za wrzeć i pod pi sać. Umysł je go wiel ce od oj cow skie go róż ny uni - kał spraw wo jen nych, i wo lał za wsze zgo dę, cho ciaż by z wła sną krzyw dą i szko dą. Gdy więc do nie go […]
przy by li do Ka li sza po sło wie mi strza […], król Ka zi mierz oświad czył, że te wa run ki, jak kol wiek dla kra - ju trud ne i szko dli we, przyj mu je. Aby zaś ta zgo da by ła tem trwal sza i pew niej sza, stwier dził ją […] ak - tem pi śmien nym, w któ rym, czy to ko niecz no ścią, czy sza łem ja kimś wie dzio ny, do ta kiej po su nął się nie roz wa gi, że nie tyl ko praw swo ich do zie mi Po mor skiej, i dwóch in nych, to jest Cheł miń skiej i Mi cha - łow skiej, od stą pił, i zrzekł się wszel kich na po tem sta rań o ich od zy ska nie, ale nad to zo bo wią zał się, że ni gdy ty tu łu ksią żę cia Po me ra nii uży wać nie będzie […] Za po wie dział na stęp nie […] zjazd w Ino wro cła - wiu z mi strzem i Krzy ża ka mi […], któ rym miał zło żyć do rąk za rę cze nie pi śmien ne […] na za cho wa nie po ko ju pod uło żo ne mi wa run ka mi, i wza jem ną rę koj mią ode brać. A gdy nad szedł dzień do zjaz du na zna - czo ny, […] za warł król Ka zi mierz po kój nie pra wy, pra gnąc nie cier pli wie od zy ska nia swych ziem oj czy - stych, Ku jaw skiej i Do brzyń skiej, wy dar tych mu przez Krzy ża ków; a na trwa łość wie czy stą ta ko we go przy mie rza obie stro ny wy ko na ły przy się gę […].
Źró dło: J. Dłu gosz, Kro ni ka ka no ni ka kra kow skie go. Dzie je pol ski ksiąg dwa na ście, t. 3, s. 198–199.
Na pod sta wie źró dła C oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 16. (2 pkt)
A. Przed staw wa run ki po ko ju za war te go z Krzy ża ka mi i po daj da tę rocz ną za war cia trak ta tu.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Oceń, ja ki był sto su nek Ja na Dłu go sza do trak ta tu po ko jo we go. Uza sad nij swo ją opi nię, cy tu jąc wła - ści we frag men ty (trzy) tek stu źró dło we go.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źró dło D
Prze mó wie nie Ja na Ba żyń skie go skie ro wa ne do kró la pol skie go w 1454 ro ku
Nie taj no, mi ło ści wy kró lu, to bie i two jej ra dzie, a po dob no i na ro dom są sied nim, ile krzywd i nie go - dzi wo ści, ile znie wag i sro mo ty dzia do wie i oj co wie na si, a na ko niec my sa mi wy cier pie li śmy od mi strza i Za ko nu. […] Kom tu ro wie i po sia da cze zam ków nie sro ma li się, bez prze pro wa dze nia spra wy, bez zło - że nia są du za bie rać nam do bra i ma jąt ki, żo ny w oczach mę żów i cór ki wo bec ro dzi ców po ry wać na pa - stwę swych lu bież nych chu ci. […]
Przy ci śnię ci tak wiel ką nie do lą, uczy ni li śmy wszy scy mię dzy so bą zwią zek, aby śmy od ty lu cier pień za - sła niać się mo gli […] spra wa na sza wy nie sio na zo sta ła przed sąd Fry de ry ka ce sa rza rzym skie go, rze czo - ny ce sarz, […] ska zał nas na sześć kroć sto ty się cy zło tych ka ry i wiecz ne pod dań stwo mi strzo wi i Za ko no wi. Ten wy rok ce sa rza, tak nie słusz ny i ty rań ski, spo wo do wał nas do wy po wie dze nia po słu szeń - stwa Krzy ża kom i pod nie sie nia prze ciw nim orę ża. […] Gdy więc two ja Kró lew ska Mość, je steś Za ko nu te go nadaw cą, upo sa ży cie lem i do bro czyń cą, […] prze to uda je my się do Ma je sta tu twe go z proś bą, abyś nas ra czył przy jąć za two ich i te go kró le stwa wie czy stych pod da nych i hoł dow ni ków, i wcie lił do Kró le - stwa Pol skie go, od któ re go je ste śmy ode rwa ni.
Źró dło: Zwią zek Pru ski i pod da nie się Prus Pol sce. Zbiór tek stów źró dło wych, oprac. K. Gór ski, Po znań 1949, s. 15–16.
Na pod sta wie źró dła D oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nie.
Za da nie 17. (1 pkt)
Wy mień po wo dy, któ re skło ni ły miesz kań ców Prus do bun tu wo bec Za ko nu. Przed staw de cy zję, ja ką pod jął król Pol ski w przed ło żo nej mu spra wie, i po daj imię te go wład cy.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źró dło E
List Hen ry ka Sien kie wi cza z 1901 ro ku
Za padł nie sły cha ny wy rok! Nie pod nie sio no na żad ne go ze szkol nych ka tów rę ki, nie by ło na pa ści ani czy - nów prze mo cy, a jed nak ro dzi ców tych ma łych dzie ci ska to wa nych przez pru ską szko łę są dy pru skie uka - ra ły dłu gim wię zie niem za to, że pod wpły wem roz pa czy i li to ści wy po wie dzie li zbyt gło śno sło wa obu rze nia prze ciw ta kiej szko le i ta kim na uczy cie lom. Wszę dy, gdzie zwy rod nia ła kul tu ra nie prze szła w stan dzi ko ści, na wet wśród tych Niem ców, któ rzy wo le li by w dzie jach in ną ro lę niż ro lę zbi rów pru skich, wy rok ten wzbu dzi jed na ką gro zę i po gar dę, a za ra zem na peł ni ser ca trwo gą o przy szłość i zdu mie niem.
My jed ni, któ rzy od cza su, gdy część na ro du na sze go we szła w skład Prus, zna my bli żej to śro do wi sko – nie po win ni śmy się ani dzi wić, ani też po prze stać na sło wach i za ła my wa niu rąk. Tak jest! […] Sta ło się więc to, co się stać mu sia ło. Od cza sów Fry de ry ka II i jesz cze daw niej szych po li ty ka pru ska by ła nie prze rwa - nym cią giem zbrod ni, prze mo cy, pod stę pów, po ko ry wzglę dem sil nych, ty rań stwa wzglę dem słab szych, kłam stwa, nie do trzy my wa nia umów, ła ma nia słów i ob łu dy. […] a za tem cóż dziw ne go, że w ta kich wa - run kach na stą pił ogól ny roz kład dusz, że zwy rod nia ło po czu cie spra wie dli wo ści i praw dy, że za nikł zu - peł nie zmysł mo ral ny, a w ogól niej szym roz łaj da cze niu szko ła sta ła się ka tow nią, a spodla łe są dy po wol nym na rzę dziem dzi kich in stynk tów i prze mo cy. […] Ale tym cza sem co ma my ro bić my, nad któ - ry mi zbrod nia i dzi kość cią ży bez po śred nio?
W ogó le – wy trwać! A w szcze gól no ści po móc do wy trwa nia tym, któ rzy się sta li bez po śred ni mi ofia ra - mi ło tro stwa i prze mo cy. Po ska to wa niu dzie ci ska za no na wię zie nie ro dzi ców, któ rzy pra co wa li na ich chleb. Jed ną z ob wi nio nych, ubo gą mat kę sied mior ga dro bia zgu, za mknię to na dwa i pół la ta. Czy cho - dzi ło rów nież o to, by bo ha ter skie dzie ci po mar ły z gło du? W spo łe czeń stwie Ha ka ty – do praw dy – to moż li we. […] Daj my chle ba dzie ciom, przy nie śmy tę po cie chę sko wa nym ro dzi com, że ich nie szczę sne dzie ci nie bę dą zmu szo ne że brać!
Źró dło: Pol ska w la tach 1864–1918, red. A. Ga los, War sza wa 1998, s. 192–193.
Na pod sta wie źró dła E oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 18. (2 pkt)
A. Wy ja śnij, cze go do ty czył pro ces, któ re go wy rok wzbu rzył Hen ry ka Sien kie wi cza. Na pisz, gdzie (miej - sco wość) i kie dy (rok) ro ze gra ły się wy da rze nia, któ re do pro wa dzi ły do pro ce su.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Wy ja śnij, czym by ła Ha ka ta, skąd po cho dzi ta na zwa i ja kie by ło jej ofi cjal ne brzmie nie. Wy mień głów ne ce le Ha ka ty.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źró dło F
Fryderyk Wilhelm III (✝1840)
Wilhelm I (✝1888) Fryderyk III
(✝1888)
król pruski i cesarz niemiecki Wilhelm II
(✝1941)
król pruski, cesarz niemiecki, abdykował w 1918 r.
Wiktoria Luiza (✝1980)
Oskar (✝1958) ks. pruski
Joachim (✝1920) ks. pruski
August Wilhelm (✝1949) ks. pruski
Eitel Fryderyk (✝1942) ks. pruski
Wilhelm (✝1951) arcyks. pruski Adalbert
(✝1948) ks. pruski Fryderyk Wilhelm IV
(✝1861) król pruski
Na pod sta wie źró dła F oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nie.
Za da nie 19. (1 pkt)
Zapisz nazwę dy na stii pru skiej, któ ra wła da ła rów nież Niem ca mi. Na pisz, któ ry z mo nar chów z tej dy - na stii, ja ko ostat ni ko ro no wa ny ce sarz, pa no wał nad Niem ca mi. Wy ja śnij, w ja kich oko licz no ściach i w któ rym ro ku utra cił wła dzę.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Źró dło G
Frag ment wspo mnień He in ri cha Eh ler ta pod ty tu łem Uciecz ka z Prus Wschod nich
Uro dzi łem się 18 lu te go 1933 ro ku w Bi skup cu w Pru sach Wschod nich. […] Woj nę zna li śmy wła ści wie tyl - ko po śred nio z mel dun ków ra dio wych i ga zet. […]. Idyl la skoń czy ła się nie spo dzie wa nie 20 stycz nia 1945 ro - ku. Wów czas to prze ży li śmy pierw sze na lo ty i już na stęp ne go dnia mu sie li śmy ucie kać z Bi skup ca. […]
Jesz cze bo wiem te go sa me go dnia […] po wia do mio no, że ma my wszy scy o go dzi nie 11-tej sta wić się na sta - cji ben zy no wej Kro sta z ba ga żem ręcz nym. Stam tąd mia no nas za wieźć cię ża rów ka mi na dwo rzec. […]
Na dwor cu stał po ciąg to wa ro wy z za mknię ty mi wa go na mi, pu sty w środ ku – żad nych ła wek, nic, wa go ny by - dlę ce. W po cią gu sie dzie li już uchodź cy […]. Pa mię tam po za tym, że by ło w tych wa go nach bar dzo cia sno, że by ła tam ja kaś wa riat ka i że bez prze rwy się tam mo dlo no. […] Nie kie dy go dzi na mi sta li śmy w szcze rym po lu za mknię ci w wa go nach. W naj lep szym wy pad ku moż na by ło wyj rzeć na ze wnątrz przez wą ską szcze li - nę w drzwiach. I nikt nie wie dział, gdzie by li śmy i do kąd nas wie zio no. […] Wy ła do wa no nas póź niej w Dzi - ko wie ko ło Gó ro wa Iła wec kie go i umiesz czo no w ma jąt ku […]. Póź niej jed nak prze kwa te ro wa no nas do obo zu je niec kie go, w któ rym wcze śniej prze by wa li wzię ci do nie wo li Ro sja nie. […] Któ re goś dnia, naj - pew niej gdzieś w po cząt kach lu te go, mu sie li śmy (czy też sa mi chcie li śmy) iść da lej, w kie run ku Za le wu [Wi - śla ne go]. […] Nie by ło to zbyt przy jem ne – na lo dzie zdą ży ła już się utwo rzyć war stwa wo dy się ga ją ca do ko stek, mie li śmy mo kro w bu tach. Jak by te go by ło ma ło, pa no wał aku rat siar czy sty mróz, ja kieś 25 stop - ni […]. Tuż przed przej ściem na ląd nad le cia ły my śliw ce. Za czę ły ostrze li wać ko lum nę. […] Mniej wię cej w po ło wie mar ca tra fi li śmy na sta tek […]. Tyl ko ci ro bot ni cy, któ rych do te go ce lu po trze bo wa no – w tym tak że mój oj ciec – mu sie li zo stać w Gdań sku, po zo sta łych ewa ku owa no dro gą mor ską. […] Na szym por tem do ce lo wym by ło Świ no uj ście […], ale […] prze kie ro wa no nas do Ros to cku. W Ros to cku ze szli śmy na ląd i pra wie na tych miast za pa ko wa no nas do wa go nów ko le jo wych […]. Z po cią gu wy sa dzo no nas na sta cji We - ster ste de [Dol na Sak so nia]. Sto sun ki pa nu ją ce pod czas na szej dłu giej uciecz ki przed fron tem do pro wa dzi - ły do te go, że każ dy z nas miał od daw na wszy gło wo we i ubra nio we, a nie któ rzy, w tym tak że ja, mie li świerzb.
[…] Ge ne ral nie jed nak uchodź ców trak to wa no jak nie pro szo nych go ści i da wa no im to do zro zu mie nia.
Nie chęć miej sco wej lud no ści jest w za sa dzie zro zu mia ła, gdyż sa mi oni też mu sie li zma gać się ze skut ka mi woj ny, a te raz, jak by te go by ło ma ło, zmu szo no ich do przy ję cia ob cych lu dzi pod swój dach.
Źró dło: He in rich Eh lert, Uciecz ka z Prus Wschod nich, www.ju gen dze it -ost preus sen.de/pl/bi sku piec.html
Na pod sta wie źró dła G oraz wła snej wie dzy wy ko naj po le ce nia.
Za da nie 20. (2 pkt)
A. Wy ja śnij, co skło ni ło miesz kań ców Prus do opusz cze nia do mostw. Wy mień pięć nie do god no ści, ja kie spo tka ły ich pod czas po dró ży.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Opisz lo sy ziem, z któ rych po cho dził au tor re la cji, po za koń cze niu wy da rzeń opi sa nych w źró dle. Co za de cy do wa ło o tych lo sach?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CZĘŚĆ III
Wypracowanie (20 punk tów)
Za da nie 21. (20 pkt)
Za da nie za wie ra dwa te ma ty. Wy bierz je den z nich do opra co wa nia.
Te mat I
Scha rak te ry zuj re la cje Pol ski z Pru sa mi od XVI do XVIII w.
Te mat II
Przed staw po li ty kę władz pru skich wo bec Po la ków oraz postawy społeczeństwa polskiego w okre sie kanc - ler stwa Ot to na von Bi smarc ka.
Wy bie ram te mat: . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
