KONKURS BIOLOGICZNY
DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW WOJ. ŚLĄSKIEGO ELIMINACJE SZKOLNE 2009/2010
27 LISTOPADA 2009r. GODZ. 9
00Czas pracy: 90 minut
INFORMACJE DLA UCZNIÓW:
1. Test, który otrzymałeś(aś) składa się z 30 zadań.
2. Przy każdym zadaniu zapisana jest możliwa do uzyskania liczba punktów.
3. Za rozwiązanie wszystkich zadań możesz łącznie otrzymać 60 punktów.
4. Odpowiedzi zapisuj czytelnie piórem lub długopisem. Nie używaj korektora.
Odpowiedzi zapisane ołówkiem nie będą oceniane.
5. W zadaniach wielokrotnego wyboru 1 prawidłową odpowiedź zaznacz znakiem X w odpowiedniej kratce, a pomyłkę weź w kółko i zaznacz jako
⊗
.6. W innych zadaniach błędną odpowiedź przekreśl i obok wyraźnie wpisz odpowiedź prawidłową.
Życzymy Ci awansu do II etapu
...
Liczba pkt.
...
Sprawdził
...
Przewodniczący Komisji
...
Wpisz w kwadraty literę „B”, jeśli uważasz, że dany związek stanowi dla organizmu związek budulcowy lub „E”, jeśli uznasz, że jest to związek energetyczny:
a. celuloza
b. sacharoza
c. skrobia
Zadanie 2 (0–3 pkt.)
Do wymienionych procesów fizjologicznych dopisz nazwy organelli komórkowych, w których te procesy zachodzą:
a. oddychanie wewnątrzkomórkowe tlenowe – ………..
b. przechowuje i modyfikuje białka wytwarzane w komórce – ……….
c. w komórce roślinnej gromadzi wodę i substancje zbędne – ………..
Zadanie 3 (0–1 pkt.)
Na rysunkach przedstawiono wybrane typy nabłonków kręgowców. Zakreśl ten, który buduje ściany pęcherzyków płucnych:
Zadanie 4 (0–1 pkt.)
Zwarcica to:
a. martwa tkanka wzmacniająca u roślin
b. pierwotna tkanka okrywająca u roślin, w której komórki zwarcie do siebie przylegają
c. tkanka wzmacniająca u roślin zbudowana z żywych komórek
d. wtórna tkanka okrywająca u roślin, inaczej korek
Zadanie 5 (0–1 pkt.)
Ponumeruj etapy infekcji komórki przez wirusy – wpisz w kwadraty cyfry od 1 do 4:
Wirus wprowadza do wnętrza komórki swój materiał genetyczny.
Wydostające się z komórki wirusy powodują jej śmierć i infekują następne komórki.
Materiał genetyczny i białkowe otoczki wirusa są powielane w setkach kopii.
Wirus przyczepia się do komórki żywiciela.
Zadanie 6 (0–1 pkt.)
Wybierz odpowiedź, w której wszystkie informacje dotyczące bakterii są prawdziwe:
1. bakterie nie mają jądra
2. ze względu na brak wykształconego jądra bakterie stanowią oddzielne królestwo organizmów 3. część bakterii jest samożywna
4. wszystkie bakterie są pasożytami
a. 1, 2, 4
b. 2, 3, 4
c. 3, 4
d. 1, 2, 3
Zadanie 7 (0–3 pkt.)
Podpisz rysunki przedstawionych Protistów i podaj nazwy ich organelli ruchu:
……… ……… ………
……… ……… ………
Zadanie 8 (0–2 pkt.)
Wskaż zdanie błędnie charakteryzujące grzyby i zaproponuj jego poprawną wersję:
a. ściana komórkowa grzybów jest zbudowana z chityny b. ich ciało może być zbudowane z wielojądrowych komórek c. mogą wchodzić w symbiozę z korzeniami drzew
d. z plechy kropidlaka pozyskujemy penicylinę e. mogą być jednokomórkowe
Odpowiedź błędna: ……….
Poprawna wersja odpowiedzi: ………
Zadanie 9 (0–4 pkt.)
Podaj po 2 przykłady znaczenia glonów:
W przyrodzie W gospodarce człowieka
Zadanie 10 (0–1 pkt.)
Na podstawie rysunku i własnej wiedzy wyjaśnij, w jaki sposób z zarodni paproci uwalniane są zarodniki:
………
………
Zadanie 11 (0–1 pkt.)
Zapłodnienie z udziałem wody odbywa się u:
a. nagozalążkowych i paprotników
b. mszaków i paprotników
c. nagozalążkowych i okrytozalążkowych
d. mszaków i nagozalążkowych
Zadanie 12 (0–1 pkt.)
Owocu nie wytwarza:
a. cis pospolity
b. klon jawor
c. mniszek lekarski
d. pszenica
Zadanie 13 (0–3 pkt.)
Uzupełnij tabelę, wpisując odpowiednie cechy roślin jednoliściennych i dwuliściennych.
Cechy Jednoliścienne Dwuliścienne System korzeniowy
Nerwacja liścia Liczba liścieni w zarodku
Zadanie 14 (0–4 pkt.)
Podaj nazwy i funkcje przekształceń pędu przedstawionych na rysunkach:
Nazwa przekształconego pędu:
………..… ………..………
Funkcja:
………..…… ………..………
Zadanie 15 (0–1 pkt.)
Dokończ zdanie:
Główną rolę w pobieraniu wody z gleby odgrywa strefa włośnikowa korzenia. Zjawisko to polega na przenikaniu wody przez błonę półprzepuszczalną komórek włośnikowych, dzięki różnicy stężeń roztworu na zewnątrz komórki i w jej wnętrzu.
Proces ten nosi nazwę ……… .
Zadanie 16 (0–2 pkt.)
Sposoby rozsiewania nasion zależą od różnych czynników zewnętrznych. Do wymienionych roślin dobierz charakterystyczny dla nich sposób rozsiewania.
1. kasztanowiec A. przyczepianie się do powierzchni ciała zwierząt
2. łopian B. pod wpływem grawitacji działającej na ciężkie nasiona
3. kokos C. przez wodę
4. wiśnia D. w przewodach pokarmowych np. szpaków (wydalane z kałem) E. przez wiatr, dzięki wyposażeniu w struktury umożliwiające
unoszenie się w powietrzu i zwalniające opadanie 1 – ...
2 – ...
3 – ...
4 – ...
Zadanie 17 (0–2 pkt.)
Olę zachwycił kolor i kształt tulipana w ogródku babci. Otrzymała od niej nasiona i cebulki tego tulipana. Co powinna zasadzić, by otrzymać taką samą roślinę? Uzasadnij odpowiedź.
Powinna zasadzić ………., gdyż ………...
……….
Zadanie 18 (0–1 pkt.)
Rośliny także wykonują ruchy. Jak nazwiesz ruch rośliny przedstawiony na rysunku?
Odpowiedź:
………..
Zadanie 19 (0–2 pkt.)
Takie komórki, jak ta przedstawiona na schemacie, występują u najprostszych zwierząt tkankowych, czyli jamochłonów. Podaj jej nazwę i funkcję.
Jest to ...
Funkcja: ...
………...
Zadanie 20 (0–3 pkt.)
Rozstrzygnij, czy podane informacje są prawdziwe, czy fałszywe, wpisując słowo „Prawda”
lub „Fałsz”.
a. Dżdżownica posiada zamknięty układ krwionośny.
………...
b. Wieloszczety to morskie pierścienice wolno żyjące lub osiadłe.
………
c. Włosień kręty należy do nicieni.
………
Zadanie 21 (0–2 pkt.)
Tasiemiec uzbrojony i dżdżownica są obojnakami, ale u tasiemca uzbrojonego występuje samozapłodnienie, natomiast u dżdżownicy – zapłodnienie krzyżowe. Podaj różnicę między samozapłodnieniem i zapłodnieniem krzyżowym.
...
...
...
Zadanie 22 (0–3 pkt.)
Zdecyduj, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Wpisz obok nich słowo
„Prawda” lub „Fałsz”.
a. Pąkle (należące do skorupiaków) prowadzą wolny tryb życia.
………...
b. Chrząszcze to owady posiadające 2 pary skrzydeł: pierwsze – okrywowe, drugie – błoniaste do lotu.
………
c. Owady mają serce po stronie grzbietowej.
………
Zadanie 23 (0–1 pkt.)
Które z niżej przedstawionych stawonogów, oznaczonych cyframi 1–4, należą do pajęczaków?
a. 1, 2, 3
b. 2, 3
c. 4
d. 2, 3, 4
Zadanie 24 (0–2 pkt.)
Wybierz spośród podanych mięczaków dwa, które są małżami i podkreśl je.
pomrów błękitny, porcelanka, mątwa, szczeżuja, łodzik, błotniarka, sercówka, kałamarnica
Zadanie 25 (0–2 pkt.)
Na rysunku strzałką oznaczono pewien narząd występujący u ryb. Nazwij go i wyjaśnij, jaką spełnia funkcję.
...
...
...
Zadanie 26 (0–1 pkt.)
Wentylacja płuc płazów odbywa się za pomocą:
a. klatki piersiowej
b. przepony
c. mięśni podgardzieli
d. mięśni międzyżebrowych
Zadanie 27 (0–1 pkt.)
Ciało jaszczurki w porównaniu z żabą jest lepiej zaopatrywane w tlen, ponieważ:
a. jaszczurka ma dwa obiegi krwi
b. żaba ma zmienną temperaturę ciała
c. duża powierzchnia płuc umożliwia sprawniejszą wymianę gazową
d. wszystkie powyższe odpowiedzi są prawidłowe
Zadanie 28 (0–3 pkt.)
A. Narysuj i opisz lotkę ptaka, zaznaczając: a) dutkę, b) stosinę.
B. Narysuj pióro puchowe.
Zadanie 29 (0–3 pkt.)
Oceń prawdziwość zdań charakteryzujących stekowce. Przy każdym zdaniu wpisz „Prawda”
lub „Fałsz”.
a. W ich rozrodzie występuje łożysko.
………...
b. Są ssakami jajorodnymi.
………
c. Młode żywią się mlekiem, które zlizują z brzucha matki..
………
Zadanie 30 (0–2 pkt.)
Przygotowano 2 takie same zestawy doświadczalne, jak ten przedstawiony na rysunku.
Jeden z nich umieszczono w ciemnym pomieszczeniu, drugi – na świetle. Po upływie doby sprawdzono za pomocą tlącego się łuczywa, czy w probówkach zebrał się tlen.
A. Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia:
...
...
B. Wskaż próbę kontrolną i próbę doświadczalną:
Próba kontrolna: Próba doświadczalna:
... ...
SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA PUNKTACJI KARTA ODPOWIEDZI – etap szkolny
Wojewódzkiego Konkursu z Biologii w roku szkolnym 2009/2010
Proponujemy Państwu poniższy schemat punktowania przedstawionego testu, za który uczeń może otrzymać maksymalnie 60 pkt.
Zgodnie z Regulaminem Wojewódzkich Konkursów Przedmiotowych organizowanych przez Śląskiego Kuratora Oświaty do II – rejonowego etapu konkursu kwalifikuje się uczeń, który uzyskał przynajmniej 48 pkt., czyli 80% wszystkich poprawnych odpowiedzi.
Prosimy o przestrzeganie zasad przydzielania punktów według poniżej przedstawionych wskazówek.
Przypominamy jednak, że podane odpowiedzi w pytaniach otwartych są tylko propozycją. Można uznawać także inaczej skonstruowane poprawne odpowiedzi.
Nr
zadania Sugerowana odpowiedź Szczegółowe kryteria przyznawania punktów
Maksymalna liczba punktów
1. a. B
b. E c. E
za każdą poprawną
odpowiedź 1 pkt. 3
2. a. mitochondrium b. aparat Golgiego c. wakuola
za każdą poprawną
odpowiedź 1 pkt. 3
3. nabłonek jednowarstwowy płaski 1 pkt. 1
4. c. 1 pkt. 1
5. 2 4 3 1
za bezbłędne uszeregowanie etapów
infekcji 1 pkt. 1
6. d. 1 pkt. 1
7. a. euglena zielona (wiciowce) – wić b. pełzak ameba (zarodziowce) – nibynóżki c. pantofelek (orzęski) – rzęski
za prawidłową nazwę Protista i organelli ruchu
1 pkt.
3
8. d.
penicylinę uzyskujemy z plechy pędzlaka za wskazanie odp.
błędnej 1 pkt.
za sformułowanie prawidłowej wersji odp. 1 pkt.
2
9. W przyrodzie W gospodarce człowieka - są producentami
materii organicznej - produkują tlen
procesie fotosyntezy - zmniejszają ilość
CO2 w atmosferze - zapobiegają
efektowi cieplarnianemu - są schronieniem
dla organizmów wodnych
- są miejscem tarła ryb
- są pokarmem dla organizmów wodnych (plankton) - biorą udział w
samo-
oczyszczaniu wód
- są organizmami pionierskimi - niektóre
wykazują właściwości skałotwórcze - powodują
zakwity
- są pokarmem dla ludzi
- używane do produkcji:
kosmetyków, leków, jako nawóz
za każdy właściwie podany przykład 1 pkt.
4
10. komórki pierścienia otaczającego zarodnię tracą wodę, kurczą się i pękają otwierając zarodnię
lub
dojrzała zarodnia pęka uwalniając zarodniki
za prawidłowe wyjaśnienie zjawiska
1 pkt. 1
11. b. 1 pkt. 1
12. a. 1 pkt. 1
13. Jednoliścienne Dwuliścienne wiązkowy palowy równoległa pierzasta
(siatkowata)
jeden dwa
za każdy w całości poprawnie wpisany
wiersz 1 pkt. 3
14. a. rozłogi – rozmnażanie wegetatywne b. kłącze (nie wystarczy odpowiedzieć
łodyga podziemna) – organ spichrzowy i przetrwalnikowy – rozmnażanie wegetatywne, z węzłów wyrastają korzenie przybyszowe i łuskowate liście
za każdą poprawną odpowiedź 1 pkt.
4
15. osmozy 1 pkt. 1
16. 1 – B 2 – A 3 – C 4 – D
za 3 poprawne odpowiedzi 1 pkt.
2
17. cebulki
gdyż otrzyma wtedy taki sam kwiat jak ten, który jej się podobał. Tylko w rozmnażaniu wegetatywnym (bezpłciowym) osobnik potomny będzie taki sam jak macierzysty
za prawidłowy wybór 1 pkt.
za prawidłowe uzasadnienie 1 pkt.
2
18. nastie 1 pkt. 1
19. komórka parzydełkowa
paraliżowanie ofiary, zdobywanie pokarmu, obrona za nazwanie komórki 1 pkt.
za prawidłowe opisanie funkcji 1 pkt.
2
20. a. Prawda b. Prawda c. Prawda
za każdą prawidłową
odpowiedź 1 pkt. 3
21. przy samozapłodnieniu plemniki i komórki jajowe pochodzą od tego samego osobnika.
Jest to przystosowanie do pasożytniczego trybu życia, umożliwia zapłodnienie w warunkach, kiedy występuje tylko 1 osobnik.
W zapłodnieniu krzyżowym dochodzi do wymiany komórek rozrodczych (plemników) między dwoma osobnikami – obojnakami.
Zapłodnienie krzyżowe zwiększa zmienność genetyczną organizmów
Za poprawne zdefiniowanie obu
zjawisk 2 pkt.
2
22. a. Fałsz
b. Prawda c. Prawda
za każdą poprawną
odpowiedź 1 pkt. 3
23. b. 1 pkt. 1
24. szczeżuja, sercówka za każdy dobry wybór
1 pkt. 2
25. linia boczna
zmysł dotyku „na odległość”, odbiera ruchy i zawirowania wody, ocenia kierunek jej przepływu, ułatwia rozróżnianie przeszkód oraz chwytanie pokarmu rybom pozbawionym oczu
1 pkt.
za wyjaśnienie funkcji
1 pkt. 2
26. c. 1 pkt. 1
27. c. 1 pkt. 1
28. za poprawny rysunek
i opis lotki 2 pkt.
za poprawny rysunek
pióra puchowego 1 pkt. 3
29. a. Fałsz b. Prawda c. Prawda
za każdą poprawną
odpowiedź 1 pkt. 3
30. Problem badawczy:
Czy w procesie fotosyntezy produkowany jest tlen?
Czy fotosynteza wymaga dostępu światła?
Próba doświadczalna: zestaw umieszczony na świetle
Próba kontrolna: zestaw umieszczony w ciemności
za sformułowanie problemu badawczego
1 pkt.
za określenie prób 1 pkt.
2
RAZEM: 60 pkt.
