Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 351-355
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
IRENEUSZ OCHMIAN, JÓZEF GRAJKOWSKI
WZROST I PLONOWANIE TRZECH ODMIAN JAGODY KAMCZACKIEJ (LONICERA CAERULEA) NA POMORZU ZACHODNIM W PIERWSZYCH LATACH
PO POSADZENIU
Z Katedry Sadownictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie
ABSTRACT. There were compared three cultivars of Blue Honeysuckle: ‘Wojtek’, ‘Zielona’ and
‘Czarna’ in the Western Pomerania conditions. There were observed essential differences in yielding, growing of bushes, quality and composition of fruits.
Key words: Blue Honeysuckle, yield, vitamin C, nitrate, firmness
Wstęp
Suchodrzew jadalny (Lonicera caerulea), zwany jagodą kamczacką, obejmuje około 200 gatunków. Pierwsza wzmianka o uprawie tego gatunku pochodzi z 1894 roku (Plekhanova 2000). Występuje w różnych strefach półkuli północnej, głównie umiar- kowanej. Krzewy z rodzaju Lonicera z powodzeniem można uprawiać na terenie całej Polski. Są bardzo wytrzymałe na mróz, nie uszkadzają ich nawet spadki temperatury poniżej –40°C, a otwarte kwiaty nie przemarzają przy temperaturze spadającej do –8°C.
Najlepszy wzrost i owocowanie uzyskuje się na stanowisku słonecznym, gdzie owoce dojrzewają kilkanaście dni przed głównymi zbiorami truskawek oraz malin (Pierzga 2001). Krzewy i owoce są bardzo rzadko porażane przez choroby i szkodniki, dlatego ich ochrona jest sprowadzona do minimum (Pierzga 2004).
Owoce mają czerwonofioletowy, soczysty, kwaśnosłodkawy, aromatyczny miąższ, w smaku przypominający czarną leśną jagodę (Kawecki 1996), często z charaktery- styczną goryczką (Pliszka 2002). Charakteryzują się działaniem ogólnie wzmacniają- cym, przeciwzapalnym i bakteriostatycznym, posiadają właściwość usuwania z organi- zmu metali ciężkich i skutków zatrucia lekami (Wiszniewska 1994). Są bogate w anto- cyjany i polifenole oraz mają dużą pojemność przeciwutleniającą (Thompson i Cha- ovanalikit 2003).
Celem przeprowadzonego doświadczenia było określenie wzrostu, plonowania oraz jakości owoców trzech nowych odmian jagody kamczackiej w warunkach Pomorza Zachodniego.
Materiał i metody
Doświadczenie przeprowadzono w latach 2005-2006 w Katedrze Sadownictwa Akademii Rolniczej w Szczecinie. Materiałem doświadczalnym były trzy nowe odmia- ny jagody kamczackiej: ‘Zielona’, ‘Czarna’ i ‘Wojtek’. Doniczkowane 2-letnie sadzon- ki krzewów otrzymano ze Szkółki Borówki Wysokiej i Jagody Kamczackiej
„JAGÓDKA” z Lęborka, w której wyhodowano odmianę ‘Zielona’ i ‘Czarna’. Rośliny posadzono w 2005 roku w rozstawie 3 × 1 m w glebie brunatnej właściwej, zasobnej w składniki pokarmowe, należącej do III klasy bonitacyjnej. Doświadczenie założono metodą podbloków w trzech powtórzeniach, po cztery krzewy na poletku. W trakcie trwania doświadczenia wykonano następujące pomiary: określono plon oraz stopień osypywania się owoców, masę 100 owoców, jędrność 25 losowo pobranych owoców z każdego powtórzenia za pomocą urządzenia FirmTech 2 połączonego z komputerem.
Ustalono zawartość ekstraktu i witaminy C – metodą refraktometryczną, azotanów – metodą potencjometryczną oraz kwasowość ogólną – metodą miareczkową w przeli- czeniu na kwas cytrynowy.
Zastosowano jednoczynnikową analizę wariancji przeprowadzaną osobno dla każ- dego roku, a następnie wykonano syntezę z lat. Średnie weryfikowano testem Duncana, wyliczając NIR dla α = 0,05.
Wyniki
Pierwsze owoce jagody kamczackiej zebrano już w pierwszym roku po posadzeniu (2005); plon wyniósł od 12 do 48 g z krzewu (tab. 1). W drugim roku badań najlepiej plonowała odmiana ‘Wojtek’ (1069 g z krzewu), plon był ponad 2-krotnie większy niż z krzewów odmiany ‘Czarna’. Z trzyletniego krzewu można uzyskać do 500 g owoców (Gąstoł i in. 2004), a plonowanie na poziomie 1000 g uzyskuje się w piątym roku (Ka- wecki 1996). Odmiana ‘Atut’ w 5 roku prowadzenia plantacji wydaje nawet do 4 kg owoców (Gąstoł i in. 2004).
Problemem w uprawie jagody kamczackiej jest osypywanie się dojrzewających owoców (Pliszka 2002). Spośród trzech przebadanych odmian najmniej podatne na samoczynne opadanie były owoce odmiany ‘Czarna’. Spady nie wliczane do plonu stanowiły ponad 7,5% owoców, natomiast u odmian ‘Wojtek’ i ‘Zielona’ stanowiły one około 20% plonu handlowego. Owoce odmiany ‘Czarna’ charakteryzowały się również największą masą jednego owocu (1,03 g) oraz największą jędrnością (201 G·mm-1).
Owoce zbierane z krzewów odmian rosyjskich uprawianych w Oregonie (USA) ważyły od 1 do 2 g (Hummer 2006).
Tabela 1 Plonowanie i cechy jakościowe owoców trzech odmian jagody kamczackiej
Yielding and quality features of Blue Honeysuckle three cultivars
Plon z krzewu Yield in bush
(g) rok – year Odmiana
Cultivar
2005 2006 Spady Dropfruits
(%)
Masa 1 owocu Mean weight of 1 fruit
(g)
Jędrność Firmess (G·mm-1)
Wojtek 48 a 1 021 c 17,9 b 0,88 a 176 ab
Zielona 30 a 790 b 20,1 b 0,94 a 156 a
Czarna 12 a 450 a 7,65 a 1,03 b 201 b
Owoce przebadanych odmian jagody kamczackiej wykazały się odmiennym skła- dem chemicznym (tab. 2). Spośród trzech badanych odmian jagody kamczackiej naj- większą zawartość ekstraktu (13,0%) oraz witaminy C (106 mg) stwierdzono u odmiany
‘Zielona’, przy najniższej kwasowości wynoszącej 2,61%. Niższy stan kwasowości przy podwyższonym ekstrakcie stwarza nieco mniejsze odczucie kwaśności przy spożyciu tej odmiany. Dla porównania, u jabłek odmiany ‘Koksa Pomarańczowa’ w fazie dojrzało- ści konsumpcyjnej dającej odczucie komfortu smakowego, na około 14% ekstraktu przypada około 0,5% kwasów (Grajkowski 1995). U późno dojrzewającej odmiany
‘Czarna’ stwierdzono najniższe zawartości ekstraktu (10,6%). Jednak Gąstoł i in.
(2004) podają, że zawartość ekstraktu w owocach wynosi od 5 do 10%, a kwasów, głównie cytrynowego, od 2 do 3%.
Tabela 2 Skład chemiczny owoców trzech odmian jagody kamczackiej
Composition of Blue Honeysuckle three cultivars
Odmiana Cultivar
Ekstrakt Extract (%)
Kwasowość (g·100 g soku)
Acidity (g·100 g of juice)
Witamina C Vitamin C
(mg%)
Azotany Nitrate (mg·100 g-1)
Wojtek 11,1 a 3,25 b 79 b 37,0 a
Zielona 13,0 b 2,61 a 106 c 48,5 ab
Czarna 10,6 a 2,86 a 55 a 66,0 b
Jagoda kamczacka jest jednym z bogatszych w witaminę C gatunków sadowni- czych. W przeprowadzonych badaniach owoce odmiany ‘Czarna’ charakteryzowały się zawartością 55,0 natomiast ‘Zielona’ aż 106 mg witaminy C. Według Pierzgi (2001) odmiany selekcji Czelabińskiej zawierały zaledwie 25 mg witaminy C.
Owoce wszystkich odmian charakteryzowały się niską zawartością szkodliwych azo- tanów, a zdecydowanie najmniej stwierdzono ich w owocach odmiany ‘Wojtek’ (37 mg).
Rycina 1 ilustruje dekadowy średni przyrost pędów jednorocznych trzech odmian jagody kamczackiej. Wzrost pędów rozpoczynał się na początku kwietnia i trwał do końca maja. Spośród trzech odmian najdłuższymi przyrostami jednorocznymi charakte- ryzowały się krzewy odmiany ‘Wojtek’. Pędy jednoroczne odmiany ‘Czarna’ były nie- mal 2-krotnie krótsze.
Ryc. 1. Dekadowa dynamika przyrostów pędów jednorocznych trzech odmian jagody kamczackiej
Fig. 1. Blue Honeysuckle three cultivars’ dynamics of one-year shoot increase in ten-day period
Wnioski
1. W warunkach Pomorza Zachodniego odmiany ‘Wojtek’, ‘Czarna’ i ‘Zielona’ roz- poczęły dojrzewanie owoców w pierwszej dekadzie czerwca.
2. Jagoda kamczacka plonowała już w pierwszym roku po posadzeniu krzewów.
Najwyższe plony uzyskano z krzewów odmiany ‘Wojtek’, z których w drugim roku uprawy zbierano ponad 1 kg owoców.
3. Krzewy odmiany ‘Czarna’ charakteryzowały się najmniejsza ilością spadów, a uzyskane owoce były największe oraz najbardziej jędrne.
4. Owoce przebadanych odmian jagody kamczackiej charakteryzowały się małą za- wartością szkodliwych azotanów oraz wysoką zawartością witaminy C. Spośród bada- nych odmian owoce odmiany ‘Zielona’ zawierały najwięcej ekstraktu oraz witaminy C.
5. U wszystkich badanych odmian wzrost wydłużeniowy pędów rozpoczynał się na początku kwietnia i ustawał niemal całkowicie po 9 tygodniach.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
1 2 3 1 2 3 1 2 1
(cm)
Wojtek Zielona Czarna
V VI XI
IV
Literatura
Gąstoł M., Król K., Zawieracz W. (2004): Rozmnażanie odmian jadalnych suchodrzewu.
Szkółkarstwo 2: 62-64.
Grajkowski J. (1995): Einfluss verschiedener CA/ULO-Lagerungsvarianten auf ‘Cox Orange’,
‘Rote Boskoop’ und ‘Elstar’ in Abhängigkeit von Erntetermin und Behangstärke. Diss. HU, Berlin.
Hummer K.E. (2006): Blue honeysuckle: a new berry crop for North America. J. Am. Pomol.
Soc. 60, 1: 3-8.
Kawecki Z. (1996): Nowe rośliny w uprawie sadowniczej. W: 2 Og. Symp. Nowe rośliny i tech- nologie w ogrodnictwie. Poznań, 17-19 września 2: 30-33.
Pierzga K. (2001): Suchodrzew jadalny. Szkółkarstwo 05.
Pierzga K. (2004): Suchodrzew jadalny czyli jagoda kamczacka. Sad Nowocz. 7: 22-23.
Plekhanova M.N. (2000): Blue Honeysuckle (Lonicera caerulea L.) – a new commercial berry crop for temperate climate: genetic resources and breeding. Acta Hort. 538: 159-164.
Pliszka K. (2002): Jagoda kamczacka czyli suchodrzew. Działkowiec 11: 31.
Thompson M.M., Chaovanalikit A. (2003): Preliminary observations on adaptation and nutraceu- tical values of Blue Honeysuckle (Lonicera Caerulea) in Oregon, USA. Acta Hort. 626: 65-72.
Wiszniewska E. (1994): Suchodrzew i wiciokrzew w ziołolecznictwie. Wiad. Zielar. 4: 14.
GROWTH AND YIELDING OF BLUE HONEYSUCKLE (LONICERA CAERULEA) THREE CULTIVARS IN WESTERN POMERANIA IN FIRST YEARS
AFTER PLANTING
S u m m a r y
The experiment was carried out at the Pomology Department of the Szczecin University of Agriculture. There were compared three cultivars of Blue Honeysuckle: ‘Wojtek’, ‘Zielona’ and
‘Czarna’. ‘Wojtek’ cultivar was characterized by the longest increase of one-year shoot. Blue Honeysuckle began yielding in the first year after planting. The greatest crops were received from bushes of ‘Wojtek’ cultivar, however the yield of ‘Czarna’ cultivar was twice as small as ‘Woj- tek’s’. The bushes of ‘Czarna’ were characterized by the lowest amount of windfalls, fruits were the biggest and firmer. The tested fruits of Blue Honeysuckle were marked by a low content of harmful nitrates and high content of vitamin C.
