Anna Kwaśnik-Gliwińska
Proporzec
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 25, 366-367
366 Anna Kwaśnik-Gliwińska
PROPORZEC
II. 1. Proporzec z 2. poł. XVII w.
Persja, 2. poł. XVII w. (atłas) T kanina złotolita
Jedw ab, nić m etalow a, len: T k a n in a 1. tło - atłas osnowowy lansow any, wzór - splot skośny rządkow y; wzór lansow any i broszow any; osnow a jedw abn a, uczestnicząca w tw orzeniu w zoru w kolorze ciem nogranatow ym i czerw o nym; w ątek jedw abny w kolorach łososiowym, żółtym , zielonym , czarnym i kremowym, nić z oplotem metalowym w kolorze złotym i srebrnym . T kanina 2. tk a n in a dwuosnowow a i wielowątkow a, o splocie stanow iącym kom binację splotów płóciennych (w p a rtii tła) i atłasow ego (zw łaszcza w p a rtii w zoru); osnow a podstaw ow a i w iążąca jedw abna w kolorze n a tu ra ln y m ; w ą te k w ko lorze zielonym , łososiowym, białym , jasnon ieb ieskim oraz z nici jedw abnej z oplotem w kolorze złotym , wzór lansowany.
75,2x70,6 cm MNKi/R/3407
Proporzec prostokątny, zszyty z siedmiu fragm entów dwóch rodzajów tk an in jedwabnych, oblamowany jedwabiem pierwszego typu w innym kolorze, z tró j kątnym wycięciem u dołu, na osi pionowej. W p artii górnej trzy pola prostokątne, w dolnej, cztery, o kształcie wydłużonych prostokątów i zbliżonym do trapezów.
Obiekty tygodnia. Rzemiosło 367
Boczne prostokąty dolne i środkowy górny z granatowego atłasu z motywami drobnych żółtych listków o morelowym okonturow aniu, ułożonych w mijających się rzędach i zwróconych przem iennie raz w jedną, raz w drugą stronę. Ten sam deseń n a czerwono-złotym atłasie znajduje się na lamówkach, którym i obszyto brzegi całej tk an in y (listki złote okonturow ane czarnym jedwabiem).
Środek proporca oraz boczne kw adraty górnego rzędu wykonano z tkaniny o drobnym , regularnym wzorze sieciowym. W oczkach sieci o kształcie spłaszczo nych owali, utw orzonych z wąskiej taśm y wypełnionej perełkowaniem w kolorze morelowym i zielonym, umieszczono sym etryczne motywy krzaczków z trzem a kwiatami, jednym większym, morelowym i dwoma mniejszymi, niebieskim i po bokach. Miejsca styku oczek sieci akcentują czteropłatkowe rozetki. Brzeg dolny wraz z w ew nętrznym , trójkątnym wycięciem obszyto galonem z frędzlam i z nici metalowej złotej. Całą tkaninę podszyto charakterystyczną dla wyrobów wschod nich, lnianą podszewką w kolorze indygo.
Przy w ykonaniu proporca w ykorzystano dwa typy tkanin: starszy, datowany jeszcze na 2. poł. XVII wieku, atłas osnowowy o charakterystycznym dla perskiego tkactw a tego okresu wzorze z drobnych listków w alternującym układzie oraz tkaninę złotolitą z popularnym od początku wieku XVIII wzorem sieciowym. Gę stość tej sieci i dość znaczne spłaszczenie medalionów przesuw a czas jej wykona nia na drugą połowę tego stulecia.
Zastosowane w kieleckim proporcu typy tk an in m ają swoje bezpośrednie an a logie w zbiorach muzeów niemieckich (K unstgew erbem useum w Berlinie oraz Textile M useum w Krefeld)1. Identyczny w ukształtow aniu proporzec znajduje się w zbiorach M uzeum Narodowego w Krakowie i pochodzi ze słynnej kolekcji Feliksa Jasieńskiego2.
Obiekt trafił do zbiorów kieleckiego m uzeum jako dar Pani M arii Wycech-Łoś, która w 2004 roku przekazała swą cenną kolekcję ceram iki polskiej, wystawio ną na wystawach Donatorzy M uzeum Narodowego w Kielcach i Najcenniejsze
zabytki M uzeum Narodowego w Kielcach, a obecnie prezentow aną w szerokim
wyborze w Galerii europejskiej sztuki zdobniczej. Eksponowany będzie w salach kieleckiego pałacu.
1 R. N e u m an n , G. M u rz a , Persische Seiden. Die Gewebekunst der Safawiden und ihrer Nachfolger, L e ip z ig 1988, kat. 64, il. 79, kat. 158, il. 160, kat. 159, il. 162 2 В. Biedrońska-Słotow a, Perskie tkaniny jedwabne w zbiorach Muzeum Narodowego
