Katalog duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego
na podstawie ksiąg święceń
biskupów wrocławskich
1650 – 1810/12
Catalogus cleri saecularis regularisque
in libris ordinationum episcoporum
Wratislaviensium occurentis
1650 – 1810/12
opracowali / comparaverunt
Stanisław Jujeczka
ks. Henryk Gerlic
Waldemar Könighaus
wstęp / introductio
Stanisław Jujeczka
ISBN 978-83-927132-5-8
Ca
talogu
s c
ler
i s
ae
cu
lar
is r
egu
lar
isq
ue 1650 – 1810/12
Wrocław 2014
Katalog duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego
na podstawie ksiąg święceń
biskupów wrocławskich
1650 – 1810/12
Catalogus cleri saecularis regularisque
in libris ordinationum episcoporum
Wratislaviensium occurentis
1650 – 1810/12
Katalog duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego
na podstawie ksiąg święceń
biskupów wrocławskich
1650 – 1810/12
Catalogus cleri saecularis regularisque
in libris ordinationum episcoporum
Wratislaviensium occurentis
1650 – 1810/12
opracowali / comparaverunt Stanisław Jujeczka ks. Henryk Gerlic Waldemar Könighaus wstęp / introductio Stanisław JujeczkaWrocław 2014
bp Jan Kopiec (Uniwersytet Opolski)
Krzysztof Kaczmarek (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Redakcja
Tadeusz Rollauer
Tłumaczenie wstępu Waldemar Könighaus
© Copyright by Uniwersytet Wrocławski i Autorzy
Projekt i wykonanie okładki Karolina Drozd
Skład i opracowanie techniczne Marta Uruska, Tomasz Kalota
ISBN 978-83-927132-5-8
Wydawnictwo eBooki.com.pl ul. Obornicka 37/2 51-113 Wrocław tel.: +48 602 606 508 email: biuro@ebooki.com.pl WWW: http://www.ebooki.com.plIntroductio (polonice) pag. 25
Introductio (germanice) pag. 77
Sigla pag. 135
Tabula I (ministri, termini et loca ordinationis) pag. 139 Tabula II (numerus ordinandorum, liturgia ordinationis et dispensationes) pag. 187
Numerus
I. Clerus dioecesanus ex Dioecesi Wratislaviensi oriundus 1-4939
II. Clerus extradioecesanus ex variis dioecesibus Poloniae,
Bohemiae, Germaniae, Italiae, Galliae et Hungariae oriundus 4940-5724
Polonia 4940-5120
Provincia Gnesnensis
Archidioecesis Gnesnensis 4940-4964
Dioecesis Posnaniensis 4965-5068
Dioecesis Cracoviensis 5069-5101
Dioecesis Wladislaviensis seu Cuiaviensis 5102
Dioecesis Plocensis 5103-5104 Dioecesis Culmensis 5105 Provincia Leopoliensis Dioecesis Premisliensis 5106-5107 Dioecesis Chelmensis 5108-5109 dioecesis exempta Dioecesis Varmiensis 5110-5115
Sacrum Romanum Imperium 5121-5707 Provincia Pragensis Archioecesis Pragensis 5121-5414 Dioecesis Litomericensis 5415-5424 Dioecesis Regino-Hradecensis 5425-5438 (Archi-)Diocesis Olomucensis 5439-5634
Bohemi ex dioecesi ignota 5635-5636
Patriarchatus Aquileiensis Dioecesis Tridentina 5637-5638 Provincia Bisuntina Dioecesis Basileensis 5639 Provincia Coloniensis Archidioecesis Coloniensis 5640-5646 Dioecesis Leodiensis 5647 Dioecesis Osnabrugensis 5648-5649 Provincia Mechliniensis Dioecesis Gandaviensis 5650 Provincia Moguntina Archidioecesis Moguntina 5651-5654
Dioecesis Argentoratensis / Argentinensis 5655-5656
Dioecesis Constantiensis 5657-5659
Dioecesis Paderbornensis 5660
Provincia Salisburgensis
Dioecesis Brixinensis 5662
Dioecesis Ratisbonensis 5663
Provincia Trevirensis
Archidioecesis Trevirensis 5664
Provincia Ultraiectensis seu Traiectensis
Archidioecesis Ultraiectensis in Batavia 5665
Provincia Viennensis seu Vindobonensis
Archidioecesis Viennensis seu Vindobonensis 5666-5667 Territorium quondam exemptae dioecesis Misnensis 5668-5700 Territoria Germaniae Septentrionalis nullius dioecesis 5701-5707
Italia 5708-5714
Galia 5715
Hungaria 5716-5720
Extradioecesani aliis ex dioecesibus 5721-5724
III. Clerus regularis secundum ordinem 5725-11099
Ordo Sancti Benedicti 5725-5747
a. conventus Wahlstadiensis in Silesia 5725-5740
b. conventus Brzewnoviensis ad s. Margaretham in Bohemia 5741-5745
c. Conventus Tynecensis in Polonia 5746
Ordo Sancti Benedicti Camaldulensis 5748
Sacer Ordo Cisterciensis 5749-6972
a. conventus Lubensis 5749-6029 b. conventus Heinrichoviensis 6030-6276 c. conventus Camencensis 6277-6470 d. conventus Grüssoviensis 6471-6726 e. conventus Raudensis 6727-6871 f. conventus Gemelnicensis 6872-6964
g. conventus Clarae Tumbae in Polonia 6965-6966
h. conventus Landensis in Polonia 6967
i. conventus Pelplinensis in Prussia 6968-6969
k. conventus Novae Cellae in Lusatia inferiori 6970
l. conventus ignotus 6971-6972
Ordo Canonicorum Regularium s. Augustini 6973-7344
a. conventus BMV in Arena Wratislaviensi 6973-7146
b. conventus Saganensis 7147-7302
c. conventus Rosenbergensis 7303-7324
d. conventus Calisiensis in Polonia 7325
e. conventus Krzepicensis in Polonia 7326-7329
f. conventus Sternbergensis in Moravia 7330-7335
g. conventus Fulnecensis in Moravia 7336-7337
h. conventus Olomucensis in Moravia 7338
i. conventus ignotus 7339-7344
Candidus et Canonicus Ordo Praemonstratensis 7345-7587
a. conventus Wratislaviensis 7345-7583
b. conventus Lucensis in Moravia 7584-7586
c. conventus ignotus 7587
Ordo Sancti Pauli Primi Eremitae 7590-7671
a. conventus Claromontanus Czenstochovii 7590-7665
b. conventus Glogoviae Superioris 7666-7669
c. conventus ignotus 7670-7671
Ordo Crucigerorum cum Rubea Stella 7672-7862
omnes ex conventu Wratislaviensi
Ordo Crucigerorum cum duplici rubea Cruce 7863-7977
a. conventus Nissensis 7863-7974
b. conventus Miechoviensis in Polonia 7975-7977
Ordo Praedicatorum 7978-8384
Ordo Fratrum Minorum Conventualium 8385-8998
Ordo Fratrum Minorum Strictioris Observantiae Reformatorum 8999-9961
Ordo Fratrum Minorum Capucinorum 9962-10459
Ordo Fratrum Minorum – fratres ignotae familiae 10460-10503 Ordo Beatae Mariae Virginis de Monte Carmelo 10504-10623
Ordo Eremitarum s. Augustini 10624-10633
Societas Jesu 10634-10928
Institutum Regium Litterarium 10929-11002
Ordo Clericorum Regularium Scholarum Piarum 11003-11007
a. conventus Alboaquensis in Silesia 11003-11005
Ordo Hospitalarius s. Joannis de Deo (Fratres Misericordiae) 11008-11015
Congregatio Oratorii Sancti Philippi Neri 11016
Regulares ignoti ordinis 11017-11099
Appendix pag. 651
Index A - Index locorum originis ordinandorum pag. 659
Index B - Index titulorum pag. 719
Pars 1 – Institutiones (civitates, ordines et monasteria,
parochiae etc.) pag. 719
Pars 2 – Personae et gentes pag. 733
Pars 3 – Bona et loca pag. 763
Wstęp s. 25
Einführung s. 77
Skróty s. 135
Tabela I (szafarze, terminy i miejsca święceń) s. 139
Tabela II (liczba święconych, liturgia święceń, dyspensy) s. 187 Numer
I. Kler diecezjalny pochodzący z Diecezji Wrocławskiej 1-4939
II. Kler diecezjalny z pochodzący z diecezji polskich, czeskich,
niemieckich, włoskich, francuskich i węgierskich 4940-5724
Polska 4940-5120
Metropolia Gnieźnieńska
Archidiecezja Gnieźnieńska 4940-4964
Diecezja Poznańska 4965-5068
Diecezja Krakowska 5069-5101
Diecezja Włocławska czyli Kujawska 5102
Diecezja Płocka 5103-5104 Diecezja Chełmińska 5105 Metropolia Lwowska Diecezja Przemyska 5106-5107 Diecezja Chełmska 5108-5109 Diecezja wyjęta Diecezja Warmińska 5110-5115
Święte Cesarstwo Rzymskie 5121-5707 Metropolia Praska
Archidiecezja Praska 5121-5414
Diecezja Litomierzycka 5415-5424
Diecezja Hradec Kralove 5425-5438
(Archi-) Diecezja Ołomuniecka 5439-5634
Czesi z nieznanej diecezji 5635-5636
Patriarchat Akwilejski Diecezja Trydencka 5637-5638 Metropolia Besançon Diecezja Bazylejska 5639 Metropolia Kolońska Archidiecezja Kolońska 5640-5646 Diecezja Liege 5647 Diecezja Osnabrück 5648-5649 Metropolia Mechelen Diecezja Gandawska 5650 Metropolia Moguncka Archidiecezja Moguncka 5651-5654 Diecezja Strasburska 5655-5656 Diecezja Konstancka 5657-5659 Diecezja Paderborńska 5660 Diecezja Wormacka 5661
Metropolia Salzburska Diecezja Brixen 5662 Diecezja Ratyzbońska 5663 Metropolia Trewirska Archidiecezja Trewirska 5664 Metropolia Utrechcka Archidiecezja Utrechcka 5665 Metropolia Wiedeńska Archidiecezja Wiedeńska 5666-5667
Terytorium dawnej Diecezji Miśnieńskiej 5668-5700
Terytoria Północnoniemieckie bez organizacji diecezjalnych 5701-5707
Włochy 5708-5714
Francja 5715
Węgry 5716-5720
Duchowni z innych diecezji 5721-5724
III. Kler zakonny według Zakonu 5725-11099
Zakon Świętego Benedykta 5725-5747
a. konwent w Legnickim Polu 5725-5740
b. konwent w Brzewnowie 5741-5745
c. konwent w Tyńcu 5746
Zakon Świętego Benedykta (Kameduli) 5748 Zakon Cysterski 5749-6972 a. konwent w Lubiążu 5749-6029 b. konwent w Henrykowie 6030-6276 c. konwent Kamieńcu 6277-6470 d. konwent w Krzeszowie 6471-6726 e. konwent w Rudach 6727-6871 f. konwent w Jemielnicy 6872-6964 g. konwent w Mogile 6965-6966 h. konwent w Lądzie 6967 i. konwent w Pelplinie 6968-6969 k. konwent w Neuzelle 6970 l. nieznany konwent 6971-6972
Zakon Kanoników Regularnych św. Augustyna 6973-7344
a. konwent NMP na Piasku we Wrocławiu 6973-7146
b. konwent w Żaganiu 7147-7302 c. konwent w Oleśnie 7303-7324 d. konwent w Kaliszu 7325 e. konwent w Krzepicach 7326-7329 f. konwent w Szternberku 7330-7335 g. konwent w Fulneku 7336-7337 h. konwent w Ołomuńcu 7338 i. nieznany konwent 7339-7344 Zakon Norbertański 7345-7587 a. konwent we Wrocławiu 7345-7583 b. konwent w Louka 7584-7586 c. nieznany konwent 7587
Zakon Kanoników Regularnych od Pokuty Błogosławionych
Zakon Świętego Pawła Pierwszego Męczennika 7590-7671 a. konwent na Jasnej Górze w Częstochowie 7590-7665
b. konwent w Głogówku 7666-7669
c. nieznany konwent 7670-7671
Zakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą 7672-7862
Zakon Bożogrobców (Krzyżowców z Podwójnym Czerwonym
Krzyżem) 7863-7977
a. konwent w Nysie 7863-7974
b. konwent w Miechowie 7975-7977
Zakon Kaznodziejski 7978-8384
Zakon Braci Mniejszych Konwentualnych 8385-8998
Zakon Braci Mniejszych Reformatów 8999-9961
Zakon Braci Mniejszych Kapucynów 9962-10459
Zakon Braci Mniejszych – bracia z nieznanej familii zakonnej 10460-10503 Zakon Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel 10504-10623
Zakon Augustianów-Eremitów 10624-10633
Towarzystwo Jezusowe 10634-10928
Królewski Instytut Szkolny 10929-11002
Zakon Kleryków Regularnych Ubogich Matki Bożej Szkół
Pobożnych 11003-11007
a. konwent w Białej Wodzie 11003-11005
Zakon Szpitalny św. Jana Bożego 11008-11015
Kongregacja Oratorium św. Filipa Neri 11016
Zakonnicy z nieznanego zakonu 11017-11099
Aneks s. 651
Indeks A - Indeks miejsc pochodzenia ordynandów s. 659
Indeks B – Indeks tytułów s. 719
Część 1 – Instytucje (miasta, zakony i klasztory, parafie itd.) s. 719
Część 2 – Osoby i rody s. 733
Część 3 – Dobra ziemskie s. 763
Wstęp S. 25
Einführung S. 77
Abkürzungen S. 135
Tafel I (Weihbischöfe, Weihetermine und -orte) S. 139
Tafel II (Zahl der Weihen, Weiheliturgie, Dispense) S. 187 Nummer
I. Säkularklerus aus der Diözese Breslau 1-4939
II. Säkularklerus aus polnischen, böhmischen, deutschen,
italienischen, französischen und ungarischen Diözesen 4940-5724
Polen 4940-5120
Kirchenprovinz Gnesen
Erzdiözese Gnesen 4940-4964
Diözese Posen 4965-5068
Diözese Krakau 5069-5101
Diözese Leslau (Kujawien) 5102
Diözese Płock 5103-5104 Diözese Kulm 5105 Kirchenprovinz Lemberg Diözese Przemyśl 5106-5107 Diözese Chełm 5108-5109 Exemte Diözese Diözese Ermland 5110-5115
Heiliges Römisches Reich Deutscher Nation 5121-5707 Kirchenprovinz Prag Erzdiözese Prag 5121-5414 Diözese Leitmeritz 5415-5424 Diözese Königgrätz 5425-5438 (Erz-)Diözese Olmütz 5439-5634
Böhmen aus nicht genannten Diözesen 5635-5636
Patriarchat Aquileia Diözese Trient 5637-5638 Kirchenprovinz Besançon Diözese Basel 5639 Kirchenprovinz Köln Erzdiözese Köln 5640-5646 Diözese Lüttich 5647 Diözese Osnabrück 5648-5649 Kirchenprovinz Mecheln Diözese Gent 5650 Kirchenprovinz Mainz Erzdiözese Mainz 5651-5654 Diözese Straßburg 5655-5656 Diözese Konstanz 5657-5659 Diözese Paderborn 5660 Diözese Worms 5661
Kirchenprovinz Salzburg Diözese Brixen 5662 Diözese Regensburg 5663 Kirchenprovinz Trier Erzdiözese Trier 5664 Kirchenprovinz Utrecht Erzdiözese Utrecht 5665 Kirchenprovinz Wien Erzdiözese Wien 5666-5667
Gebiet der ehemaligen Diözese Meißen 5668-5700
Norddeutsche Territorien ohne Diözesanstruktur 5701-5707
Italien 5708-5714
Frankreich 5715
Ungarn 5716-5720
Geistliche aus anderen Diözesen 5721-5724
III. Regularklerus (nach Orden und Ordensniederlassungen) 5725-11099
Benediktiner 5725-5747
a. Kloster Wahlstatt 5725-5740
b. Kloster Břevnov 5741-5745
c. Kloster Tyniec 5746
Kamaldulenser 5748 Zisterzienser 5749-6972 a. Kloster Leubus 5749-6029 b. Kloster Heinrichau 6030-6276 c. Kloster Kamenz 6277-6470 d. Kloster Grüssau 6471-6726 e. Kloster Rauden 6727-6871 f. Kloster Himmelwitz 6872-6964
g. Kloster Mogiła (Clara Tumba) 6965-6966
h. Kloster Ląd (Lond) 6967
i. Kloster Pelplin 6968-6969
k. Kloster Neuzelle 6970
l. Aus nicht genanntem Kloster 6971-6972
Augustiner-Chorherrenorden 6973-7344
a. Stift St. Marien auf dem Sande zu Breslau 6973-7146
b. Stift Sagan 7147-7302 c. Stift Rosenberg 7303-7324 d. Stift Kalisch 7325 e. Stift Krzepice 7326-7329 f. Stift Sternberg 7330-7335 g. Stift Fulneck 7336-7337 h. Stift Olmütz 7338
i. Aus nicht genanntem Stift 7339-7344
Prämonstratenser 7345-7587
a. Vinzenzstift in Breslau 7345-7583
b. Stift Klosterbruck (Mähren) 7584-7586
c. Aus nicht genanntem Stift 7587
Kreuzherren mit dem roten Herzen von der Buße der heiligen
Pauliner 7590-7671
a. Kloster Jasna Góra in Tschenstochau 7590-7665
b. Kloster Wiese bei Oberglogau 7666-7669
c. Aus nicht genanntem Kloster 7670-7671
Kreuzherren mit dem roten Stern 7672-7862
Kanoniker vom Hl. Grabe (Kreuzherren mit dem doppelten roten
Kreuz) 7863-7977 a. Kloster Neisse 7863-7974 b. Kloster Miechów 7975-7977 Dominikaner 7978-8384 Franziskaner-Konventualen (Minoriten) 8385-8998 Franziskaner-Observanten (Franziskaner) 8999-9959 Kapuziner 9960-10457
Minderbrüder – Brüder aus unbekannter Ordensfamilie 10458-10502
Karmeliter 10503-10622
Augustianer-Eremiten 10623-10632
Gesellschaft Jesu (Jesuiten) 10633-10927
Königliches Schulinstitut 10928-11001
Piaristen 11002-11006
a. Kloster Weißwasser 11002-11004
Barmherzige Brüder 11007-11014
Oratorianer 11015
Religiosen aus nicht genannten Orden 11016-11099
Anhang S. 651
Index A – Herkunftsorte der Geweihten S. 659
Index B – Weihetitel S. 719
Teil 1 – Institutionen (Städte, Orden und Klöster,
Pfarreien usw.) S. 719
Teil 2 – Personen und Geschlechter S. 733
Teil 3 – Landgüter S. 763
Imienną rejestrację udzielonych kolejnych stopni święceń prowadzili zapewne w jakiejś formie wszyscy biskupi i wszystkie diecezje. Wynikało to mniej z obowiąz-ków nałożonych przez prawo1, bardziej z praktycznej potrzeby weryfikacji święceń w przypadku jakichkolwiek wątpliwości. Uzurpacja święceń była (i jest nadal) zjawi-skiem co prawda marginalnym, ale wyrządzającym wiele szkód Kościołowi. Nie wni-kając szczegółowo w motywację osób bezprawnie podających się za duchownych (mógł to być skutek odmowy udzielenia święceń wobec braku kanonicznego tytułu lub nie-zdanego egzaminu, chęć zdobycia beneficjum, uniknięcia surowej kary przed sądem świeckim na mocy privilegium fori, w końcu zwykła próżność), trzy były jedynie moż-liwości dowiedzenia przynależności do stanu duchownego: zaświadczenie przyjęcia święceń od ich szafarza (tzw. formata), wobec ich braku wypis z księgi święceń, w osta-teczności zeznanie wiarygodnego świadka (najlepiej innego duchownego święconego w tym samym dniu i miejscu).
Dotychczasowe edycje i opracowania polskie, czeskie i niemieckie
Historiografia polska rozpoczęła badania nad święceniami od studiów litur-gicznych2 i kanonistycznych nad tytułami kanonicznymi3 i dymisoriami4, ale wiele wnoszą też dobre komentarze do regulujących święcenia kanonów Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1917 roku5. Samymi księgami święceń (krakowskimi) zajął się jako pierwszy J. Kracik6, jego pracę kontynuowali Z. Pietrzyk, który wydał najstarszą kra-kowską księgę egzaminów do święceń7 oraz J. Szczepaniak, który częściowo wydał,
1 Powszechny obowiązek prowadzenia ksiąg święceń wprowadził, jak się wydaje, dopiero papież
Benedykt XV promulgując w 1917 r. pierwszy Codex Iuris Canonici, zob. can. 1010 §1. Expleta
ordina-tione, nomina singulorum ordinatorum ac ministri ordinantis, locus et dies ordinationis notentur in peculiari libro in Curia loci ordinationis diligenter custodiendo, et omnia singularum ordinationum documenta accurate serventur. Tekst tego kanonu powtarza prawie dosłownie, jedynie z drobną
korek-tą redakcyjną (apud Curiam zamiast in Curia) obecnie obowiązujący Codex z 1983 (Can. 1053 §1). Pierwsze wydanie CIC 1917 z przypisami kardynała P. Gasparriego (cum fontium annotatione, 1918) daje przy kanonie 1010 odsyłacz do konstytucji papieża Innocentego XII Speculatores domus Israel z 4 XI 1694, która dotyczy jednak wyłącznie spraw związanych z dymisoriami a rejestracją święceń nie zajmuje się zupełnie.
2 E. Górski, Święcenia niższe i wyższe. Studium liturgiczno-historyczne, Sandomierz 1954. 3 J. Zubka, Tytuł kanoniczny do święceń dla duchowieństwa świeckiego, w szczególności tytuł
służ-by diecezji, Lublin 1935.
4 L. Pawlina, Dymisorie w rozwoju historycznym, Lublin 1936.
5 F. Bączkowicz, Prawo kanoniczne. Podręcznik dla duchowieństwa, t. II, Opole 1958, s. 61-140;
W. Szafrański, Święcenia w prawie kanonicznym. Studium historyczno-prawne, Prawo Kanoniczne, 2 (1959), z. 3-4, s. 233-299; 3 (1960), z. 1-2, s. 215-261; z. 3-4, s. 63-144.
6 J. Kracik, Potrydencki system rekrutacji duchowieństwa w diecezji krakowskiej XVI-XVIII wieku,
Analecta Cracoviensia, 10, 1978, s. 471-493; Idem, Księgi świeceń i konsekracji jako źródło historyczne, Notificationes e Curia Metropolitana Cracoviensi, R. 119 (1981), nr 7-9, s. 216-222.
7 Księgi egzaminów do święceń w diecezji krakowskiej z lat 1573-1614, oprac. Z. Pietrzyk,
a częściowo odtworzył, katalogi alumnów krakowskich8, następnie w oparciu o księgi święceń z lat 1646-1789 opracował podobny do naszego Katalog duchowieństwa9 (niestety tylko diecezjalnego) i w oparciu o niego studium prozopograficzne10. W po-dobnej formie Z. Pietrzyk opracował najstarszą księgę gnieźnieńską (choć z niepoję-tych powodów nazwał ją księgą egzaminów do święceń)11. Za to w tradycyjnej formie regularnej transkrypcji W. Kujawski wydał najstarsze zapisy o święceniach udziela-nych przez biskupów włocławskich (1496-1511)12. Komentarz do tych zapisów wydał osobno A. Gąsiorowski13.
W ostatnim czasie obserwujemy wzrastające z każdym rokiem zaintereso-wanie księgami święceń. Co prawda spora część publikacji na ten temat, niezależ-nie od bardzo niezależ-niekiedy ambitnych zamierzeń, to raczej wypisy i przyczynki, w większości w oparciu o księgi potrydenckie: poznańskie14, krakowskie15,
wło-8 J. Szczepaniak, Zachowane spisy alumnów Seminarium Akademickiego w Krakowie [w:] J.
Szcze-paniak [red.], Materiały i studia do dziejów nauczania i wychowania religijnego, red. J. SzczeSzcze-paniak, t. 2, Kraków 2001, s. 25-52; Idem, Katalog alumnów Seminarium Zamkowego w Krakowie (1677-1801), Kra-ków 2003; Idem, Odtworzony katalog alumnów Seminarium Zamkowego z lat 1646-1677 [w:] Materiały
i studia do dziejów nauczania i wychowania religijnego, red. J. Szczepaniak, t. 3, Kraków 2003, s. 7-35;
Idem, Odtworzone katalogi alumnów seminariów diecezji krakowskiej (XVII-XVIII w.), Kraków 2005; Idem, Katalog alumnów seminarium stradomskiego (1732-1800), Kraków 2006; J. Szczepaniak, M. Hała-burda, Katalog alumnów seminarium stradomskiego (1801-1900), Kraków 2006; J. Szczepaniak, A. Kapu-śniak, Katalog alumnów krakowskiego seminarium duchownego (1901-1939), Kraków 2004.
9 J. Szczepaniak, Katalog duchowieństwa diecezjalnego zestawiony na podstawie krakowskich
ksiąg święceń (1646-1789), Kraków 2008, t. 1-4.
10 J. Szczepaniak, Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium prozopograficzne,
Kraków 2010; zob. także Idem, Księgi święceń biskupów diecezji krakowskiej jako źródło do badań nad
systemem naboru duchowieństwa w okresie staropolskim, Collectanea Historica, 2004, nr 1, s. 5-19.
11 Księga egzaminów do święceń diecezji gnieźnieńskiej 1563-1603, oprac. Z. Pietrzyk, Kraków 2009. 12 W. Kujawski, Wykazy święconych z najstarszej księgi akt działalności biskupów włocławskich
(Kuro-zwęckiego i Przerębskiego – lata 1496-1511), Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 72 (1999), s. 23-111.
13 A. Gąsiorowski, Święcenia w diecezji kujawskiej na przełomie XV i XVI wieku, Roczniki
Historycz-ne, 67, 2001, s. 79-105
14 S. K. Olczak, Jezuici otrzymujący święcenia z rąk biskupów poznańskich na przełomie XVI/XVIII w.,
Roczniki Humanistyczne, 31, z. 2, 1983, s. 85-104; Idem, [Paulini w poznańskiej księdze święceń z przełomu
XVI i XVII wieku], Studia Claromontana 5, 1984, s. 489-492; Idem, Diecezjanie płoccy w poznańskich księ-gach święceń z przełomu XVI i XVII stulecia, Studia Płockie, 13, 1985, s. 91-112; Idem, Cystersi w poznań-skich księgach święceń z lat 1588-1619, Poznańskie Studia Teologiczne, 6, 1986, s. 301-324; Idem, Domini-kanie w poznańskich księgach święceń z lat 1588-1619, Roczniki Humanistyczne, 34, z. 2, 1986, s. 381-385;
Idem, Źródła kościelne z końca XVI i pierwszej połowy XVII wieku do badań nad duchowieństwem, Przegląd Tomistyczny, 2 (1986), s. 275-290; Idem, Benedyktyni w poznańskich księgach święceń z przełomu XVI
i XVII wieku, Roczniki Humanistyczne, 35, z. 2, 1987, s. 391-399; Idem, Poznańskie księgi święceń jako źródło do badań nad cystersami [w:] Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki,
red. J. Strzelczyk, Poznań 1987, s. 489-499; Idem, Duchowieństwo parafialne diecezji poznańskiej w końcu
XVI i w pierwszej połowie XVII w., Lublin 1990; Idem, Bernardyni i franciszkanie konwentualni w świetle ksiąg święceń diecezji poznańskiej z lat 1588-1619 [w:] Zakony Franciszkańskie w Polsce, t. 2: Franciszkanie w Polsce XVI-XVIII wieku, cz. 2, Niepokalanów 2003, s. 92-134; K. Kaczmarek, Dominikanie krakowscy w księgach święceń biskupów poznańskich, Folia Historica Cracoviensia, 19, 2013, s. 59-72.
15 J. Kracik, Paulini XVI-XVIII wieku w krakowskich i częstochowskich wykazach święceń, Studia
wyka-cławskie16, gnieźnieńskie17, chełmskie18 i lwowskie (prawosławne)19. Przedtrydenc-ką księgę święceń mamy w Polsce tylko jedną – to przechowywana obecnie w Osso-lineum księga płockiego sufragana Piotra Lubarta z lat 1515-153020, ale systematyczne przeszukanie pod tym kątem akt biskupich ujawniło zachowane późnośredniowieczne rejestry święconych z Krakowa21, Gniezna22, Włocławka23
zach święceń [w:] Historicus Polonus-Hungarus. Księga pamiątkowa ofiarowana Ojcu Józefowi Puciłow-skiemu OP w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. T. Gałuszka, P. Attila Illés, M. Miławicki, B.
Zágor-hidi Czigány, Kraków 2010, s. 582-631; Idem, Jezuici w siedemnastowiecznych krakowskich księgach
święceń [w:] Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesoro-wi LudProfesoro-wikoProfesoro-wi GrzebienioProfesoro-wi SJ z okazji 70. urodzin, red. A.P. Bieś, B. Topij-Stempińska, Kraków 2010,
s. 635-647; K. R. Prokop, Wiadomości genealogiczne i dotyczące wydarzeń historycznych w księgach
święceń biskupów krakowskich (głównie sufraganów) z drugiej połowy XVII i z XVIII wieku, Archiwa,
Biblioteki i Muzea Kościelne, t. 81, 2004, s. 199-223.
16 T. Nowicki, Biskupi udzielający święceń księżom pracującym w parafiach archidiakonatu
po-morskiego w latach 1700-1781, [w:] Religie, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana Profe-sorowi Stanisławowi Litakowi, red. M.Surdacki, Lublin 2002, s.109-113; Idem, Terminy udzielania świę-ceń kapłańskich w XVIII wieku na przykładzie księgi święświę-ceń biskupa Franciszka Kanigowskiego,
[w:] Archiva temporum testes. Źródło historyczne jako podstawa pracy badacza dziejów. Księga
pa-miątkowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Olczakowi, red. G. Bujak, T. Nowicki, P. Siwicki,
Lu-blin 2008, s. 384-393.
17 Z. Pietrzyk, Duchowni z powiatów opoczyńskiego, radomskiego i stężyckiego w gnieźnieńskiej
księ-dze święceń z lat 1563–1604, [w:] Kościół katolicki na pograniczu małopolsko-mazowieckim w epoce przedrozbiorowej, red. S. Piątkowski, Z. Pietrzyk, Radom 2002, s. 61–73.
18 J. Marczewski, Duchowni wyświęceni przez biskupa chełmskiego Jerzego Zamoyskiego w latach
1601–1620, Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 95, 2011, s. 73–107.
19 A. Pawłyszyn, Prawosławne monastery eparchii chełmskiej w latach 1668–1708 (na podstawie
księgi święceń biskupa lwowskiego Józefa Szumlańskiego), Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej,
R. 3: 2005, s. 189–197.
20 E. Wiśniowski, Duchowni święceni w 1515 roku w świetle płockiej księgi święceń, Roczniki
Huma-nistyczne, 34, z. 2, 1986, s. 507-511; Idem, Liczebność święceń kapłańskich w diecezji płockiej w latach
1514-1530 [w:] Religie, edukacja, kultura. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Li-takowi, red. M. Surdacki, Lublin 2002, s. 35-46; Idem, Terminarz i miejsce święceń osób duchownych w die-cezji płockiej w latach 1515-1530 [w:] Kościół, społeczeństwo, kultura. Prace ofiarowane profesorowi Wie-sławowi Müllerowi z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej, red. J. A. Drob, Lublin 2004,
s. 37-45. Do księgi płockiej wrócił ostatnio K. Kaczmarek, Święcenia zakonników w diecezji płockiej
w pierwszej połowie XVI wieku, Roczniki Historyczne, 77, 2011, s. 103-148.
21 K. Kaczmarek, Święcenia duchowieństwa przez biskupa krakowskiego Jana Rzeszowskiego
(zm. 1488), Folia Historica Cracoviensia, 18, 2012, s. 143-164.
22 J. Wiesiołowski, Środowiska kościelne i kultura, [w:] Kultura Polski Średniowiecznej XIV-XV w.,
red. B. Geremek, Warszawa 1997, s. 257-265; K. Kaczmarek, Cystersi w najstarszych wykazach i księgach
święceń arcybiskupów gnieźnieńskich, Cistercium mater nostra. Tradycja – Historia – Kultura, 3, 2009,
s. 25-50; Idem, Zakonnicy w wykazach święconych z księgi arcybiskupa gnieźnieńskiego Zbigniewa
Ole-śnickiego (1482-1493) [w:] Wielkopolska – Polska – Czechy. Studia z dziejów średniowiecza ofiarowane Profesorowi Bronisławowi Nowackiemu, red. Z. Górczak, J. Jaskulski, Poznań 2009, s. 297-315. O
kancela-rii i księgach prymasa Z. Oleśnickiego zob. także Z Wilk-Woś, Późnośredniowieczna kancelaria
arcybisku-pów gnieźnieńskich (1437-1493), Łódź 2013, s. 95-100.
23 K. Kaczmarek, Święcenia duchowieństwa we Włocławku w 1516 roku, Zapiski Historyczne, 78,
i Przemyśla24. Księgi wrocławskie nie cieszyły się dotąd większym zainteresowa-niem historyków25, bywały co najwyżej cytowane w różnych opracowaniach bio-graficznych.
Historiografia czeska dysponuje najstarszą zachowaną księgą święceń na terenie Rzeszy – wykazy z archidiecezji praskiej z lat 1395-1416 wydał biskup A. Podlaha26 i od tej pory budzi ona niesłabnące zainteresowanie badaczy, ostatnio E. Doležalovej,27 która zakończyła swoją pracę wszechstronnym komentarzem z dołączonym wykazem święconych kleryków28. Wydano również szczęśliwie zachowane wykazy święconych w Pradze w latach 1437-1439 przez biskupa Filiberta, legata soboru bazylejskiego29 i w latach 1561-1580 przez Antoniego Brusa z Mohelnicy, pierwszego arcybiskupa od-nowionej archidiecezji praskiej30. Dysponujemy także dwiema analitycznymi pracami
24 A. Łosowska, Duchowni wyświęceni w Lublinie przez biskupa przemyskiego Macieja
Drzewickie-go (28 II 1506), Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 100, 2013, s. 245-264.
25 S. Jujeczka, Stosunki religijne w siedemnastowiecznym Głogowie w świetle luterańskich ksiąg
ordy-nacji i katolickich ksiąg święceń [w:] Glogovia Maior: Wielki Głogów między blaskiem dziejów i cieniem ruin, red. B. Czechowicz, M. Konopnicka, Głogów - Zielona Góra 2010, s. 303-314.
26 Liber ordinationum cleri 1395-1416, ed. A. Podlaha, Praga 1910, 1920, 1922.
27 E. Doležalová, Eine vorläufige quantitative Auswertung der Ordinationsliste von Klerikern in der
Prager Erzdiözese (1395-1416) [w:] Geist, Gesellschaft, Kirche im 13.-16. Jahrhundert. Internationales Kolloquium. Prag 5. - 10. Oktober 1998, red. F. Šmahel, Praha 1999 (Colloquia mediaevalia Pragensia 1),
s. 215-222; Eadem, Obraz kléru v pražské arcidiecézi v předvečer husitské revoluce na základě
zpraco-vání Liber ordinationum cleri (1395-1416) [w:] VIII. sjezd českých historiků. Hradec Králové 10.-12. září 1999. = VIII. Convention of the Czech Historians. Hradec Králové, 10-12 September 1999, red. J. Pešek,
Dolní Břežany 2000, s. 150-153; Eadem, Teorie a praxe svěcení kleriků v předhusitských Čechách [w:]
Církevní správa a její písemnosti na přelomu středověku a novověku, Praha 2003 (Acta Universitatis
Carolinae. Philosophica et historica; Z pomocných věd historických 15), s. 171-181; Eadem, Liber
ordi-nationum cleri 1395-1416 [w:] Semináře a studie Výzkumného centra pro dějiny vědy z let 2002-2003,
red. A. Kostlán, Praha 2003, s. 165-170; Eadem, Srovnání českých a anglických ordinačních seznamů
z období pozdního středověku, Český časopis historický, 4 (2005), s. 761-799; Eadem, Comparison of Czech and English Ordination Lists of the Late Middle Ages [w:] Historica. Historical Sciences in the Czech Republic. Series Nova, red. J. Pánek, Praha 2005, s. 45-83; Eadem, Tituly svěcení v pražské diecézi před husitskou revolucí [w:] Církevní topografie a farní síť pražské církevní provincie v pozdním středověku. Praha 2007, s. 193-197; Eadem, Svěcení duchovních v pozdním středověku [w:] Sacri canones servandi sunt. Ius canonicum et status ecclesiae saeculis XIII-XV., red. P. Krafl, Praha 2008, s. 591-595;
Eadem, Ways of clerics to ordination in the post-Hussite Bohemia - an outline [w:] Roma - Praga. Praha
- Řím. Omaggio a Zdeňka Hledíková, Praha 2009, s. 145-158; Eadem, Weiheregister als Quellen zur Ge-schichte der vorreformatorischen Geistlichkeit [w:] Böhmen und das Deutsche Reich. Ideen- und Kultur-transfer im Vergleich (13.-16. Jahrhundert), hrsg. v. E. Schlotheuber, München 2009 (Veröffentlichungen
des Collegium Carolinum 116), s. 223-234.
28 E. Doležalová, Svěcencí pražské diecéze 1395-1416, Praha 2010.
29 Fr. Štĕdrý, Rejstřík svĕcenců na knĕžství legáta snĕmu basilejského Filiberta, biskupa
kostnic-kého [w:] Sborník historického kroužku, R. 5 (1904), č. 1, s. 92-98, č. 3, s. 139-143; B. Zilynská, Svĕcení knĕžstva biskupem Filibertem v Praze v letech 1437-39, Documenta Pragensia, 9/2, 1991,
s. 361-386.
30 J. Jarošová, Knihy svĕcenců obnoveného prasko arcibiskupství z druhé poloviny 16. století,
Sborník Národního Muzea v Praze (Acta Musei Nationalis Pragae), Řada C, sv. XV (1970), čis. 1-5, s. 1-168.
(bez edycji) dotyczącymi praskich ksiąg z pierwszej połowy XVII wieku31 i jedną księ-gi święceń (w rzeczywistości księksię-gi egzaminów) z czasów biskupa ołomunieckiego Stanisława Pawłowskiego32. Całości dopełniają przygotowane przez A. Pořízkę wypisy z rzymskich ksiąg święceń z XV wieku z nazwiskami święconych tam kleryków z die-cezji czeskich (także z wrocławskiej)33.
Większość z licznych diecezji Rzeszy ma lepiej lub mniej zachowane serie ksiąg święceń – choć najczęściej zaczynają się one dopiero w XVII, rzadziej w II połowie XVI a już zupełnio wyjątkowo w XV wieku (Bamberg, Merseburg, Seckau). Ich prze-glądu, głównie dla diecezji północnozachodnich Niemiec dokonała ostatnio B. Braun34. Obfitość zachowanych źródeł źródeł niekoniecznie przekłada się na liczbę edycji czy opracowań, ale dysponujemy takimi dla kilkunastu diecezji: Augsburg35, Bamberg36, Brixen37, Eichstätt38, Fryzynga (Freising)39, Kolonia (Köln)40, Lavant41, Lubeka
31 V. Bartůnĕk, Matrika svĕcenců pražské arcidiecése z let 1604-1612, Rodokmen. Časopis pro
rodopis, znakosloví a ostatni pomocné vĕdy historické, R. 1 (1946), č. 2, s. 36-39; Z. Kukánová,
Příspĕvek k dĕjinám církevní spravy první poloviny 17. století (na základĕ statistického zpracování knih svĕcenců a univerzitních matrik), Sborník prací členů SSM Státního Ústředního Archivu v Praze,
2, 1989, s. 119-169.
32 M. Kouřil, Svĕcenci v dobĕ episkopátu Stanislava Pavlovského [w:] Nový Mars Moravicus aneb
Sborník příspĕvků jež vĕnovali Prof. Dr. Josefu Válkovi jeho žáci a přátelé k sedmdesátinám, red. B.
Cho-choláč, J. Libor, T. Knoz, Brno 1999, s. 411-417.
33 A. Pořízka, Ordinandi delle terre boeme presso la curia pontificia negli anni 1420-1447, Bollettino
dell’Istituto Storico Ceco di Roma 3, 2002, s. 32-55; ten sam tekst autor wydał następnie w języku czeskim:
Svěcenci z českých zemí u papežské kurie v letech 1420-1447 [w:] Církevní správa a její písemnosti na pře-lomu středověku a novověku. Praha 2003, s. 245-264.
34 B. Braun, Princeps et episcopus. Studien zur Funktion und zum Selbstverständnis der
nordwestdeut-schen Fürstbischöfe nach dem Westfälinordwestdeut-schen Frieden, Göttingen 2013, s. 258-266.
35 Die Augsburger Weiheregister 1569-1821, hrsg. v. J. Stegmeyr, Horgau 1951.
36 Die Matrikel der Geistlichkeit des Bistums Bamberg 1400-1556, bearb. v. J. Kist, Würzburg [1965];
W. Hotzelt, Matricula Ordinatorum in Civitate Bamberga (1525–1598) [w:] 77. Bericht und Jahrbuch 1919/20/21 des Historischen Vereins Bamberg, Bamberg 1922, s. 33-102.
37 K. Greiter, Die Weihematrikel des Bistums Brixen 1514-1640, Innsbruck 1971 (maszynopis – Phil.
Diss. Innsbruck 1972); S. Messner, Die Weihematrikel des Bistums Brixen 1641-1685, Innsbruck 1972 (ma-szynopis –Phil. Diss. Innsbruck 1973); J. Unterthiner, Die Weihematrikel des Bistums Brixen 1685-1747, Innsbruck 1974 (maszynopis – Phil. Diss. Innsbruck 1974).
38 J. B. Götz, Die Primizianten des Bistums Eichstätt aus den Jahren 1493-1577. Ein Beitrag zur
Ge-schichte des deutschen Klerus in der Reformationszeit, Münster 1934 (Reformationsgeschichtliche Studien
und Texte 63)
39 G. Schwaiger, Die Freisinger Weihematrikel der Jahre 1570 bis 1581 [w:] Reformata reformanda.
Fest-gabe für Hubert Jedin zum 17. Juni 1965, hrsg. von E. Iserloh, K. Repgen, Teil 2, Münster 1965, s. 237-252.
40 J. Torsy, Die Weihehandlungen der Kölner Weihbischöfe 1661-1840. Nach den Weihbischöflichen
Protokollen, Düsseldorf 1969 (Studien zur Kölner Kirchengeschichte 10); Idem, Der Regularklerus in den Kölner Bistumsprotokollen 1661-1825, Teil 1-3, Köln 1985-1987 (Studien zur Kölner Kirchengeschichte
18-20); A. Wilms, Die Dominikaner in den Kölner Weiheprotokollen, Leipzig 1927 (Quellen und Forschun-gen zur Geschichte des Dominikanerordens in Deutschland 22); J. Janssen, Familiengeschichtliches
Quel-lengut aus den Kölner Weiheprotokollen, Imgenbroich 1929.
41 F. Hutz, Das Weiheregister des Lavanter Bischofs Leonhard Peurl 1509-1536, Graz 1994 (Quellen
(Lübeck)42, Merseburg43, Moguncja (Mainz)44, Monastyr (Münster)45, Seckau46, Spira (Speyer)47 i Würzburg48. Z diecezji szwajcarskich dysponujemy jedynie obszerną edy-cją ksiąg z Sitten / Sion (1672-1919)49 i krótkim omówieniem bazylejskich50. Nieza-leżnie od tych edycji E. Gatz wykorzystał dane z zachowanych ksiąg i schematyzmów publikując statystyki święceń w XIX i XX wieku (do II Soboru Watykańskiego)51.
Philipp Renner 1534-1553, Graz 2002 (Quellen zur geschichtlichen Landeskunde der Steiermark 17);
O. Veselsky, Zur Reform der Priesterausbildung nach dem Trienter Konzil. Prüfungsfragen in den
Weihe-protokollen der Diözese Lavant [w:] Blätter für Heimatkunde 69, [Graz] 1995, H. 1, s. 26-31; F. Hutz, Noti-zen zum Weiheregister des Lavanter Bischofs Leonhard Peurl 1509 bis 1536 [w:] Blätter für Heimatkunde,
66, [Graz] 1992, s. 91nn.
42 Schleswig-Holsteinische Regesten und Urkunden, Bd. 15: Urkundenbuch des Bistums Lübeck,
Teil 4: Urkunden 1510-1530 und andere Texte, bearb. v. W. Prange, Neumünster 1996 (Veröffentlichun-gen des Schleswig-Holsteinischen Landesarchivs 58), nr 2405 (Fragmente einer Weihematrikel für das Bistum Lübeck von 1510 und 1515 als Umschlag eines frühneuzeitlichen Testamentes).
43 Die Matrikel des Hochstifts Merseburg 1469 bis 1558, hrsg. von G. Buchwald, Weimar 1926;
L. Weiss, Würzburger Bistumsangehörige als Weihekandidaten in Merseburg 1470-1556 [w:] Würzbur-ger Diözesangeschichtsblätter, 18/19, 1956/57, s. 148-195.
44 H. H. Haagner, Liber pontificalium. Ordinationes ab anno 1676 usque ad annum 1702. Das
Weihebuch der Mainzer Weihbischöfe Volusius und Starck, Archiv für mittelrheinische
Kirchenge-schichte, 38, 1986, s. 225-279; F. Jürgensmeier, Johann Friedrich von Lasser (1708-1769): aus dem
Weihebuch des Mainzer Weihbischofs per Thuringiam, Hassiam et Eichsfeldiam [w:] Kirchliches Le-ben im Wandel der Zeiten. Perspektiven und Beiträge der (mittel-)deutschen Kirchengeschichtsschrei-bung. Festschrift für Josef Pilvousek, Würzburg 2013 (Erfurter theologische Studien, 104),
s. 457-472.
45 Die Weiheregister des Bistums Münster 1593-1674, hrsg. v. W. Kohl, Münster 1991; Die
Weiheregi-ster des Bistums MünWeiheregi-ster 1699-1731, hrsg. v. W. Kohl, MünWeiheregi-ster 1999.
46 F. Hutz, Die ältesten Weiheregister der Diözese Seckau als Geschichtsquellen [w:] Blätter für
Heimatkunde, 60, [Graz] 1986, s. 13nn; Idem, Die Weiheregister der Seckauer Bischöfe vor der
Reforma-tion 1425-1507, Graz 1988 (Quellen zur geschichtlichen Landeskunde der Steiermark, 9).
47 C. Jöckle, Das Weihetagebuch des Speyerer Weihbischofs Johann Adam Buckel von 1746 bis
1771, Speyer 1979 (Schriften des Diözesan-Archivs Speyer 3).
48 Die Würzburger Weihematrikel der Jahre 1520 bis 1552, hrsg. v. Th. Freudenberger, Würzburg
1990 (Quellen und Forschungen zur Geschichte des Bistums und Hochstifts Würzburg 41); A. Wende-horst, Kanoniker und Vikare des Stiftes Neumünster in der Würzburger Weihematrikel [w:] Würzbur-ger Diözesangeschichtsblätter, 32, 1970, s. 35-81; F. J. Bendel, Matrikel des Bistums Würzburg aus der
Mitte des 15. Jahrhunderts, Zeitschrift für bayerische Kirchengeschichte, 9, 1934, s. 192; T. Wehner, Die Kirchen- und Altarkonsekrationen des Würzburger Weihbischofs Stephan Weinberger (1667-1703) anhand seines wiederentdeckten Weihebuches, Würzburger Diözesangeschichtsblätter, 61, 1999,
s. 197-271.
49 P. Martone, B. Truffer, Das Weihebuch des Bistums Sitten. Teil 1: 1672-1734 [w:] Vallesia, 53, 1998,
p. 1-231; Iidem, Das Weihebuch des Bistums Sitten. Teil 2: 1735-1829 [w:] Vallesia, 56, 2001, p. 1-333; Ii-dem, Das Weihebuch des Bistums Sitten. Teil 3: 1830-1919 [w:] Vallesia, 60, 2005, p. 1-304.
50 L. Kammerer, Les registres d’ordinations du diocèse de Bâle (1589-1802), Archives de l’Eglise
d’Alsace, 40, 1980-1981, p. 121-129.
51 E. Gatz, Priesterausbildungsstätten der deutschsprachigen Länder zwischen Aufklärung und
Zwei-tem Vatikanischem Konzil. Mit Weihestatistiken der deutschsprachigen Diözesen (= Römische
Quartal-schrift für Christliche Altertumskunde und Kirchengeschichte. Supplementheft 49), Rom-Freiburg-Wien 1994,s. 239-279.
Warto też zajrzeć do opracowania A. Rehberga o niemieckich klerykach święconych w Rzymie w XV i początkach XVI wieku52.
Typologia źródeł
Forma prowadzenia zapisów była różna w poszczególnych diecezjach i wynikała najczęściej z utrwalonej miejscowo praktyki / tradycji kancelaryjnej:
Najstarsze, pochodzące z końca XV wieku polskie zapisy święceń i innych czyn-1.
ności pontyfikalnych (Gniezno, Kraków, Włocławek) wpisane są nie w osobnych księgach, lecz w kancelaryjnych księgach wpisów, pośród odpisów dokumentów biskupich.
Najczęściej jednak święcenia zapisywano w księgach stanowiących zapis czyn-2.
ności pontyfikalnych poszczególnych biskupów, ordynariuszy i sufraganów, roz-poczynanych wraz z przyjęciem przez nich sakry i zamykanych po ich śmierci (choć zdarzały się przypadki kontynuowania wpisów przez następnego biskupa jeśli w księdze było jeszcze dużo wolnego miejsca). W jednych zapisywano jedy-nie terminy i nazwiska wyświęconych duchownych, w innych rejestrowano także inne czynności zastrzeżone biskupowi (pontificalia): benedykcje (opatów, ksień i prałatów kapitulnych z prawem do infuły), obłóczyny mniszek, bierzmowania (zazwyczaj jedynie datę, miejsce i liczbę osób), konsekracje kościołów, cmenta-rzy, ołtarzy stałych i przenośnych (altaria fixa et portatilia), dzwonów, kielichów i innych sprzętów liturgicznych, niekiedy także kamieni węgielnych pod nowe kościoły i chrzty nawróconych Żydów. W przypadku przeniesienia biskupa do in-nej diecezji księga taka traktowana była zazwyczaj jak mienie prywatne i zabiera-na w nowe miejsce. Taki charakter ma ogromzabiera-na większość zzabiera-nanych zabiera-nam ksiąg z diecezji polskich i czeskich.
W wielu diecezjach niemieckich (np. w Wiedniu, Ratyzbonie, Monachium), 3.
mamy księgi zbierające dane o wszystkich święceniach udzielanych na terenie diecezji, niezależnie od szafarza. Śmierć biskupa czy ustanowienie nowego nie jest tu żadną istotną cezurą (bywa jedynie czasami odnotowywana). Księgi koń-czono, gdy zabrakło w nich czystych kart i zakładano nowe. Taki charakter ma też wrocławska księga święceń z lat 1795-1916.
Jeszcze inny charakter ma najstarsza zachowana księga wrocławska, główna pod-4.
stawa niniejszego opracowania. Przez 146 lat (1650-1795) była ona dziedziczona przez dziewięciu kolejnych sufraganów. Wpisano tu także święcenia udzielone przez trzech innych biskupów, okazjonalnie przebywających na terenie diecezji wrocławskiej. Biskupi ordynariusze musieli prowadzić własną księgę lub księgi, ale o jej / ich naturze nic nam nie wiadomo prócz tego, że istniała53. Wiadomo
52 A. Rehberg, Deutsche Weihekandidaten in Rom am Vorabend der Reformation [w:] Kurie und
Re-gion. Festschrift für Brigide Schwarz zum 65. Geburtstag, hrsg. von B. Flug, M. Matheus, A. Rehberg,
Stuttgart 2005, s. 277-305.
53 AAWr, II c 4, s. 363: Diaconos et subdiaconos ordinavit Eminentissimus ac Celsissimus Princeps et
jedynie, że po roku 1650 święceń udzielali, choć raczej nieczęsto, wszyscy bisku-pi ordynariusze, którzy przyjęli sakrę biskubisku-pią – Sebastian Rostock, kard. Fryde-ryk Heski, kard. Filip Ludwik von Sinzendorff i Filip Gotard von Schaffgotsch. Księgi święceń diecezji rzymskiej (przechowywane w Archiwum Wikariatu 5.
Rzymskiego) tworzone były według jeszcze innego klucza – osobno zapisywano wszystkie święcenia udzielane w diecezji (niezależnie od tego kto święcił) w ter-minach kanonicznych (ordinationes generales), osobno udzielane poza tymi terminami (ordinationes particulares). Na początku XVIII wieku zwyczaj ten zo-stał zarzucony i odtąd prowadzono jedną serię ksiąg według wzoru z punktu 3. Zupełnie inną proweniencję mają ksiegi egzaminów do święceń, mylone niekie-6.
dy z księgami święceń54. Święceń udzielał biskup (ordynariusz lub sufragan), obowiązkowy egzamin w przeddzień święceń był za to w gestii archidiakona i to on w swoich aktach (niekiedy w osobnych księgach) zapisywał – zależnie od zwyczaju – imiona i nazwiska tylko tych, którzy egzamin zdali, albo też wszyst-kich, którzy przystąpili do egzaminu z zaznaczeniem (niekiedy wykreśleniem) osób niedopuszczonych do święceń. Dla diecezji wrocławskiej zachowały się takie zapisy z pierwszej połowy XVII wieku, które będą przedmiotem osobnego opracowania.
Osobną rejestrację święceń, wtórną wobec biskupich księg święceń, prowadziły 7.
niekiedy klasztory, alumnaty i seminaria, zwłaszcza jezuickie. Zapisywano w nich zazwyczaj wszystkie święcenia udzielane własnym profesom lub wychowankom, niezależnie od tego kto i kiedy ich udzielił. Zachowały się takie rejestry choćby dla papieskiego kolegium św. Klemensa w Pradze55, Kolegium Niemieckiego w Rzymie56, w ograniczonym zakresie (za XVIII i XIX w.) także dla alumnatu wrocławskiego57.
Niezależnie od opisanych wyżej form, powszechna była – jak się wydaje – prak-tyka traktowania ksiąg święceń jako czystopisów, do których post factum wpisywano imiona i nazwiska ostatnio wyświęconych, najpewniej w oparciu o brudnopisy na luź-nych kartkach. Te ostatnie pochodziły zapewne od egzaminatorów i były następnie we-ryfikowane w kościele podczas święceń (kleryk formalnie dopuszczony mógł się wszak nie stawić). Nie mamy wiele tego typu dokumentacji we Wrocławiu – zaledwie jedną kartkę włożoną do księgi święceń – ale znaleźliśmy całkiem sporo takich brudnopisów
54 Najlepszym i dość spektakularnym przykładem takiego nierozeznania istoty źródła jest Księga
eg-zaminów do święceń diecezji gnieźnieńskiej 1563-1603, oprac. Z. Pietrzyk, Kraków 2009, której podstawą
jest w istocie najstarsza gnieźnieńska księga święceń. Obszerniej na ten temat w recenzji K.R. Prokopa – zob. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 99, 2013, s. 365-378.
55 Narodní Knihovna w Praze, rkp. XXIII F 75: Liber in quo notantur nomina eorum, qui ad Ordines
minores vel majores ex Collegio Pragensi promoventur (1594-1773).
56 Roma, Pontificium Collegium Germanicum et Ungaricum, rkp. Hist. 40: Liber, in quo scribuntur
Alumni Collegii Germanici et Ungarici, qui praemisso examine et approbatione aliquo initiantur ordine (1598-1713).
57 AAWr, II c 5 (Vita, mores et studia alumnorum fundatistarum 1731-1859); AAWr, II c 6 (Vita, mores
(z lat 20. XVII w.) w aktach archidiecezji praskiej, obecnie w Archiwum Narodowym w Pradze. Ich porównanie z zachowanym czystopisem wykazało zaskakująco dużo róż-nic, błędów (a może sprostowań?), głównie o charakterze ortograficznym, ale też zwy-czajnych pominięć – od imion (zwłaszcza przy podwójnych) do całych wpisów dotyczą-cych danej osoby. Możemy się jedynie domyślać, że podobnie mogło być i we Wrocławiu.
Wrocławskie księgi święceń
Będące podstawą niniejszego opracowania dwie księgi święceń zaczynające się na roku 1650 i 1795 to obecnie najstarsze spośród zachowanych wrocławskich ksiąg. O tym, że były niegdyś starsze dobitnie świadczy pierwszy tytuł naszej księgi (Continu-atio matriculae…), ale niezależnie od tego dysponujemy sporym materiałem pochodzą-cym z ksiąg recepcji nowych kanoników do kapituł śląskich (katedralnej wrocławskiej, kolegiackich w Głogowie i Nysie). Wpisywano do nich z reguły in extenso dokumenty potwierdzające prawe pochodzenie, ukończenie stosownych szkół, przyjęte święcenia itd. Co prawda owe świadectwa święceń (formata) wydawane były zazwyczaj duchow-nym bezpośrednio po święceniach, ale nas interesują bardziej wydawane po kilku lub kilkunastu latach duplikaty (w przypadku utraty oryginałów), gdy konieczne było się-gnięcie do odpowiednich rejestrów i odnotowanie tego faktu w wydanym dokumencie. Mamy stąd kilka wzmianek o przechowywanych w kancelarii stosownych rejestrach bi-skupów ordynariuszy dla święceń udzielanych przez biskupa Baltazara z Promnicy (1556, 155858) i Kaspra z Logau (1564, 1567, 157159) i dużo więcej, co prawda nieco późniejszych, wypisów z ksiąg biskupów sufraganów – świadectwa święceń cytują me-tryki ew. matrykuły święceń (matrica / matricula ordinatorum) biskupa Adama Weis-kopffa (1596-160460), Jerzego Schultza / Sculteti (1609-161361) i Marcina Kolsdorfa (1617-162462).
Księga święceń z lat 1650-1795 (II c 4)
Obie księgi święceń wykorzystane w niniejszym opracowaniu znajdują się w Ar-chiwum Archidiecezjalnym we Wrocławiu pośród ksiąg pochodzących z kancelarii bi-skupiej (lub przynajmniej tak zakwalifikowanych przez tworzącego Archiwum pod koniec XIX wieku ks. J. Jungnitza). Księga najstarsza obejmuje wpisy z lat 1650-1795. Jest to kodeks papierowy in folio (285 x 420mm) zawierający 626 stron z numeracją wprowadzoną wtórnie, najpewniej już po przejęciu do archiwum. Oprawa jest, jak się wydaje, oryginalna – deska obciągnięta skórą ze skromnymi tłoczeniami roślinnymi,
58 AAWr, III a 9, p. 44; AAWr, IV b 2, p. 155, 172v.
59 AAWr, III a 9, p. 50r, 66r; AAWr, Dokumenty parafii w Świdnicy, 25 IX 1574 Wrocław (poświadczenie
święceń z 1571 r.)
60 AAWr, IV b 3, p. 184rv, 209r-210r, 296v-297r; AAWr, IV d 1, p. 310v.
61 AAWr, III a 11, p. 134rv; AAWr, IV b 3, p. 296v-297r, 311v-312r, 338v, 378v-379v; AAWr, IV d 1,
p. 319v-320rv, 378v-379v.
bez napisów, ale z dwiema dobrze zachowanymi mosiężnymi klamrami do zapinania. Całość jest dobrze zachowana, nosi wprawdzie ślady intensywnego używania (stąd otarcia skórzanej okładki), ale bez większych uszkodzeń zarówno w oprawie jak i w bloku papieru.
Księga ma dość przejrzystą strukturę. Co prawda nie ma jednego tytułu, ale dzie-więć równoważnych – każdy z nich rozpoczyna jedną z dziewięciu podobnych choć nie-równych części, z których każda obejmuje wpisy czynności jednego sufragana. Różnice między poszczególnymi częściami – pomijając ich obszerność i liczbę święconych kle-ryków – są w zasadzie niewielkie. Zależnie od pisarza niektóre fragmenty spisane są wyraźną kaligraficzną italiką, inne dość niedbałą kursywą. Większość pisarzy dokładnie zapisywała imiona, nazwiska, pochodzenie i przynależność (np. zakonną) święconych, ale niektórzy najwyraźniej do swoich obowiązków podchodzili dużo swobodniej zapisu-jąc jedynie imiona i nazwiska, niekiedy pomijazapisu-jąc nawet te ostatnie (zwłaszcza w przy-padku zakonników). Większość tych różnic ma jednak trzeciorzędne znaczenie i spro-wadza się do kwestii redakcyjnych, np.: jeden pisarz chętniej używał klamr (gdy kilku kolejnych duchownych należało do jednego zakonu, opisywano ich w ten prosty sposób razem), inny wolał przy takiej okazji każdym kolejnym pisać ut supra. Pojawiają się też drobne różnice w zapisie not datacyjnych – niekiedy używano kalendarza rzymskiego, kiedy indziej liturgicznego, a często obu. Podobnie jest w przypadku zapisu miejsc świę-ceń (często pomijanego), kontekstu liturgicznego (infra missam, extra missam itd.). Za czasów biskupa J. B. Liescha noty te zapisywano czerwonym atramentem, potem zarzu-cono ten zwyczaj. Różnice te – zwłaszcza te drugorzędne – przyjąć trzeba w większości jako naturalne, trudno wszak oczekiwać niezmienności manier kancelaryjnych w źródle, które powstawało przez półtora wieku.
W okresie powstawania zapisów w naszej księdze święceń nie zdarzyło się, aby w diecezji wrocławskiej funkcjonował więcej niż jeden sufragan. Byli oni powoływani dopiero po śmierci poprzednika, a ponieważ procedura nie była łatwa i szybka (kandydat potrzebował papieskiego zatwierdzenia), mamy tego efekt w postaci kilku-, a niekiedy kilkunastomiesięcznych przerw w zapisach. Z drugiej strony księga zazwyczaj informu-je nas o śmierci swoich kolejnych właścicieli, niekiedy lakonicznie, a niekiedy w ob-szerniejszej elegii. Wszystkie te teksty drukujemy w załączniku na końcu tomu, wraz towarzyszącymi im czasem statystykami święceń i innych czynności pontyfikalnych, niekiedy dość drobiazgowymi choć niekoniecznie dokładnymi.
Część 1 (s. 1-47): Księga rozpoczyna się wpisami z roku 1650. Sufraganem wro-cławskim był wówczas (od roku 1625) Jan Baltazar Liesch de Hornau, biskup tytularny Nicopolis63. Możemy się domyślać, że w poprzedniej, zaginionej księdze zabrakło miej-sca i stąd założono nową z charakterystycznym Continuatio w tytule, które stanie się stałym elementem kolejnych tytułów:
Continuatio matriculae ordinatorum sive vera consignatio illorum, qui sub Reverendissimo et Amplissimo Praesule ac D[omi]no D[omi]no JOANNE BALTHASARE LIESCH DE
63 J. Jungnitz, Die Breslauer Weihbischöfe, Breslau 1914, s. 125-151; R. Samulski, Die Breslauer
HORNAU Episcopo Nicopolitano, ambarum Ecclesiarum Vratislaviensium Praeposito, et Suffraganeo, Sacrae C[aesare]ae Maiestatis, ac Ser[enissi]mi et Reuerendissimi Principis Poloniae et Sueciae Caroli Ferdinandi, Episcopi Vratislaviensis et Plocensis, in Silesia Ducis Oppolij ac Ratiboriae, Consiliario intimo, Camerae Praelato et eiusdem Episcopatus Vrati-slaviensis Administratore, Sacros Clericorum ordines continuate ab Anno Jubilaej M.DC.L suscepere.
(s. 1)
Biskup Liesch po raz ostatni święcił kleryków 12 czerwca 1661 r. a zmarł 13 wrze-śnia tegoż roku w Nysie i został pochowany w tamtejszym kościele św. Jakuba. Przez ostatnie 12 lat życia święcił w sumie 306 razy. Co do liczby wyświęconych kleryków pewne dane mamy także tylko dla tych ostatnich 12 lat, dla całego pontyfikatu zaufać musimy zestawieniu podanemu w księdze święceń zaraz po informacji o śmierci sufraga-na. Liesch udzielił zatem tonsury 588 osobom, wyświęcił 593 (1279) minorystów, 623 (1382) subdiakonów, 636 (1398) diakonów i 615 (1385) prezbiterów. Pobłogosławił też 12 opatów, chociaż w zachowanej księdze nie ma ani jednego zapisu tego typu.
Część 2 (s. 49-162): Po śmierci biskupa Liescha nowym sufraganem z tą samą stolicą tytularną ustanowiony został w czerwcu 1662 r. (ale konsekrowany dopiero na początku następnego roku) Karol Franciszek Neander von Petersheide, archidiakon wro-cławski i scholastyk przy kolegiacie św. Krzyża we Wrocławiu
Matricula ordinatorum sive genuina annotatio illorum, qui sub Reverendissimo et Illu-[strissi]mo D[omi]no CAROLO FRANCISCO NEANDER Dei et Apostolicae Sedis gra-tia Episcopo Nicopolitano, Suffraganeo et Archidiacono Vratislaviensi, ibidemque Colle-giatae Ecclesiae S. Crucis Scholastico Sacris Ordinibus continuate ab Anno M.DC.LXIII initiati sunt.
(s. 49)
W ciągu prawie 30 lat biskup Neander święcił kleryków 367 razy, pierwszy raz 9 III 1663, ostatni 12 X 1692. Udzielił w sumie tonsury 1482 osobom, wyświęcił 1498 minorystów, 1506 subdiakonów, 1477 diakonów, 1445 prezbiterów i 1 biskupa. Pobłogosławił 9 opatów. Zmarł 5 II 1693 r. w Nysie i pochowany został w tamtejszej kolegiacie św. Jakuba64.
Część 3 (s. 165-201). Kolejnym sufraganem i biskupem tytularnym Lacedaemo-nium mianowany został we wrześniu 1693 roku Jan Brunetti, kanonik wrocławski i głogowski:
Continuatio matriculae ordinatorum sive Consignatio illorum, qui sub reverendissi mo ac illustrissimo Domino Domino Joanne Brunetti Dei et Apostolicae Sedis Gratia episcopo Lacedaemoniensi, suffraganeo Vratislavienisi, ecclesiarum ibidem ac Glogoviae Majoris canonico, sacros ordines continuate ab anno M.DCXCIV. suscepere
(s. 165)
Biskup Brunetti zmarł 28 III 1703 w Nysie i pochowany został w katedrze wrocławskiej. W ciągu 9 lat święcił kleryków w sumie 45 razy: pierwszy raz 28 II 1694, ostatni raz 23 XII 1702 roku65. Udzielił w sumie tonsury 598 osobom,
64 J. Jungnitz, op. cit., s. 159-179; R. Samulski, op. cit., s. 93. 65 J. Jungnitz, op. cit., s. 181-191; R. Samulski, op. cit., s. 93.
wyświęcił 595 minorystów, 594 subdiakonów, 529 diakonów i 495 prezbiterów. Po-błogosławił też 5 opatów.
Część 4 (s. 207-221). Kolejny sufragan, Franciszek Engelbert Barbo, hrabia Wa-xenstein, baron Gutteneck, Pässberg i Zobelsberg, poza tym kanonik katedralny i świę-tokrzyski we Wrocławiu, ustanowiony został w 1704 roku biskupem tytularnym Dara:
Continuatio matriculae ordinationum sive vera consignatio illorum quibus Reverendissimo ac Illustrissimo Domino Domino Francisco Engelberto Barbo Dei & Apostolicae Sedis Gra-tia Episcopo Dariensi Sac. Rom. Imp. Comite de Waxenstein Barone in Gutteneck Pass et Zobelsberg Serenissimi & Reverendissimi Principis Francisci Ludovici Comitis Palatini Episcopi Wratislaviensis Suffraganeo Ecclesiarum ibidem Cathedralis & Collegiatae cano-nico sacros ordines continuate ab anno M. D C C. IV suscepere
(s. 207)
Biskup Barbo zmarł 25 XII 1706 r., po niecałych trzech latach od nominacji i pochowany został w katedrze wrocławskiej. W tym okresie święcił kleryków 31 razy, po raz pierwszy 8 III 1704, po raz ostatni 18 IX 1706 r.66 Udzielił w sumie tonsury 183 oso-bom, wyświęcił tyluż minorystów, 209 subdiakonów, 165 diakonów i 144 prezbiterów. Pobłogosławił jednego opata.
Część 5 (s. 229-257). Po śmierci biskupa Barbo diecezja wrocławska przez ponad dwa lata nie miała sufragana. Dopiero w 1708 roku nominację otrzymał Antoni Ignacy Müntzer, dziekan głogówecki, kanclerz i kanonik katedralny wrocławski. Elekt otrzy-mał sakrę w katedrze wrocławskiej 20 stycznia 1709 roku
Continuatio matriculae ordinatorum sive vera consignatio illorum, qui sub Reverendissimo & Illustrissimo Domino Domino Antonio Ignatio Müntzer, Dei & Apostolicae Sedis gratia Episcopo Madaurensi, Serenissimi & Reverendissimi Principis ac Domini Domini Francisci Ludovici, Comitis Palatini, Episcopi Wratislaviensis etc. etc. Suffraganeo ac Ecclesiae ibi-dem cathedralis praelato cancellario, sacros ordines continuate ab anno Domini MDCCIX susceperunt.
(s. 229)
A. I. Müntzer zmarł 11 stycznia 1714 i pochowany został w katedrze wrocław-skiej. W ciągu pięciu lat pontyfikatu święcił kleryków 65 razy, po raz pierwszy 2 II 1709, po raz ostatni 23 XII 1713.67 Udzielił tonsury 278 osobom, wyświęcił 275 minorystów, 304 subdiakonów, 250 diakonów i 240 prezbiterów. Pobłogosławił 2 opatów.
Część 6 (s. 261-415). Tym razem urząd sufragana nie wakował tak długo, już w czerwcu 1714 r. młody, zaledwie 33-letni kanonik katedralny Eliasz Daniel von Som-merfeld mianowany został biskupem tytularnym Leontopolis in Bithynia:
Continuatio matriculae ordinatorum sive vera consignatio illorum qui sub Reverendissimo & illustrissimo Domino Domino Elia Daniele de Sommerfeld Dei & Apostolicae Sedis gra-tia Episcopo Leontopolitano, Serenissimiet Reverendissimi Principis ac Domini Domini Francisci Ludovici Comitis Palatini, Episcopi Wratislaviensis etc. etc. Suffraganeo ac Ecc-lesiae ibidem Cathedralis Canonico, Sacros Ordines continuate ab Anno Domini M. D. CCXIIII susceperunt.
(s. 261)
66 J. Jungnitz, op. cit., s. 193-197; R. Samulski, op. cit., s. 93. 67 J. Jungnitz, op. cit., s. 197-200; R. Samulski, op. cit., s. 93.
Po 29 latach sprawowania urzędu biskup Sommerfeld zmarł 26 sierpnia 1742 roku i pochowany został w katedrze wrocławskiej. Od 8 IX 1714 do 19 V 1742 r. w sumie 249 razy święcił kleryków68. Udzielił tonsury 1955 osobom, wyświęcił 1951 minorystów, 2083 subdiakonów, 1895 diakonów i 1819 prezbiterów. Pobłogosławił też 28 opatów.
Część 7 (s. 421-482). W styczniu 1743 r. nowym sufraganem wrocławskim i bi-skupem tytularnym Cambysopolis mianowany został Franciszek Dominik hrabia Alme-sloe i baron Tappe, kustosz i kanonik katedralny:
Continuatio Matriculae Ordinatorum sive Vera Consignatio Illorum, qui sub Illustrissimo et Reverendissimo Domino Domino Francisco Dominico S.R.I. Comite de Allmeslöe L. B. de Tappe Dei et Apostolicae S. Sedis Gratia Episcopo Cambysopolitano Suffraganeo Wratisla-viensi Ecclesiae Cathedralis ad St. Joannem ibidem Praelato Custode et Canonico Capitula-ri sacros ordines continuate ab Anno MDCCXLIII suscepere.
(s. 421)
Biskup Almesloe sprawował swój urząd przez 17 lat, z czego 3 lata (1756-1759) spędził w pruskim więzieniu w Magdeburgu (co oznaczało, że w diecezji nikt nie udzie-lał święceń):
Per Triennium morati sumus Magdeburgi ideoque in Silesia hoc tempore nullae erant ordi-nationes
(s. 477)
Almesloe zmarł rok po opuszczeniu twierdzy 2 kwietnia 1760 r. i pochowany został w katedrze wrocławskiej. Święcił kleryków 129 razy (pierwszy raz 13 IV 1743, ostatni raz 22 III 1760) i udzielił w sumie tonsury 580 osobom, wyświęcił 596 minory-stów, 748 subdiakonów, 766 diakonów, 753 prezbiterów i 1 biskupa. Pobłogosławił też dwóch opatów69.
Część 8 (s. 485-554). Nowym sufraganem wrocławskim został Jan Maurycy von Strachwitz und Gross-Zauche, dziekan i kanonik katedralny i kolegiacki we Wro-cławiu, który otrzymał nominację w maju 1761 roku jako biskup tytularny Tiberias in Palestina:
Continuatio Matriculae Ordinatorum sive Vera Consignatio illorum, qui a Reverendissimo ac Illustrissimo Domino, Domino Joanno Mauritio de Strachwitz et Mega-Zauche Dei et Apostolicae S. Sedis Gratia Episcopo Tyberiadensi, Dioecesis Wratislaviensis Suffraganeo, et Vicario Apostolico, nec non Cathedralis Ecclesiae ad S. Joannem et Collegiatae ad S. Crucem Wratislaviae Praelato Decano, et Canonico Capitulari, sacros ordines continuate ab anno MDCCLXI susceper (s. 485)
Biskup Strachwitz zmarł 28 stycznia 1781 r., po 20 latach posługi biskupiej i zo-stał pochowany w katedrze wrocławskiej70. Kleryków święcił 170 razy, po raz pierwszy 21 V 1761 na Jasnej Górze, po raz ostatni 16 VI 1780. W sumie udzielił tonsury 718 oso-bom, wyświęcił 707 minorystów, 881 subdiakonów, 857 diakonów i 843 prezbiterów. O benedykcjach opackich księga święceń nie wspomina.
68 J. Jungnitz, op. cit., s. 200-221; R. Samulski, op. cit., s. 93. 69 J. Jungnitz, op. cit., s. 222-241; R. Samulski, op. cit., s. 93. 70 J. Jungnitz, op. cit., s. 242-265; R. Samulski, op. cit., s. 94.
Część 9 (s. 559-625). Ostatnim właścicielem księgi (II c 4) był Antoni Ferdynand von Rothkirch und Panthen, dziekan i kanonik katedralny i kolegiacki wrocławski, który w czerwcu 1781 r. otrzymał nominację na biskupa tytularnego Paphos, sufragana i wi-kariusza apostolskiego we Wrocławiu71:
Continuatio Matriculae Ordinatorum sive Vera Consignatio illorum, qui a Reverendissimo ac Illustrissimo Domino Domino Antonio Ferdinando de Rothkirch et Panthen Dei et Apo-stolicae S. Sedis Gratia Episcopo Paphensi, Dioecesis Wratislaviensis Suffraganeo et Vica-rio Apostolico, nec non Cathedralis Ecclesiae ad s. Joannem et Collegiatae ad S. Crucem Wratislaviae Praelato Decano et Canonico Capitulari, sacros ordines continuate ab anno MDCCLXXXI suscepere.
(s. 559)
Biskup Rothkirch po raz pierwszy święcił kleryków 21 sierpnia 1781 roku (dwa dni po przyjęciu sakry) i aż do ostatniego wpisu w księdze (21 marca 1795) święcił 94 razy. Wpisy kończą się na początku ostatniej karty, założono zatem nową księgę (II c 4a), o czym niżej.
Temu przejrzystemu podziałowi wymyka się kilka wpisów poświadczających święcenia udzielane we Wrocławiu (lub wrocławskim klerykom) przez obcych bisku-pów. Okoliczności tych święceń były różne, zapewne za każdym razem nieco inne. Je-dynie w przypadku arcybiskupa lwowskiego Jana Tarnowskiego (święcił jeden raz w maju 1657 r.) możemy się domyślać kurtuazyjnej propozycji sufragana wobec dostoj-nego gościa, zapewnie przejazdem bawiącego na Śląsku, ale już w przypadku sufragana gnieźnieńskiego Stefana Antoniego Mdzewskiego (marzec 1703) i biskupa przemyskie-go Jana Kazimierza Bokuma (marzec 1708 – styczeń 1709) sytuacja była zupełnie inna. Diecezja nie miała wówczas ani ordynariusza mogącego święcić (nie miał wyższych święceń, zresztą i tak nie rezydował na Śląsku) ani sufragana – w 1703 po śmierci J. Bru-nettiego, w 1708 po śmierci F.E. Barbo. Mdzewski i Bokum to dwaj wygnańcy z Rze-czypospolitej, choć każdy z innego politycznego obozu. Biskup Mdzewski był zdecydo-wanym przeciwnikiem króla polskiego Augusta II i z tego tytułu usunął się do Wrocławia i zamieszkał w dominikańskim klasztorze św. Wojciecha (sam też był dominikaninem). Biskup Bokum wręcz przeciwnie, to najbliższym stronnik króla Augusta, przebywał na wygnaniu z racji wojny północnej i czasowej detronizacji swego patrona – święcił zatem we Wrocławiu cztery razy a na koniec konsekrował nowego sufragana A.I. Müntzera i korzystając z końca wojny wrócił do Polski72.
Nieco inny charakter mają wpisy dotyczące święceń udzielanych w 1781 roku przez sufragana poznańskiego Ludwika de Mathy (s. 555-558). O ile w poprzednich przypadkach mieliśmy do czynienia ze święceniami udzielanymi przez obcych bisku-pów na terenie diecezji wrocławskiej, o tyle tutaj chodzi o biskupa rezydującego w Po-znaniu i tam udzielającego święceń – siedem razy od marca do lipca. Dopiero w sierpniu biskup de Mathy przeniósł się do Wrocławia, udzielił sakry nowemu sufraganowi wro-cławskiemu Rothkirchowi, trzy dni później wyświęcił jeszcze sporą grupę kleryków
71 J. Jungnitz, op. cit., s. 265-298; R. Samulski, op. cit., s. 94 72 J. Kwolek, Jan Kazimierz Bokum de Alten, PSB, t. 2, 1936, s. 247.
