Józef Krukowski
Motyw rekursu administracyjnego do drugiej sekcji Sygnatury Apostolskiej
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 17/3-4, 131-140
1974
Praw o kanoniczne 17 (1974) n r 3—4
KS. JÓZEF KRUKOWSKI
MOTYW REKURSU ADMINISTRACYJNEGO DO DRUGIEJ SESJI SYGNATURY APOSTOLSKIEJ
T r e ś ć : Wstęp. — I. Opinie autorów na tem at znaczenia zwrotu
„quoties — violasse” w art. 106 REU. — II. Znaczenie odpowiedzi P a pieskiej Komisji ds. interpretacji dekretów Soboru W atykańskiego II z 11 I 1971 r. 1. Znaczenie form alne, 2. Znaczenie merytoryczne. — III. Wnioski.
Wstęp
W k o n s ty tu c ji R e g im in i E cclesiae U n iversa e (w dalszym ciągu cy to w a n e j ja k o REU) z d n ia 15 V III 1967 r. p ap ie ż P a w e ł V I u s ta no w ił d ru g ą se k c ję p rz y N ajw y ższy m T ry b u n a le S y g n a tu ry A po
sto lsk iej, k tó re j p o w ie rz y ł k o m p e te n c je do ro z p a try w a n ia sp o ró w w y n ik ły c h n a tle d ziałaln o ści k o ścieln ej w ła d z y a d m in is tra c y jn e j h Is to tn ą now ość w te j m a te rii sta n o w i w p ro w a d z e n ie sąd o w ej k o n tro li k o śc ieln y ch a k tó w a d m in istra c y jn y c h . Do te j p o ry bow iem w szelkie sp o ry , ja k ie w y n ik ły m ięd zy je d n o stk ą a o rg an am i k o ś
cieln ej w ła d z y a d m in istra c y jn e j, m o g ły b y ć ro z p a try w a n e w y łącz
n ie przez h ie ra rc h ic z n ie w yższe o rg a n y te jż e w ład zy a d m in is tra c y j
n e j 2. J e d n a k ż e ta k i sy ste m k o n tro li n ie g w a ra n to w a ł w d o sta te c z n y m sto p n iu b e zstro n n o ści decyzji, a ty m sa m y m nie z a p ew n iał n a le ż y te j o c h ro n y u p ra w n ie ń je d n o stk i. D ziałaln o ść d ru g ie j se k c ji S y g n a tu ry A p o sto lsk iej p rz y n a jm n ie j w p e w n y m sto p n iu m a sp e ł
nić te p o stu la ty . N a to m ia st w p ro je k c ie p ro c e d u ry a d m in is tra c y j
n ej (De p ro c e d u ra a d m in istra tiv a ) p rz e w id u je się d alszy rozw ój p ra w a n a ty m o d c in k u 3.
P o sta n o w ie n ie k o n s ty tu c ji R EU w te j m a te rii m a n a stę p u ją c e b rzm ien ie:
A rt. Iz6: „ D ru g a S e k c ja S y g n a tu ry A p o sto lsk iej r o z p a tru je sp o ry 1 AAS, 59 (1967) 921 n.
2 Kan. 1601 KPK.
3 Communicationes, 4 (1972) 35—38.
132 Ks. J. Krukow ski [2]
p o w sta łe w w y n ik u a k tu a d m in is tra c y jn e j w ła d zy k o ścieln ej, w n ie sione do n iej w d ro d ze ap e la c ji, czyli r e k u r s u p rzeciw d ecy zji k o m p e te n tn e j d y k a ste rii, ile k ro ć s tw ie rd z a się, że sam a k t n a ru s z y ł j a k ie ś p raw o . W ty c h p rz y p a d k a c h tr y b u n a ł d e c y d u je ta k o p rz y ję c iu re k u rs u , ja k i o n ie le g a ln o śc i a k tu ” 4.
P ra w ie dosłow ne p o w tó rzen ie teg o te k s tu z a w a rte je s t w a r t. 96 N o rm sp e c ja ln y c h S y g n a tu r y A p o sto lsk ie j, a p ro b o w a n y c h przez p a pieża n a o k res p ró b n y 23 I I I 1968 r., a o p u b lik o w a n y c h pism em p ro p re fe k ta S y g n a tu ry 25 III 1968 r . 5
P o w y ższy te k s t a rt. 106 sp o tk a ł się z w ie lk im z ain te re so w an ie m ze s tro n y k a n o n istó w 6. N a jego tle poru szo n o sz ereg n o w y ch za g ad n ień , k tó re p rz e d te m w p ra w ie k a n o n ic z n y m n ie b y ły ro z p a try w a n e , a w tek śc ie k o n s ty tu c ji n ie zo sta ły dość jasn o i p re c y z y jn ie s fo r
m u ło w an e . W szczególności dość z a w iła o k azała się d y sk u sja n a te m a t m o ty w u , czyli p o d sta w y z a sk a rż e n ia a k tó w a d m in is tra c y j
n y c h w d ro d ze r e k u r s u do d ru g ie j se k c ji S y g n a tu ry A p o sto lsk iej.
P ro b le m te n je s t b a rd z o doniosły, g d y ż idzie w n im o to, ja k sze
ro k i z a k re s d ziałaln o śc i w ła d z y a d m in is tra c y jn e j p o d leg a k o n tro li sąd o w ej. W c e lu ro z w ią z a n ia tego p ro b le m u k a n o n iśc i k o m e n tu ją n a s tę p u ją c y z w ro t z a w a rty w a r t. 106 REU: „q u o ties c o n te n d a tu r a c tu m ip su m leg em a liq u a m v io la sse ” (ilekroć s tw ie rd z a się, że sa m a k t n a ru s z y ł ja k ie ś p raw o ). W n in ie jsz y m a r ty k u le zo stan ie p rz e d sta w io n y d o ty ch czaso w y p rz e b ie g d y s k u s ji n a d jego ro z strz y gnięciem .
I. Opinie autorów na tem at znaczenia zwrotu „quoties — violasse”
w art. 106 REU
W e w spółczesnym p ra w ie a d m in is tra c y jn y m p a ń stw zachodnich (w szczególności w ło sk im i fra n c u sk im ) p rz y jm u je się, iż n ie le g a l
ność a k tó w a d m in is tra c y jn y c h m oże b yć zask a rż o n a do try b u n a łu a d m in istra c y jn e g o z trz e c h przy czy n . P rz y c z y n y te są n a s tę p u ją -
4 AAS, 59 (1967) 921: „Per alteram sectionem Signatura A postołka contentiones dirim it ex actu potestatis adm inistrativae ecclesiasticae, et ad eam, ob interpositam appellationem seu recursum adversus decisio
nem competentis Dicasterii, delatas, quoties contendatur actum ipsum legem aliquam violasse. In his casibus videt sive de admissione recu r
sus sive de illegitim itate actus im pugnati”.
5 Normae speciales in Suprem o Tribunali Signaturae Apostolicae ad experim entum servendae post C onstitutionem Apostolicam Pauli V I R e
gim ini Ecclesiae Universae, Typis Polyglottis Vaticanis 1968.
6 Por. A. R a n a u d o, II contenzioso am m inistrativo canonico, Moni
tor Ecclesiasticus, 93 (1968) 545—566; Gli atti am m inistrativi canonici, tamże, 701—727; G. P i n n a , Riform a della Curia Romana, Typis Poly-
[3] Rekurs adm inistracyjny 133
ce: 1. n ie k o m p e te n c ja , czyli n a ru sz e n ie n o rm o k re śla ją c y c h k o m p e te n c je o rg a n ó w w ła d z y a d m in is tra c y jn e j; 2. n ad u ży cie w ładzy, czyli n a ru sz e n ie n o rm o k re śla ją c y c h c e l w y d a n ia d a n e j k a te g o rii a k tó w ; 3. n a ru sz e n ie p ra w a , czyli n a ru sz e n ie w sze lk ich in n y c h n o rm p ra w n y c h 7. P rz y s tę p u ją c do u s ta le n ia m o ty w u zask arżaln o ści a k tó w a d m in is tra c y jn y c h w dro d ze r e k u r s u d o d ru g ie j se k c ji S y g n a t u r y A p o sto lsk iej a u to rz y w zięli w ięc pod ro z w a g ę p y ta n ie : czy w tek śc ie a rt. 106 REU: „q u o ties — v io la sse ” z a w a rte są w szy stk ie trz y w yżej w y m ien io n e p rz y c z y n y n ieleg aln o ści, czy ty lk o je d e n z nich. O p in ie ich w te j sp ra w ie nie są zgodne.
N a jszerszy z a k re s m o ty w u r e k u r s u do d ru g ie j sek cji S y g n a t u r y A p o sto lsk iej p rz y jm u ją A. R a n a u d o 8 i G. L o b in a 9. Z d an iem R a n a u d o p ra w o d a w c a k o ścieln y w a rt. 106 R E U zezw ala n a w szelki r e k u r s z m o ty w u n ieleg aln o ści za rz ą d za n ia a d m in istra c y jn e g o , a w y łącza je d y n ie r e k u r s z m o ty w ó w m e ry to ry c z n y c h (tj. doty czący ch p o trz eb y , stosow ności lu b konieczności sam ego zarządzenia). A za
te m r e k u r s do d ru g ie j sek cji m ożna w n ieść n a p o d staw ie k a żd ej z trz e c h w y m ie n io n y c h w yżej p rz y c z y n n ie le g a ln o ś c i10. D o p rz y ję cia te j o p in ii p rz y c h y la się ró w n ie ż L o b in a. U w aża o n że słow a a rt. 106 m ożna in te rp re to w a ć w sensie z a w ężający m i ro zszerza
jący m ; n ale ż y je d n a k p rz y ją ć d ru g i z ty c h d w u ro d z a jó w in te r p r e ta c ji 1:1. P o n a d to a u to rz y ci p rz y jm u ją dość szero k ie ro zu m ien ie p r a w a (lex), k tó r e m oże b yć n aru sz o n e p rz e z a k t a d m in istra c y jn y . Ic h zd a n iem w y ra z lex oznacza t u w szelk ą n o rm ę p ra w n ą , tzn. zaró w n o n o rm ę z a w a rtą w p rz e p isa c h p ra w a k an o n icz n eg o (pow szechnego lu b p a rty k u la rn e g o ), ja k ró w n ież n o rm ę p r a w a n a tu ra ln e g o , zw y czajow ego o ra z p ra w a słusznie n a b y te (iu ra q u aesita) 12.
In n i a u to rz y u w a ż a ją , że m o ty w teg o r e k u r s u n a leży b ra ć
glottis Vaticanis 1967, s. 13—14; G. L o b i n a , La competenza del Supre
m o Tribunale della Segnatura Apostolica con particolare riferim ento alia „sectio altera” e alla problematica rispettiva, Roma 1971; P. M o n e t a , L ’illegitim ita dei provvedim ento am m inistrativo canonico, Ephe
merides Iuris Canonici, 28 1972) n. 3—4, s. 183—221.
7 M. S. G i a η n i n i, La giustizia am m inistrativa, Roma 1963, s. 134—
—144 i 165—172; G. V e d e l , Droit adm inistratif, Paris 1959, s. 382 n.
8 II contenzioso am m inistrativo, s. 556 n.; Gli atti am m inistrativi, s. 718—722.
9 La competenza del Supremo Tribunale, s. 100.
10 R a n a u d o, II contenzioso am m inistrativo, s. 556: „II ricorso alla seconda Sezione della Segnatura Ap., è ammesso solo per motivi di legi- tim ità, esclusi assolutam ente i m otivi di m erito ... motivi di legitim ita é orm ai da tu tti riconosciutte: 1. l ’incompetenza, 2. la violazione di legge, 3. l’eccessi di potere...”.
“ L o b i n a , dz. cyt., s. 97—100.
“ R a n a u d o , II contenzioso., s. 555; L o b i n a , dz. cyt., s. 99.
134 Ks. J. K rukow ski [4]
w w ęższym zak resie. L. L. M cR eavy tw ie rd z i, iż n ieleg aln o ść a k tu a d m in istra c y jn e g o w ty m w y p a d k u zachodzi ty lk o z pow odu n a d u życia w ła d z y 13. N ie p o d aje on je d n a k żadnego u z a sa d n ie n ia sw ego zd an ia. N a to m ia st G. P in n a u , Ch. L e fe b v re 15 i I. G o rd o n 16 w y r a ż a ją o p in ię, iż r e k u r s do d ru g ie j se k c ji S y g n a tu ry m oże b yć w n ie sio n y ty lk o z ty tu łu n a ru sz e n ia p ra w a (violatio legis), tj. jed n eg o z trz e c h m o żliw y ch pow odów n ie leg aln o ści a k tu a d m in is tra c y jn e go. P in n a , k tó r y b y ł s e k re ta rz e m k o m isji p rz y g o to w u ją c e j r e f o r m ę K u rii R zy m sk iej, a obecnie je s t s e k re ta rz e m S y g n a tu ry A p o sto l
sk iej, stw ie rd z ił, iż p ra w o d a w c a k o ście ln y d o p u ścił w d ro d ze e k s
p e ry m e n tu m ożliw ość za strz e że n ia a k tó w a d m in is tra c y jn y c h ty lk o z je d n eg o m o ty w u , tj. „ g d y zd a rz y się, iż a k t w ład zy a d m in is tra cy jn e j n a ru sz y ł ja k ie ś p ra w o ” . Z aznaczył o n p rz y tym , że p ra w o d a w c a k o ście ln y nie ch ciał zezw olić n a r e k u r s do d ru g ie j se k c ji z in n y c h m o ty w ó w nielegalności, ja k n a to z e zw alają p ra w o d a w c y n ie k tó ry c h p a ń stw , np. W łoch 17. W y pow iedź tego a u to ra m a szcze
g ó ln y w a lo r, g dyż w y ra ż a in te n c ję re d a k to ró w k o n s ty tu c ji REU.
T ę sa m ą op in ię podziela G ordon. U z a sa d n a iją c ją, p o w o łu je się on n a te k s t k o n s ty tu c ji R EU i N o rm sp e c ja ln y c h S y g n a tu ry A p o sto l
sk ie j. N a jp ie rw p rz y z n aje, że słow o ille g itim ita s o b e jm u je te trz y m o ty w y , k tó re w y m ie n ia R an au d o . Z au w a ża je d n a k , iż słow a te g o k o n s ty tu c ja uży w a p rz y o k re śla n iu d ecy z ji (orzeczenia), ja k ie m oże w y d a ć S y g n a tu ra co do p rz y ję c ia re k u rs u . N a to m ia st n a o k re śle n ie m o ty w u r e k u r s u k o n s ty tu c ja p o słu g u je się in n y m te k ste m : „ q u o tie s — v io lasse”. N ie m ożna w ięc ro zszerzać m o ty w u r e k u r s u n a w sz y stk ie ra c je n ieleg aln o śc i a k tu , ale pojm o w ać go ściśle w ed łu g b rz m ie n ia k o n sty tu c ji. A zatem m o ty w n ieleg aln o ści w ty m w y p a d k u je s t ty lk o jed en , tj. n a ru sz e n ie p ra w a przez a k t a d m in is tra cy jn y . S ta n o w isk o to p o tw ie rd z a ją n o rm y sp ecja ln e. J e s t w n ich b o w iem m o w a w y łą czn ie o „ n a ru sz e n iu p ra w a ” ja k o m o ty w ie r e k u r s u (art. 96, n. 1; 106, n. 3), bez żad n ej w zm ian k i o pozo stały ch d w ó ch ra c ja c h n ieleg aln o ści a k tu 18.
N ależy zatem stw ierd zić, iż p ra w o d a w c a k o ścieln y n ie w y ra z ił ja sn o sw ej m y śli co do tego, ja k i je s t za k re s n ieleg aln o ści a k tu a d m in is tra c y jn e g o p o d leg ają ceg o z a sk a rż e n iu do d ru g ie j sek cji S y g
13 L. L. M c R e a v y , The Reorganisation of The Roman Curia, The Clargy Review, 63 (1968) 311.
14 Riform a della Curia Romana, s. 13.
15 L ’annee canonique, 13 (1969) 174.
13 Norma speciales Suprem i Tribunali Signaturae Apostolicae, P erio
dica, 59 (1970) 104 n.
17 P i n n a , dz. cyt., s. 13.
18 I. G o r d o n , dz. cyt., s. 105.
Rekurs adm inistracyjny 135
n a tu r y A p o sto lsk iej. D lateg o te ż je d n i a u to rz y u w a ż a ją , że w y ra żen ie „ v io la tio leg is’” oznacza w szelk ie n a ru sz e n ie p ra w a p rze z o r g a n w ła d z y a d m in is tra c y jn e j, w y d a ją c y a k t a d m in istra c y jn y . S to s u ją w ięc in te r p r e ta c ję ro zszerzającą. In n i zaś u w a ż a ją , iż w y ra ż e n ie to oznacza ty lk o je d n ą z p rz y c z y n n iele g aln o ści a k tu a d m i
n istra c y jn e g o . S to su ją w ięc in te rp re ta c ję z w ęż ającą zak res m o ty w u n ielegalności.
II. Znaczenie odpowiedzi Papieskiej Komisji ds. In terp retacji Dekretów Soboru W atykańskiego II z 11 I 1971 r.
Rozbieżności, ja k ie w y stą p iły w p o g ląd ach co do znaczenia a rt.
106 REU, w sk a z u ją , iż w ola p ra w o d a w c y nie zo stała w nim w y r a ż o n a w sposób jed noznaczny. Z ro z u m iały je s t w ięc fa k t, iż K o n g re g a c ja do S p ra w D u c h o w ień stw a — k tó re j a k ty a d m in istra c y jn e częściej niż in n y c h d y k a s te rii K u rii R zy m sk iej są z a sk a rżan e do d ru g ie j se k c ji S y g n a tu ry A postolskiej — p rze d ło ży ła P a p ie sk ie j K o
m is ji ds. I n te r p r e ta c ji D ek retó w S o b o ru W a ty k a jśk ie g o II aż c z te ry w ą tp liw o śc i do w y ja śn ie n ia . R o zstrzy g n ięcie k o m isji in te r p r e ta c y j
n e j, w y d a n e 11 I 1971 r. na p y ta n ie d o tyczące m o ty w u z a sk a rż al- ności a k tu a d m in istra c y jn e g o m a n a s tę p u ją c e b rzm ien ie:
N. 3 — P y ta n ie : „Co n ale ży rozum ieć p rzez z w ro t „q u o ties con
te n d a tu r ac tu m ip su m legem a liq u a m v io lasse”, k tó r y w y stę p u je w a rt. 106 R E U ”.
O dpow iedź: „P rzez n aru sz e n ie p ra w a (violatio legis) ro zu m ie się b łą d p ra w n y p o p ełn io n y bądź w p o stęp o w an iu , ja k ie n ależy zacho
w ać, bąd ź w zarzą d zen iu , k tó re n ale ż y w y d a ć ” 19.
O d p o w ied ź ta zo stała ap ro b o w a n a p rzez p a p ie ż a i o p u b lik o w a n a w o rg a n ie o fic ja ln y m S to licy A p o sto lsk ie j.
1. Z na czen ie fo rm a ln e
P rz e d e w szy stk im trz e b a ustalić, ja k i je s t w a lo r p ra w n y p rz y to czonej w y żej w yp o w ied zi P a p ie sk ie j K o m isji ds. In te rp re ta c ji D e k re tó w S o b o ru W aty k a ń sk ie g o II d o ty czącej te k s tu a rt. 106 REU.
N ależy stw ierd zić, że k o m isji tej P a w e ł V I m o tu p ro p rio F inis C oncilio w y d a n y m 3 I 1966 r. p o w ierzy ł k o m p e te n c je w y ja śn ia n ia w ą tp liw o śc i d o ty czący ch znaczenia u c h w a ł S o b o ru W aty k ań sk ieg o
19 AAS, 63 (1971) 330: „D. Quid intelligendum sit per „quoties con
ten d atu r actum ipsum legem aliquam violasse”, de quo in n. 106 Consti
tutionis Apostolicae Regimini Ecclesiae Universae”. „R. Pro violatione legis intelligi errorem iuris sive in procedendo sive in decernendo”.
136 Ks. J. K rukow ski [61
I I 20. P o n ad to , ja k w y n ik a z lis tu S e k re ta rz a S ta n u , k a rd . H. I. C i- co g n an i z 14 IV 1969 r., k o m p e te n c je te j k o m isji zo stały ro z c ią g n ię te ró w n ie ż na in te r p r e ta c ję d o k u m e n tó w w y d a w a n y c h przez S to licę A p o sto lsk ą w celu re a liz a c ji u c h w a ł so b o ro w y c h 21. O dpow iedzi te j k o m isji m a ją w ięc c h a r a k te r in te r p r e ta c ji u rzęd o w ej, czyli a u te n ty czn ej. Ja k k o lw ie k zaś k o n s ty tu c ja R E U nie m oże by ć n a zw an a p o stan o w ien ie m < w y k o n aw czy m u c h w a ł soborow ych, to je d n a k r e o rg a n iz a c ja K u rii R zym skiej zo stała p rz e p ro w a d zo n a p rzez p ap ieża w celu s p e łn ie n ia p ro p o zy cji w y su n ię ty c h n a soborze. Z ostało to w y ra ź n ie zaznaczone w e w stęp ie do te j k o n s ty tu c ji 22. N ależy z t e go w y w n io sk o w ać, iż k o m p e te n c je te j k o m isji o b e jm u ją ró w n ie ż in te r p r e ta c ję te k s tu k o n s ty tu c ji REU. K o m isja ta m oże w ięc w y d ać zaró w n o in te r p r e ta c ję ro zszerzającą, ja k i z w ężającą sens w y ra ż e ń z a w a rty c h w k o n sty tu c ji; n ie m oże je d n a k u z u p e łn ia ć lu k , a n i te ż w y d a w a ć now ego p ra w a . N ie w szy stk ie za tem w ątp liw o ści, ja k ie p o w sta ły p rz y sto so w a n iu n o rm z a w a rty c h w k o n s ty tu c ji REU , m o g ą b yć ro z strz y g n ię te przez k o m isję i n te r p r e ta c y jn ą 23. N ie u le g a zaś żad n ej w ątp liw o ści, iż w g ra n ic a c h je j k o m p e te n c ji leży w y ja śn ie n ie se n su w y ra ż e n ia „ q u o ties-v io lasse” za w a rte g o w a rt.
106 REU.
2. Z n a czen ie m e r y to r y c z n e
W ypow iedzi a u to ró w n a te m a t, ja k ie je s t m e ry to ry c z n e znacze
n ie pow yższego ro z strz y g n ię c ia k o m isji in te rp re ta c y jn e j, pod p e w n y m w zg lęd em są zgodne, a pod p ew n y m w zg lęd em ró żn ią się m ię dzy sobą.
A. R an au d o , P. M o n eta i V. C a rb o n e — b io rą c pod u w a g ę p ie rw szą część te j w ypow iedzi — zgodnie s tw ie rd z a ją , że k o m isja u z n a ła b łą d p ra w n y (e rro r iu ris) za je d y n e k r y te riu m n ieleg aln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o 24. B łąd te n p o jm u ją o n i b ard zo szeroko. R a n a u do u w aża, że w y pow iedź ta n ie w nosi niczego now ego do d o ty c h czasow ego ro z u m ie n ia w y ra z u v io la tio legis. Jeg o zd an iem n ie le
20 A AS, 59 (1966) 38—39.
21 Inform ację o tym liście podaje V. C a r b o n e , pełniący stanowisko dyrektora archiw um Soboru W atykańskiego II, w art. De competentia Sectionis alterae S. Signaturae Ap. Tribunalis, Monitor Ecclesiasticus, 47 1972) 328.
22 AAS, 59 1967) 887 — Christus Dominus, n. 9.
23 C a r b o n e , art. cyt., s. 329.
24 R a n a u d o , B revi note sui giudizio degli atti am m inistrativi, Apo
llinaris, 44 (1971) 408; M o n e t a , L ’illegitim ita del provvedim ento am - m inistrativo canonico, Ephemerides Iuris Canonici, 28 (1972) 217—219;
C a r b o n e , art. cyt., s. 333.
R ekurs adm inistracyjny 137
g aln o ść a k tu a d m in istra c y jn e g o zaw sze sp ro w a d z a się do b łę d u p r a w n e g o 25. P rz y z n a je on, że g d y b y te rm in e r r o r iu ris pojm o w ać w sen sie dosłow nym , trz e b a b y u zn ać zaw ężenie z a sk arżaln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o do jed n eg o ty lk o ro d z a ju b łę d u , w y k lu czy ć w ięc b łą d fak ty czn y . J e d n a k ż e u w aża on, że te r m in e r r o r iu ris n ie zo
s ta ł tu u ż y ty w sen sie p rz e c iw sta w n y m d o e r r o r fac ti. R an a u d o tw ie rd z i, że b łą d p ra w n y w e ry fik u je się p ra w ie w k a żd y m w y p a d k u b łę d u fak ty czn eg o , tj. w k a ż d y m w y p a d k u w y d a n ia a k tu a d m in i
s tra c y jn e g o w s k u te k b łęd n e j oceny sy tu a c ji fa k ty c z n e j, k tó re j za
istn ie n ie je st w y m a g a n e przez p ra w o jak o p rz e s ła n k a w y d a n ia a k tu . B łęd n e zaś ro zp o zn a n ie s y tu a c ji k o n k re tn e j pociąg a zastosow anie niew łaściw ej d y sp o zy c ji n o rm y p ra w n e j 26. P o d o b n ie ro z u m u je M o
neta. T e rm in e r r o r iu ris — jego zd an iem — n a le ż y in te rp re to w a ć w p ra w ie a d m in is tra c y jn y m inaczej an iże li w p ra w ie cy w iln y m (w o d n ie sie n iu do czynności p ra w n e j) 27. A z ate m b łą d n a leży t u p ojm o w ać ja k o niezgodność z p raw em , czyli o d stęp stw o o rg a n u a d m in is tra c y jn e g o w y d a ją c e g o a k t od n o rm y p ra w n e j, o k re śla ją c ej jego w y d an ie , bez w n ik a n ia w to, czy o r g a n w ła d z y d z ia ła ł z św ia dom ą w olą n a ru sz e n ia p ra w a , czy n ie .28
Z w ra c a ją c u w ag ę n a d ru g ą część odpow iedzi k o m isji in te r p r e ta cy jn ej (sive in p rocedendo, sive in d ecern en d o ), w szyscy w y żej w y m ie n ie n i k o m e n ta to rz y tw ie rd z ą , że b łą d b ę d ą c y p rzy czy n ą n ie leg aln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o , m oże w y stą p ić w p o d w ó jn ej po
staci: b ąd ź ja k o b łą d p ro c e d u ra ln y , czyli p o w sta ły w s k u te k n ieza
c h o w a n ia p rzep isó w p o stęp o w an ia ad m in istra c y jn e g o , bąd ź w s k u te k n ie z ach o w an ia p ra w a m a te ria ln e g o , czy li w y d a n ia d ecyzji n ie zgodnej z d y sp o zy c ją n o rm y p ra w n e j, w y z n aczające j obow iązki i u p ra w n ie n ia a d re s a ta 29. R a n au d o i M o n eta u w a ż a ją , że pod ty m i dw om a p o sta c ia m i b łę d u p ra w n e g o m ogą w y stę p o w ać w szy stk ie ro d zaje n ie leg a ln o ści a k tu a d m in is tra c y jn e g o 30. W zak res błędu, ja k i m oże b y ć p o p ełn io n y w sk u te k n ie z ach o w an ia p rzep isó w p ro c e d u ra ln y c h , w chodzi — zd aniem R a n a u d o — b r a k k o m p e te n c ji 31.
25 R a n a u d o , Brevi note, s. 420.
26 T a m ż-e, s. 420.
27 M o n e t a , art. cyt., s. 218—220.
28 T a m ż e, s. 220—221.
29 R a n a u d o , art. cyt., s. 420; Μ о n u t a, art. cyt., s. 217—218;
C a r b o n e , art. cyt., s. 333.
30 M o n e t a art. cyt., s. 218: „Nessuna difficolta puo sorgere nei confronti dell’ultim a p arte del responso — „sive in procedendo sive in decernendo” (...) E non v’e dubbio che sotto questi aspetti di possono agevolmente ricom prendere tu tte quelle più particolari forme di illé
gitim ité (...)”; R a n a u d o , art. cyt., s. 420.
31 R a n a u d o , art. cyt., s. 420.
138 Ks. J. K rukow ski [8]
V. C a rb o n e w sposób b a rd z o o stro żn y stw ie rd z a , iż ró w n ież n ie k o m p e te n c ja i n ad u ży cie w ła d z y m o g ą być m o ty w em re k u rs u do d ru g ie j sek cji, jeżeli n a ru sz e n ie p ra w a przez o rg a n a d m in istra c y jn y sp ro w a d z a się do b łę d u p r a w n e g o 32.
P o zo staje jeszcze p y ta n ie : ja k szeroko n a le ż y ro zu m ieć praw o , k tó r e m oże być p rz e d m io te m b łęd u ; czy k o m isja in te r p re ta c y jn a z a ję ła ja k ie ś stan o w isk o w te j sp ra w ie ? W ypow iedzi a u to ró w na te n te m a t są podzielone.
R a n a u d o p o d trz y m u je sw o ją opinię, iż w śró d norm , k tó ry c h n a ru sz e n ie m oże by ć m o ty w e m z a sk a rż en ia a k tu a d m in is tra c y jn e go, z n a jd u ją się n ie ty lk o n o rm y z a w a rte w p rz e p isa c h p ra w a k a nonicznego, ale ró w n ież n o rm y p ra w a n a tu ra ln e g o (zw łaszcza gdy id z ie o m o ty w n a d u ż y c ia w ładzy) i p r a w a słu szn ie n a b y te (um o
wy) 33. M o n eta p o d ziela tę opinię, s ta r a ją c się znaleźć jej u zasad n ie n ie w w ypow iedzi k o m isji in te rp r e ta c y jn e j. Jeg o zd a n iem u ży
cie p rzez k o m isję w y ra z u iu s w m iejsce lex , w y stę p u ją c e g o w a rt.
106 REU, w sk azu je , iż k o m isja ta c h c ia ła d a ć d w a doniosłe u ściśle
n ia d o ty czące p o w sta n ia n ieleg aln o ści a k tu ad m in istra c y jn e g o . Z je d n e j s tro n y c h c ia ła o n a stw ierd zić, że je d y n ą n o rm ą, k tó re j n a ru sz e n ie je s t p rzy c z y n ą zask arż en ia, je s t n o rm a p ra w n a w e w ła ściw y m zn aczeniu, a w y k lu czy ć w szelk ie re g u ły in n e j n a tu r y (dusz
p a ste rsk ie , tech n iczn e, d o b rej ro b o ty itp.). Z d ru g ie j s tro n y — te n p u n k t w id ze n ia m a jeszcze d o n io ślejsze znaczenie — k o m isja ch cia
ła w skazać, iż e r r o r iu ris oznacza n a ru sz e n ie jak ie g o k o lw ie k ty p u n o rm y p ra w n e j, a n ie ty lk o u sta w y ( le x ) 34.
N a to m ia st C a rb o n e u w aża, iż zaró w n o w k o n s ty tu c ji REU, ja k i w odpow iedzi k o m isji in te rp re ta c y jn e j, nie m a o k re śle n ia ro d z a ju n o rm y p ra w n e j, k tó re j n a ru sz e n ie sta n o w i p rzy cz y n ę w n iesien ia r e k u r s u do d ru g ie j sek c ji S y g n a tu ry A p o sto lsk iej. N ie je st tu pow ie
dziane, czy m a to b yć n o rm a p ra w a ty lk o kanonicznego, czy ró w n ież p ra w a n a tu ra ln e g o i p ra w słu sz n ie n a b y ty c h 35. Z naczy to, że n a d a l p o d trz y m u je on w ątp liw o ść w te j sp ra w ie .
52 C a r b o n e , art. cyt., s. 333: „Incom petentia et excessus seu abu
sus potestatis haberi possunt uti m otiva recursus, si per ipsa organum adm inistrativum , adversus cuius actum recursus instituitur, legem vio
laverit, inciderit nempe in errorem iu ris”.
33 R a n a u d o , art. cyt., s. 419—420.
34 M o n e t a , art. cyt., s. 221.
35 C a r b o n e , art. cyt., s. 333: „In constitutione apostolica REU non d eterm inatur qualis violatio legis re q u ira tu r u t actus competentis Dica- sterii im pugnari possit, scilicet legis canonicae tantum , an etiam legis naturalis et iuris quaesiti; ne commissionis responsum hanc quastio- nem in greditur”.
Ï9 ] Rekurs adm inistracyjny 139 III. Wnioski
Z p rze d sta w io n e g o w yżej p rz e b ie g u d y sk u sji do ty czącej m o ty w u z a sk a rż aln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o do d ru g ie j sek cji S y g n a tu ry A p o sto lsk ie j n a s u w a ją się p e w n e w nioski.
P rz e d e w szy stk im n ależy stw ierd zić, że n iejasn o ść te k s tu „ q u o tie s — v io lasse” a rt. 106 REU s ta ła się ź ró d łem dość zaw iłej k o n tro w e rs ji. Z a ra z po p ro m u lg a c ji R EU w y stą p iły b o w iem dw ie ro z b ie ż n e op in ie k a n o n istó w co do tego, ja k n ale ż y p ojm ow ać „ n a ru s z e n ie p r a w a ” (violatio legis). J e d n i k a n o n iśc i zastosow ali tu i n te r p re ta c ję ro zszerzającą . U trz y m u ją oni, iż sło w a te o znaczają w szy st
k ie p rz y cz y n y n ieleg aln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o . D ru d zy zaś p o słu ży li się in te r p r e ta c ją zaw ężającą, u w aż ają c, iż p ra w o d a w c a n ie ch ciał zezw olić n a w n iesien ie r e k u r s u do d ru g ie j sek cji S y g n a t u r y A p o sto lsk iej z w szy stk ic h p rzy czy n n ieleg aln o ści, ale ty lk o z je d n e j (w y k lu czy ł n ie k o m p e te n c ję i n a d u ż y c ie w ła d z y przez o rg a n a d m in istra c y jn y ).
W celu ro z strz y g n ię c ia te j k o n tro w e rs ji zw rócono się do P a p ie sk ie j K o m isji ds. I n te r p r e ta c ji D e k re tó w S o b o ru W a ty k a ń sk ie g o II. N ie ste ty k o m isja t a w m iejsce te rm in u „v io latio legis” w p ro w a d z iła in n y „ e r ro r iu r is ” , nie d a ła je d n a k w y ra ź n e g o w y ja śn ie n ia w ą tp liw o śc i. N ie w y p o w ied z iała się b o w iem co do tego, co b y ło isto tn y m p rz e d m io te m d y sk u sji: ja k szero k o n a le ż y pojm o w ać n a r u sz e n ie p ra w a p rzez o rg a n w ładzy a d m in is tra c y jn e j. W o p a rc iu o d o sło w n e b rz m ie n ie w y p o w ied zi k o m isji in te r p r e ta c y jn e j m ożna w ięc n a d a l p rz y jm o w a ć zaró w n o in te r p r e ta c ję ro zszerz ającą, ja k i zw ę
żającą.
M oim zd an iem w c e lu ro z strzy g n ięcia pow yższej k o n tro w e rs ji tr z e b a p osłużyć się in n y m i śro d k a m i in te rp re ta c ji. Z godnie z r e g u łą , ja k ą p o sta w ił p ra w o d a w c a k o d e k so w y w k an . 18, w ta k im w y p a d k u , g d y d o sło w n y sens p ra w a je s t n ie ja s n y lu b w ą tp liw y , n a leż y o dnieść się do okoliczności w y d a n ia p ra w a , d o celu p ra w a i z a m ia ru p ra w o d aw cy . N ie u leg a zaś w ątp liw o ści, iż a rt. 106 R EU n a le ż y u jm o w ać ja k o p ierw szy e ta p w p ro w a d z a n ia sądow ej k o n tro li k o ścieln y ch a k tó w a d m in istra c y jn y c h , zm ie rz a jąc e j do zag w a
ra n to w a n ia w ie rn y m n a le ż y te j o ch ro n y p ra w n e j (tu te la iu r id ic a ) 36.
3« W yraźnie ten cel podejm uje Papieska Kom isja ds. Reformy KPK.
Por. Pontificia Commissio Codici Iuris Canonici Recognoscendo, Princi
pia quae Codicis Iuris Canonici recognitionem dirigant, Typis Polyglot- tis Vaticanis 1967, s. 13: „Verum tam en usus huius potestatis in Ecclesia a rb itra riu s esse non potest, idque iure n n tu ra li prohibente atque iure diivno positivo et iure ecclesiastico. Unicuique christifidelium iura agno
scenda ac tuenda sunt (...)”.
140 Ks. J. K rukow ski
, [ i o i
P rz e p is z a w a rty w a rt. 106 k o n s ty tu c ji R E U m a w ięc c h a r a k te r p rzejścio w y ; zo stał sfo rm u ło w a n y w sposób b a rd zo o stro żn y , a za
ra z e m w ieloznaczny. J e d n a k trz e b a stw ie rd z ić , iż p ra c e p a p ie sk ie j k o m isji k o d y fik a c y jn e j, k tó ry c h re z u lta te m są d w a k o le jn e sch e
m a ty p o stę p o w a n ia a d m in istra c y jn e g o (De p ro c e d u ra a d m in is tra tiva), w sk a z u ją , iż n o rm a p ra w n a o k re ś la ją c a m o ty w za sk a rż aln o ści a k tó w a d m in is tra c y jn y c h do try b u n a łó w a d m in istra c y jn y c h , je s t fo rm u ło w a n a coraz ja śn ie j i d o k ła d n ie j37. Z d ru g ie j w e rsji te g o s c h e m a tu w y n ik a , iż m o ty w te n m a o b ejm ow ać w sz y stk ie p rz y czy n y n iele g aln o ści o ra z s tro n ę m e ry to ry c z n ą a k tu a d m in is tra c y j
nego 38.
W obec teg o m ożna p rz y ją ć opinię, iż m o ty w r e k u r s u a d m in is tra cy jn eg o do d ru g ie j se k c ji S y g n a tu ry A p o sto lsk iej n a obecnym e ta p ie ro z w o ju o m aw ian e g o za g a d n ie n ia o b e jm u je w szy stk ie ro d z a je n ie leg aln o ści a k tu a d m in istra c y jn e g o . N a to m ia st w yłączo n a je s t jeszcze n a d a l za sk arżaln o ść te g o a k tu z m o ty w ó w m e ry to ry c z n y ch .
De causa recursus adm inistrativi adm ittendi a secunda sectione Signaturae Apostolicae
SUMMARIUM
In hac com m entatione auctor ad quaestionem sequentem utrum causa·
recursus ad secundam sectionem Signaturae Apostolicae omnia genera illegitim itatis actus adm inistrativi (incompetentia, abusus potestatis et quaecum que alia violatio legis) contineat an solum unum ex eis (i.e. vio
latio legis), responsum dare studet. Duae sunt canonistarum opiniones hanc m ateriam considerantium , quoniam illud textus art. 106 Const.
Ap. Regim ini Ecclesiae Universae „quoties contendatur actum ipsum le
gem aliquam violasse” et responsionis Pont. Commissionis decretis Con
cilii V aticani II interpretandis de die 1 I 1971, n. 3 eo modo est scrip
tus ut au t interpretatio restrictiva aut extensiva applicari in eum possit.
Si tam en anim us ad legis finem advertetur, fautores interpretationis extensivae sequi necesse est. Ergo huic opinioni assentiendum est secun
dum quam causa im pugnationis actus adm inistrativi omnia tria genera illegitim itatis continet.
37 Communicationes, 2 (1970), n. 2 s. 191—194; 4 (1972) n. 1, s. 37.
38 T a m ż e , s. 37: „Competentia tribunalium adm inistrativorum auge
tu r: nam p raeter competentia, quam habet Sectio altera Signaturae Apo
stolicae, videndi de reparatione dam norum , p raeterea ipsa potest videndi de legitim itate actus aliquantulum augutur, quia p raeter ius videndi u tru m actum ipsum legem aliquam violaverit (conf. Const. Regim ini Ecclesiae Universae, n. 106), d atur quoque ius videndi utrum generalis iuris aequitatisve canonicae principia servata sint et utru m motiva i a decreto allata sint v e ra ”.
