Badania stosunków wodnych w rejonie miasta Lubsko

WY:l.SZA ,.;zKOl.A 1N2'"~1t;HSKA W ZIELONEJ GORZE + ZESZYTY NAUKOWE NR "

Sr 2 i:-12 Y:Si ERIA SRODOWISKA 1112

Zbi~niew Lewicki, Marek Przctocki, Ireneusz Wróbel

l. Wstc;p

BADANIA STOSUNKÓW WODNYCli W REJONIE Ml.'\STA LUBSKO

W latach 1974- 1976 Instytut Budownictwa Wyższej Szkoły Inży­

nierskiej im. J. Gagarina w Zielonej Górze na zlecenie Wydziału Gospo- darki Terenowej i Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w Zie- lonej Górze przeprowadził na terenie miasta Lubsko kompleksowe ba- dania wybranych komponentów środowiska przyrodniczego [2].

Zukres badań obejmował:

- obserwacje wybranych elementów meteorologicznych takich jak: tem- peratura i wilgotność powietrza, wysokość opadów atmosferycznych itp.,

-· obserwacje przepływów i stanów wód powierzchniowych w rzece Lubszy i w kanałach,

pomiary stanów zwierciadła wody podziemnej w 12-tu wytypowa- nych studniach, zlokalizowanych w różnych jednostkach geologicz- no-geomorfologicznych,

wykonanie analiz f.izyczno-chemicznych prób wody, pobieranych sy- stematycznie jeden raz w miesiącu przez okres roku hydrologicznego

1914-75 z obserwowanych studzien i w wybranych punktach wód po- wierzchniowych,

wykonanie jednorazowego pomiaru stanu zwierciadła wody grunto- wej w 105 zaniwelowanych studniach kopanych i opracowanie mapy hydroizohips pierwszej warstwy wodonośnej,

oględziny i fragmentaryczną inwentaryzację uszkodzonych i podto- pio ych obiektów budowlanych,

przygotowanie dokumentacji kartograficznej i fotograficznej związa­

nej z lokalizacją niektórych obszarów i punktów objętych badaniami.

Dt lnt. Zbigniew Lewicki. mgr In!. Marek Przetockl. dr tnż. Ireneusz Wróbel - Wyto;za Szkula rnlynierska w Zielonej Górze

•

Badania stosunków wodnych. w rejonie miasta Lubska

- ---,

SIE~ H!IJ)ROl7RJtFICZNA-

m. LLJBSKO

1_-1-- -- - -- --

~~ 25 000

OBJAŚNIENIA

, iilh obszar zabuoowy mieJSkleJ l

1 o p ... <i<.ty pomtaru r:ozonJ 1 terrperatlTy w00 gr ...ntawych

A k1lcrretr b~eg.J rzek1

• bubwle IM:ldne

• f)l.ffity pomiaru pozaru,rotezentJ przepły.vu ¹ terr-p WÓd po.v~zctno­

wych

Rys. 1. Sieć lzydrograflc<na m. Lubsko

5

6 ^{Z BlGl\'lEW LEWICKI. M A REK P RZETOCKI. IRENEUSZ WRÓBEL}

dwoma poziomami znajduje się dolina rzeki Lubszy. Najstarsza część

Lubska polożona jest na terasach rzecznych i opływają ją od p9łudnia

rz. Lubsza a od północy kanał. Północna część Lubska, osią kt 'rej są

ulice Warszawska i Poznańska, położona jest na południowym zboczu

niższego poziomu wysoczyznowego, natomiast południowo-ws bodnia

część

^miasta,

osią

^{której jest ul. XX-lecia usytuowana jest na}

pół

^{1 ocnym}

skłonie ostańca wysoczyznowego. W granicach poziomów wyso zyzno- wych ^występują liczne ^bezodpływowe zagłębienia (rys. 9 i 10), w tórych przy nieprzepuszczalnym podłożu stanowiącym najczęściej iły oznań­

skie, gromadzi ^się woda. Zagłębienia w powierzchni ^iłów pozn ^ńskich z reguły wypełnione są piaskami, ^żwirami a niekiedy torfami rys. 9 i 10). Jedno takie torfowe zagłębienie stwierdzone zostało na S od egiel- ni Mierków. P owstanie kopalnych zagłębień bezodpływowych nale wią­

zać z wytopieniem się brył zagrzebanego martwego lodu. Ukształt w anie powierzchni w rejon ie Lubska posiada zróżnicowaną genezę. Osta · e wy- soczyznowe - obszary ^{na j wyżej} wyniesione (80- 125 m npm.) m ^ją po- wierzchnie denudacyjne. Dolina rzeki Lubszy uformowana została pro- cesie akumulacyjnej działalności wód płynących. Jak z krótkiej rzecl- stawionej ^powyżej charakterystyki fizyczno-geograficznej wyni , jest

ona jednym z czynników wpływających na stan obiektów budow nych, ze względu na duże urozmaicenie hipsometryczne obszaru zabudo

i zróżnicowanie genezy poszczególnych typów geomorfologiczny .

2.2. Wody powierzchniowe

Osią hydrograficzną Lubska jest rzeka Lubsza przepływająca przez m iasto ze wschodu na zachód ^połączona z systemem ^kanałów (rys. l 2). Lubsza m a 62,5 km długości, a powierzchnia jej zlewni wynosi około

905 km^2. Przeciętny spadek dna rzeki waha się w granicach 1,8 2,2%

przy czym w górnym biegu rzeki spadek ten wynosi 4% a w lnyn1 biegu 0,3% (rys. 3).

Lubsza posiada 10 większych dopływów, z których największy, jest Rów Młyński zwany też Kanałe1n Młyńskim lub Młynkówką, wp ający

do Lubszy na W od miasta (rys. 4). Rzeka Lubsza i Rów ^{Młyński ą} po-

łączone siecią otwartych rowów ⁱ kanałów do których odprowa za się ścieki oraz wody opadowe. Na terenie miasta znajdują się różne typu

budowle wodne jak jazy, progi i zastawy. Większość z nich jest szko- dzona i nie odgrywa żadnej roli w regulacji przepływu wody. Lub- szy na 5,6 km w m. Pleśno znajduje się jedyny posterunek obse acyj-

ny. Powierzchnia zlewni w profilu Pleśno wynosi 814 km^2.

Zestawienie stanów wody w rzece Lubszy w latach 1966- 197 stawiono ^w t abeli l , natomiast rysunki nr 5, 6 i 7 ^ilustrują z

przed- . ^, ennosc

B('!,dank llto.sunków wodnych w Tej on.te mta::.ta Lu.b&ko

MAPA HYDROGRAF ICZNJ\ RZEK l L UBSZV

pp.k km. 12,0

GUBIN

ctJ

ppk.

km. 55,0

OLSZY' A

• TRZEBIEL

o 2 ⁴

POOZIAŁKI~ POZiOMA

'

ókm

ppk ~<-" ^55D

@)

Przekr~J pomorCMQ- ko.-ltrol-

n; ^-N k -n :)S, O

Zrodło zan1eczyszczeri ( strono PRL-·)--

Rys. 2. Mapa hydrograficzna rzeki Lu.bszy

7

8

stanów wad powierzchniowych, zmienność natężeń przepływów i

ność temperatury wody w wybranych punktach pon1iarowych na Lubska.

Rys. 3. Rzeka Lubsza - pra'ra odnoga, punkz pomiarowy nr IV

• •

• •

' _•

'

'

··'

Rys. 4. l{anal Mly1łski - punk~ pomiarowy nr LI.

en1• e

..

' ^.

l.:+----~~-~------_··-~~=f-~t--·----­

'

~---

- - - -

~---

- - -- - r

^.

-

^{~-· : o • •t ' l l}

l '

l

' ^l

"

1

-·

l

l !

l

l

'

- !

'

.

-

^.

. -

^{. . .} _' ^{.. . ... ~-· .}

• l .

' '

l

----··--r·---

l

'

l

• •

Zn1/CI700:1CI

..

l

poz1ornu w

punklach p omlarowl)ch

. , l

~Y'l

;

nr

/f 11/,V _{_,} V .

- ---

• \ _ł

, - . • l

•

!-.1'((/,.~..,;~

^{w...y ,_,..y·}

' '1"-,_.u ,.";e l ·l ·

i!.')}r ·-'· - -- ---+---~----

.. · -- ·· · '--·· . · - · -- - -- . _ _________ li_

^J

: ( " ""r' ..!:#· ,., ","' -- ' '

l . . : ^~

^{'1'( 110 • . J}

l

' l .

l

^{l J} --...----{ ^{l l .}

,, )0

t.t:*;

~,III ^{Y.( f}

l ;' ' \

^{!' : : ; l}

l

^~

.

^{l l l}

; '

' l

' · l ^·'g.,.,.~\ ^{". 'T l,("}

\V/

^{~ f l l ~-WOJr.Yti ! \}

~ 1~-- _{\ 1 , .}

^N

_..

_{~.,.•-r 'l"}^L._... ^{.. - L--}

_'

^{· - -· 1 - · - - - - - . !_}

_j

l ^{- -·- j • t} l ^!.

' l / \ / 11 \ ^? '"ł..

"' · ... .

i

! '

l , • . - 1 " ',

l!l.~H _{1 .. ' ·} ^' _{/>o l \\ '., .} ^.

l

_'

'

_~

... . • l / '\, \ ·t ·" ' ^{l l l}

-

^.

~

^-~-·"""L

..,

t-- . ^{! "t'} 'L. \..

-

^,

...

^{.t -... - -.... -__-_ --...... -t-~_,.} ł

_ _.,.../

^{... -}

... ·

^{... l}

- l

^{ł l}

; . - - t --A ... t---~-ł---~-- ^{1 __} ----~ ^.. ~- ~·~ ^.. -:. ~-:----~ ). ~~-- ^{_ _ _ _ _ _ _ ---:. ---·----· _} ł ^_ 1-=::z! /t, -

"~ - , ' : - \ _?r ---"' ~

j. '

l

- l

.. . ^_,

l

^{• l - . ' • _.,} ... ^l '

/fi 'X) l

l

^{- l.}

. ~

l

f ~

...

^-;;;

l

1 - ; ... . _..;

J

• '

--- l .

~ -^{.. '}

•

·-r, ~ 15 o;

~ ;:;::

l

' '

. ' # ••

l •

•• -· ^\

l

(

l

~

l

'

~ ^?J

- -

^{?i ::;}

- ^{- '#'} . . .

. l

^l

.

-

^•

..

- ~ l l / l .

~ _{. ' -}.... - -+-_. - - ---... _{- < ""}^,.~_~ ^-..._ _{' ~'liC TE:'} ^---_{- -}^-_-^-r_.· ^-~ _{_ " -} ^~,

l

^{-~ 4:a--/'łl ·~} _j

· - -

^f

- •

^.... ... ^{... -} _. ^{_ ....} l

- ...

^..._ .... ^{, .}

- r

^l

· V ,.";" ~~44

l

\

~ ^{~ ~ t:; ~ ~ '!s .:::. ~ ... -:::1 ~ ~ ,.,.,}

l r

· - -

· - , . J - ^l

l ^•

' l

l ...

l

.

_i

-

. . ^{' "} .

1 '

• l

• l

• L...-L-..L.-o._--J..-1---f--J...--r---7-+----.-··~- - -...:. .. - - - ____ __:_ __ _ ^l

Hys. 5. Wykres zmienności poziomu wody w znmktach pomiarowych nr II, ITl, IV

•

•

- - - - - - - - - -

t1.

li

~~

. \& . . !1

•

..,..,...,..~_

w-v~

l

-r l

_.

l

l

l

W~reJ

^zmienno$Ci lemperolllrlJ

wod lJ

w punktach ^p omiaf'OWI/ch nr 11.1/. W.

- - - ---

^·-

l •

l •

...

.

. ^..

-

..

• !&

l l

~ 12 ~~ -+--- - -+---- ---- - - ~ ^---··-

. ^,. ~

-

: IL . 1t

l •

. . .

-

^{.. ·.j}

-l-....liL-4--- - -. .;..1

---=---f --

--~---i -

·- - ·

^\

l

l . l

i •

··~ ^•

- -

l

. 1

l

: a l ^{'" \ '-4}

r

6

-

^{l l}

' .

. .

• .. .. '

l

. . .

. ... --. _' ' -··l

.

. . -

•

l

l l

. _l

'

• l •

•

~.

•

...

--

^{. - -·}

' i ^·-1 . -' t-·l.

1

l .

. ' ₁

l ^l

-j ^~

l '

•

l - =

•

~ :1

L_,

'

i .

... _l --

..

.. ...

.

^~ _. ^.

~. . ! -

- ~

^{' d}

1

_• ^{§ 15}

..

_'

• l - · ----· _' -- -+- ^{. ' ' '}

~ l . •

-

' ^~

-.

-

-:l l .

\ , J

' /

--- - -

..

l ~9 7:;ir

t·· .. .. -·- - t

-

^·--

^{- - - -}

^{--, ~}

^---·--

^{. _, ~}

^--

^...

l

l

'

l

_.,--·- _{l --}

-

^.

•

- -

^-

---·--

f\

l 1

e

-

-

•

... ...

o

-

-.

... -

^.

-

. - .

•

(

l

1:'9 9

-

^~

' l

-

_{. f·}

- t

\

\

s

^,

-

^,

-

\

\

\

- ·

· -

-

--

^{.. - --~}

--,

--.

.-1 - - - L

/

\

\

. ~

l

-- .J '

l

·-· l ^-

• l

. .

l

_!

l '

l

Rys. 6. W ·ykres zmienności natężenia przeptywu w ^{punktach pom iarowycfl n r} li. I V i XIII

~ :t>

::e Ct1

~ ."

;li N

('1

"'-!

() o

... :.:

•

j

5 FJ

,. "

- - , f - - ' -1 r · , -~,.1---

. --t---_ .. - . - - - - - !-

f l

l

'l l l l

l

l- ^·l

l !

R'l/s. 7. Wykres zmiennolei temperaturJI wody powierzchniowej w punktach nr II, IV i XIII

., ' ~ _"

"

"

. (), s

l ^s

I ł ^;:r

... "

... ₍₎

~

12

^{ZBIGN IEW L EWICKI,} MAREK PRZETOCKI. IRENEUSZ WRÓB EL '

2.3. Warunki k li1natyczne

Klimat rejonu Lubska charakteryzuje się krótką zimą, wczesną i wil-

gotną wiosną, ciepły1n latem i stosunkowo wysoką średnią roczną tem-

peraturą powietrza (18,4°C). Średnie miesięczne temperatury powietrza

wynoszą dla stycznia - 0,9°C, a dla lipca

+

^18,4°C.

•

Pierwsze przyn1rozki ^zdarzają się około 20 października a ostatnie

około 20 kwietnia.

Średnia roczna wysokość opadu

w

latach 1881- 1930 dla zlewni

Lu b -

szy ^wynosiła 640 mm. ^Wysokość rocznego opadu dla stacji ^{Pleśno w} la-

tach 1970-71 wynosiła odpowiednio:

1970 - zrma ^• - lato

- - - - -

Rok :

271,9

mm

324,9 mm

596)8 mm

1971 - z.una ^. - lato

..

_ _ _

^-··

- -- - -

Rok:

296,6 mm 350,2 mm 613,8 mm

Tabela. 1

ZESTAWIENIE Cli AR AKT ERYSTYCZNYCH STANÓW WODY W RZECE LUBSZY W L A T ACH 1966-1972 WG DA NY CH Z POSTERUNI\.U PLEśNO

l

_Sredni^Rok _a ^1.971

_l

wartość w Zima 134 cm .Rok 125 ^Cl11 Lato 113 cm ^l roku /SW/

'

~

Ekstrermtrn

ww

¹⁹⁶ cm ^{NW 112 cm WW 288 CJll}

t

^{NW 82 cm}

roku ^{16. III.} 21-23, 29, IV l 5-6.

vu

^{2.2-23. VlH} _l

Rol-.:. 19'72

---

'

Zima 123 cm RDk b. d. Lato br ak danych

-

\ W Vl 164 cm

14-15. XII

l

^{NW 94 cm WW· h.d.}

_l

NW-b.d.

Okres 1g.66--1970

' . --·

Srednia war-

l l l

tosć w okre-- ^{Zim a 142} cm Rok 126 cm l Lato 111 cm sie /SSW/

l

_{NNN 92 cm} ^-

l

^{WWW --·-262 cm}

l

^{l NNW 94 cm}

Ekstrum NNW 2!96 cm

l

13. IX. 67

l

^{VII-VIII 1968}

okresu 24. IlL 11970 ^{l , 2. I. 1970}

VII 1970

-

-

l

Ekstrum ^obserwacji _{WWW 29}^{24. HI. 19}_{6 cn1} ⁷⁰ _N2:1-23. HL _{NW 74 cm} 196·1 _WWW 5-6. VII. 1971 ₂₈₈ cm NNW 72 l2.V1.-10.X.l972 cm

l

_l

- - - - - b.d. brak dan ych - zerwana łata wodowskazowa

• •

B adania stosunków w odnych w rejonte mtasta Lubsko 13

90

80

70

60

60 50

l. O

'30 20

10

o

24 22

20 18 16

1ł.

12

10

8

fi 4 2

o

W ^l lgotno:.ć !"!. l

"' ..

.

r-

_- -

- - ^{- -} -

r-

- _-

-

^r-

- -

~

-

-

~

...

- • -=

'łły~ ąxlddw i rrm l _.

.

-

.

•

r - ,_. ,...-

-

^r- _r-- ^...-

.rlr11 ^{~ l}

- n _

Temperatutel l •eJ

-

-

-,

- - -

-

^{r- ~}

-

^{l -}

- -

""""

• LJ ^r-'1

- ^- -

^{-... eJ}

-• ^{L •} ' ^j

~ ^~ .

:= ~ ~ ;.. ~ ~ 5 S ^{o .} _{~ ~ ~} 8 8 _{~ ~} 6 <\ ⁸ ~ ~ 8 _~ tg b 8 _{~ ~ ~ ~} ^m r-; S o ^{o 0} ~ ^[)oto

- _~ ~_N ~ ~ _N -~~_..- r_t. ~~_{r- N} ~ ~~_.- -_('\t ~--_{<r ('.i} -~ -r'f""" ('ł ~ ^-~~N ~~~~ _ C'ł ~ N ~ O.- .-~ ~~N ~ ::: - N ~~ pomu:t\J

l l l l li IH l M 11 l l Ul l Ił III l Ił III ^l :t III l 11 Jll : 11 Ul 1 11 III l Ił III l Ił 111

_...,.~--------- 1975

Rys. 8. Wy kres zmienności temperatury i wilgotnoścŁ pow ietrza oraz wvsokości opadów dla m iasta Lubska w latach 1974-1975

14 ZBIG!\'IEW LEWICKI. M t\Rl;;K PR7.ET OC K T, I RE:XEU SZ \\'ROBEr.

- - - -

^{- ·· -}

Wyniki wykonanych w okresie 1974/75 pomiarów temperatur y i wil-

gotności powietrza oraz ^wysokości opadów na terenie m . Lubska przed- stawiono na rys. 8.

3. Budowa geologiczna i warunki ^{geologiczno-inżynierskie}

Osady s tarszego ^podłoża geologicznego ^występują na znacznej ^głębo­

kości (poniżej 200 m) i nie mają bezpośredniego wpływu na stosunki wodne, sposób posadowienia oraz n a zachowanie się obiektów budowla- nych na terenie miasta Lubsko.

W stref1e przy powierzchniowej ^występują ilaste osady górnego pro- fil u litostratygraficznego trzeciorzędu w postaci tzw. serii poznańskiej

oraz różnorodne pod względem litologicznym i genetycznyn1 osady czwar -

torzędowe. Poniżej przedstawiono ^charakterystykę osadów ^{występują­}

cych n a terenie Lubska w strefie przypowierzchniowej.

T r z e c i o r z ę d reprezentowany jest przez:

poziom ^iłów i mułków zielonych. zielono-niebieskich z przewarstwie- niami ^pyłów i piasków pylastych, rozprzestrzenionych ^głównie na ob- szarze niższego poziomu wysoczyznowego (80- 90 m npm.) i w dni~

doliny Lubszy pod niewielkim nadkładem piaszczysto-żwiro\vych osa- dów akumu1acji rzecznej (rys. 9). Miąższość tych osadów wynosi nko-

ło 40 m (są one dobrze odsłonięte w kopalni cegielni Mierk ów),

- poziom ^iłów i mułków płomienistych, z przewarstwienian1i ^żwirów i piasków kwarcowych a niekiedy z pr~erostami i soczewkmni glin kaolinowych. Osady te ^{budują wyższe} poziomy wysoczyznowe (120- -

125 m npm.). Stwierdzono ich występowanie na ^całym obszarze ^złoża ,,kaflarnia" i wielu innych miejscach na terenie L ubska.

Na znacznej ^części powierzchni obszarów wysoczyznowych ilaste osa- dy trzeciorzędowe zalegają pod niewielką pokrywą osadów piaszczysto-

-żwirowych wodnolodowcowych o · 1niąższośc i 0,3- 3,0 m (rys. 9, lO). P owierzchnia stropu trzeciorzędu wykazuje w rejonie Lubska ^duże de- niwelacje (50- 12.5 m npm). Największe obniżenie tej powierzchni stwier - dzono w dolinie Lubszy , gdzie obniżenia osiągają 45 m npm . W obrębie

poziom ów wysoczyznowych ^występują kopalne ^{bezodpływowe} nieckowa- to wydłużone doliny wypełnione osadami wodnolodowcow ymi lub też ho

loceńskimi piaskami humusowymi, gytiami i tor fam i. Na obszarach po- ziomów wysoczyznowych ilaste osady ^{trzeciorzędowe stanowią} bardzo

często bezpośrednie podłoże budowlane. Pod wzblędem geotechnicznjm

trzeciorzędowe osady ilaste kwalifikowane ^są jako ^{iły, iły} pylaste, gliny

ciężkie, gliny p iaszczyste, gliny. Pod względem mineralogicznym prze-

Badanta stosunków wodnych w rejonle miasta Lub1ko 15

wagę mają kompleksy illitowo-montmorylonitowe z domieszką kaolinitu hydromik.

Uogólniając wyniki badań laboratoryjnych zawarte w archiwalnych

.--- - - -- -- -

o 500 ⁰⁾⁰⁰¹

warstwic!!

linie kol~!jowe

l 1' priekroje morfologiano -gtolog;cznt

~ ^wody pow~erZctv-oiowe

Rys. 9. Powierzchniowa mapa geologiczna Lu.bska

r---

•• N

. ^·~

-

-·

••

..

N

- 11

.o ~ • ^~ '

'"' ^.

-

^{. ' . · Q}

'

. .

- .

PRlEKRO.l: MHQOGICZNO - GEOLOO\CZNE PRZEZ LUBSKO

- -

• ^lot

Oo\ino

"" ^,,,

••

^'

PRZEKRÓJ l - t

-

Tr

PRZEKRÓJ ~ - Y

Lubs:z y

u

.,

,. •

" '

Tr

D o ^{l . 1} n o ^{Lu bszy}

""" :

...^·.

^:

^. . ^.

_

^{.;,... · _ . .}

-

^{. . .}

<

r.: • _'

'

• /

. · · . a . . . , / _

. ;_ ·__; - · _....:. . __;.._:.. ·-=-..._. ^~

... , ~ f

"· c::•-. , ... ·.,-

-

Tr

\V\/ ·., 1\1•,·1 1'1

•"'/~C'• :y/r'Y '\._ ^r

---·------~------

Rys. 10. P:-zekroj e morfolooiczno-(Jeologiczne przez Lubs'ko

•

l

l •

s l

l l

l

^N _to

...

r;) ;;::

-

.., -

<.:

s ^t"' _/:>j

<:

....

;;;: ()

-

.

~ ~

!:l;j

!:>l

-

_.... ^...

';lJ w

N

!:>l

...,

o

• _l ⁽⁾ _~

....

-....

?J t>l

>.:

..,

c::

{/')

~

:s

::0

o tXl

...

M