Materiały osadnicze z Transboru, gm. Latowicz, woj. mazowieckie

BULLETIN ARCHéOLOGIQUE POLONAIS

Wiadomości

ARCHEOLOGICz­NE

Państwowe MuzeuM archeologiczne

w

warszawie

wARSz­AwA 2007 vARSOvIE

TOm (vOL.) LIX

2007

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

TOM

LIX

Tom

ten

_Redakcja

_po?wi?ca

_pami?ci

Pana

_mgr.

Mariana

_Kaczy?skiego

_(1932-2007)

twórcy

i

_{wieloletniego}

kierownika

Dzia?u

_Archeologii

Ba?tów

Redaguje zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1_managing editor), dr _Wojciech Brzezi?ski (redaktor naczelny 1 editor in _chief),

prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Andrzej Jacek Tomaszewski, doe. dr hab. Teresa W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna Kinecka, Vyturys [arutis, Jacek Andrzejowski

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

JRJ

Rycina na ok?adce: _br?zowa tarczka naskroniowa

z Pakalniszek _{(Litwa). Rys.} L. _Kobyli?ska

Cover _picture: bronze _temple disc

from Pakalniszki, (Lithuania). Drawn _by L. _Kobyli?ska

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} wWarszawie, 2007

© _Autorzy, 2007

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj? kultury}

finansowan? przez

Urz?d Marsza?kowski _{Województwa Mazowieckiego}

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest}

w salach _wystawowych muzeum, ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i_faktury.

Ponadto nasze _ksi??ki i_czasopisma mo?na zamawia? w PMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym

wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i _{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Price list, list ofPMA _publications and contens ofPMA _{periodicals: http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office:

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne}

ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoL)

LIX

SPIS

TRE?CI

Contents

MISCELLANEA

Barbara Sa?ac i ?

sk a, S?awomir Sa?a ci ?

sk i, _{Bibliografia prac Zespo?u} do Bada? _{Pradziejowego} Górnictwa

Krzemienia _Pa?stwowego Muzeum _{Archeologicznego} w Warszawie za lata 1985-2006 3

Committee for the Ancient Flint _Mining Research, State _{Archaeological} Museum in Warsaw. A _Bibliography 1985-2006

Anna D r z e w icz, Ceramika malowana z _cmentarzyska ludno?ci _{kultury ?u?yckiej} w _{Biernatkach, pow. pozna?ski,}

z _kolekcji Aleksandra Guttmana 17

Painted Lusatian Culture _Pottery from a_Cemetery at Biernatki, distr. Pozna?, from the Aleksander Guttman Collection Miros?awa A n d r z e_j o w ska, _Naszyjniki z _Drohiczyna

N_eckrings from _Drohiczyn

31

Magdalena Nat u n iewi c z - S

eku ?a, Jerzy Okul i c z- Ko

za r _{yn, Wybrane groby} z _{importami rzymskimi}

z _cmentarzyska w _{Weklicach, pow. elbl?ski,} stan. 7 45

Selected Grave _Assemblages with Roman _{Imports, Cemetery} at Weklice, Site 7, distr. _Elbl?g

MATERIA?Y

Barbara Sa?ac i ?

sk a, Anna Z ako? c ieln a, Pierwsze _groby kultur ceramik _wst?gowych w Polsce. _{Groby kultury}

lubelsko-wo?y?skiej ze stanowiska Z?ota _"Grodzisko I" i _"Grodzisko II" 77

'First Linear Band _Pottery Graves in Poland'. Graves of Lublin- _Volhynian Culture at Z?ota, Sites 'Grodzisko l' and 'Grodzisko II'

Gra?yna Or l i ?

sk a, _Materia?y osadnicze z _{Transboru, gm. Latowicz, woj.} mazowieckie Materials from Settlement at Transbór, comm. Latowicz, woj. Mazowieckie

115

Ludwika Sawick a, _Gytis Gr iza s, _Mogi?a Wielkoludów ... Szwedów czy konfederatów. Cmentarzysko kurhanowe

w Pakalniszkach _{(pó?nocna Litwa)} w ?wietle bada? Marii _Butrymówny w 1897 roku 165

'Giants' Mound, Swedish _Graveyard, Confederates' _Cernetery'. Maria _Butrymówna Excavations ₍₁₈₉₇₎ ofBarrow _Cemetery

at Pakalniszki (N. Lithuania)

"Milzinkapis ... ?vedu arba konfederat?". Pakalni?kiu pilkapynas (?iaures Lietuvoje): ?vilgsnis i Marijos Butrimaites (Butrymówna)

1897 _{met? tyrinejimus} KRONIKA Anna B it n e r - Wr ó b l e w ska, Marian _Kaczy?ski (4.12.1932 -17.10.2007) Wojciech B r z e z i ?

sk i, _{Najpierw by?y Ateny} ...

203 205 206

Bibliografia prac Mariana _{Kaczy?skiego (Anna} B it n e r - Wrób l

e w sk _a)

Wiadomo?ci _{Archeologiczne,} t. LIX, 2007

GRA?YNA

ORLI?SKA

MATERIA?Y OSADNICZE Z

TRANSBORU,

GM.

LATOWICZ,

WOJ.

MAZOWIECKIE

MATERIALS FROM SETTLEMENT AT

_TRANSBÓR,

COMM. _LATOWICZ, WOJ. MAZOWIECKIE

podj?to

tu

_dopiero

_po zako?czeniu II

_Wojny,

w latach

1946-1948. Poza

_{cmentarzyskiem}

_kultury

_grobów

klo-szowych,

którego

monografia

ukaza?a _si? 15 lat _po

za-ko?czeniu bada? _(A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska _1963),

zosta?y

odkryte

pozosta?o?ci

zarówno osadnictwa

star-szego,

jak

i

pó?niejszego

od

nekropoli.

WST?P

Materia?y

z

_cmentarzyska

_kultury

_grobów

_kloszowych

z _{Transboru, pow.} mi?ski

_(Ryc.

_1),

_wesz?y

do

_literatury

przedmiotu

ju?

ponad

pó?

wieku temu _(A. Kietli?ska

1955; 1968; A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska _1963). Na

znaleziska te wielokrotnie

_powo?ywano

_si? w

mono-grafiach

innych

nekropoli

kloszowych.

By?y

te?

uwzgl?-dniane w

_{opracowaniach}

_{syntetycznych}

i

_rozprawach.

Tymczasem

odkryte

wraz z

_{cmentarzyskiem}

_zabytki

osadnicze nie

_zosta?y

_dotychczas

_opracowane. Pomimo

to

_sta?y

_si? ?ród?em

_wymiany

_sprzecznych

_pogl?dów.

Potrzeba ich

_{uporz?dkowania}

_doprowadzi?a

do

podj?-cia

_{szczegó?owych}

studiów nad

_zachowan?

dokumen-tacj

? i materia?em.

Informacja

o znalezieniu w Transborze ziemianek

z okresu _wczesnego ?elaza'

_pojawi?a

_si? w _prasie

codzien-nej

po 2. sezonie bada?

(Express

1947).

Kolejny

artyku?

donosi? o

_odkryciu

_osady

_pó?niejszej

od

_cmentarzyska

o 400 lat oraz o

_wykopaniu

_szczqtk?w

ceramiki z okresu

laty?skiego

[sic!] i

_szczqtk?w

chat

_(Express

_1948). O

osa-dzie

_tej

_wspomina?a

w

_po?owie

lat

_1950-tych

A.

Kietli?-ska _(1955, s. _152),

_zaprzeczaj?c

_{kategorycznie}

obecno?ci

materia?ów

_kultury

_?u?yckiej

_(por.

T.

_W?grzynowicz

1973, s. _116).

_Informacj?

o znalezieniu w Transborze

osady

kultury

grobów

kloszowych

jako

pierwsza

poda?a

M.

_G?dzikiewicz

_(1954, s. _164). O _tym osiedlu,

zniszczo-nym i

nieprzebadanym

do ko?ca,

wspomina?a

równie?

na

_marginesie

_opracowania

materia?ów z

_?u?ycko-

kloszo-wego

cmentarzyska

z

_{Warszawy-Grochowa,}

stan.

"Bry-lowszczyzna"

(M.

G?dzikiewicz-Wo?niak

1961, s. _105).

Równie? w

_artykule

o

_cmentarzysku

_czytamy:

_poniewa?

na

_ca?ym

terenie brak

_jest

_innej

ceramiki _poza

_kloszowq,

Archeolodzy

warszawscy znali stanowisko w

Trans-borze od lat

_{1920-tych1•}

Znalezione tu w 1927 roku

naczynia

kultury

grobów

kloszowych

ksi?dz

Stefan

Antosiewicz z Latowicza

_przekaza?

w roku _nast?pnym

Jackowi

Dylikowi

dla

_Pa?stwowego

Muzeum

Archeo-logicznego

w Warszawie

_(dalej

_PMA). Równocze?nie

dyrektor

PMA Roman _Jakimowicz zawiadomi?

Woje-wódzkiego

Konserwatora w Warszawie o niszczeniu

cmentarzyska

przez

poszukiwaczy-amatorów

i

prosi?

o

_podj?cie

dzia?a?

_maj?cych

na celu

_jego

_ochron?.

Ko-lejne

materia?y

z Transboru,

_przekazane

Stefanowi

Roe-lowi _przez

_M?skie

Seminarium

_{Nauczycielskie}

w

Sien-nicy

oraz

_powtórnie

_przez

_ksi?dza

Antosiewicza

_trafi?y

do PMA w 1934 roku". W 1929 roku

_pracownicy

Zak?a-du

_Archeologii

_{Przedhistorycznej}

_Uniwersytetu

War-szawskiego

rozwa?ali

_{przeprowadzenie}

bada? w

Trans-borze, ale nie

_dosz?y

one do skutku.

_{Systematyczne}

ba-dania

_{wykopaliskowe}

_pod

kierownictwem A.

_Kietli?skiej

1

Korespondencja dotycz?ca naj dawniej szych znalezisk z Transboru oraz

dokumentacja z bada?, wycinki prasowe i robocze kartoteki zabytków s? przechowywane w Dziale _{Dokumentacji Naukowej Pa?stwowego}

Muzeum _{Archeologicznego} wWarszawie.

2

W_publikacji materia?ów z _{cmentarzyska podany jest} rok 1937 _(por.

A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. _255).

3

Cytaty z dzienników i _{rysunków polowych} oraz _{metryk oryginalnych}

zaznaczano w tek?cie _{kursyw?, cytaty} z kartoteki R. _{Mik?aszewskiej}

Ryc. 1. Tr a n sbór, pow. Mi?sk Maz.

Lokalizacj astanowiska

Fig. 1. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Location of the site

osad?

nale?y

zaliczy?

do

_tej

_samej

_kultury

co

cmentarzy-sko _(A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. _255).

Po-wo?uj?c

si? na te _{opinie przy}

_"kloszowym"

charakterze

osady

obstawa? S.

_Czopek

_(1992, s. 181; 1995, s. _275).

Takiej

kwalifikacji

sprzeciwia?y

si? T.

_W?grzynowicz

(Dyskusja

1995, s. ₃₈₉₎ iM.

_Andrzejowska

_(2001, s. _199),

uzasadniaj?c

swój

pogl?d

brakiem w

_znanych

z

_autopsji

materia?ach

_osadniczych

z Transboru

_zabytków

_kultury

grobów

kloszowych

i

_{potwierdzaj?c}

zarazem obecno??

ceramiki

_kultury

_?u?yckiej.

o boku 20 m

_(Ryc.

_2). Na odcinkach l-XII _wytyczono

pasy

pod?u?ne

o szeroko?ci 2 m, numerowane od

za-chodu od 1 do 10, zorientowane

_d?u?sz?

_osi? w

przybli-?eniu

_zgodnie

z kierunkiem N-S. Na odcinku XIII

wyró?niono

tylko

dwa _{pasy poprzeczne:} 1.

-o

szeroko-?ci ok. 4 m,

przylegaj?cy

do odcinka XII i na

_po?udnie

od

_niego

2. - _o szeroko?ci ok. 7 _m. 5 IX

sporz?dzono

szkic

_zatytu?owany

_{Umiejscowienie}

ko?ków dla

_dalszych

prac.

Widnieje

na nim

_magistrala

N-S oraz

_wyniki

po-miarów

_odleg?o?ci

i

_k?tów,

_prowadzone

od

po?udniowo-zachodniego

naro?nika

_stodo?y

_Jana

_Zajmy,

_pod

_którym

zosta?

_odkryty

_grób

76 _(A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. _256).

_Zosta?y

wbite wówczas ko?ki: 21 _(w

od-leg?o?ci

1,9 m od naro?nika

_stodo?y)

oraz ustawione

w

_jednej

linii _{4, 12,} 20 i 28

_(Ryc.

_2).

Wzmiankowane w _opracowaniu

_cmentarzyska

frag-menty

naczy?

z otworkami

_pod

_kraw?dzi?,

znalezione

w

_umieszczonym

w kloszu

_grobie

12

_(por.

A Kietli?ska,

R. Mik?aszewska 1963, s. 258, tabl. _{111:7.8.14-17)} T.

D?-browska w

_swojej

Próbie ustalenia

_chronologii

_wzgl?dnej

cmentarzysk

kloszowych

z obszaru Mazowsza _(1977,

s.118,

_diagram

1- faza _A) uzna?a za dowód

bezpo-?redniej

kontynuacji

tradycji

?u?yckich

w kulturze

grobów

kloszowych.

M.

_Andrzejowska

_(1988, s. ₁₃₅₎

sugeruje

natomiast

_przypadkow?

_domieszk?

ceramiki

pochodz?c?

z

_{wcze?niejszej}

_osady",

Odleg?o?ci

mi?dzy

ko?kami 4, 12, 20 i 28 a

_drog?

prowadz?c?

przez stanowisko, wynosz?ce

odpowiednio

17,8 m, 14,9 m, 11,1 m i 6,9 m, oraz

_mi?dzy

ko?kiem 21

a naro?nikiem

_stodo?y

z

_grobem

76 _s?

_zgodne

z

odleg?o-?ciami na

_planie

_warstwicowym

_(Ryc.

2), ale na

_planach

publikowanych

droga

zosta?a _przesuni?ta o kilka

me-trów w kierunku zachodnim

_(Ryc.

_{3; por.} A. Kietli?ska,

R. Mik?aszewska _1963, tabl. XXIII _nn.).

Dokumentacja

polowa

(dzienniki bada?,

brudno-pisy,

rysunki

polowe,

zdj?cia)

zawiera niewiele

_danych

o

_{poprzedzaj?cych}

badania

_{wykopaliskowe}

_pomiarach

na stanowisku. 27 VIII 1946 ustalono

_magistral?

W-E

i

_podzielono

obszar stanowiska na kwadratowe odcinki

4

W_{tym artykule kontrowersyjne} u?amki ceramiki _opisano wmateria?ach

.-.

I

I

a

I

\

\

/' / /

\

\

\

\

\

\

-.?_

11//-1_

Wszystkie rys. B. Karch, oprac. graficzne A. Mistewicz iJ. Andrzejowski

1 234 5 6 7 8 9 1 ... ...---- : -?

--/

/

/

/

/

/

---20m

---Ryc. 2. Trans bór, pow. Mi?sk Maz. Plan stanowiska z _numeracj? odcinków i_niektórych ko?ków _(warstwice co 40 _cm). a

-zabudowania Jana Zajmy;

b

-rzeczywisty przebieg drogi domierzony od ko?ków; c

-obszar _przebadany.

Fig. 2. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Plan of site with numbers of sections and some of the _pegs (contour lines _every 40 _cm). a

-farm _buildings (owner Jan Zajma); b

-actual course of the road measured _up to the _pegs; c

-investigated area.

All sketches _by B. Karch, graphic rendering by A. Mistewicz & _{J. Andrzejowski}

W

_ci?gu

dwóch

_pierwszych

sezonów bada?

_by?a

badana

_cz???

stanowiska na zachód od

_drogi:

w 1946

roku

_przekopano

odcinki 1/1-4, 11/1-6, 111/1-6, IV/lOs,

a w roku _nast?pnym odcinki _{IV/6-9, V/1-8, VII/7-10,}

VIII/4-10. W ostatnim sezonie, w 1948 roku

prowadzo-no _prace w

_cz??ci

_wschodniej

_stanowiska, na odcinkach

IX, X, XI/3-4, XII, XIII/1-2

_(Ryc.

_2).

(do?? cz?sto

zapiski

o _{tym samym}

_grobie,

_prowadzone

"inn?

r?k?':

powtarzaj?

si? w

_ró?nych

_zeszytach).

Nato-miast

_informacje

o obiektach

_osadniczych

_s? na

_ogó?

lakoniczne.

_Obszerniej

_opisano

_jedynie

obiekt 15, wspo-minane

_wcze?niej

_rozleg?e

zaciemnienia z odcinków 11/1-3 i IV/la.

_Obiekty

_niegrobowe

okre?lano

_jako

sku-Dzienniki

_polowe

_prowadzi?a

_g?ównie

A. Kietli?ska. 5

Wdziennikach _{polowych numeracj?} odcinków i _{pasów pos?ugiwano}

si? bardzo niekonsekwentnie. W _{niniejszym opracowaniu numery} od-cinków _{s? podawane cyframi rzymskimi,} a_{numery pasów} arabskimi.

S?

te?

_wpisy

_innych

osób

_{uczestnicz?cych}

w badaniach.

\

\

CJ a .. 1 D b .. 2

40

\

\

_D

c

\

\

O

d

\

\

_X e

\

\

\

\

D

05

_\

_\

_•

g

D

h

\

\

X 23

\

\

---i

D6

X 24

\

\

7 I 13

014

\

CJ 22

lO

\

\

12

8DDO•

_t'

\

\

CJ 25 9 D 10 15

\

\

O

\

\

27CJ "28 29 I I .. 16

\

\

i?tl

\

\

.. 26

\

\

31X • 30

I

---.

D

17

\

\

.. 32

\

\

\

\

\

\

33 ..

\

\

18 ..

\

\

19 X

\

\

20 ₂₁

_\

_\

\

\

20m

Ryc. 3. Tr a ns_{bór, pow.} Mi?sk Maz. Plan _zbiorczy obiektów. a

-palenisko; b -piec; c -dó? _pos?upowy; d -jama; e -obiekt o_{nieokre?lonej} funkcji; f

-obiekty starsze _{(wyj?tkowo wspó?czesne?)} od _{cmentarzyska kultury grobów kloszowych; g}

-obiekty pó?niejsze chronologicznie

od _{cmentarzyska;} h

-obiekty nieokre?lone _{chronologicznie;} i

-przebieg drogi wg A. Kietli?skiej i R. _{Mik?aszewskiej (1963).}

Zabudowania Jana Zajmy i_{rzeczywisty przebieg drogi jak} na _ryc. 2

Fig. 3. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Collective _plan of features. a

-hearth; b -oven; c -posthole; d -pit; e -undetermined _pit; f -older features

(possibly contemporary?) from the Cloche Grave Culture _{cemetery; g}

-features later _{chronologically} than the _cemetery; h

-chronologically

undetermined features; i

-course of the road, after A. Kietli?ska & R. Mik?aszewska _(1963).

pisko

polepy

lub

_skupisko

_{ceramiki, chata,}

_zw?glenie

_itp.

Opisywano

je

rzadko i bardzo krótko,

_tylko

_wyj?tkowo

zamieszczaj?c

nieprecyzyjn?

informacj?

o materiale

za-bytkowym.

Dane

_{lokalizacyjne:}

_numery odcinka _{i pasa}

oraz

_odleg?o?ci

w metrach mierzone od

s?siednich

ko?-ków nie zawsze _s?

_zgodne,

_jak

m.in. w

_przypadku

obiek-tu 24.

_Niektórych

obiektów nie odnotowano w

dzien-nikach, np. obiektu 22, w

_który

zosta?

_wkopany

_grób

83

(por.

A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. 268, 284,

tabl. _XXVII). Bardzo niewiele

_zapisków

_tyczy?o

_relacji

stratygraficznych.

G??boko??

wyst?powania

obiektów

mierzono od

_powierzchni

ziemi. W dziennikach, poza

danymi

w

_{centymetrach,}

_cz?sto

_pojawiaj?

_si? okre?lenia

-na

_g??boko?ci

1., 2. lub 3.

_sztychu,

_czyli

_odpowiednio

ok. 25-30 cm, 50-55 cm, 75-80 cm.

_Wykopy

nie zawsze

by?y

wytyczone

precyzyjnie

i

_zdarza?y

_si?

_pomy?ki

w domierzaniu

_odleg?o?ci

od ko?ków,

_maj?cych

zloka-lizowa? obiekt w

_granicach

odcinka. Dostrze?one

_b??dy

nie

_podlega?y

_?adnej

_{prawid?owo?ci,}

a zatem nie

_mog?y

zosta?

_{zweryfikowane.}

w _rozwi?zaniu

_licznych

_problemów

_zwi?zanych

z

ob-rz?dkiem

pogrzebowym

(A. Kietli?ska 1955, s. _149).

Prace

_prowadzono

_zazwyczaj

_podwójnymi,

_rzadziej

po-jedynczymi

pasami

(Ryc.

4).

Gdy

ko?czono _prace na

jednym

wykopie

otwierano _nast?pny,

_zostawiaj?c

s?sie-dni

_{nienaruszony.}

Po

_przebadaniu

_wykopów

_"bocznych':

otwierano

_pozostawiony

_?rodkowy.

_Przyj?ta

metoda

pozwoli?a

na dobre dokumentowanie

_grobów,

ale

unie-mo?liwi?a

_pe?ne

_rozpoznanie

_pozosta?o?ci

_osadniczych

-zasi?gu

powierzchni

u?ytkowych,

?ladów

_zabudowy

i uk?adów

_{stratygraficznych}

_mi?dzy

_odkrywanymi

obie-ktami

_ró?nych

kultur.

Wa?nym

?ród?em

_informacji

_by?a

_odr?czna

kartote-ka

_cz??ci

materia?ów

_osadniczych

z _Transboru,

opraco-wana w 1961 roku _przez R.

_Mik?aszewsk?

_(dalej

_R.M.),

najpewniej

w czasie

_{przygotowywania}

_publikacji

cmenta-rzyska.

Zawiera ona do??

_ogólne

_opisy

_zabytków

z

obie-któw i

_znalezionych

_lu?no, a tak?e _sporo

_rysunków

ce-ramiki. Kartoteka umo?liwia?a

_{niejednokrotnie}

zorien-towanie _si? w rozmiarze strat i _{stopniu przemieszania}

materia?ów.

Wdziennikach

_znajduj?

_si?

_rysunki

_(Ryc.

6, 11, 17)

lub szkice o

_ró?nym

_stopniu dok?adno?ci

_(Ryc.

_{7, 9, 12,}

13, 26, 38, 40, 42)

niektórych

obiektów

_osadniczych.

Rysunkowa

dokumentacja

polowa

jest

bardzo

zdekom-pletowana",

a zachowane

_rysunki,

_wykonane

w

_ró?nych

skalach i

_ró?n?

_kolorystyk?,

_s? na

_ogó?

_pozbawione

le-gendy.

W czasie bada? w Transborze nie

_prowadzono

inwen-tarzy

polowych

znalezisk, które

_pomog?yby

teraz w ich

uporz?dkowaniu.

W 1947 roku

_zosta?y

_podj?te

_prace

inwentaryzacyjne,

ale

_jedynie

nad

_zabytkami

z 1. sezonu.

Na materia?ach z

_grobów,

obiektów

_osadniczych

i

zna-lezionych

lu?no umieszczono wówczas

_trzycyfrowe

numery.

Najni?szy

odnaleziony

numer 501

_otrzyma?a

popielnica

z

_grobu

_2,

_najwy?szy

644 ceramika z obiektu

14.

_Numery

te

_sta?y

_si?

_niekiedy

_pomocne w

_weryfikacji

okoliczno?ci znalezienia ceramiki.

_By?

mo?e w

wyniku

wspomnianych

prac

porz?dkowych

ponumerowano

równie?

_rysunki

_polowe

z 1946 roku

_(por.

_przypis

_6). Niewielu

_informacji

_dostarczy?a

terenowa dokumen

-tacja

fotograficzna,

oko?o dwudziestu amatorskich,

czarno-bia?ych

zdj??,

nienajlepszej

jako?ci.

Przy

okazji

fotografowania

grobów,

zosta?y

zarejestrowane

wyst?-puj?ce

w ich

_s?siedztwie

_{zaciemnienia,}

_by?

mo?e

pozo-sta?o?ci obiektów

_osadniczych

lub

_powierzchni

u?yt-kowej.

Niestety

cz?sto trudno

_jest

_si? nawet _zorientowa?,

od

_której

_strony

_zdj?cie

_by?o

_wykonywane.

Materia?y

z Transboru _s?

_{zainwentaryzowane}

_pod

numerem PMA/III/4325.

_Jedynie

nieliczne

_zabytki

nie-Przy

badaniach koncentrowano _si? na

cmentarzy-sku.

_By?o

ono _"królikiem

_{do?wiadczalnym"}

w

poszuki-waniu

_takiej

techniki

_kopania,

która

_mog?aby

_pomóc

6

Z 1. sezonu bada? ocala?o 6_{rysunków polowych} onumerach: 2_{(Ryc. 16),}

6_{(Ryc. 19),7 (Ryc. 15)} 12 i 13 _(A. Kietl i?ska 1955, rys. 7

-plan i

pro-fil _{grobu 25)} oraz _{du?y plan} odcinków IV/lO i 11/1-5 na _g??b. 48 cm _(?),

opisany przez M. _{G?dzikiewicz (Ryc.} 10). Widniej? na nim "bia?e

plamy": pierwsza w_{miejscu cz??ciowo wybranej jamy} 1 _{(por. przypis 12),}

druga, z _{nieznanych przyczyn,} w_{po?udniowej cz??ci} odcinka 11/4. _Zgin??y

natomiast _{nast?puj?ce rysunki:} 1

-plan jamy 1 na _g??b. 48 cm, na odcinku

II/l; 3

-plan jamy 1 na _g??b. 55 cm, si?gaj?cy 3,5 mna _pó?noc od

po?u-dniowej granicy odcinka; 4

-profil jamy 1 _zgodny z _osi? N-S; 5

-plan

zaciemnienia z_{polep? po?o?onego} na _pó?noc od _{cz??ci ?rodkowej} obiektu

15, na _g??b. 50 cm; 8

-plan zaciemnie? _po?o?onych na _pó?noc od obiektu

15-5, na _g??b. 30 cm; 9

-plan odcinków IV/lO i 11/1-5 na _g??b. 25 cm;

10

-plan odcinka 11/2 na _g??b. 25 cm, _si?gaj?cy 10 m na _pó?noc od

po?u-dniowej granicy odcinka; 11

-profil odcinka 11112-3 _zgodny z _osi? W-E,

w_odleg?o?ci 1,9 mod _{pó?nocnej granicy} odcinka; 14

-profil zaciemnienia

z _polep? w_{pó?nocnej cz??ci} odcinka III; 16-18

-profile poprowadzone

przez ró?ne cz??ci obiektu 15. _{Wydaje si?,} ?e wczasie _{zgrywania rysunków}

polowych pope?niono pomy?k?. W_{cz??ci po?udniowej} obiektu 15, na _du?ym

planie (Ryc. 10), naniesiono _{lini? profilu (rysunek 15). Tymczasem} zacho-wany rysunek profilu o dok?adnie takim _przebiegu nosi nr 2 _(Ryc. 16).

Rysunki polowe zlat 1947-1948 nie _by?y numerowane, azatem nie _sposób

zorientowa? _si? wrozmiarze strat. Na _{pewno brakuje planu} obiektu 7.

, : ??· ... _" . , -, -.... ... -.. ;.

Ryc. 4. Tr a n sbór, pow. Mi?sk Maz. Widok na teren bada?

wykopaliskowych (wszystkie zdj?cia archiwum _PMA) Fig. 4. Tr a nsbór, distr. Mi?sk Maz. View of the excavation site

a domieszka

_zwykle

_{?rednioziarnista,}

_dlatego

zrezygno-wano z

_{ka?dorazowego}

_podawania

_tych

_informacji.

ceramiczne, odnalezione w czasie _prac

_magazynowych

w

_listopadzie

1989 roku, _zapisano

_pod

numerem PMA/

IV/93577•

_Odsy?acze

do

_ilustracji

_zabytków

skonstruowano

w ten

_sposób,

?e _po numerze

_ryciny

_podawane

_jest

naj-pierw

miejsce

znalezienia

_przedmiotu

-numer obiektu

lub _pasa i odcinka

-a

_pó?niej

literowe oznaczenie

ry-sunku. Taki _zapis

_zapewni?

_wi?ksz?

_{przejrzysto??}

tekstu

w

_cz??ci

_{analitycznej,}

_informuj?c

_{automatycznie}

o

oko-liczno?ciach

_odkrycia

_{poszczególnych}

_zabytków.

OPIS MATERIA?U

Obiekty

Obiekty

opisywano

wed?ug

nast?puj?cego

schematu:

okre?lenie

_funkcji

_(nazwa w

_{dokumentacji),}

_{opis (nazwa} w _literaturze,

_odsy?acze),

materia?

_zabytkowy

w

podzia-le

_kulturowym

lub

_{chronologicznym.}

_Zabytki,

_których

nie uda?o _si?

_{jednoznacznie}

_zaliczy?

do

_kultury

_?u?yckiej

lub

_kultury

_grobów

_kloszowych

_zapisano

_pod

umow-nym terminem

-wczesna

_epoka

?elaza. Pod _nazw?

ok-res

_wp?ywów

_rzymskich

zamieszczono

_materia?y,

któ-rych

nie uda?o _si?

_{zaklasyfikowa?}

ani do

_kultury

prze-worskiej

ani

_{wielbarskiej.}

W _opisie

_zabytków

z 1.

sezo-nu bada?

_uwzgl?dniono

_trzycyfrowe

_numery nadane w 1947 roku. Materia?

_zabytkowy

przedstawiono

zgod-nie z

_jego

stanem _magazynowym,

_staraj?c

_si? w _miar?

mo?liwo?ci

_weryfikowa?

stwierdzone

_{niezgodno?ci.}

Ze

wzgl?du

na

_{sygnalizowane}

niedostatki

_dokumentacji

polowej

w

_opisach

obiektów i materia?ów

_pos?ugiwano

si?

cytatami

z

_dost?pnych

?róde? _(dzienniki,

_opisy

rysun-ków'

metryczki,

kartoteka).

Obiekt l

-palenisko z _{konstrukcj? kamienn? (Ryc. 5),} po?o?o-ne _wy?ej od _grobu 65. _Zabytków brak _(A. Kietli?ska 1955, rys.

4; _palenisko 26 - A.

Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. 288, _ryc.

34).

Obiekt 2

-palenisko po?o?one nad _grobem 67. Pochówek uka-za? _si? wwarstwie _zw?glonej tu? _{pod zw?glonym} kawa?kiem drzewa

po?o?onym poziomo. W ziemi z _{w?glami by?y} nieliczne ko?ci,

których nie odnaleziono _(palenisko 7- A.

Kietli?ska, R. Mik?asze-wska 1963, s. ₂₈₅₎

Obiekt 3

-pozosta?o?ci zabudowy (chata I; VIII/7-B). Wymiary

i dok?adna _lokalizacja niemo?liwe do ustalenia _{(por. Materia?y}

znalezione lu?no, odcinek _{VIII/7-8). Wed?ug} R.M. z obiektu

pochodzi?o kilkana?cie _{fragmentów polepy, barwy ceglastej.}

Obec-nie z_{metryczk? polepa} z _chaty I _jest ok. 40, w_{wi?kszo?ci drobnych,}

kruchych grudek polepy konstrukcyjnej barwy ceglastej. ?cianki

niektórych bry?ek s? p?askie lub lekko _{wkl?s?e, miejscami}

widocz-ne _{s? negatywy po odci?ni?tych palikach. Najwi?ksza grudka jest}

silnie _przepalona.

Od

_ci?g?ej

_numeracji

obiektów

_odst?piono

_jedynie

w

_przypadku

_skupisk

ceramiki lub

_polepy

zlokalizowa-nych

w

_obr?bie

obiektu 15. _Nosz? one numer 15

roz-szerzony o

_cyfr?

_arabsk?,

_np. 15-1, 15-2 itd.

Grubo?? ?cianek

_naczy?

i wielko?? ziaren domiesz-ki okre?lano

_zgodnie

z

_podzia?em

M.

_G?dzikiewicz

(1954, s. 149).

_Wi?kszo??

ceramiki

_by?a

?rednio ?cienna,

Obiekt 4

-jama z _narzuconymi resztkami _{pó?niejszego}

chro-nologicznie paleniska (Ryc. 6). Na _g??b. 32 cm _ods?oni?to

niere-gularny, brunatny zarys owym. 65x95 cm. Na _powierzchni,

g?ównie w _{cz??ci ?rodkowej, znajdowa?a si?} szaro-czarna lub _intensywnie czarna

warstew-ka o _grubo?ci l cm, _miejscami z _licznymi

w?-gielkami drzewnymi, od _{których wype?nisko} s

?

7

Materia?ami _osadniczymi zTransboru _{zajmowa? si?}

wlatach 2000-2001 _{mgr Bart?omiej} Karch, wówczas

pracownik Dzia?u _{Epoki Br?zu} i _{Wczesnej Epoki}

?elaza PMA. _{Cz??? wykonanych przez niego}

rysun-ków ceramiki, zosta?a _wykorzystana w _niniejszym

opracowaniu. Za t? mo?liwo?? serdecznie _dzi?kuj? ich autorowi. _Jestem równie? bardzo _wdzi?czna za

cierpliwo?? i niezliczone _rady udzielane mi _przez

Pani? mgr Miros?aw? Andrzejowsk? w czasie moich

zmaga? ze _{z?o?on? problematyk?} osad transborskich.

Wdzi?czno?? winna _jestem równie? _{innym kolegom,}

amianowicie _{mgr. mgr.} S?awomirowi Sa?aci?skiemu

za wskazówki _dotycz?ce kilku _wyrobów

krzemien-nych, Annie Drzewicz za okre?lenia _gatunkowe ko?ci, Jackowi Andrzejowskiemu iRados?awowi

Prochowi-czowi za _pomoc w _opracowaniu materia?ów z

m?od-szego okresu przedrzymskiego i okresu _wp?ywów

rzymskich, Wojciechowi Piotrowskiemu za

konsul-tacje w_{sprawie fragmentu naczynia} ze _schy?ku okresu

rzymskiego i_pocz?tków okresu _w?drówek ludów oraz

kilku _{nieokre?lonych} u?amków _naczy?, atak?e

Andrze-jowi Piotrowskiemu za _{uwagi dotycz?ce} znalezisk

no-wo?ytnych. gr. 65 ob.1 2m

?

WE

bd

?

d b h a c e _g

EJ

[[IIJ

• k m n o s

Ryc. 5. Tr a nsbór, pow. Mi?sk Maz. Cz??? zachodniego profilu wykopu. Odcinek VIII/7.

a

-humus, b

-szaro-czarny piasek, c

-naw?glony, czarny piasek, d

-brunatny piasek, e -szary/siwy piasek, f -ciemnoszary piasek, g -ciemnobrunatny piasek, h -czarnobrunatny piasek, i -?ó?tobrunatny piasek, j

-piasek nieznanej barwy, k

-?ó?ty piasek (calec), 1- poma-ra?czowa _glina, m -?lad ko?ka, n -w?gle drzewne, o -kamie?, p -ceramika, r -polepa, s -glina; t

-pierwotny zarys obiektu (legenda dotyczy wszystkich dalszych rycin obiektów) Fig. 5. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Trench in section VIII/7: part of western

cross--section. a

-top-soil, b

-grey-black sand, c

-black sand with charcoal, d

-dark brown sand,

e

-grey/white grey sand, f - dark

grey sand, g - dark brown

sand, h - black-brown sand,

i

-yellow-brown sand, j

-sand ofunknown colour, k

-yellow sand _(virgin soil), 1- _orange

day, m -post hole, n -charcoal, o -stone, p -pottery, r -daub, s -day; t -original feature outline (the same _{key applies} to all _figures of features)

Obiekt 7

-pozosta?o?ci zabudowy (chata 111). Na

g??b. 1. _{sztychu (odcinek} IV /7 -8) ukaza?a _si? du?a

plama b. _czarnej ziemi _{(rysunek zagin??}

-por.

przy-pis 6). Ni?ej widoczne _by?y zaciemnienia o ?redn. ok.

50 cm, cz?sto z kilkoma kamieniami na dnie, bez

zw?gle?. Znajdowano w nich _{skorupy ró?nego typu.}

Poni?ej chaty zalega? zniszczony grób 54, nad _którym

zarejestrowano nieckowaty w _{profilu szaro-czarny}

zarys o szeroko?ci ok. 50 cm i_mi??szo?ci 15 cm _(Ryc.

7). Zaciemnienie _{si?ga?o prawdopodobnie} na

odci-nek IV/9, _gdzie na wschód od _grobu 52 stwierdzono

ciemn? warstw? przew?glonej ziemi, równie?

niecko-wat? w _profilu, o szeroko?ci ok. 25 cm i _mi??szo?ci 8 cm, za _{któr? ci?gn??a si?} warstewka _ciemnej ziemi

(por. A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. 263- 264,

ryc. 8

-na _{rysunku pomini?to ciemn? warstewk?).}

Z _warstwy II _chaty" na _pasie 7 _{(R.M.) pochodzi}

oto-czak _owym. 10,6x9,4x5,3 cm.

·

.

t

Obiekt 8

-palenisko. Na _{nieznanej g??boko?ci}

od-kryto zaciemnienie z _w?glem, z _{którego pochodzi}

kilka _{skorup. W sp?gu zalega?o} dno _garnka o ?redn.

ca 20 cm. Ko?o dna kawa?eczek _polepy (brak).

Kultura _?u?ycka: l) Fr-t _{naczynia baniastego} z

wgi?-ciem _{pod pogrubion? kraw?dzi?.} Obie _powierzchnie

br?zowe, zewn. _{pod wylewem} s?abo _g?adzona, nie-równa, ni?ej chropowacona, wewn. _g?adzona. ?redn.

wylewu ok. 18 cm _{(Ryc. 8:8a). 2) Drobny} fr-t

naczy-nia z lekko _wychylon? na _{zewn?trz parti?}

przykra-w?dn?. Poni?ej brzegu otworki. Obie _powierzchnie

br?zowoszare, zewn. lekko _{chropowacona,} wewn.

g?adzona (Ryc. 8:8b). 3) Dno i kilka u?amków du?e-go naczynia chropowaconego. Powierzchnia zewn.

br?zowo-czarna, wokó? dna s?abo _g?adzona, wewn.

czarna, _g?adzona, miejscami szorstka. _Spód nierów-ny, z _{negatywami po odci?ni?tych szcz?tkach}

ro?lin-nych. ?redn. dna 13 cm _{(Ryc. 8:8c).}

50 cm

Ryc. 6. Tr a nsbór, pow. Mi?sk Maz. Plan i_profil obiektu 4

Fig. 6. Tr a nsbór, distr. Mi?sk Maz. Plan and cross-section of feature 4

Wczesna _epoka ?elaza: _l) 8 obustronnie

wyg?a-dzonych, szarych fr-tów _{naczynia, jeden} z _niewielk?

cz??ci? dna. 2) 5 u?amków ceramiki: 4 _chrop owa

-conc, w _{tym jeden grubo?cienny;} 1 _przepalony.

50 cm

gr. 54

Obiekt 9

-piec (?) (zw?glenie). W?cianie _wykopu

za-dokumentowano zaciemnienie o _d?ugo?ci ok. 80 cm,

w_profilu zbli?one do _{trapezowatego} o _mi??szo?ci ok.

Ryc. 7. Tr a n sbór, pow. Mi?sk Maz. Profil N-S _grobu 54

Fig. 7. Tr a nsbór, distr. Mi?sk Maz. Cross-section N-S _{of grave} 54

70 cm. _{W sp?gu} obiektu _{znajdowa?a si?} zbli?ona w_planie do

kwa-dratowej intensywnie zw?glona warstwa o _grubo?ci 11 cm. Z _niej

pochodz? fragmenty naczynia z otworkami _{pod kraw?dzi?,}

pozo-sta?e _materia?y z_{cz??ci ?rodkowej} obiektu, z_g??b. 50 cm _{(Ryc. 9).}

Kultura _?u?ycka: l) Cz??? rekonstruowanego rysunkowo

na-czynia lekko _esowatego z otworkami _{poni?ej brzegu.} Obie

po-wierzchnie _{br?zowoszare,} zewn. lekko _{chropowacona,} wewn.

g?adzona, miejscami czarna. _Wys. zachowana 12 cm; ?redn.

wyle-wu ok. 13 cm _{(Ryc. 8:9d). 2)} Fr-t _{sto?kowatej szyjki naczynia}

wazowatego z otworkami _{pod kraw?dzi?.} Powierzchnia zewn.

starannie _wyg?adzona, czarna, _l?ni?ca, wewn. _{g?adzona, br?zowa,}

sp?kana wokó? ziaren domieszki _{(Ryc. 8:9c). 3)} Fr-t _naczynia ze

poni?ej zmieni?o _barw? na szaroczarn?. W _{profilu jama} mia?a

kszta?t niecki o _nierównym dnie, której mi??szo?? dochodzi?a

w _cz??ci W do 30 cm. _Zabytków brak (zniszczone palenisko 3

-A. Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. _284).

Obiekt 5

-jama z_narzuconymi resztkami _{pó?niejszego}

chrono-logicznie paleniska. Na _g??b. 46 cm _ods?oni?to zbli?one do

koli-stego, brunatne zaciemnienie _owym. 65x70 cm, w_{którego cz??ci}

?rodkowej le?a? _du?y kamie? ikilka _{mniejszych. Tutaj wype?nisko}

zabarwi?o _si? na czarno od _{w?gli drzewnych, skupiaj?cych si?}

g?ównie obok i _{poni?ej du?ego} kamienia. W_{profilu jama} mia?a

kszta?t _nieckowaty i _mi??szo?? 25 cm. _Zabytków brak _(palenisko

2 - A.

Kietli?ska, R. Mik?aszewska 1963, s. 284, _ryc. 25).

8

Wdzienniku kilkakrotnie _wspomniano o dwóch _poziomach obiektów lub warstw, np. I warstwa _{osady, poziom} II _warstwy chat. _Terminy te, jak

ustalono, oznaczaj? jedynie poziomy mechaniczne _{odpowiadaj?ce} g??bo-ko?ci 1. i 2. _sztychu.

Obiekt 6 - dó?

pos?upowy. Na _g??b. 30 cm _odkryto w

przybli?e-niu _{kolisty, ciemny zarys} o ?redn. ok. 50 cm, otoczony kilkoma

Q

?;?.?;\?_.?.:.-?_?.i

.?r?_ _

0

Obiekt

9

?? :- ? a a o D o o 6cm

O

D

- - -a-c

B

Ob

Obiekt

8

c

Obiekt

10

c o 6cm a - - -a-d o 3cm --====--o 6cm e - -

-Ryc. 8. Tr a n sbór, pow. Mi?sk Maz. Obiekty 8, 9 i 10. ge

-krzemie?, _pozosta?e

-ceramika

Fig. 8. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Features 8, 9 and 10. ge

-flint, others

-pottery

si? kilkadziesi?t grudek polepy i drobne u?amki ceramiki.

Prze-mieszany materia? _wyst?powa? do 3. _sztychu.

Kul tura trzciniecka: ₁₎ U?amek _{wylewu naczynia} o _esowatym

profilu (drugi, wi?kszy fragment tego naczynia znaleziono na

odcinku VIII, patrz ryc. 31:VIII/4-6d).

Kul tura _{?u?ycka: l)} Fr-t _{naczynia workowatego} z otworkami

pod kraw?dzi?. Obie _{powierzchnie br?zowoszare,} zewn. lekko

chropowacona, wewn. _{g?adzona (Ryc. 8:10a). 2) Drobny} u?amek

ceramiki _g?adzonej.

50 cm

Wczesna _epoka ?elaza: _l) 5 u?amków ceramiki

chropowaco-nej, jeden grubo?cienny.

Ryc. 9. Trans b ó

r, _pow. Mi?sk Maz. Profil obiektu 9

Fig. 9. Transbór, distr. Mi?sk Maz. Cross-section offeature 9

Materia?y nieokre?lone: 1) Oko?o 37, w _wi?kszo?ci niewiel-kich _{grudek polepy konstrukcyjnej barwy ceglastej} lub _szarej,

kilka lekko _{przepalonych.}

?ciankami _sitowatymi. Otworki rozmieszczone rzadko i

niere-gularnie (jeden "?lepy"). Obie _{powierzchnie szarobr?zowe.} zewn.

s?abo _g?adzona, wewn. _{wyrównana. Wys.} zachowana 7,4 cm;

?redn. _wylewu ok. 8 cm _{(Ryc. 8:9b). 4)} 2 u?amki lekko

chropo-waconego naczynia jajowatego. Powierzchnia zewn.

czarnobr?-zowa, wewn. _g?adzona, szara _{(Ryc. 8:9a). 5) Ma?y} fr-t

placka-talerza z otworkami. Obie _{strony br?zowoszare, górna} lekko

chropowaeona. dolna starannie _{wyg?adzona, po?yskliwa.} Grub.

0,9 cm. ₆₎ Niewielki fr- t lekko _{chropowaconego naczynia}

zdo-bionego nie _starannymi do?kami _palcowymi. Powierzchnia zewn.

br?zowoszara, wewn. _{wyg?adzona, szarobr?zowa. 7)} Fr- t dna

naczynia o szorstkim, _{szaro-br?zowym spodzie} z _{negatywami po}

odci?ni?tych ziarenkach _piasku i _{szcz?tkach ro?linnych} oraz

wyg?adzonym, brunatnym wn?trzu. 8) Lekko _przepalony u?amek

ceramiki _{g?adzonej. 9)} 4u?amki ceramiki _{chropowaconej. 10)}

Od-?upek z krzemienia _{czekoladowego, przerobiony} na ?uszcze?.

D?ug. 5,4 cm; szer. 3,5 cm; _grubo 0,8 cm _{(Ryc. 8:ge). 11)} Kilkana?cie

u?amków _{polepy (R.M.;} nie _{odnaleziono).}

Obiekt 11

-jama (?) (zaciemnienie 1). W _cz??ci N odcinka

IV/7-8, na linii rowu _(czyli w _jednej ze ?cian _wykopu)" na _g??b.

30 cm natrafiono na _nieckowaty obiekt o _d?ugo?ci 1,1 m i

mi??-szo?ci ok. 50 cm. Na dnie _{znajdowa?y si?} du?e _{skorupy ró?nego}

typu (nie odnaleziono). R.M. _{wymienia: 1) Fr-ty naczynia}

chro-powaconego o _{powierzchni szarej. 2) Fr-ty prawdopodobnie}

jednego naczynia o _{powierzchni brunatnej. 3)} Kilkana?cie _grudek

polepy barwy ceglastej.

Obiekt 12 - dó?

pos?upowy (zaciemnienie 3). Na _g??b. 40 cm

za-dokumentowano _cz??? E_{kolistego (?), brunatnego zarysu} o

?red-nicy ok. 80 cm, z _{licznymi grudkami polepy.} W_profilu ?rednica

obiektu _mierzy?a 55 cm, a _jego kszta?t _{by? zbli?ony} do

trapezo-9

Nie mo?na ustali? _{dok?adnej lokalizacji} obiektu, _gdy? na _profilu

naszki-cowanym w dzienniku nie _{s? podane odleg?o?ci} od _{sta?ych punktów} siatki. Na _po?udnie od zaciemnienia I _{narysowano cz??? profilu zapewne}

kolejnego obiektu o _{ponad po?ow? p?ytszego.}

Obiekt 1 O

Ryc. 10. Transbór, pow. Mi?sk Maz. Plan obiektów 12,

13 i 15 oraz _{nieokre?lonych} zaciemnie? na _g??b. 48 cm.

Zaznaczono _lokalizacj? obiektu 14 i_grobów

Fig. 10. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Plan of features

12, 13 and 15, and undetermined _patches of dark earth detected at 48 cm. The location of feature 14 and _graves

is marked .. .

?OOb.14

... .. .. " . • • . . • ..

·.gr.27

2m •

Na _g??b. 35 cm natrafiono na _zbli?ony do _{owalnego ciemny zarys}

o _wym. ok. 55x75 cm i _mi??szo?ci 12 cm. Na _skraju N

znajdo-wa?o _si? kilka _przepalonych kamieni, obok nich u?amki ceramiki,

za? na _skraju S kamie? _?arnowy, a _pod nim _p?kni?ty rozcieracz

(Ryc. 13). ... :.

_{···?---?!"!=·u?.:r+?:}

.-.: : ",.. . . . .. ... : .·:·:::?____:__:_.__ __ -n ???-?--????

Kultura _?u?ycka: 1) Kilkana?cie fr-tów (dwa znalezione

lu?-no!') niesymetrycznego naczynia esowatego z dwoma uchami

(zachowane ucho _by?o osadzone na _czop) w _{górnej cz??ci}

brzu?-ca. Powierzchnia zewn.lekko _chropowaeona i sko?nie

przeciera-na _{miote?k? ro?linn?, br?zowo-czarna,} wewn. niestarannie

rów-nana, _{br?zowo-szara.} Domieszka _{gruboziarnista (Ryc.} 14:14a). 2) Cz??? rekonstruowanego rysunkowo naczynia esowatego. Pod

kraw?dzi? niestaranny rz?d do?ków _{wykonanych zaostrzonym}

narz?dziem, na ?ciance _{wewn?trznej utworzy?y si?} niewielkie

wypuk?o?ci po wypchni?tej glinie. Powierzchnia zewn. _chropowa

-eona, na _wyd?to?ci sko?nie _przecierana z kilkoma

przypadkowy-mi _{zag??bieniami, szaroceglasta,} wewn. _{g?adzona, miejscami} nie-równa, ceglastobr?zowa. Wys. zachowana 15 cm; ?redn. _wylewu

ok. 16 cm _{(Ryc. 14:14j). 3)} Fr-t _{naczynia jajowatego} z otworkami

pod kraw?dzi?. Powierzchnia zewn. _{chropowacona, poni?ej}

otwor-ków _obmazywana w _ró?nych kierunkach, ceglasto-szara, wewn.

starannie _{g?adzona, szarobr?zowa.} Nr 644 _{(Ryc. 14:14k). 4)} Fr-t

naczynia jajowatego zdobionego do?kami _palcowymi (zachowa-ny jeden). Powierzchnia zewn. lekko _chropowaeona i sko?nie

przecierana, szara, wewn. _{g?adzona, br?zowoszara (Ryc. 14:14i).}

5) Ma?y fr-t _wylewu lekko _{chropowaconego naczynia jajowatego.}

Powierzchnia zewn. _ceglasto szara, wewn. _g?adzona, szara. _{6) Cz???}

rekonstruowanej miski _pó?kulistej z _{nieznacznym wgi?ciem pod}

kraw?dzi?. Obie _{powierzchnie wyrównywane sko?nymi}

poci?g-ni?ciami g?adzika, g?adzone, zewn. szarobrunatna, wewn.

szorst-ka' brunatna. Obfita domieszka ?rednio- i _{gruboziarnista.} ?redn.

wylewu 22 cm. Nr 643 _{(Ryc. 14:14g). 7)} 3 _fr-ty miski _pó?kulistej

z niewielkim _{wgi?ciem pod kraw?dzi?.} Obie _powierzchnie

czar-nobr?zowe, wyg?adzone, zewn. _{staranniej, l?ni?ca (Ryc. 14:14e).}

8) 3 _fr-ty obustronnie _{wyg?adzonego naczynia} z _cylindryczn?

szyjk?. Powierzchnia zewn. _br?zowa, wewn. czarna _{(Ryc. 14:14d).}

9) Obustronnie _wyg?adzony u?amek _{naczynia wazowatego (?)}

o _{szyjce przechodz?cej ?agodnie} w_zaokr?glony brzusiec.

Powierz-chnia zewn. czarna, _l?ni?ca, wewn. _{szarobr?zowa.} Domieszka

gruboziarnista. Nr 624. ₁₀₎ Fr-t _{placka-talerza} z niestarannie

uformowanym brzegiem, miejscami ?cienionym lub _p?asko

?ci?-tym. Obie _{strony g?adzone,} wierzchnia _{br?zowa, spodnia}

br?zo-wo-szara. ?redn. ok. 17 cm; _grubo 1-1,2 cm _{(Ryc. 14:14b). 11)} 3

niewielkie _fr-ty kubka _(?) z _{masywnym, wa?eczkowatym} uchem.

Powierzchnia zewn. lekko _{chropowacona, ceglastoszara,} wewn.

g?adzona, niezbyt równa, ceglasta. Obfita domieszka

gruboziar-nista _{(Ryc. 14:14f). 12) Niedu?y} fr-t dna _naczynia obustronnie

lekko _sp?kanego wokó? ziaren _{gruboziarnistej} domieszki.

Powierz-chnie _g?adzone, zewn. _{staranniej, br?zowoszara,} wewn. brunatna.

?redn. dna ok. 9,5 cm _{(Ryc. 14:14c). 13)} 2 _fr-ty lekko

chropowa-conego naczynia, w _{tym przydenny.} Obie _powierzchnie

szaro-ceglaste, wewn. _g?adzona i lekko _{przecierana miote?k? ro?linn?,}

z_{zag??bieniami po wypalonych szcz?tkach organicznych.}

Wczesna _epoka ?elaza: 1) U?amek _{chropowaconego}

naczy-nia _workowatego z _{wygniatan? kraw?dzi?.} Powierzchnia zewn.

szarobr?zowa, wewn. _g?adzona, czarna. Nr 624 _{(Ryc. 14:14h).}

2) Fr-t dna _naczynia o _spodzie szorstkim, szaro _br?zowym i

g?a-dzonym, brunatno-czarnym wn?trzu. Domieszka _{gruboziarnista.}

• -...• ' .1--?????-I'----_7t__H_H_11 • .: -•• ,: ?+-+-I--?-iI" 50 cm

Ryc. 11. Tr a nsbór, pow. Mi?sk Maz. Profil obiektu 12 Fig. 11. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Cross-section of feature 12

:····:l

?.' .. : ".

··?)'f.?.:·:·.·::::

..

?·%:T!-·.:?:·.:?:··:::::

50 cm

____ c=== c=== __

Ryc. 12. Trans bór, pow. Mi?sk Maz. Profil obiektu 13

Fig. 12. Transbór, distr. Mi?sk Maz. Cross-section offeature 13

watego. W_cz??ci S, ze _{?ciank? pionow?, mi??szo?? wynosi?a} 36 cm,

w _{ciemniejszej, brunatno-czarnej cz??ci} N, ze _{?ciank? opadaj?c?}

sko?nie w dó? - 42 _cm. W

ca?ym wype?nisku znajdowa?y si?

grud-ki _{polepy, których} nie odnaleziono _(Ryc. 10, 11).

Obiekt 13

-jama (zaciemnienie 4). Na _g??b. 50 cm _ods?oni?to

kolisty, brunatny zarys o _?rednicy ok. 80 cm. Nieckowata w

pro-filu _{jama osi?ga?a mi??szo??} 15 cm. _{W sp?gu le?a?y} 3 kamienie

(Ryc. 10, 12).

Obiekt 14

-jama gospodarcza (?) (skupisko skorup i kamieni

3; skupisko skorup A3; skupisko skorup nr 3 nr inw. 62410 i _644).

50 cm

10

Wed?ug R.M. nr 624 nosi?o ok. 30 u?amków ceramiki o_{powierzchniach}

brunatnych lub _szarych i _{fragment przykraw?dny} z ornamentem

palco-wym przy wylewie (por. ryc. 14: 14i). Ryc. 13. Tr a nsbór, pow. Mi?sk Maz. Plan obiektu 14.

?

-Fig. 13. Tr a nsbór, distr. Mi?sk Maz. Plan of feature 14.

? - kamie?

Obiekt

14

c to .?-,?

u-?

e g o 6cm - - -a-k

-o

h k

Ryc. 14. Tr a nsbór, pow. Mi?sk Maz. Obiekt 14. Ceramika Fig. 14. Tr a nsbór, distr. Mi?sk Maz. Obiekt 14. _Pottery

w

50 cm

ob. 15-5

- -

-Ryc. 15. Trans bór, pow. Mi?sk Maz. Profil W-E obiektu 15-5

Fig. 15. Tr a n sbór, distr. Mi?sk Maz. Cross-section W-E of feature 15-5

3) 16 u?amków ceramiki: 4_wyg?adzone, w _{tym jeden}

grubo?cien-ny o _powierzchni zewn. _czarnej; 12 _{chropowaconych,} w _tym 3

grubo?cienne (jeden znr _624),3 silnie _{chropowacone, wi?kszo??}

ze ?ladami _{przecierania miote?k? ro?linn?}

-na kilku _zadrapania

od cienkich _?ody?ek lub _ga??zek.

zowe _{(na rysunku brunatne) smugi} o szeroko?ci 1,3-1,5 m,

otacza-j?ce wychodnie ?ó?tego piasku. W_cz??ci E _{tego zarysu,} w_obr?bie

brunatnych smug ci?gn??y si? ciemniejsze, czarno brunatne _pasy

z _{licznymi, drobnymi grudkami polepy. Pasy} te w _przybli?eniu

uk?ada?y si? w _trapez i_{ci?gn??y si?} ku _{S, tworz?c wyd?u?ony,}

owa-lny zarys

-jam? 112• Od E z_jam? 1 _{??czy? si? kolejny} ciemnobru

-natny pas, prawie równoleg?y do boku S_{trapezu (Ryc. 10).}

Kultura wielbarska: l) Przepalony fr-t drobno, ostro

chropo-waconego naczynia o _{powierzchniach szarobr?zowych.}

Obiekt 15

-pozosta?o?ci zabudowy, silnie zniszczone,

miejsca-mi _{niedokopane (chata).} Pod humusem, na _g??b. 25 cm, _ukaza?y

si? zaciemnienia z _{rozproszonymi skupiskami polepy. Ni?ej,} na

g??b. 48 cm, w _{?ó?tym piasku} sta? _{si? widoczny rozleg?y,}

nieregu-larny zarys o _wym. maks. ok. 7x6,5 m. _{Tworzy?y go} b.

ciemnobrq-12

W_zeszycie II, 30 VIII 46 r. _{jako jam?} 1okre?lono _opisywane tu _pod?u?ne zaciemnienie. _Tymczasem w_zeszycie I, _{pod dat?} 2 IX 46 r. _czytamy, ?e_jama 1_{pokrywa?a olbrzymi? cz???} terenu _{kopanego. S?} to _{?lady osady.}

Wyst?pu-je na kilku _pasach i odcinkach. Zatem _po kilku dniach bada? okre?lenie jama 1_przeniesiono na _{wszystkie ods?oni?te} w_{tym rejonie zarysy.}

E w

50 cm

jama 1

- -

-Ryc. 16. Trans b ór, pow. Mi?sk Maz. Profil W-E obiektu 15 _(jamy 1)

Fig. 16. Tr a n sb óf, Mi?sk Maz. Cross-section W-E of feature 15 _('pit 1')

Trapezowaty zarys o _wym. ok. 2,5-4,2x4,3 m_by?

zorientowa-ny d?u?szym bokiem w _{przybli?eniu zgodnie} z _osi? W-E. W_jego boku W, gdzie wype?nisko by?o ja?niejsze, odkryto obiekt 15-1

(skupisko polepy 3), a w boku N

-obiekty 15-2 i 15-3

(odpo-wiednio _{skupisko skorup} 2 i_{skupisko polepy 4).} Naro?nik NW mia?

w _profilu do?? _p?askie dno na _g??b. 80 cm _{(Ryc. 15). Wewn?trz}

i na _{zewn?trz trapezowatego zarysu ju?} na _g??b. 20 cm _ukaza?y

si? rozmieszczone _przypadkowo ciemne, koliste _plamki o ?redn.

6-8 cm, które _by?y widoczne jeszcze na _g??b. 55 cm.

Kultura _{?u?ycka: l)} 2 _fr-tymiski z_cz??ci?

przykraw?dn?zachy-lon? do _wewn?trz ilekko _{podci?t? parti? przydenn?.} Obie

powierz-chnie do?? starannie _{g?adzone, miejscami} nierówne, zewn.

brunat-no szara, wewn. ze _{smugami po zag?adzaniu, br?zowo-czarna.}

Do-mieszka _miejscami obfita. W_{prze?omie kamyk owym.} 0,5xO,9 cm

(Ryc. 18:15-1a). 2) Lekko _wyodr?bnione dno i 4 niewielkie _fr-ty

naczynia wazowatego (?) zdobionego parami (?) guzków. Obie

powierzchnie g?adzone, zewn. _{br?zowa, staranniej,} wewn. szara,

lekko szorstka. _Spód szorstki z_{negatywami po odci?ni?tych}

szcz?t-kach _{organicznych,} m.in. _?ody?kach. ?redn. dna ok. 12,5 cm _(Ryc.

18:15-1c.d). 3) Niewielki fr-t dna _naczynia o _{spodzie nierównym,}

szorstkim, _br?zowym, z _{negatywami po odci?ni?tych szcz?tkach}

ro?linnych. Wn?trze starannie _wyg?adzone, czarne, _sp?kane wokó?

ziaren domieszki. ₄₎ 4 _{fr-ty naczynia chropowaconego} o

powierzch-ni zewn. _{br?zowoszarej,} wewn. _{g?adzonej, szaro-br?zowej.} W

do-mieszce liczne ziarenka miki. ₅₎ Oko?o 80 _czarnych lub _ceglastych

grudek polepy konstrukcyjnej ró?nej wielko?ci, dwie silnie

prze-palone. Wi?kszo?? bry?ek przynajmniej o _jednej ?ciance _p?askiej,

na _{cz??ci znajdowa?y si? równoleg?e} do siebie, wyra?ne negatywy

po odci?ni?tej s?omie lub trzcinie; ok. 10 _grudek z_{wkl?s?? ?ciank?} w _{wyniku odci?ni?cia s?upków} o ?redn. ok. 6-7 cm, a _wyj?tkowo

palika o ?redn. 2cm. Kilka _bry?ek mia?o _{wkl?s?e s?siaduj?ce} ze _sob?

?cianki, a w _{innych zachowa?y si?} do?ki _{po zaostrzonych palikach}

o ?redn. do 1 cm oddalone od siebie o 1,5 cm.

Jama 1 o _wym. ok. 0,9x2,3 m _{by?a wyd?u?ona po} osi N-S. W _{profilu poprzecznym} mia?a kszta?t _nieckowaty z _nierównym

dnem i _mi??szo?? ok. 60 cm _{(Ryc. 16).} W_{ci?ciu pod?u?nym by?a}

zbli?ona do _trapezowatej ze _?ciank? N _pionow?, a S _zaokr?glon?

i dnem _opadaj?cym ku _{po?udniowi. Mi??szo??} w _{cz??ci N}

wyno-si?a 30 cm, w S-50 cm _(Ryc. 17)13. _{Najciemniejsza} ziemia w_sp?gu

by?a wyra?nie wilgotniejsza ni? _pozosta?a.

Do boku N _{trapezowatego zarysu przytyka?o} brunatne,

zbli-?one do _trójk?tnego zaciemnienie o _wym. ok. 3,4x4 m. Na _skraju N _{znajdowa? si?} obiekt 15-4 _{(skupisko skorup 1),} a na _skraju SW

obiekt 15-5 _{(skupisko polepy 1).} Z _{trójk?tnym zarysem wi??e si?}

najprawdopodobniej ok. 20 _{kolistych plamek} o ?redn. 6-8 cm,

ustawionych w silnie _{wyd?u?onyowalowym.} ok. 1,2x6,2 m,

si?gaj?cy do obiektu 14.

Na _plan nie _zosta?y naniesione _obiekty 15-6 i 15-7

(odpowie-dnio _{skupisko polepy} 2 i_skupisko 4, ko?o _{pieca), których}

lokaliza-cji nie uda?o _si? ustali?.

Wczesna _epoka ?elaza: _l) Fr-t _naczynia z_{szyjk? podkre?lon?}

uskokiem. Obie _powierzchnie starannie _{wyg?adzone, l?ni?ce,}

czarne _{(Ryc. 18:15-1b). 2)} 10 u?amków ceramiki: 1 _g?adzony, 4

chropowacone i 5 _{zniszczonych.}

Z naro?nika NW _{trapezowatego zarysu pochodzi}

jednostron-nie _przepalony u?amek _naczynia o _{zachowanej powierzchni}

wy-g?adzonej, br?zowoszarej. Nr 641.

Obiekt 15-2 _{(skupisko skorup} 2 nr inw. _625). Na _g??b. 59 cm

znaj-dowa?y si? zupe?nie rozgniecione skorupy, bez kosci"

obiekt 1 5-1

(skupisko polepy 3, _palenisko). W_{br?zowym piasku,}

na _g??b. ok. 30 cm, _ods?oni?to warstw? polepy o _zarysie

nieregu-larnym, wym. 20x25 cm i _grubo?ci ok. 15 cm. Od _strony W

two-rzy?a g?adk? ?ciank?.

Kul tura _{?u?ycka: l)} Fr-t _naczynia z_{wgi?ciem pod pogrubion?}

kraw?dzi?. Powierzchnia zewn. _wyrównana ze ?ladami

przecie-rania _{miote?k? ro?linn?, br?zowoszara,} wewn. _g?adzona,

ciemno-szara. ?redn. _wylewu ok. 21 cm _{(Ryc. 18:15-2b). 2)} Fr-t dna

naczy-nia z _cz??ci? ?cianki. Obie _{powierzchnie ceglasto-szare,} zewn.

s N

t1

1111

I

I III

I

I

I III I

I

II

I II

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

I

II 1111 II

II II 11

... . . .. ' .. . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . '. .. . . . .. 13

Zgodnie z dziennikiem w _{profilu jamy} 1 _by?y 2 u?amki klosza i drobne kawa?eczki _{polepy, wed?ug} R.M. 6 u?amków _{chropowaconego} klosza (?).

Miedzy pod?u?nym i_{poprzecznym profilem jamy} 1 zauwa?ono _istotn?

niezgodno??. W_{miejscu skrzy?owania profilu pod?u?nego} i

poprzecz-nego wyst?puje ró?nica w_{mi??szo?ci przekraczaj?ca} 20 cm .

14

Ceramika z obiektów 15-2 i 15-4 zosta?a _przemieszana i_jest w _dalszej

cz??ci opracowania opisana razem. _Wed?ug R.M. z obiektu 15-2

pocho-dzi?o ok. 40 _fragmentów ceramiki w_{wi?kszo?ci chropowaconej} oraz _jeden zu?amków _{naczynia (Ryc. 18:15-2b),} nr. inw. 625. _Drugi u?amek znaleziono

w obiekcie 15-4 lub lu?no.

50 cm

- -

-Ryc. 17. Trans b ór, pow. Mi?sk Maz. Profil N-S obiektu 15 (jamy 1)