RODZAJE ZACHOWAŃ ZWIERZĄT UZASADNIAJĄCYCH
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
Z ART. 431 K.C.
tradycyjny pogląd zakłada, że odpowiedzialnością przewidzianą w art.
431 k.c. są objęte wyłącznie szkody wyrządzone przez zwierzę spontanicznie, z jego własnego popędu
zgodnie z tym stanowiskiem art. 431
k.c. nie dotyczy przypadków, w których
zachowaniem zwierzęcia kierował
człowiek, np. ktoś poszczuł psa
(wówczas przede wszystkim
odpowiedzialność z art. 415 lub 430
k.c.)
art. 431 k.c. przyjmuje się jednak jako podstawę odpowiedzialności wtedy, gdy kierowane przez człowieka zwierzę wyrządza szkodę reagując pod wpływem strachu lub innego bodźca, a człowiek nie zdołał go powstrzymać.
Jako przykład wskazuje się wyrządzenie szkody przez zwierzę na smyczy nie dające się opanować przez prowadzącego
(W. Czachórski)
w literaturze brak uzasadnienia tego
stanowiska; być może dlatego, że jako
tradycyjnie przyjmowane, było
jednomyślne
w nowszej literaturze P.
Machnikowski i A. Śmieja postulują ponowne przemyślenie tej kwestii
(w: red. A. Olejniczak, System Prawa Prywatnego, t. 6, Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2009, s. 496 i nast.):
zdaniem tych autorów, określenie
„wyrządzenie szkody” użyte w art. 431
k.c. należałoby rozumieć w sposób
nienawiązujący do zachowania żywej
istoty. W konsekwencji przepis ten nie
odnosiłby się wyłącznie do zachowań
zwierzęcia sterowanych przez jego
układ nerwowy.
nie ma pewności, czy ratio legis art. 431 k.c. należy rozumieć tak, jak w ujęciu tradycyjnym
zagrożenie ze strony zwierzęcia może
być spowodowane nie tylko jego
samodzielnością w działaniu, ale
również samym faktem, że jest ono
żywe (np. zwierzę jako nosiciel innych
żywych organizmów); nie wszystkie
zagrożenia ze strony zwierzęcia wiążą
się z nieprzewidywalnością jego
działania, a nawet z jego mobilnością
autorzy ci podkreślają, że art. 431 § 1 k.c. nie wymaga, by wina wyrażała się w zaniedbaniu nadzoru;
„mówi po prostu o winie i na tym koniec”
z założenia, że domniemanym
motywem ustawodawcy mogła być
chęć obciążenia odpowiedzialnością
osób sprawujących nadzór nad
zwierzęciem, nie wynika, że
odpowiedzialność ta ogranicza się do
przypadków zaniedbania nadzoru i nie
odnosi się do innych nagannych
zachowań, w szczególności umyślnych
przychylenie się do dominującego stanowiska może prowadzić do rezultatów niesłusznych z obiektywnego punktu widzenia:
gdy chowający zwierzę umyślnie pokierował nim, wyłączenie zastosowania art. 431 k.c. na rzecz art.
415 k.c. oznacza mniej korzystny dla
poszkodowanego rozkład ciężaru
dowodu
tradycyjna wykładnia art. 431 k.c.
skutkująca odrzuceniem tego przepisu jako podstawy odpowiedzialności może prowadzić do pogorszenia sytuacji poszkodowanego także przez zmianę osoby zobowiązanej do naprawienia szkody
np. właściciel psa powierzył swojemu
17-letniemu synowi, dojrzałemu i
zrównoważonemu, wyprowadzenie psa
na spacer, a syn podczas gwałtownej
sprzeczki z kolegą poszczuł psa na tego
kolegę
