NEOLIBERALNA
FILOZOFIA PRAWA
RONALDA DWORKINA
Teoria i filozofia prawa
Trzy tezy pozytywizmu H. Harta
zakwestionowane przez R. Dworkina:
1) Nie jest tak, że prawo składa się wyłącznie z reguł/norm prawnych;
2) Nie można wyraźnie oddzielić prawa od moralności;
3) Nie jest tak, że sędziowie jedynie
stosują reguły prawa.
Easy - Hard Cases
Sprawa rutynowa – sędzia odnajduje w systemie obowiązującą regułę
wyznaczającą postępowanie w danej sytuacji.
Trudny przypadek – w poszukiwaniu
rozstrzygnięcia sędzia musi uciec się do innych, nie będących regułami
standardów.
Standardy:
1)
Zasady (principles) – to standard, który ma być przestrzegany nie dlatego, że ulepsza lub
zabezpiecza jakiś pożądany stan rzeczy, lecz dlatego, że stanowi wymóg wynikający ze
sprawiedliwości, uczciwości lub z innego wymiaru moralności, np. „Nikt nie może odnosić pożytku ze swego złego uczynku”.
2)
Policies – to rodzaj standardy, który wytycza pewne cele, ulepszenia natury ekonomicznej, politycznej lub społecznej służące społeczności, np. „Ograniczyć dostęp młodzieży do
narkotyków”.
Różnica między normami (regułami) a zasadami
Reguły – wyznaczają powinne zachowanie w sposób „wszystko albo nic”. Można je spełnić albo nie spełnić.
Zasady – są pewnymi szczególnymi normami nakazującymi realizację określonego stanu rzeczy w możliwie największym stopniu.
Wyrażają pewną idealną powinność, która w rzeczywistości nigdy nie jest w pełni
realizowana, ale powinno się zmierzać do jej
możliwie całkowitego spełnienia.
Konflikt między regułami a konflikt między zasadami
Konflikt reguł – zastosowanie mają odpowiednie reguły kolizyjne, które prowadzą do uznania jednej z
niezgodnych ze sobą norm za nieobowiązującą.
Konflikt zasad – dochodzi do swoistego
„ważenia” racji obu zasad w konkretnym
przypadku. Nie ma ustalonej hierarchii
zasad.
Jedno „właściwe rozstrzygnięcie”
Wg Dworkina, w każdej sprawie istnieje tylko jedno „właściwe rozstrzygnięcie”, do którego sędzia ma obowiązek dotrzeć, kierując się
wskazaniami rozumu, a nie woli.
Orzekając w trudnych przypadkach sędzia nie
może ignorować reguł. To one są podstawą do
rozstrzygania w pierwszej kolejności, a dopiero
wówczas, gdy to nie wystarcza, sędzia może
sięgać po standardy, a wśród najpierw bierze
pod uwagę zwykłe zasady, a dopiero później –
policies.
Interpretacja reguł i standardów
Zadaniem sędziego nie jest proste ustalenie
językowego znaczenia danej reguły, lecz odkrycie, jakie znaczenie ma dana reguła w globalnej
strukturze normatywnej danego społeczeństwa, jakie cele i wartości wyraża.
Interpretacja nie ma jedynie charakteru
lingwistyczno-logicznego, sprowadzanego do
mechanicznego ustalenie językowego znaczenia zwrotów; jest sztuką znajdowania właściwych
rozstrzygnięć.
