Bogdan Kupis
Sprawozdanie z posiedzenia zespołu
katedry apologetyki ATK
Collectanea Theologica 27, 162-164
1956
COMMUNICATA
SPRAW OZDA NIE Z PO SIED ZEN IA ZESPO ŁU KATEDRY A PO LO G ETY K I ATK.
D nia 20 X I 1956 r. odbyło się k o lejn e zeb ran ie zespołu k a te d ry apologetyki pod p rzew odnictw em ks. R ek to ra W. K w iatkow skiego, k iero w n ik a k a te d ry . W z eb ran iu ud ział w zię li: ks. d r W. D udek, ks. d r Wł. H ładow ski, m g r B. K upis, ks. d r A. K w ieciński, ks. d r Wł. M iziołek, ks. dir S. O lejnik, ks. d r R. Paciorkow ski, ks. d r W. P ietk u n .
R e fe ra t pt.: Osobowy c h a ra k te r przeży cia religijn ego w św ietle niek tó ry ch zbieżnych w yników psychologii — i so cjologii religii, w ygłosił ks. d r D udek. R e fe ra t obejm ow ał trzy p u n k ty :
1. W p u n k c ie pierw szy m om ówione zostały założenia m e todologiczne psychologii — i socjologii religii. B łędem je s t p rz e noszenie m etod psychologii relig ii do b ad an ia zjaw iska re lig ij nego przez socjologię religii. Psychologia bow iem relig ii roz k ład a przeżycie relig ijn e i nie je s t w sta n ie u jąć jego w italnej całości. Je śli zaś chodzi o socjologię religii, to s y tu a c ja p rz e d sta w ia się jeszcze gorzej. Socjologia dotychczas nie określiła
swego p rzed m io tu i sw ej m etody. S tarsza socjologia w ogóle p rze k re śliła tran scenden tn o ść religii. O becnie dopiero zaczyna doceniać się znaczenie zjaw isk a relig ijn eg o jak o zjaw isk a k u l turow ego i za p rzed m io t b a d a ń b ierze s ię n a jb a rd zie j pełne zjaw isko relig ijn e, relig ię chrześcijańską. Psychologia i socjo logia relig ii przechodzą obecnie na płaszczyznę bardziej ogólną, fenom enologiczną.
2. W drug im punkcie re fe ra tu om ów ione zostały w y n ik i psychologii — i socjologii relig ii w b ad an iach n a d osobowym c h a ra k te re m p rzeżycia religijnego. Psychologia re lig ii stw ierdza, że przeżycie relig ijn e je s t przeżyciem ja k n ajb ard ziej zam knię tym , osobowym, ogarn iającym całego człow ieka, je s t przeży ciem sk ierow an y m in ten cjo n aln ie k u przedm iotow i, bez czego b y ło by pozbaw ione sw ej treści. Socjologia relig ii p o tw ierd za osobow y c h a ra k te r przeżycia religijnego!, w skazując n a k o rela t d ech ry stian izacji i .kryzysu osobowości ludzkiej. Tam , gdzie w y stę p u je zan ik życia religijnego, ta m też n a stę p u je zaham o w a n ie rozw oju osobowości ludzk iej. I odw rotnie, rozwój oso bowości sp rz y ja rozw ojow i życia religijnego. Cały u k ła d zespo łów k u ltu ro w y c h złożył się n a zjaw isko a n ty teizm u m as. S p rzy ja ło te m u oderw an ie ludzi od ich n a tu ra ln e g o podłoża, e m i gracja, technicyzm . Ś rodki zaradcze m uszą być środkam i t r a fiający m i do osoby ludzkiej: k u ltu r a miłości, przezw yciężenie in e rc ji duchow ej.
3) W trz e cim p u n kcie om ów ione zostały ry sy zbieżne p sy chologii — i socjologii religii. Są one n astępujące:
a) F u n k c ja in te le k tu a ln a w y o d ręb n ia przeżycie relig ijn e od in n y ch przeżyć irracjo n aln y ch.
b) P rzeżycie relig ijn e o k reśla sw ój p rzed m io t w k ateg o ria c h w arto ści abso lutnej. W ym aga dla siebie odpow iedniej atm o sfery , szacunku.
c) P rzeżycie relig ijn e w y k azu je dynam izm do w zbogacenia treści, je s t w ładcze w sto su n k u do in n y ch zjaw isk.
W d y sk u sji z a b ra li glos:
1. Ks. W. K w iatk o w sk i p o d k reślił w agę opracow ania te m a tu n ie poruszanego d o tąd n a naszym terenie. T em at n ad al czeka n a p ełn iejsze opracow anie z uw zględnieniem najnow szej lite r a tu r y przedm iotu.
2. Ks. Wł. M iziołek zw rócił uw ag ę n a fak t, iż w y nik i so cjologii religii n ie są jeszcze jednoznacznie. R eligia bow iem je s t p rze d e w szystkim zjaw iskiem ściśle ind yw id u alny m . Wo bec tego' w y n ik i socjologii p o k ry w a ją się często z w yn ikam i psychologii religii. W ażną je s t rzeczą, by u stalić w łaściw y
przed m io t socjologii religii oraz u stalić m etodę badań. N ie je s t słuszne zajm ow anie się w szystkim i relig iam i bez podkreślenia zasadniczej różnicy, ja k a istn ie je m iędzy religią ch rześcijańską a in n y m i religiam i. D otychczasow a socjologia relig ii p rzy jm o w ała bez ograniczeń zasadę ew olucji i p rze k re śla ła p ierw ia ste k nadp rzyrod zo ny w religii. W ydaje się, że obecnie b adan ia so cjologii, a zwłaszcza socjologii relig ii chrześcijańskiej, u n ik ają stary ch błędów i ze spodziew ać się m ożna w krótce bardziej, jednoznacznych w yników .
3. Ks. W. P ie tk u n poruszył tru d n e zagadnienie norm y, jak ą d la katolickiego socjologa relig ii stan o w i dogm at w ia ry k a to lickiej. Po w ypow iedziach in n y ch uczestników posiedzenia do szedł do w niosku, że dogm at stanow ić m oże jed ynie norm ę n e gatyw n ą. W p rzeciw n ym razie socjologia religii n ie m ogłaby być naiuką niezależną.
4. Ks. Wł. Hładow ski, naw iązu jąc do pierw szego p u n k tu re fe ra tu , d o tkn ął kw estii sto su n ku dwóch fu n k cji p rzeżycia religijnego: in te le k tu a ln e j i jaźniow ej.
5. M gr B. K upis p o d jął m yśl ks. H ładow skiego. Z agad nien ie sto su nk u dwóch funkcji, pozornie ja s n e i zrozum iałe, w ym aga pow ażniejszego opracow ania. W szyscy n aw iązu ją do G irgensohna, ale to nie w ystarcza. Der in tu itiv e Gedanke G ir- gensohna n ie je s t jednoznaczny i nie m oże uchodzić za dow ód istn ien ia p ie rw ia stk a in telek tu alneg o w p rzeżyciu religijn ym .
6. Ks. R. Paciorkow ski w skazał n a konieczność dokładnego roz graniczenia w re fe ra c ie zak resu b a d a ń psychologii — filozofii — i fenom enologii religii, k tó ry c h osiągnięcia zostały om ówione. Poniew aż socjologia relig ii in te rp re tu je fa k ty relig ijn e w św ie tle filozoficznym , w zględnie św iatopoglądow ym , należałoby uw zględnić raczej soejografię religii z jej w ynikam i, u stalo n y m i w o p arciu o k ry ty c z n ie udokum entow ane fak ty re lig ijn e (Hasenfuss).
P o w y jaśn ien iach re fe re n ta , k tó ry .poruszył szereg zagadnień w ym agających rozszerzenia płaszczyzny d y sk u syjnej, zgłoszono n a jedno z najbliższych posiedzeń zespołu k a te d ry apologetyki
r e fe ra t pt. Osobowa stru k tu ra a k tu religijnego.
