Z E S Z Y T Y N A U K O W E P O L IT E C H N IK I Ś L Ą S K IE J S eria: T R A N S P O R T z. 54
2004 N r kol. 1656
S tan islaw T K A C Z Y K Jacek B A N A S IA K
O PAK OW ANIA TO W AR Ó W NIEBEZPIECZNYCH STOSOW ANE W TR AN SPO RC IE K OLEJOW YM
S tr e s z c z e n ie . W o p raco w an iu p rzed staw io n o w y b ran e zag ad n ien ia w sp ó łcześn ie sto so w an y ch o p ak o w ań i m ateriałó w o p ak o w an io w y ch do p rzew o zu to w aró w n ie b ez p ieczn y ch w tran sp o rcie kolejow ym . P o d an o ro d zaje ko lejo w y ch opak o w ań tran sp o rto w y ch . W sk a z a n o n a rolę tran sp o rtu k o lejo w eg o i zn aczen ie k rajow ego p rzem y słu o p ak o w an io w eg o .
PACKAGING FOR DANGEROUS GOODS USED IN RAIL TRANSPORT
S u m m a r y . S om e issu es c o n cern in g p ack ag in g m aterials and co n tain ers used n o w ad ay s fo r d an g ero u s g o ods in rail tran sp o rt w ere raised. T ypes o f these p ackages w ere presen ted . T h e atten tio n w as paid to the role o f rail tran sp o rt and its im portance fo r p a c k a g in g industry.
1. W S T Ę P
W c zasie tran sp o rtu k o lejo w eg o na p rzew o żo n e ładunki o d d z ia łu ją ró żn eg o rod zaju n arażen ia, p rz e d e w szy stk im m ech a n iczn e. S ą on e w y n ik iem d ziałan ia obciążeń, sp o w o d o w a n y c h sp ię trz e n ie m ład u n k ó w , zm ian am i p ręd k o ści ja z d y o ra z d rg an iam i w agonu.
W y stęp u jące d rg an ia s ą sp o w o d o w an e, m .in. n ie ró w n o ściam i to ró w w m iejscach połączeń szyn, ro z jazd ó w , w w y n ik u n ie w y w a ż e n ia z estaw u k o ło w eg o , b ą d ź tzw . w ęży k o w an ia kół na szy n ach itp.
W efek cie, w czasie ja z d y p o c ią g u w y stę p u ją p rzy sp ieszen ia o w arto ści w g ran icach od 0,1 G do 3 G o raz d rg an ia o średniej c zęsto tliw o ści do 8 H z [1].
P o w sta ją c e d rg a n ia s ą p rzen o sz o n e n a ła d u n ek i n ajczęściej p o w o d u ją p rzy sp ieszen ia pio n o w e o w arto ści zale żn ej od p ręd k o ści ja z d y o raz od ro d zaju zaw ieszen ia [I].
D uże o b ciąż en ia d y n a m ic z n e o d d z ia łu ją na p rzew o żo n e ład u n k i, ró w n ież p o d czas fo rm o w an ia sk ład u p o ciąg u - w trak cie o p eracji rozrząd o w y ch .
M o ż e się zd arzy ć, ze siła zd e rz e n ia w a g o n u zjeż d żająceg o z gó rk i ro zrząd o w ej sp o w o d u je z a b lo k o w an ie sp ręży n zd e rz a k ó w w a g o n u i tzw . tw a rd e u d erzen ie, k tó re często p o w o d u je u szk o d z e n ia n ie tylko p rz ew o żo n y ch ład u n k ó w , ale tak że w ag o n ó w k olejow ych.
P rzy czy m , zab e z p ie c z e n ie m w tym zak resie je s t re g u la c ja p rędkości w ag o n ó w n ab ie g a ją c y c h za p o m o c ą a u to m aty czn y ch h a m u lc ó w d o p ręd k o ści m n iejszej n iż 8 km /h [1].
Stąd w y stęp u jące n arażen ia m e ch a n iczn e w tran sp o rcie k o lejo w y m z a le ż ą w d u ży m stopniu n ie ty lk o o d stan u to ro w isk a, b u d o w y i stan u tech n iczn eg o w ag o n ó w , ale tak że od sposobu ro zm iesz czen ia i zam o c o w an ia p rzew o żo n y ch ład u n k ó w o raz sam ej trw ało ści z a sto so w an y ch o p ak o w ań tran sp o rto w y ch , co je s t isto tn e, z w łaszcza w p rzy p ad k u ró żn eg o ro d zaju m ateriałó w n ieb ezp ieczn y ch .
O p ak o w an ie je s t b o w iem p ierw szy m elem en tem c h ro n iący m p ro d u k t p rzed n iek o rzy stn y m i w p ły w am i czy n n ik ó w w e w n ętrzn y ch i zew n ętrzn y ch . P o ję c ie o p a k o w a n ia d o ty c z y w szy stk ich p ro d u k tó w i w tym sen sie m a c h a ra k te r u n iw ersaln y . U n iw e rsa ln o ść o p ak o w ań p o leg a na ty m , że m o że by ć ono d o sto so w an e do in d y w id u aln y ch w y m ag ań p ro d u k tu , a je d n o c z e śn ie sp ełn iać w iele in n y ch fu n k cji zw iązan y ch z k o n k re tn y m p ro d u k te m [2,3]. Je s t w ięc in te g ra ln ą c z ę śc ią łań cu c h a g o sp o d ark i o p ak o w an iam i, o b ejm u jąceg o p ro d u k cję m ateriałó w o p ak o w an io w y ch i sam y ch o p ak o w ań , p ak o w an ie, tran sp o rt, d y stry b u cję i m ark etin g , u ży tk o w an ie o p ak o w ań o ra z ich uty lizację [2-4],
W p rzy p ad k u sam y ch o p ak o w ań sz czeg ó ln y m w y m ag an io m p o d le g a ją o p ak o w an ia tran sp o rto w e, z w łaszcza p rz e zn aczo n e do tran sp o rtu k o le ją m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch .
W n in iejszy m o p raco w an iu p rzed staw io n o w y b ran e z ag ad n ien ia, d o ty czą ce w sp ó łczesn y ch w y m ag ań w o d n iesien iu d o o p ak o w ań d la to w aró w n ieb ez p ieczn y ch , przew o żo n y ch tra n sp o rte m k o lejo w y m .
2. O P A K O W A N IA D L A T R A N S P O R T U K O L E JO W E G O T O W A R Ó W N IE B E Z P IE C Z N Y C H
W o b o w iązu ją cy ch p rzep isach p o jęciem to w ary n ieb ez p ieczn e ok reśla się m a te ria ły i p rzed m io ty , k tó re ze w z g lę d u na w łaściw o ści fizy k o ch em iczn e lub b io lo g iczn e m o g ą w czasie p rzew o zu , sk ład o w an ia lub p rzeład u n k ó w sp o w o d o w ać śm ierć, utratę z d ro w ia alb o u szk o d zen ie ciała ludzi, zn iszczen ie lub u szk o d zen ie d ó b r m a terialn y ch , alb o sk ażen ie śro d o w isk a. P o w y ższe uszczeg ó law ia U staw a z d n ia 31 m arca 2004 r. [5],
T o w ary n ie b e z p ie c z n e dzieli się w ed łu g ich w łaściw o ści n a n a stę p u ją c e klasy:
k lasa 1 m ateriały i p rzed m io ty w y b u ch o w e,
k lasa 2 gazy,
k lasa 3 m a te ria ły ciekłe zap aln e,
k lasa 4 .1. - m a te ria ły stałe zap aln e, sam o reak ty w n e i stałe m ateriały w y b u ch o w e o d czu lo n e ,
k lasa 4 .2. - m ateriały sam o zap aln e,
klasa 4 .3. - m ateriały w y tw a rz a ją c e w zetk n ięciu z w o d ą gazy zap aln e, k lasa 5.1. - m ateriały utleniające,
klasa 5.2. - n ad tlen k i o rg an iczn e, k lasa 6.1. - m a te ria ły trujące, k lasa 6.2. - m ateriały zakaźne,
k lasa 7 m a te ria ły p ro m ien io tw ó rcze, k lasa 8 m a te ria ły żrące,
k lasa 9 ró żn e m ateriały i p rzed m io ty n ieb ezp ieczn e.
W celu w ła śc iw e g o d o b o ru o p a k o w a n ia to w ary n ieb ez p ieczn e, w zale żn o ści od stw arzan eg o p rz e z nie zag ro żen ia z a k w a lifik o w a n e s ą d o je d n e j z p o d an y ch niżej trzech g ru p p ak o w an ia:
• d o I g ru p y p ak o w a n ia (X ) z a k w alifik o w an e s ą to w ary stw arzające d u że zag ro żen ia,
O p ak o w an ia to w aró w n ie b e z p ie c z n y c h sto so w an e w tran sp o rcie k o lejo w y m 131
• do II g ru p y p ak o w an ia (Y ) zak w alifik o w an e s ą to w a ry stw arzające śred n ie zag ro żen ia,
• do III g ru p y p ak o w an ia (Z ) zak w alifik o w an e s ą to w ary stw arzające m a łe zagrożenia.
O d g r u p y p a ko w a n ia , d o k tó re j za kw a lifiko w a n e s ą to w a ry niebezpieczne, u za le żn io n e s ą w ym a g a n ia , ja k i e sp e łn ia ć p o w in n y ich o p akow ania, a ta kże p a r a m e tr y b a d a ń tych opakow ań.
P rz e p isy m ię d zy n aro d o w e d o ty czą ce k o lejo w eg o tran sp o rtu m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch :
R eg u lam in dla m ię d z y n a ro d o w e g o p rzew o zu k o lejam i to w aró w n ieb ez p ieczn y ch R ID z aw iera szczeg ó ło w e, alfab ety czn e w y k azy d o p u szczo n y ch do p rzew o zu dan y m tran sp o rtem m a te ria łó w i p rzed m io tó w n ieb ez p ieczn y ch , a tak że o k reśla ich k lasę, g ru p ę p ak o w a n ia o ra z w y m ag an ia d o ty czą ce sp o sobu ich p ak o w an ia i sto so w an y ch opakow ań.
D o p ak o w an ia m a te ria łó w i p rzed m io tó w n ieb ez p ieczn y ch sto so w an e są:
• o p ak o w an ia tran sp o rto w e,
• d uże p o jem n ik i do p rzew o zu lu zem (D P P L ) o raz
• d u że o p ak o w an ia.
S ą o n e o z n aczan e sy m b o lem U N zg o d n ie z reg u lam in em RID .
D P P L je s t to, sto so w an y do tran sp o rtu m ateriałó w sy p k ich , z iarn isty ch i ciek ły ch , p o jem n ik o p o jem n o ści n ie p rzek raczającej 3 n r , p rzy sto so w an y do m ech an iczn eg o p rze m ie sz c z a n ia i o d p o rn y n a o b ciąż en ia w y stęp u jące p o d czas tran sp o rtu . W y ró żn ia się D P P L szty w n e i elasty czn e.
W p rz e p isa c h R ID ob o k o p ak o w ań tran sp o rto w y ch i D P P L w y ró ż n ia się ró w n ież tzw .
“d u że o p a k o w a n ia ” w y k o n an e z m etali, tw o rzy w sztu czn y ch , pap ieru , tek tu ry lub d rew na. S k ła d a ją się on e z o p ak o w an ia zew n ętrzn eg o o ład o w n o ści p rzek raczającej 4 00 k g n e tto lub p o jem n o ści przek raczającej 4 5 0 d n r , zaw ierająceg o n ieb ezp ieczn e p rz e d m io ty lub o p ak o w an ia w e w n ę trz n e z m ateriałam i n ieb ez p ieczn y m i. P o jem n o ść tych d u ży ch o p ak o w ań , p o d o b n ie ja k p o jem n o ść D P P L , n ie p o w in n a b y ć w ię k sz a niż 3 n r . O p ak o w an ia ze w n ę trz n e p o w in n y m ieć k o n stru k cję d o sto so w a n ą do m ech a n iczn eg o p rzem ieszczan ia.
W zale żn o ści od k o n stru k cji o p ak o w an ia tran sp o rto w e d o p u szczo n e do transportu k o lejo w eg o dzieli się na n a stęp u jące rodzaje:
- bęben,
- b eczk a drew n ian a, - kanister,
- skrzynia, - w nrek,
- o p ak o w an ie złożone.
W u szczeg ó ło w ien iu s ą to takie op ak o w n n ia tran sp o rto w a, ja k m .in. [6,7]:
b ęb n y stalo w e z w iek iem nie zd ejm o w a n y m lu b z d ejm o w a n y m , w 'ykonane ze stali k o n stru k c y jn y c h (do 0 ,1 % C ), w zale żn o ści od p o trzeb - z u sz la c h e tn io n ą g alw an ic zn ie w ie rz c h n ią w u rstw ą o ło w iem , c y n ą bą d ź cy n k iem , lub lakierow aną,
% b ęb n y z alu m in iu m (m in. 99 ,0 A l.) lub stopów ' a lu m in iu m o d p o rn y ch na ko ro zję, np. typu h y d ro n aliu m ,
% k a n istry stalow 'e lub z alu m in iu m , b ąd ź sto p ó w alu m in iu m o sk ład zie ja k pop rzed n ie,
^ b ęb n y ze sk lejk i, b ęb n y drew n ian e, b ęb n y tekturow e,
->k b ęb n y i k a n istry z tw o rzy w sztu czn y ch ,
% skrzynki drewm iane z w y k łe, z w y k ła d z in ą p y ło s z c z c ln ą (dla w o jsk o w o ści), sk rzy n ie z e sklejki co najm n iej 3 -w arstw o w ej,
^ sk rzy n ie z m ateriałó w d rew n o p o ch o d n y ch , ja k p ły ty p ilśn io w e, w ió ro w e lub in n y o d p o w ied n i rodzaj m ateriałó w ,
■5K- sk rzy n ie tek tu ro w e z tek tu ry litej lub falistej trzy- lub w ielo w arstw o w ej, o o d p o w ied n io w zm o cn io n e j kon stru k cji,
sk rzy n ie z tw o rzy w a sztu czn eg o sp ien io n eg o lub szty w n eg o ,
sk rzy n ie stalo w e lub alu m in io w e, w tym ze sto p ó w a lu m in iu m o b rab ian y ch plasty czn ie, w o rk i z w łó k n a, w ty m p y ło szczeln e i w o d o o d p o rn e,
-&• w o rk i z tw o rzy w a sztu czn eg o tkane, w w arian tach jw .,
•sfc w o rk i z folii z tw o rzy w a sz tu czn eg o i
w o rk i p a p ie ro w e w ielo w arstw o w e, w tym w od o o d p o rn e.
W y ró żn ia się je s z c z e o p ak o w an ia dw u- i w ielo sto p n io w e, któ re s k ła d a ją się z je d n e g o lub kilk u o p ak o w ań w ew n ętrzn y ch , u m ieszczo n y ch w o p ak o w an iu zew n ętrzn y m . O p ak o w an ia tc ró ż n ią się od o p ak o w ań zło żo n y c h tym , że p o szczeg ó ln e o p ak o w an ia w e w n ę tiz n e w k ła d a n e s ą lu źn o d o o p ak o w ań ze w n ę trz n y c h i n ie s ą z nim i p o łą c z o n e w sp o só b trw ały.
N ie z a le ż n ie od p rzew o zu to w aró w n ieb ez p ieczn y ch w o p ak o w an iach m o g ą on e być p rzew o żo n e k o le ją ró w n ie ż w inn y ch je d n o s tk a c h tran sp o rto w y ch , ja k [8]:
- k o n ten erach w ielk ich , - k o n ten erach cy stern ach ,
- w ielo elem en to w y ch k o n ten erach do gazu, - c y stern ach p rzen o śn y ch ,
- cy stern ach o d ejm o w an y c h , - w ag o n ach cy stern ach , - w ag o n ach b ateriach , ja k i - w agonach.
P o w y ższe n arzu ca o p ak o w an io m tran sp o rto w y m , ja k i innym k o lejo w y m je d n o s tk o m tran sp o rto w y m do p rzew o zu m ateriałó w n ie b ez p ieczn y ch szereg w y m ag ań m ateriało w y ch .
3. M A T E R IA Ł Y S T O S O W A N E N A O P A K O W A N IA D O T R A N S P O R T U K O L E JO W E G O T O W A R Ó W N IE B E Z P IE C Z N Y C H I K R Y T E R IA IC H D O B O R U
W sp ó łczesn e m ateriały o p ak o w an io w e sto so w an e na o p ak o w an ia do tran sp o rtu k o lejo w eg o m ateriałó w n ieb e z p ie c z n y c h o b e jm u ją p ra k ty czn ie w ięk szo ść zn an y ch m a te ria łó w in ży n iersk ich , w ty m stale - łącz n ie z w arstw am i uszlach etn iający m i, realizo w an y m i na d ro d ze in ży n ierii p o w ierzch n i, alu m in iu m i sto p y m etali n ieże lazn y ch , d rew n o , sk lejk ę, m ateriały d rew n o p o ch o d n e, tekturę, tw o rzy w a sz tu czn e, w łó k n a, p a p ie r - w tym w ielo w arstw o w y , szk ło , p o rcelan ę lub lam inaty.
W y m ien io n e m ateriały in ży n iersk ie sto so w an e n a o p a k o w a n ia d o p rzew o zu m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch s ą p ro d u k o w a n e i u ży tk o w an e z te n d e n c ją w z ro sto w ą w P o lsce. W sk a z u ją n a to an alizy p rz e p ro w ad zo n e w C en traln y m O śro d k u B a d a w czo -R o zw o jo w y m O p ak o w ań
„ C O B R O ” - tab lela 1 [9,10],
O p ak o w an ia to w aró w n ieb ez p ie c z n y c h sto so w an e w tran sp o rcie k o lejo w y m 133
T ab ela 1 S lan fak ty czn y i p ro g n o za zużycia m ateriałó w opak o w an io w y ch
w P o lsce w latach 1998 - 2005 [9]
Rodzaj M ateriału
Zuży cie o pakow ań w tysiącach ton
1 9 9 8 1 9 9 9 2 0 0 0
R o k
20 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5
Szkło 8 1 4 .0 2 8 4 2 ,0 6 8 7 5 ,5 7 9 1 7 ,3 8 9 6 1 .2 0 1 0 0 9 ,4 1 1 0 6 0 ,0 4 1 1 1 4 ,9 0
T ektura falista dw uw ars tw o w a 1 8 .5 2 1 9 ,0 0 1 9 ,5 7 2 0 .2 8 2 1 ,0 1 2 1 .8 0 2 2 ,6 2 2 3 ,5 0
T ektura falista trzy w arstw o w a 4 2 3 ,6 8 4 4 9 ,1 9 4 8 0 .6 3 5 2 1 ,0 0 5 6 4 ,7 6 6 1 4 ,5 7 6 6 8 ,7 8 7 2 9 ,6 4
Tek tu ra falista p lęciow arstw ow a 6 0 ,7 8 6 3 ,3 9 6 6 ,5 6 7 0 .5 5 7 4 ,7 8 7 9 ,4 9 8 4 ,5 0 8 9 ,9 9
T ektura lita 1 1 ,1 3 1 0 ,5 3 9 ,4 3 8 ,9 3 8 ,1 3 7 ,4 3 7 ,4 0 7 ,4 0
K arton i tektu ra pud ełko w a 1 5 7 ,9 5 1 6 7 ,4 6 1 7 9 ,1 8 1 9 4 .2 3 2 1 0 .5 5 2 2 9 ,1 2 2 4 9 ,3 3 2 7 2 ,0 2
P a p ie r w o rko w y 8 6 ,1 9 8 9 ,1 6 9 2 ,7 3 9 7 ,1 8 1 0 1 ,8 5 1 0 6 ,9 8 1 1 2 ,3 7 1 1 8 ,2 1
P o zostałe pap iery o pa kow a nio w e
1 1 3 ,1 2 1 1 9 ,9 3 1 2 8 ,3 3 1 3 9 ,1 1 1 5 0 ,8 0 1 6 4 ,1 0 1 7 8 ,5 7 1 9 4 ,8 2
B lach a stalow a o cy now a na 1 1 7 ,2 8 1 2 0 ,3 1 1 2 3 ,9 2 1 2 8 .3 8 1 3 3 ,0 0 1 3 8 ,0 3 1 4 3 .2 5 1 4 8 .8 4
Blacha stalowa czarna 3 ,1 2 3 ,2 3 3 ,3 6 3 ,5 2 3 ,6 9 3 .8 8 4 ,0 8 4 ,2 9
Blacha alum iniow a 2 6 ,4 4 2 7 ,8 0 2 9 ,4 7 3 1 ,5 9 3 3 ,8 7 3 6 ,4 3 3 9 ,1 8 4 2 ,2 4
Folia alum iniow a nieprzetw orzon a
2 ,1 0 2 ,1 9 2 ,3 0 2 ,4 4 2 ,5 9 2 ,7 5 2 ,9 2 3 ,11
L am inaty z udziałem folii alum iniow ej
2 1 ,3 4 2 2 ,6 3 2 4 ,2 1 2 6 ,2 4 2 8 ,4 4 3 0 ,9 5 3 3 ,6 8 3 6 ,7 5
Folie z tw o rzyw sztucznych 1 9 5 ,3 0 2 0 7 ,0 6 2 2 1 ,5 5 2 4 0 ,1 6 2 6 0 ,3 3 2 8 3 .2 9 3 0 8 ,2 8 3 3 6 ,3 3
L am in aty folii z tw orzyw sztucznych
3 3 ,0 8 3 5 ,0 7 3 7 ,5 3 4 0 ,6 8 4 4 ,1 0 4 7 ,9 9 5 2 ,2 2 5 6 ,9 7
D rew no *)
_
5 8 ,5 1 7 1 ,7 0 7 4 ,7 9 7 7 ,9 7 8 1 .3 1 8 4 ,7 5Razem 2 0 9 7 ,5 5 2 1 9 2 ,9 7 2 3 6 7 ,3 7 2 5 2 8 ,5 9 2 6 8 9 ,8 4 2 8 7 0 ,9 4 3 0 6 0 ,1 2 3 2 8 2 ,2 7
*) Z a lata 1998 i 1999 b ra k danych
P rzy jm u je się, że przy d o b o rze - w o d n iesien iu do m ateriałó w o p ak o w an io w y ch , ja k i sam ych o p ak o w ań - w in n y by ć sp ełn io n e tak ie w y m ag an ia , ja k [11,12]:
• m ateriały , z ja k ic h w y tw arzan e s ą o p ak o w an ia i ich zam k n ięcia, nie m o g ą ulegać d ziałaniu z aw arto ści ani tw o rzy ć z n ią sz k o d liw y ch lub n ieb ez p ieczn y ch zw iązk ó w ,
• o p ak o w an ia p o w in n y b y ć zam y k a n e w sposób h erm ety czn y lub szczeln y (w zależn o ści od ro d zaju i g ru p y za g ro ż e n ia m ateriału n ieb ez p ieczn eg o ), tak ab y zaw arto ść o p ak o w an ia nie m ogła p rzed o stać się na zew n ątrz,
• o p ak o w an ia i ich zam k n ięcia p o w in n y b y ć o d p o rn e na ciśn ien ie w ew n ętrzn e, ja k ie m oże po w stać w n o rm aln y ch w aru n k ach p rzew o zu ,
• o p ak o w an ia w ew n ę trz n e p o w in n y b y ć u m ieszczan e w o p ak o w an iu z ew n ętrzn y m w taki sp o só b , ab y u n ik n ąć w n o n n a ln y c h w aru n k ach p rzew o zu ich u szk o d zen ia lub p rzed o stan ia się ich zaw arto ści do o p a k o w a n ia zew n ętrzn eg o ,
• o p ak o w an ia ze w n ę trz n e nie m o g ą zaw ierać o p ak o w ań w ew n ętrzn y ch z różnym i m ateriałam i m o g ący m i reag o w ać ze so b ą, pow odując:
- sp alan ie i/lub w y d ziela n ie zn aczącej ilości ciepła,
- w y d ziela n ie zap aln y ch i/lub tru jący ch g azów , - tw o rzen ie się m a te ria łó w żrący ch ,
• je ż e li w o p ak o w an iu m o że w y tw o rzy ć się n a d c iśn ie n ie w w yniku w y d ziela n ia się gazu (na sk u tek w zro stu tem p eratu ry lub z in n y ch p rz y c z y n ), o p ak o w an ie p o w in n o być w y p o sażo n e w u rząd zen ie o d p o w ietrzające, z ty m że w y d ziela n e g a z y nic m o g ą p o w o d o w ać żad n eg o zag ro żen ia z w iązan eg o z ich to k sy czn o ścią, p aln o ścią, ilo śc ią w y d ziela n ia itp.,
• k o n stru k cja o p a k o w a n ia p o w in n a b y ć o d p o rn a na n arażen ia m e c h a n ic z n e o d d ziału jące w czasie tran sp o rtu , sk ła d o w a n ia i m an ip u lacji p rzeład u n k o w y ch .
K ry teria do b o ru m ateriałó w o p a k o w an io w y ch na o p ak o w an ia w ią ż ą się, ja k w sp o m n ia n o u p rz e d n io , z o d p o w ied n im i w y m a g a n ia m i co do ch ro n io n eg o m a te ria łu i s ą realizo w an e z g o d n ie ze s z tu k ą in ż y n ie rsk ą (rys. 1) [13].
W y k az b ad a ń w y m ag an y ch w celu o k re śla n ia ja k o ś c i p o szczeg ó ln y ch ro d zajó w o p ak o w ań tran sp o rto w y ch do m ateriałó w n ie b ez p ieczn y ch zaw iera tab. 2 [11].
P rzy to czo n e p o k ró tce w y m a g a n ia w sk a z u ją na b ard zo d u ż ą ro z p ię to ść w łasn o ści, które w zale żn o ści od z aw arto ści to w aru p ak o w an eg o m u s z ą sp ełn iać w sp ó łc z e sn e m ateriały o p ak o w an io w e i sam e o p a k o w a n ia p rze z n a c z o n e dla p rzew o zu m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch , z w łaszcza w tran sp o rcie kolejow ym .
B adania takie są przeprow adzane w L aboratorium O pakow ań Transportow ych
„C O B R O ” .
T ab ela 2 W y k az b ad ań w y m ag an y ch d la p o szczeg ó ln y ch ro d zajó w opak o w ań
tran sp o rto w y ch do to w aró w n ie b ez p ieczn y ch [11]
Rodzaj opakowa
nia
Materiał
Wymagane badania
Szczel
ność
Odporność mechaniczna na: Przepusz
czalność (badanie dodatko
we) Uderzenia
przy swo
bodnym spadku
Nacisk statyczny
Ciśnienie wewnę
trzne (wodne)
1. Bębny
A. stal + + + + -
B. aluminium + + + -
D. sklejka - + + + -
G. tektura - + + - -
H. tworzywo
sztuczne + + + + +
2. Beczki
C. drewno + + + - -
H. tworzywo
sztuczne + + + + +
3. Kanistry
A. stal + + + + -
H. tworzywo
sztuczne + + + + +
4. Skrzynki
A. stal - + + - -
B. aluminium - + + - -
C. drewno - + + - -
D. sklejka - + + - -
F. materia!
drewno
pochodny + +
G. tektura* + + - -
H. tworzywo
sztuczne
_
+ +. .
O p ak o w an ia to w aró w n ieb e z p ie c z n y c h sto so w an e w tran sp o rcie k o lejo w y m 135
cd. tabeli 2
5. Worki
H. tkanina lub folia z tworzywa
sztucznego +
L. włókno - + - - -
M. papier - + - - -
6. Opako
wania łączone:
złożone lub kom
binowane
Opakowania łączone: złożone oraz dwu- lub wielostopniowe kombinowane, powinny być poddawane badaniom metodami określonymi dla opakowań zewnętrznych
* W terminologii stosowanej w przepisach międzynarodowych, występuje określenie „skrzynka tekturowa - fibreboardbox”, w terminologii obowiązującej w Polsce transportowe opakowanie tekturowe nazwane jest pudlem.
+ Badanie jest wymagane.
- Badanie nie jest wymagane.
U w a g i do tab eli
w y m ien io n e w k o lu m n ie 3 b ad an ia szczeln o ści o raz w y m ien io n e w ko lu m n ie 6 badania o d p o rn o ści na c iśn ie n ie w ew n ętrzn e (w o d n e) n ależ y w y k o n y w ać dla opakow ań p rz ezn aczo n y ch do tra n sp o rtu ciek ły ch m ateriałó w n ieb ezp ieczn y ch .
W y m ien io n e w k o lu m n ie 7 d o d atk o w e b ad a n ia p rzep u szczaln o ści p rzep ro w ad za się w p rzy p ad k u o p ak o w ań z tw o rzy w sztu czn y ch , p rzezn aczo n y ch do p ak o w an ia ksylenu, to lu en u , b en zen u o raz m ieszan in zaw ierający ch te m ateriały.
ZADANIA PROJEKTOWE
Dobór kształtu i cech geometrycznych
DOBÓR MATERIAŁU
DOBÓR MATERIAŁU SPOŚRÓD DOSTĘPNYCH NA
RYNKU
PROJEKTOWANIE INŻYNIERSKIE
Określenie:
• Żądań
• Wymagań
• Oczekiwań odbiorcy
Sformułować wymagania (np.
odporny na ścieranie, na zmęczenie, na korozję, promieniowanie, eksplozję itp.).
Ustalić kryteria doboru (np.
wytrzymałość, kruchość, odporność na korozję itp.)
TRANSFER MATERIAŁU LUB/I
TECHNOLOGII Z ZAGRANICY
Jaką funkcję ma spełniać opakowanie (wymagania)?
Przeznaczenie opakowania do, np. transportu Potrzeby ilościowe w'g codziennego użytku Warunki pracy (sposób obciążania - stan naprężeń, temperatura itp.)
Rozpoznanie stanu dotychczasowego Nowoczesność rozwiązania
Kształt, jaki ma mieć i cechy geometryczne Z czego i jak wykonać?
Wartościowanie wg kryteriów' technicznych i
DANE WEJŚCIOWE
OPR ACO W ANIE LUB UDOSKO NALEN IE NOW YCH MATERIAŁÓW' I
TECHNOLOGII
W ŁASNOŚCI C E N A W Y M A G A N E
R Y Z Y K O CZAS DO STAW TECHNOLOG ICZNOSC
R ys. 1, K ry teria doboru m ateriałó w o p ak o w an io w y ch (oprać, na p o d staw ie [13]) Fig. 1. C riteria o f w ra p p in g m aterials ch o ice (on the b asis o f [13])
O p a k o w an ia to w aró w n ieb e z p ie c z n y c h sto so w an e w tran sp o rcie k o lejo w y m 137
4. P O D S U M O W A N IE
T re n d y ro zw o jo w e tran sp o rtu k o lejo w eg o w Polsce, szczeg ó ln ie po w ejściu do U nii E u ro p ejsk iej, w sk a z u ją na p o n o w n ie w z ra sta ją c ą dy n am ik ę teg o rod zaju transportu.
Ś w iad czy o tym , m .in. ilość p rzew iezio n y ch w u b ieg ły m roku ład u n k ó w - 155,7 m in ton, w ięk sza o 600 m in ton, an iż e li w 2002 roku, k tóry dla Spółki PK P C A R G O SA , był o k reślo n y ja k o d o b ry [14],
N ależy p rzy tym p am iętać, żc w śród ró żn eg o ro d zaju ład u n k ó w przew o żo n y ch przez k o lej s ą m ateriały n ieb ez p ieczn e, k tó re p o d czas transportu p o d le g a ją szczeg ó ln y m rygorom nad zo ru , z g o d n ie z reg u lam in em RID. B ezp ieczeń stw o ich p rzew o zu zap ew n ia nie tylko b e z a w a ry jn y tran sp o rt k o lejo w y , o d p o rn y tak że na zag ro żen ia terro ry sty czn e, ale ró w n ież od p o w ied n io „ b e z p ieczn e” o p ak o w an ia, w których s ą przew ożone.
P ro b le m a ty c e z ap ew n ien ia b ezp ie czeń stw a w tran sp o rcie to w aró w n ieb ez p ieczn y ch U nia E u ro p ejsk a n ad ała ran g ę je d n e g o z prio ry tetó w w ram ach p ro k lam o w an ej w sp ó ln ej polityki p rzem y sło w ej [15]. Ich u dział, aczk o lw iek niew ielki tonażow o, w o statn ich latach w y k azu je ten d en c ję w z ro sto w ą (tabela. 2) [6],
T ab ela 3 P rz e w o z y to w aró w n ie b ez p ieczn y ch w o p ak o w an iach w latach 2 0 0 0 - 2002 [6]
Rok
Przewozy ładunków niebezpiecznych(mln ton)
Przewózy ładunków niebezpiecznych w
opakowaniach (min ton)
Udział procentowy przewozów w opakowaniach
2 0 0 0 1 7 , 1 0 . 3 3 1 . 9
2 0 0 1 1 5 , 4 0 . 5 8 3 , 8
2 0 0 2 1 4 , 7 0 . 7 2 4 , 9
P rz y k ła d o w o , w 20 0 2 r. p rz e w ie z io n y c h k o le ją zo stało 317 różnych tow arów n ieb ez p ieczn y ch , z czeg o 165, a w ięc a ż 5 2% w o p ak o w an iach tran sp o rto w y ch [8].
W p rzew o zach tych d o m in o w a ły m a te ria ły w y b u ch o w e k lasy 1 i m ateriały p ro m ien io tw ó rcze k la sy 7, któ re p rzew o żo n e s ą w y łączn ie w o p ak o w an iach o raz zn aczn a część m ateriałó w stały ch klas 4 .2, 4 .3, 5.1 o ra z 6.1. S ą to tow ary, które ze w zg lęd u na sw o je w łaściw o ści fizy czn o -ch em iczn e nie m o g ą być p rzew o żo n e w z b io rn ik ach lub lu zem o raz m u s z ą m ie ć z ap ew n io n e sp ecjaln e w aru n k i przew ozu.
N a to m ia st p rzew o zy w o p a k o w a n ia c h to w aró w k la sy 2, 3 i 8 s ą zw iązan e przede w szy stk im z n a d a w a n ie m ład u n k u w m ały ch ilo ściach [8].
R easu m u jąc, w ielk o ść ty ch sp ecy ficzn y ch o p ak o w ań tran sp o rto w y ch o różnej kon stru k cji i ro sn ą c a ich ilość sta w ia d u że w y z w a n ie n ie ty lk o d la k o lei, ale p rz e d e w szy stk im dla k rajo w eg o p rzem y słu o p a k o w an io w eg o p od w z g lę d e m p ro d u k cji o d p o w ied n ich m ateriałów o p ak o w an io w y ch , k o n stru k cji sam ych o p ak o w ań i ich w y k o n an ia, o d p o w ied n ieg o p ak o w an ia, d y stry b u cji i lo g isty k i, a w ięc i z a rząd zan ia nim i w o p arciu o k ry teriu m ja k o ś c i, łą c z n ie z u w z g lę d n ie n ie m p ro b le m ó w w y stęp u jący ch p o ich w y k o rzy stan iu , tj. w zak resie re cy k lin g u b ąd ź d e p o n o w an ia [10,16],
L iteratu ra
1. Jak o w sk i S.: M eto d y b ad ań o c h ro n y to w aró w p o d czas ich dystrybucji na teren ie E uropy.
C zęść I, C O B R O , W arszaw a 2001.
2. K o rzen io w sk i A .: O p ak o w an ia tran sp o rto w e w sy stem ach logistycznych. M at. K onf.
T re n d y ro zw o jo w e w d z ie d z in ie o p ak o w ań ż y w n o ści, P o zn ań 2002, 23 - 30.
3. T k aczy k S.: O p ak o w an ia i ich b ad an ia w Polsce. M at. K onf. T ren d y ro zw o jo w e w d z ie d z in ie o p ak o w ań ż y w n o ści, P o zn ań 2002, 59 - 65.
4. T k aczy k S., W asiak W .: W y b ran e asp e k ty zarząd zan ia w p rzem y śle o p a k o w an io w y m . C zy stsza P ro d u k c ja w P o lsce, Z eszy t sp ecjaln y , 2002, 40-43.
5. U staw a z d n ia 31 m arca 2 0 0 4 r., o p rz e w o z ie k oleją, to w aró w n ieb ez p ieczn y ch , D zU N r 97/2 0 0 4 , poz. 962.
6. T k aczy k S,, B an asiak J.: M ateria ły op ak o w an io w e i o pakow ania stosow ane do m ateriałów niebezpiecznych w transporcie m orskim . Inżynieria M ateriałow a, 2 0 0 3 ,4 0 0 -4 0 2 .
7. B an asiak J.: E u ro p ejsk i rynek tek tu ry i w y ro b ó w tek tu ro w y ch . P ack ag in g , 2003, 40 - 46.
8. P ila sz k ic w ic z A .: P rzew o zy k o lejo w e p ak o w an y ch m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch . O p ak o w an ie, 10, 2 0 0 3 , 10-13.
9. G rab o w sk a B., Jak o w sk i S., W arczy ń sk i R.: R ynek o p ak o w ań w Polsce. S tan o b ecn y i p ro g n o za do 2005 roku, C O B R O , W arszaw a 2000.
10. T k aczy k S.: O p ak o w an ia a śro d o w isk o . B liżej U nii E u ro p ejsk iej, C zy stsza P ro d u k cja w P olsce, Z eszy t sp ecjaln y 2002, 11-14.
11. Ja k o w sk i S .:W y m ag an ia, ja k ie sp ełn iać p o w in n y o p ak o w an ia m ateriałó w n ieb ez p ieczn y ch . O p ak o w an ie, 10,2002, 12-14.
12. Jak o w sk i S.: W y m ag a n ia d o ty czą ce o p ak o w ań m etalo w y ch lek k ich , zaw arte w zrestru k tu ry zo w an y ch p rzep isach d o ty czą cy ch p rzew o zó w to w aró w n ieb ez p ieczn y ch . O p ak o w an ie, 4 ,2 0 0 4 , 16-17.
13. D o b rzań sk i L .A .: Z asad y d o b o ru m a te ria łó w in ży n iersk ich z k artam i c h arak tery sty k . W y d aw n ictw o P o lite c h n ik i Ś ląsk iej, G liw ice 2001.
14. K ow alczyk J.M .: W yniki, które d ają satysfakcję. A ktualności PK P C A R G O SA, 12,2004, 3-4.
1 5 .C h o ro ś R.: Z n aczen ie sto so w an ia w ła śc iw y c h o p ak o w ań w p rzew o zach k o lejo w y ch to w aró w n ieb ez p ieczn y ch . O p ak o w an ie, 5, 2 0 0 2 , 12-16.
16. T k aczy k S.: In ży n ieria ja k o ś c i a in ży n ieria m ateriało w a. IO iŻ w P „ O R G M A S Z ” , W arszaw a 2000.
A b stra ct
L oads in rail tran sp o rt are e x p o sed to d ifferen t h azard s, first o f all m ech a n ical ones.
D u rin g tran sp o rtatio n b y train, th ere o c c u r a c celeratio n s w ith v alu es b etw een 0,1 G to 3 G a n d v ib ratio n s o f av e ra g e freq u en cy up to 8 H z. P ack ag in g is the m ain elem ent, w h ich p ro tects g o ods ag ain st h arm fu l im pact o f in terio r an d ex te rio r env iro n m en t.
T hus, tran sp o rt p ack ag es, esp ecially those used for d an g ero u s goods in rail tran sp o rt m ust m eet special req u irem en ts. T o ch o o se p ro p e r p a c k ag in g fo r these go o d s, they w ere d iv id e d into th ree g roups, d e p e n d in g on the d a n g e r cau sed b y them . R eq u irem en ts fo r p a c k a g e s an d m e th o d s o f th eir testin g d ep en d s on the group, to w h ich d an g ero u s g o o d s are classified . M e e tin g b y p a ck ag es an d p a c k a g in g m a te ria ls th o se req u irem en ts is the c o n d itio n o f sav e tran sp o rtatio n o f d an g ero u s g o o d s. S e c u rin g sav e sh ip m e n t o f the m en tio n ed g o ods c o n stitu te s o n e o f the p rio rity p ro b lem s, accep ted b y th e E uropean U nion in the co m m o n in d u strial policy.
S p ecific c h a ra c te r o f tran sp o rt p ack ag es for d an g ero u s goods, d ifferen t their c o n stru ctio n s and in creasin g q u an tities, ch a lle n g e not o n ly rail b u t first o f all p ack ag in g
O p ak o w an ia to w aró w n ie b ez p ieczn y ch sto so w an e w tran sp o rcie k o lejo w y m 139
in d u stry to p ro d u ce ap p ro p riate p a c k ag in g m aterials an d p ack ag es o f go o d q u ality and su ita b le co n stru ctio n s, m o reo v er, to ad ju st p a ck in g an d distrib u tio n system as w ell as lo g istics to th ese go o d s, b ased on p rin cip les o f q u ality and en v iro n m en t m an ag em en t
In this study, so m e issu es c o n cern in g p ack ag in g m aterials and co n tain ers used n o w ad ay s fo r tran sp o rtatio n o f d an g ero u s g o ods by rail w ere presented.
