Badania doświadczalne dotyczące materiałów konstrukcyjnych w celu określenia ich odporności na działanie erozyjne cieczy

Maciej ZARZYCKI, Andrzej WILK

In sty tu t M aszyn i U rządzeń Energetycznych Politechnika Śląska, Gliwice

BADANIA DOŚWIADCZALNE DOTYCZĄCE MATERIAŁÓW KONSTRUKCYJNYCH W CELU OKREŚLENIA ICH ODPORNOŚCI NA DZIAŁANIE EROZYJNE CIECZY

S tr e s z c z e n ie . W przypadku pomp do tra n s p o rtu cieczy m echanicz­

nie zanieczyszczonych działających erozyjnie, podstawowym zagadnie­

niem je s t trw ałość. Zagadnienie to wiąże się z utrzym aniem dobrej spraw ności, niezawodności działan ia i dyspozycyjności m aszyn przez dłuższy okres eksploatacji, a więc je s t zw iązane ze zm niejszeniem ko­

sztów eksploatacji. Dlatego w Instytucie M aszyn i U rządzeń E nergety­

cznych w Zakładzie M aszyn i U rządzeń H ydraulicznych Politechniki Śląskiej, równolegle z pracam i projektow o-konstrukcyjnym i dotyczący­

m i nowych typów pomp od w ielu la t są prowadzone również b adan ia zw iązane z określeniem odporności m ateriałów konstrukcyjnych n a działanie erozji. W publikacji przedstaw iono w yniki niektórych badań dośw iadczalnych o statnich etapów zrealizow anych n a próbkach róż­

nych m ateriałów konstrukcyjnych.

EXPERIM ENTAL INVESTIGATIONS ON CONSTRUCTION MATERIALS AIM ING AT THE DETERM INATION OF TH EIR EROSIO N RESISTANCE IN THE PR ESE N C E OF LIQ UIDS

S u m m ary. In th e case of pum ps tran sp o rtin g m echanically con­

tam in a te d liquids causing erosion, th e fun dam en tal problem is th e ir service life. This problem is connected w ith th e p reservation of th e ir efficiency, reliability and w orkability for a long tim e, i.e. w ith th e se ttin g down of th e costs of exploitation. Therefore, th e In stitu te of E nergy M achines an d In stallatio n s a t th e Technical U niversity of Silesia has been dealing for m any y ears w ith investigations in order to d eterm ine th e resistance of construction m aterials to erosion. These investigations have been carried out in th e Section of H ydraulic M achines and Installation s, sim ultaneously w ith th e designing of new types of pum ps.

The p rese n t p ap er presen ts th e resu lts of some selected experim ental investigations in th e ir la s t stages, realized on various modified construction m aterials.

EXPERIM ENTELLE UN TERSU CH UN G EN VON

K ONSTRUKTIONSW ERKSTOFFEN ZWECKS ERM ITTLUNG D E R E N ER OSIO NSBESTÄNDIG KEIT BEI EINW IRKUNG VO N FLÜSSIG K EITEN

Z u sa m m en fa ssu n g . Bei Pum pen zur Förderung m echanisch v eru n­

rein ig te r Flüssigkeiten, die erosiv w irken, ist die S tan dzeit der Pum pen von g rö sster Bew deutung. Dieses Problem ste h t im Z usam m enhang m it der B eibehaltung ein er hohen L eistungsfähigkeit der Pum pen, deren Zuverlässigkeit und E insatyfähigkeit, d.h. also m it der Ver­

m inderung d er B etriebskosten. D eshalb w erden in der V ersuchsanstalt fü r H ydraulische M aschinen u n d E in richtungen des In stitu ts fü r E n e r­

getische M aschinen und E inrichtungen an der Technischen U niversität in Gliwice seit J a h re n U ntersuch u n g en gefü hrt zwecks E rm ittlu n g der E rosionsbeständigkeit von K onstruktionsw erkstoffen, sim u ltan m it Ar­

beiten an E ntw ürfen n e u e r Typen von Pum pen. D er vorliegende A ufsatzält die Ergebnisse einiger experim enteller U ntersuchungen der letz te n U n tersuch ung sstad ien verschiedener m odifizierter K onstruk­

tionsw erkstoffe .

1. W p row ad zen ie

Jedn ym z głównych zagadnień w budowie pomp do cieczy m echanicznie zanieczyszczonych działających erozyjnie oraz do tra n sp o rtu hydraulicznego ciał stałych stosow anych w różnych instalacjach i układach technologicznych je s t obok spraw ności przede w szystkim zagadnienie trw ałości.

Dlatego w Instytucie M aszyn i U rządzeń Energetycznych w Zakładzie M aszyn i U rządzeń H ydraulicznych Politechniki Śląskiej równolegle do ba­

d ań teoretycznych i doświadczalnych (podstawowych i stosowanych) oraz projektow o-konstrukcyjnych ukierunkow anych n a zwiększenie sprawności, zm niejszenie gabarytów i m asy (ciężaru) pomp, są realizow ane od w ielu la t również b ad ania nad doborem najwłaściwszych m ateriałów konstrukcyjnych zwiększających trw ałość m aszyn [1 do 5].

Zwiększenie trw ałości pomp wiąże się z utrzym aniem dobrej sprawności, niezawodności działania i dyspozycyjności pomp przez dłuższy okres eksplo­

atacji, a więc wiąże się ze zm niejszeniem energochłonności i kosztów eksplo­

atacji. B ad an ia doświadczalne odporności różnych m ateriałów n a elem enty

konstrukcyjne części hydraulicznych pomp są prow adzone w laboratorium oraz n a m aszynach znajdujących się w eksploatacji [6 do 11].

W publikacji przedstaw iono w yniki ostatn ich etapów b ad ań doświadczal­

nych.

2. M etod a b a d a ń

B adania doświadczalne (porównawcze) m ateriałów konstrukcyjnych prze­

prowadzono w laboratorium w oryginalnym uniw ersalnym urządzen iu b a­

dawczym do b a d ań erozyjnych [8 do 12] n a próbkach w ykonanych z różnych m ateriałów . Zarówno stanowisko badawcze ja k i k ształt (geometria) próbek były doskonalone w wyniku zbieranych spostrzeżeń z realizacji badań [13 do 23].

Z każdego m a te ria łu i tworzyw a konstrukcyjnego było badanych po 6 do 8 próbek. Aby zwiększyć działanie erozyjne cieczy, do wody dodawano piasek kwarcowy. K oncentracja objętościowa p iask u w cieczy podczas b a d ań w ynosi­

ła Y = 1 : 3 bądź Y = 1 : 4.

W celu zabezpieczenia w czasie b ad ań stałych własności cieczy oraz koncen­

tracji p iask u co dwie godziny w ym ieniano ciecz i piasek (ziarna p iask u pod­

czas ba d ań ulegają zaokrągleniu, co wpływa n a zm niejszenie d ziałan ia erozyj­

nego m ieszaniny).

B adane próbki ważono n a wadze analitycznej z dokładnością do 0,0001 g przed rozpoczęciem b a d ań oraz n astęp n ie w czasie eksperym entów co określo­

ny czas.

Ponieważ przy określaniu ubytków erozyjnych w ew nętrznych elem entów konstrukcyjnych pomp w ażne są ubytki objętościowe, nie masowe, dlatego po zważeniu ubytki próbek przeliczano n a zużycie objętościowe AV i wyniki badań przedstaw iono n a w ykresach zużycia erozyjnego w czasie x: AV = f(x).

W ykresy w u k ładach współrzędnych x - AV uzyskano z punktów pom iaro­

wych m etodą najm niejszych kw adratów .

W celu weryfikacji b a d ań m ateriałów n a próbkach w w ybranych p rzypad­

kach przeprow adzono również b ad an ia n a w irnikach pomp do cieczy m echani­

cznie zanieczyszczonych działających erozyjnie, w ykonanych z tych sam ych m ateriałów i tworzyw konstrukcyjnych.

3. M a teria ły k o n str u k c y jn e s to s o w a n e w b a d a n ia c h

Do b a d ań porównawczych w ostatn ich etap ach bad ań w ybrano m ateriały i tworzyw a konstrukcyjne, k tóre są dostępne w k raju , aby określić najbardziej odporne n a działanie erozji.

T ab lica 1 S k ła d y c h e m ic z n e ora z tw a r d o ś c i m a te r ia łó w m e ta lic z n y c h u ż y ty c h do b adań Lp. M a t e r i a ł T w a r ­

d o ś ć S k ł a d

H B C M n S i p s C r N i M o C u

S T A L E

1 3 7 H S 2 5 5 0 ,4 0 ,5 1,2 <0,035 <0,035 1 ,5 < 0 ,8 - < 0 ,0 3

2 3 4 H M N 2 4 1 0 ,3 5 0 ,5 0 ,2 7 <0,035 <0,035 1 ,5 1 ,5 0 ,2 < 0 ,0 3

S T A L I W A

3 L H 1 8 S 2 3 2 1 1 ,5 - 0 ,2 3 0 ,0 2 3 0 ,0 0 2 18 - - -

Ż E L IW A

4 Z1250 1 7 5 3 ,2 6 0 ,4 1 ,9 6 0 ,1 3 0 ,0 4 8 - - - -

5 Z l C u l . 6 1 0 3 3 ,7 8 0 ,4 1 ,5 5 0 ,0 9 6 0 ,1 1 2 0 ,0 1 8 0 ,8 1 0 ,2 0 ,0 7

S T O P Y M I E D Z I

C u S i P S Z n Fe M n A l -

6 C u S i 3 Z n 3 M n 1 1 3 8 8 ,8 3 ,6 0 ,0 1 0 ,0 1 5 ,0 1,1 - - -

S T O P Y A L U M I N I U M

M n S i p s M g C r C u Z n Fe

7 A lS i9 5 0 0 ,3 2 9 ,2 - - ^{0 ,2 3}

“ - -

T ab lica 2 S tr u k tu ry m a te r ia łó w m e ta lic z n y c h u ż y ty c h do b a d a ń

L p . M a t e r i a ł S t r u k t u r a

S T A L E

1 3 7 H S F e r r y t , p e r l i t

2 3 4 H M N F e r r y t , p e r l i t

S T A L I W A

3 L H 1 8 S 2 F e r r y t , e u t e k t y k a w ę g l i k o w a . W t r ą c e n i a n i e m e t a l i c z n e Ż E L IW A

4 Z ł 2 5 0 G r a f i t o d łu g o ś c i p ł a t k ó w o d p . k l a s i e 0 , 2 5 0 - 0 , 3 0 0 p m 5 Z l C u l . 6 P e r l i t , f e r r y t , g r a f i t , e u t e k t y k a f o s f o r o w a , s i a r c z k i

S T O P Y M I E D Z I

6 C u S i 3 Z n 3 M n R o z tw ó r s t a ł y a l f a . W t ó r n e w y d z i e l e n i a f a z y k a p p a . P r z e c h ł o - d z o n a p i e r w o t n a f a z a k a p p a z e ś l a d a m i p r z e m i a n y k a p p a n a a l f a + g a m m a . D r o b n e w y d z i e l e n i a f a z y ż e l a z a w e j

S T O P Y A L U M I N I U M

7 A lS i9 E u t e k t y k a a l f a + S i, d e n d r y t y r o z t w o r u s t a łe g o

Rys. 1. S tru k tu ra m a teria łu 37HS. Trawienie: ni- tal, powiększenie 100x Fig. 1. M ateriał stru c tu re of

37HS. Etching: nitał, lOOx enlarged

Rys. 2. S tru k tu ra m ateriału 34HMN. Trawienie:

nitał, powiększenie 100x

Fig. 2. M aterial stru c tu re of 34HMN. Etching: ni- ta l, 100x enlarged

Rys. 3. S tru k tu ra m ateriału LH18S2. Trawienie:

M il5F e, pow iększe­

nie 100x

Fig. 3. M aterial stru ctu re of LH18S2. Etching:

M il5F e, lOOx e n la r ­ ged

Rys. 4. S tru k tu ra m ateriału Z1250. Powiększenie 100x

Fig. 4. M ateriał stru ctu re of Z1250. E nlarged 100x

Rys. 5. S tru k tu ra m ateriału ZlCul.6. Trawienie:

M ilFe, powiększenie 100x

Fig. 5. M ateriał stru ctu re of ZlCul.6. Etching:

M ilF e, 100x enlarged

Rys. 6. S tru k tu ra m ateriału CuSi3Zn3Mn. Zgład polerowany elektro­

litycznie, nietrawiony, powiększenie 100x Fig. 6. M aterial stru ctu re of

CuSi3Zn3Mn. Elec- trolytically polished micro section, without etching. 100x en lar­

ged

Rys. 7. S tru k tu ra m ateriału AlSi9. Polerowany, powiększenie 400x Fig. 7. M ateriał stru ctu re of

AlSi9. Polished, 400x enlarged

Zużycie próbek z różnych m ateriałów i tworzyw porównywano ze zużyciem próbek w ykonanych z żeliwa Z1250 oraz staliw a LH18S2.

Składy chemiczne oraz tw ardości badanych m ateriałów m etalicznych poda­

no w tablicy 1, a s tru k tu ry w tablicy 2 oraz n a ry su nkach 1 do 7. N ato m iast w tablicy 3 podano zestaw ienie badanych tworzyw sztucznych.

T a b lic a 3 M a te ria ły n ie m e ta lic z n e u ż y te d o b a d a ń

Lp. M ateriał Oznaczenie Twardość

1 P oliuretan PC ShA 53

2 P oliuretan PU1 ShA 72

3 P oliuretan p p ShA 90

4 P oliuretan PU2 ShA 92

5 P oliuretan PZ ShA 96

6 Polietylen PE ShA 73

7 Poliam id PA6 115 R

8 FLEXANE FL60L FL60L ShA 60

9 FLEXANE FL60L FL94L ShA 94

4. S p o só b p r z e p r o w a d z e n ia b ad ań

W pierwszej kolejności przeprow a­

dzono bad an ia porównawcze odporno­

ści w ybranych m ateriałów m etalo­

wych z tworzyw am i poliuretanow y­

mi. W tym przypadku do badań użyto próbek o kształcie pokazanym n a ry ­ su n k u 8. Prędkość obrotowa tarczy z badanym i próbkam i w ynosiła n = 1450 m in-1. N atom iast koncentracja objętościowa p iask u w cieczy Y = 1 : 3.

W yniki b ad ań przedstaw iono n a ry ­ su n k u 9.

W drugiej kolejności ostatniego e ta p u przeprowadzono b ad an ia z próbkam i o kształcie podanym n a ry ­ su n k u 10. Prędkość obrotowa tarczy z

badanym i próbkam i wynosiła n - Rys, 8. Próbka użyta do badań poliuretanów 1350 m in , a koncentracja objętościo- w porównaniu z metalami

w a p iask u w cieczy w ynosiła Y = 1 : 4.

W yniki bad ań przedstaw iono n a ry- Fig' 8- Sam ple used in investigations of po-

s u n k 1 1 lyureth an es com pared w ith m etals

0 3 6 9 T [ h 1 12

Rys. 9. W ykres objętościowego u b ytku próbek z poliuretanów w porów naniu z m etalam i Fig. 9. D iagram of th e volum etrical decrem ent of polyurethane sam ples in comparison

w ith m etals

3

/ — \ , ^CO

T—

CO

ouo

r~

0 1 0 0 11,7

Rys. 10. P róbka użyta do b ad a ń poliuretanów i tworzyw epoksydowych w porów naniu z m etalam i

Fig. 10. Sam ple u sed in investigations of polyu­

re th a n e s and epoxy plastics com pared w ith m etals

cn

< N

Q .

ZZ I

< J CO CO

CN

_ JM ^CLQ.

Rys. 11. W ykres objętościowego ubytku próbek z poliuretanów i tworzyw epoksydowych w porów naniu z m etalam i

Fig. 11. D iagram of th e volum etrical decrem ent of polyurethane and epoxy sam ples in com parison w ith m etals

5. U w a g i k o ń co w e

N a podstaw ie badań doświadczalnych i analiz zrealizowanych w ostatnich etap ach stw ierdza się:

- najbardziej odporne n a działanie cieczy zwierającej cząstki ciała stałego działającej erozyjnie są następujące m ateriały metalowe: staliw o LH18S2 i żeliwo Z1250 oraz tworzywa sztuczne: poliuretany PC i PU1 oraz tworzywo kompozytowe n a bazie epoksydów FLEXANE FL60L,

— do najm niej odpornych należą: spośród m ateriałów m etalow ych alum i­

nium krzem owe AlSi9 oraz spośród tworzyw sztucznych poliu retan PZ.

Podczas w ieloletnich b ad ań zużycia erozyjnego m ateriałów konstrukcyj­

nych, których ostatnie etapy omówiono powyżej, opracowano m etodę badań pozw alającą n a porównywanie odporności erozyjnej różnych m ateriałów kon­

strukcyjnych. W ybrane m ateriały o wysokiej odporności erozyjnej są sukce­

sywnie w prow adzane jako tworzywa konstrukcyjne do budowy elementów przepływowych pomp tran sportujących ciecze m echanicznie zanieczyszczone działające ścierająco.

L iter a tu r a

1. Zarzycki M.: Ścieralność erozyjna wirników pomp wirowych w zależności od stosowanego m ateriału. ZN Pol. Śl., seria E nergetyka 7, Gliwice 1961.

2. Zarzycki M.: Influence of th e pum p m aterial on service life of th e impel­

lers of rotodynam ic pum ps a t tra n sp o rt of m echanically im pure fluids.

M ateriały konferencyjne, Proceedings of th e th ird conference on Fluid m echanics and fluid m achinery, A kadem iai Kiado, B udapest 1969.

3. Zarzycki M., W ilk A.: E xperym ents on erosion w ear extrapolation of model resu lts for real hydraulic m achine elem ents, Archiwum Technolo­

gii Maszyn i Autom atyzacji, z. 13, Poznań 1994 r. Konferencja krajow a z m iędzynarodowym udziałem „Metrologia w budowie i eksploatacji Ma­

szyn.

4. Zarzycki M., Dębiec J., Jadw iszczok A., W ilk A.: B adanie tworzyw kon­

strukcyjnych w celu zwiększenia trw ałości oraz zm niejszenia gabarytów pomp głównego odw adniania. In sty tu t M aszyn i U rządzeń Energetycz­

nych Politechniki Śląskiej, NB - 44/RME2/89, Gliwice 1990.

5. Zarzycki M., W ilk A.: B adania doświadczalne m ateriałów konstrukcyj­

nych dla pomp do cieczy m echanicznie zanieczyszczonych ścierającym i m ateriałam i, M iędzynarodowa Konferencja Naukow o-Techniczna: Pro­

blem y projektow ania, w ytw arzania i eksploatacji sprzętu górniczego i środków autom atyzacji górnictwa, Gliwice 1993,

6. Zarzycki M.: W yniki i b ad an ia pomp stosowanych w zakładach przeróbki węgla. ZN Pol. Śl., seria Górnictwo z. 148, Gliwice 1989.

7. Zarzycki M.: Zakład M aszyn i U rządzeń H ydraulicznych. Działalność naukow o-badaw cza. In sty tu t M aszyn i U rządzeń E nergetycznych Poli­

tech niki Śląskiej, Gliwice 1990.

8. Zarzycki M., Siwicki J.: Erozyjna odporność w ybranych tworzyw kon­

strukcyjnych stosow anych w budowie pomp dla górnictwa. ZN Pol. SI., se ria E nergetyka z. 52, Gliwice 1974.

9. Zarzycki M., N iem as L.: W yniki bad ań odporności próbek z w ybranych tworzyw konstrukcyjnych n a niszczenie erozyjne w u niw ersalnym u rz ą ­ dzeniu badawczym. ZN Pol. Śl.: seria E nergetyka z. 62, Gliwice 1977.

10. Zarzycki M., Jadw iszczok A., W yniki b ad ań n a d odpornością erozyjną m ateriałów konstrukcyjnych dla pomp dla cieczy m echanicznie zanieczy­

szczonych. M ateriały konferencyjne. VI Konferencja naukow o-technicz­

n a „Technologia przepływowych m aszyn w irnikow ych”. Rzeszów 1988.

11. Zarzycki M., Jadw iszczok A.: B adanie odporności n a zużycie m echanicz­

ne próbek w ośrodkach wody o różnym stopniu zasolenia i zanieczyszcze­

n ia piaskiem . In sty tu t M aszyn i U rządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej, NB - 405/RME2/87, Gliwice 1988.

12. Zarzycki M., Jadw iszczok A.: B adania możliwości stosow ania p o liureta­

nu n a w irniki pomp i części przepływowe dla cieczy m echanicznie zanie­

czyszczonych. In sty tu t M aszyn i U rządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej, BW - 976/RME2/91, Gliwice 1991.

13. Zarzycki M., W ilk A.: M etody b ad ań i konstrukcje pomp wirowych.

Zwiększenie trw ałości pomp do tra n s p o rtu cieczy silnie m echanicznie zanieczyszczonych działających erozyjnie stosow anych przede wszy­

stkim w górnictwie, energetyce (odpady paleniskowe), budownictw ie i chemii. In sty tu t M aszyn i U rządzeń Energetycznych Politechniki Śląskiej, Bk - 371/RME2/91, Gliwice 1991.

14. Zarzycki M., W ilk A.: Nowe m etody b adań i konstrukcje pom p wirowych.

Zwiększenie trw ałości pomp do tra n sp o rtu cieczy silnie m echanicznie zanieczyszczonych działających erozyjnie. In sty tu t Maszyn i U rządzeń E nergetycznych Politechniki Śląskiej, Bk - 525/RME2/92, Gliwice 1992.

15. Zarzycki M.: Nowe rozw iązania konstrukcyjne pomp wirowych dla cieczy m echanicznie zanieczyszczonych oraz w yniki b adań pomp typu PH-100.

ZN Pol. Śl., seria Górnictwo z. 64, Gliwice 1974.

16. Korczak A, Sokołowski J.: B ad ania odporności żeliw stopowych n a erozję piaskow ą w pom pie wirowej, M ateriały konferencyjne, IV Konferencja n auk ow o-techniczna „T ransport i sedym entacja”, W rocław 1980.

17. R okita J.: K ry teria oceny pomp do cieczy zanieczyszczonych oraz zawie­

rających ciała stałe. M ateriały konferencyjne, V Konferencja naukow o- techniczna „Technologia przepływowych m aszyn w irnikow ych”, Rzeszów 1983.

18. K orczak A.: Erozja piaskow a w pom pach do h y d ro tran sp o rtu ciał stałych i b ad an ia odporności tworzyw konstrukcyjnych. ZN Pol. Śl., seria Ener­

getyka z. 100, M ateriały konferencyjne, konferencja naukow o-technicz­

n a „H ydrom echanizacja-5”, Gliwice 1987.

19. Zarzycki M., W ilk A.: Zwiększenie trw ałości elem entów m aszyn hydrau­

licznych podlegających niszczeniu erozyjnem u przez zastosow anie two­

rzyw niem etalicznych, VII Konferencja naukow o-techniczna „Przepły­

wowe m aszyny wirnikow e”, Rzeszów 1993.

20. Zarzycki M., W ilk A.: B adania doświadczalne dotyczące zwiększenia trw ałości pomp dla cieczy m echanicznie zanieczyszczonych działających erozyjnie, Z agadnienia M aszyn Przepływowych, W ydawnictwo In stytu­

tu M aszyn Przepływowych PAN, G dańsk 1993.

21. Zarzycki M., W ilk A.: Investigations concerning th e im provem ent of the d u rab ility of im peller pum p elem ents exposed to th e effects of erosion, M echanika, tom 13 zeszyt 2, Wydawnictwo AGH w Krakowie, 1994.

VII Konferencja N aukow a „Problemy w konstrukcji i eksploatacji m a­

szyn hutniczych i ceram icznych”, Kraków 1994.

22. Zarzycki M., W ilk A.: Zwiększenie odporności pomp do tra n sp o rtu hy­

draulicznego ciał stałych n a działanie erozyjne cieczy, Międzynarodowa konferencja naukow o-techniczna T ranshydro’94, Wrocław 1994.

23. Zarzycki M., W ilk A.: Wpływ obróbki cieplnej w procesie w ytw arzania na przedłużenie okresu międzyremontowego pomp do tra n sp o rtu h y d rau ­ licznego ciał stałych, Zeszyty Naukow e WSI w Opolu, n r 218, seria E lektryka, z. 43, Opole 1996, V Konferencja „Gospodarka Remontowa E nergetyki”, B ielsko-B iała, 1996.

Recenzent: Dr hab. inż. Andrzej W itkowski Prof. Politechniki Śląskiej W płynęło do Redakcji: 10. 10. 1996 r.

A b stra ct

For m any y ears th e Section of H ydraulic M achines and In stallatio ns a t the In stitu te of Energy M achines and Installatio n s, Technical U niversity of Silesia, has been dealing w ith theoretical and experim ental investigations (fundam ental and applied ones) concerning th e im provem ent of the efficiency of new ly designed and alread y existing pum ps. As m any of these pum ps are assigned to tra n sp o rt m echanically contam inated liquids causing erosion, the problem of increasing th e service life of th e pum ps and th e ir w orkability has been d ealt w ith, too.

If th e service life of pum ps is longer, not only th e necessity of rep airing them , and th u s also additional costs, are reduced, b u t also th e efficiency of the m achines is p reserved for a longer tim e.

In order to find th e m ost adeq u ate m aterial for th e construction elem ents of the fluid-flow p a rt of th e pum p, respective experim ental investigations (both in th e laboratory and in sits) of various m ate ria ls and plastics have been carried out w ith th e purpose of determ ining w hich of th em are to be used best.

The p resen ted p a p e r provides selected resu lts concerning th e la s t stages of investigations in search of th e m ost adequate m aterials.