Zasoby lokalne jako potencjały rozwoju lokalnego w dokumentach strategicznych na przykładzie wybranych gmin wiejskich województwa śląskiego

StudiaObszarówWiejskich

2017,tom46,s.99–115 https://doi.org/10.7163/SO

W.46.6 kOmiSjaObSzaróWWiejS

kichpOlSkiet OWarzyStWOgeO graficzne

www.ptgeo.org.pl inStytutgeOgrafiii przeStrzennegOzagOSpOdarOWania

pOlSkaakademianauk www.igipz.pan.pl

Zasobylokalnejakopotencjałyrozwojulokalnego

wdokumentachstrategicznychnaprzykładziewybranychgminwiejs kichwojewództwaśląskiego

Localresourcesaspotentialforlocaldevelopmentinthestrategicdocu mentsbasedonselectedSilesianProvince’sruralcommunes

MałgorzataSurmacz

UniwersytetJagielloński

ZakładGeografiiLudności,OsadnictwaiRolnictwa ul.Gronostajowa7,30-387Kraków

malgorzata.surmacz@gmail.co m

Zarystreści:Głównymcelemniniejszegoopracowaniajestocenajakościzasobówlokalnychid entyfikowanychprzezgmi nywd okumentachstrategicznychw kontekściem ożliwegozna c zeniatychzasobówj a kopo tencja-

łówrozwojowych.Dorealizacjicelusformułowanopytaniabadawczedotyczącecharakterui dentyfikowanychwgminachzasobówlokalnych,możliwościidentyfikacjizasobówprioryt etowychorazmożliwościichuznaniazapotencjałrozwojowy.Wartykulezaprezentowanor ównieżrelacjęmiędzyzastosowanymipojęciami:zasóblokalny,zasóbpriorytetowyorazp otencjałrozwoju.Badaniemobjętostrategierozwojupięciugminwiejskichwojewództwa śląskiego,koncentrującsięnaczęścidiagnostycznej(wtymszczególniena„mocnychstron ach”

– efekcieanalizSWOT)orazfragmentachdokumentówpoświęconychceloms trategicznym.

Słowakluczowe:zasobylokalne,potencjałyrozwoju,strategierozwojulokalnego,zasoby,rozwó jgminy,woje-wództwośląskie,gminywiejskie.

Wprowadzeni e

Gminaj a kopo d stawowaj e dno stkas a mo r ząduterytorialnegoje stu sta wowoo dp owie-dzialnazarozwójspołeczno-

gospodarczyorazzagospodarowanieprzestrzenneswojegoobszaru,przy czymobecnie–

zgodniezkoncepcjąrozwojulokalnegoczyruchuodnowywsi–

wskazujesię,żerozwójtenpowinienbyćopartynalokalnychzasobach,ta kżelo-

kalnychczynnikachrozwoju( po r.Brol1 99 8; Parysek20 01 ; Se kuła20 0

4)¹.Takiepo de j -

ścieje stszczególnieistotnewśródgmi n wiej ski ch,poni eważni ewielez ni c h o si ągnę ło sukcesdziękiinnymczynnikom,wtymnp.inwestorom zewnętrznym(Kłodziński2009).

1 Także–jakwskazujekoncepcjarozwojuneoendogennego–

zuwzględnieniemzewnętrznychszansroz-wojowych(Ray2001).

100 MałgorzataSurmacz

Podkreślićj e d n akn a l eży,żewykorzystaniezasobówl o kalnychw p rakty cewymagai c h szczegółowejidentyfikacji,selekcji,rzetelnejwaloryzacji,a nawetpewnejwiarysamorzą-

dówwto,żelokalnezasoby,którymidysponują,mogąstanowićomożliwośc iprzyszłegorozwoju(Parysek2015).

„Miejscem”identyfikacjilokalnychzasobóworazwyborutych,którepla nujesięwykorzystaćdlazdynamizowaniaprocesurozwojowegojestdoku mentstrategiczny(najczęściejstrategiarozwojugminy,dalej:SRG),któr ystanowiartykulacjęrefleksjiorozwojugminy,iktórypowiniensłużyćplan owaniuorazkoordynacjiwdrażaniaprocesówrozwojowychwoparciuo:rze telniezdiagnozowanezasoby,ocenęuwarunko-

wańzewnętrznychwrazzuwzględnieniempożądanychkierunkówrozwoju wsferzespo-

łecznej,gospodarczejiprzestrzennej(Wiatrak2011).Wartopodkreślić,żed okumenttenjestjednymzkluczowych,choćnieobligatoryjnych,narzęd zizarządzaniastrategicznego;jestprzyjmowanyuchwałąradygminy,awpr aktycestanowiaktkierownictwawewnętrz-

nego(Parysek2015),którypoprzezświadomywybórpriorytetówpozwala–

przynajmniejteoretycznie^2–

naracjonalizacjęgospodarowaniaśrodkamipublicznymi(Kłodziński2009, Rzeszutko-Piotrowska2013).

WzwiązkuzeznaczeniemSRGjakomiejscaidentyfikacji,selekcjioraz zaplanowaniadziałań( z u względnieniemś rodkówfi n a n s owych)związ anychz wykorzystaniemo k re-

ślonychzasobówl o kalnych,g ł ó w nymc e l e m n i n i e j szegoo p racowani aj e sto c e n a j a ko-

ścizasobówlokalnychidentyfkowanychprzezgminywdokumentachstrategicznychw kontekścieich(zasobówlokalnych)możliwegoznaczeniajakopotencjałówrozwo- jowych,p r zeprowadzonan a p rzykładzieS RGwybranychg m i n w i e j s k i c h województwaśląskiego.Wartopodkreślić,żeosiągnięciepowyższegocel umożemiećistotneznaczeniepraktyczne,p o n i eważn i ewłaściwywybórp r zezg m i n ę n a j ważniejszychzasobówm ożewiązaćsięzniekorzystnym ikonsekwencjami,wtymprzedewszystkimzrozpraszaniemśrodkówpubl icznychinieefektywnościądziałania.

Wpracysformułowanonastępującepytaniabadawcze:

1)JakiezasobylokalnesąidentyfikowanewposzczególnychSRG?

2)CzynapodstawieSRGmożnaokreślićzasobyuznawaneprzezgminyzapri orytetowe?

3)Czyzasobyuznanezapriorytetowestanowiąpotencjałyrozwojowe?

Poniżejprzedstawionopr zyjętewo p racowaniudefinicjen ajważniejszy chpojęć.

Pierwszeznich–zasobylokalne–

niejestrozumianewsposóbjednoznacznyzarówno

wpraktyce,jakinauce,aposzczególniautorzyproponująjegoróżnedefinicj eitypologie.

S.Korenik(1999)uznajezazasobywszelkieelementyrzeczywistościmające znaczeniedla

gospodarkidanegoobszaru,częstoocharakterzespecyficznym,unikatow ym,właściwym

Zasobylokalnejakopotencjałyrozwojulokalnegowdokumentachstrategicznych... 10 wyłącznie( l u b p rawiewyłącznie)d a n e m u u kładowil o kalnemu.I nter 1 esującąrefleksję

natematpropozycjiklasyfikacjiikumulatywnegowpływuzasobówlokaln ychnarozwój

proponujeM.Stanny(2013,s.214),którauważazasobylokalne„zapodstaw oweczynniki

rozwojudanegoobszaru”,anapotrzebyswojegobadaniauwzględniaich trzywymiary:

miejsca(naturalneikorzyścimiejsca),społeczne(zasobypracyiwiedzy)i gospodarowa-

nia(zasobymaterialneifinansowe).Innyzestawtypologiizasobówlokalny chprezentują

S.MichalskaiK.Zajda(2011),dzielącjezewzględunaczęstośćwystępow ania,pocho-

2 Wynikiwielubadańwskazują(m.in.Dzikowska2013;Sztando2008,2009),żeSRGczęsto charakteryzująsięniskąjakością,powierzchownościądiagnozyiszablonowościąproponowan ychrozwiązań,atymsamymniepełniąonefunkcjiskutecznegodrogowskazurozwoju.Wśródpr zyczyntegostanurzeczymożnawymienićm.in.brakwolipolitycznejrealizacjidokumentu,inst rumentalnetraktowanieopracowaniajakosposobunazwiększenieszanspozyskaniaśrodków zewnętrznychitp.,atakżeniskąjakośćzawartościsamejSRG,będącączęstojednocześnieprzy czyną,jakiefektemrangi,jakądokumentstrategicznyposiadawdanejgminie.

dzenie,mobilnośćoraznatrajektorieichwykorzystania.Wartopodkreślić, żeniezależnieodprzytoczonejdefinicjiwkontekściezasobówlokalnychmó wisięonichjakoimpulsach,źródłachczyczynnikachrozwoju,czylijednozna czniezgadzającsięcodoichmożliwejrolirozwojowej.Wliteraturzeprzedm iotu(Michals kaiZajda2011)wskazujesięnapewnąwzględnąwaloryza cjęzasobów–istotnejestdostrzeżenieichmożliwegoznaczeniawwy- korzystaniugospodarczym.Wniniejszymopracowaniuzasobylokalneroz umianesąsze-

roko,jakokażdyelementrzeczywistości,którywdanymmomencieposzc zególnagminauznajezazasób.Zaproponowanerozumieniezasobulokaln egouwzględniaaktywnąrolęwładzgminnychiinnychpodmiotówbiorącyc hudziałwtworzeniuSRG–wynikatozfak-

tu,iżsamowystępowanieokreślonegozasobu(nawetbardzocennego)sam ozsiebieniestanowio konkurencyjnościo bszaru( J ewtuchowicz2 0 0 5 ) . P otrzebnaj e stde c yzjai a k-

tywnośćsamorząduwewspółpracyzlokalnąspołecznością(lokalnymilid erów,przedsię-

biorcami,stowarzyszeniamiitp.),którzyzaangażująsiłyiśrodkiwwykorzy staniedanegozasobu.Pierwszymkrokiemdotakiegodziałaniajestjedn akświadomość,czyliidentyfi-

kacjazasobów,dlaktórejznakomitąmotywacjąmożebyćpodjęcieprzezg minępracnadprzygotowaniemdokumentustrategicznego³.

Wopracowaniustosujesięrównieżpojęciezasobupriorytetowego,zaktór yuznajesiętenzasób(zasoby),któryzostałuznanywSRGzarelatywnienajw ażniejszy(najważniej-

sze),ogniskującyplanyrozwojowegminy.Wniniejszymopracowaniudl acelówporząd-

kujących(zeświadomościąjejdyskusyjnegocharakteru)wykorzystanoo gólnątypologięzasobówlo kalnychzaproponowanąpr zezJ.Falkowskieg o(2016, s.57 ), którywyróżnianastępującekategoriezasobów:przyrody, kultury,demograficzno-społeczne,ekonomicz-

ne,technologiczne,p l a ni stycznei o rganizacyjne.Proponowanąt y po l o gi ę u zupełniono:dokategorii„przyrody”zaliczonoelementyinfrastruktur yturystycznej,dokategorii„eko-

nomiczne”zaliczonozasobyinfrastrukturalne,dodanotakżekategorięzas obów„miejsca”wrozumieniuM.Stanny(2013)–

tj.unikalnegopołożeniadanejgminywprzestrzeni.

Pojęciepotencjałurozwojowegojestchętniewykorzystywanewróżnegotyp ubada-niachzdziedzinygeografiispołeczno-

gospodarczejczyekonomii,atakżebardzoczęstostanowiistotnąkategori ęwdokumentachstrategicznych,ekspertyzachiprogramachroz-

woju(np.Potencjałyrozwojowe…

2014),brakujejednakjasnychpropozycjijegozdefinio-

wania.WedługSłownikaJęzykaPolskiego(sjp.pl) samterminpotencjało znacza„czyjeśmożliwościwdanejdziedzinie”,cowkontekścierozwoju możemywuproszczeniurozu-

miećjakomożliwośćoddzia ływaniana procesyrozwojowe.Wniniej szy mop racowaniupojęciepo tencjałur ozwojowegooznaczaistniejącyw dan ejgmi ni ep ewienwyjątkowy,unikatowyzasób(lubichzespół)ocharakter

zematerialnymbądźniematerialnym,które-

gowykorzystanie(zarównowzmocnieniedot ychczasowegowykorzystyw ania,jakijegozainicjowanie)m ożew i ą zaćs i ę z relatywniew i ę kszymi(

n a j w i ę kszymi)korzyściamid l a gminyijejmieszkańcóworazpoprawąprz ewagikonkurencyjnejdanegoobszaru.Charak-

terystycznącechąpotencjałurozwojowegosąwięcjegospecyficznośćl ubjakość,prze-

ciwstawianet y powościi p r zeciętnościzasobówwystępującychj eżelin i e p owszechnie,towwiększejliczbiegmin.Wzwiązkuzpowyższymorazwobli czuograniczonejiloścido-

stępnychśrodkówfinansowychtakistotnajestocena,czyzasobylokalneid entyfikowane

3 Starszeopracowaniadotyczącetworzeniastrategiiprzywiązujądużąwagędojejelem entudiagnostycz-

nego(np.WardaiKłosowski2001).Obecniejednakcorazczęściejwskazujesię,żesamadiagnoz aniekonieczniemusibyćelementemsamejstrategii,aleosobnym,okresowoaktualizowan ymdokumentem–swegorodzajuraportemostaniegminy.

orazuznawaneprzezgminyzazasobypriorytetowe–

mogąstanowićfaktycznepotencjałyrozwojowe.

Relacjęmiędzyzasobemlokalnym,priorytetowymzasobemlokalnym apotencjałemrozwojowymzaprezentowanonaryc.1.Zgodniezprzedstaw ionymidefinicjaminajszerszyzakresposiadapojęciezasobulokalnego,na tomiastpojęcialokalnychzasobówprioryte-

towychorazpotencjałówrozwojowychsąwęższe,aichzakresmoże(anaw etpowinien)siępokrywać.

Ryc.1.Relacjamiędzypotencjałamirozwojowymi,lokalnymizasobamipriorytetowymialokalny mizasobamigminy

Relationsbetweendevelopmentpotential,localpriorityresourcesandlocalcom muneresources

Źródło/Source:opracowaniewłasne/ownela boration.

Zakresimetodabadania

Niniejszeopracowaniezawieraudokumentowanebadaniestrategiirozw ojupięciugminwiejskichwojewództwaśląskiego⁴,wybranychnapodsta wiekryteriumpoziomurozwojuzrównoważonego(poziomrozwojuzrówno ważonegoocenianyzgodniezwynikamibadańdla2014r.wramachprojektu

„Zrównoważonyrozwójspołeczno-

gospodarczyjednosteksamorząduterytorialnego”^5prowadzonegoprzez E.SobczakanaWydzialeAdministracjiiNaukSpołecznychPolitechnikiWa rszawskiej)orazdostępnościaktualnychdokumentówstrategicznych.Sąt o:Pawłowice,KrupskiMłyn,Suszec,BoronóworazChełmŚląski(gminywiejs kiewojewództwaśląskie goposiadającea ktualnedo kumentystrategi czneijedno -

cześnieznajdującesięwpierwszejsetcerankingugminpodwzględemzró wnoważonegorozwojunarok2014).

Zastosowanąmetodąbadawcząjestanalizatreści,aprzedmiotemba daniapięćSRGwybranychgmin.Należywtymmiejscupodkreślić,iżzewzgl ędunacharaktericelebada-

4 Ograniczonaliczbagminwyni kazpilo tażowegocharakterub adan ia , którychszer szyzakresprowadzo-nybyłwramachrozprawydoktorskiejpt.

„Obszarywiejskiewojewództwaśląskiego–uwarunkowania,poten-

cjały,perspektywy”,przygotowywanejwInstytucieGeografiiiGospodarkiPrzestrzennejna

WydzialeGeografiiiGeologiiUniwersytetuJagiellońskiego.Wybórgmindobadaniapowiązanyz ichwzględniewyższympoziomemrozwojum ożebyću zasadnionym ożliwymp owiązaniemm i ę d zyo s i ą g n i ętymp oziomema j a kościąr ządzeniawdanejgminie(wtymzarządzaniastrat egicznego,któregoprzejawemjeststrategia).

5 Rankingiiszczegółoweinformacjedostępnepodadresem:http://www.ans.pw.edu.pl/j st-index.php#an-chor-2(dostęp30czerwca2016r.).

nia(orazróżnorodnośćmateriałubadawczego)zastosowanojakościowąo dmianęanalizytreści,znaczącoodmiennąodjejujęciailościowego(szerzej np.Babbie2000).Wzwiązkuzpowyższymwbadaniuprzyjętopodstawowe założenie,żedlauzyskaniasatysfakcjonu-

jącychwynikówb a d a n i a k l u c zowyj e sts e n s wypowiedzi,a n i e „ p o l i c zalność”p o szcze-

gólnychpojęćcharakterystycznadlailości owejanali zytreści.Zastoso waniejakościowejanalizytreściwymagałoutworzeniaelastycznegoklucz akategoryzacyjnego,któryumożli-

wiałdostosowaniesiędozróżnicowaniastrukturyizawartościorazszczegół owościbada-

nychSRG.Przyjętywbadaniukluczkategoryzacyjnymiałcharakterdośćo gólny(zbieżnyzwyróżnionymikategoriamizasobówlo kalnych),pozwalaj ącyjednakna pewnąwstęp-

nąkategoryzacjęzasobówwskazywanychjakoistotnewposzczególnychg minach.Próczsamegozasobuistotnebyłotakżemiejscejegoidentyfikacji(

częśćdiagnostycznastrategiilubczęśćprojekcyjna,wdrożeniowa),atakże powiązaniezdziałaniami/projektamiplano-

wanymidorealizacjiprzezgminę(informacjerównieżzawartewczęściachp rojekcyjnych/wdrożeniowychSRG).Wartopodkreślić,żezaobserwowaną podczasbadaniatrudnościąjestproblemrozróżnieniaelementówrzeczy wistości,którezostałyuznanezazasóbprzeztwórcówdokumentu/władzeg miny,odogólnychwarunkówfunkcjonowaniadanejgminy.Samoumi e szcz enieinformacjio da nymwarunkurozwojowymje stwynikiempewnegowy borut wórcówstrategii,j e d n a k u z n a n i e „ o gólnychu warunkowań”^6zaz asobyl o kal-

nieniepozwoliłobyosiągnąćceluniniejszegoopracowania.Wzwiązkuz tymzazasobylokalneuznanoteelementyrzeczywistości,przyktórychp odkreślonoichznaczenielubumieszczonowczęścidokumentujednozn aczniewskazującejnaichwiększąwagę.Prze-

prowadzonebadaniemożnawięcpodzielićnatrzyetapy:

a) Identyfikacjazasobówwystępującychw S RGzgodniez t reściąd o ku mentu( a n a-

lizac zęścid i a g nostycznej,szczególnie„ m o c nychstron”^7–

tabelarycznegop o d -

sumowaniaefektówa n a l i zySWOT⁸,tamgdzietakie l e m e ntzostałz amieszczonywdokumencie);

b)określeniezasobówlokalnychpriorytetowych(wdanejgmi nie)zg odniezt reściąSRG( c zęśćd i a g n o stycznao razc zęśćp rojekcyjna/w drożeniowa,p o j ę c i a / rozdziałytypu„priorytety”,

„wyróżniającepotencjały”,itp.);

c) określeniezwiązkum i ę d zyz i dentyfikowanymizasobami,a d z i a ł a n i a m i p l a n owa-nymid o realizacji–

u j ętymiw c zęścip rojekcyjnej/wdrożeniowejstrategii( c zęścidokum entuocharakterzewdrożeniowym,czylinp.„celestrategiczne”,

„priorytetystrategiczne”,„celeoperacyjne”).

Każdemuzwymienionychetapówanalizymożnaprzypisaćpewienwiod ącyfragmentstrategii,jednaknależymiećnauwadzezjawiskozróżnico waniastrukturydokumentówstrategicznychwynikającem. i n . zb rakuj e

dn o l i tegostandardut worzeniastrategii,róż-

nychpodejśćioczekiwańwładzgminywzględemrolisamegodokumentu.

6 Doogólnychuwarunkowańmożnazaliczyćm.in.aktualnypoziominfrastruktury,liczbę szkółitp.–infor-

macjeonichsąnajczęściejzamieszczaniewsposóbopisowywczęścidiagnostycznej;stwierdz asięichzaistnie-nie,bezdodatkowegopodkreśleniaichwiększejwagirozwojowej.

7 Utożsamianie„mocnychstron”zzasobamiuzasadnionejestwłaściwościamianalizySWO T–„mocnestro-

ny”towewnętrznecechydanejgminyopozytywnymcharakterze.Wydajesię,żekojarzeniezas obówimocnychstronjestzbieżnezichpostrzeganiemprzeztwórcówstrategii,czegodowo dzikomentarzwSRGBoronowa:

„Stanowiąone[mocnestrony]zasoby,któremożnawykorzystaćprzyrealizacjizakładanychpla nów”(s.32).

8 Popularnatechnikaporządkowaniainformacjipowszechniestosowana(choćwróżnych wariantach)wdokumentachstrategicznych.

Tabela1.Przedmiotbadania–

dokumentystrategicznewybranychgminwiejskichzobszaruwojewództwaśląskiego

Miejscewrankingugminwiej- skichpodwzględemzrównowa- żonegopoziomurozwojuwskaliwoje

wództwaśląskiegoi(Polski)*

Gmina

wiejska Tytułdokumentustrategicznego

3(15) Pawłowice StrategiaRozwojuGminyPawłowiceod2015do2025roku„Pawłow ice2025”

4(40) KrupskiMły

n StrategiaRozwojuGminyKrupskiMłynnalata2016–2026 5(42) Suszec StrategiaRozwojuGminySuszecdoroku2022

8(65) ChełmŚląs

ki StrategiaRozwojuGminyChełmŚląskinalata2004–2020 9(74) Boronów StrategiaRozwojuGminyBoronównalata2016–2025

*napodstawiewynikówbadańA.Sobczakawramachprojektu„Zrównoważonyrozwójspołecz no-gospodarczyjednosteksamorząduterytorialnego”,szczegółowerankingidostępnenastroni e:http://www.ans.pw.edu.pl/jst-index.php#anchor-2d(dostęp:30kwietnia2017r.) Źródło:opracowaniewłasne.

Tabela2.Elementystrategiirozwojugminwybranedobadaniazasobówlokalnychzuzasadnienie mwyboru

Główneczę- ścistrategiir ozwoju

Głównerealizowane

funkcje Uszczegółowionyprzedmiot badania

Uzasadnieniewyboru (badaniezasobówlok

alnych)

Diagnostycz na

1.Zebranieisyntetyzo wanieinformacjiogmini eiotocze-

niuzuwzględnieniemm .in:• mieszkańcówiichpotrz

• zasobóweb

• charakteruotoczenia 2.Uzasadnieniekierunk

1.Diagnozaostaniegmin y

2.WynikanalizySWOT (mocnestronyjakoart y-kulacjazasobów,pozo stałe

–pomocniczo)

Zaprezentowanielistyz identyfikowanychwgm iniezasobówlokalnych;

także

zelementamihierarchiza cji

Projekcyjn a/wdrożen iowa

Określenienajważniej szychcelówrozwojow ychizapla-

nowaniezwiązanychz nimzadań

Fragmentystrategii:pri o-rytety,celeszczegółow e,celestrategiczne,pri orytety,

rozwoju,celeoperacyjnei tp.

Narzędzieidentyfika cjipriorytetówrozwo jo-wych–

zadaniazwiązane zposzczególnymizasoba milokalnymiświadcząoic hwiększejwadze,koncen tracjiwysiłkówzwiązany chzichwykorzystaniem Źródło:M.Surmacz(2016)zmienione.

Wartopodkreślić,żepozostającświadomymwieluograniczeńdokument ówSRG,wni-

niejszymopracowaniuuznanoichdużąwartośćjakounikatowego,względn iekomplekso-

wegoźródłada nychopo szczególnychgmi na c h, pr io r ytetachrozwojo wychit p.

(szerzejokrytycznejoceniestrategiijakoźródładanych:Surmacz2016).

ZasobylokalneidentyfkowaneprzezgminywSRG

InformacjenatematzasobówlokalnychwSRGznajdują sięprzedewszy stkimwczęścidiagnostycznejdokumentów–

formaichprzedstawienia(wylistowania)jednakróżnisięznaczącopomię dzyposzczególnymistrategiami,tj.możezostaćprzedstawionawpostacit abelilubwypunktowaniajakoefektanalizySWOT,aletakżeitekstuciągłego opisującegoposzczególnesferyfunkcjonowaniagminy.

ZasobylokalnezidentyfikowanewwybranychSRG(tab.3)cechująsięb ardzodużymzróżnicowaniem(ipoziomemogólności/szczegółowości),co dowodziichszerokiegorozu-

mieniaprzezautorów,apośredniotakżeprzezwładzeposzczególnychg min.Takierozu-

mieniezasobówlokalnych,choćzjednejstronyprowadzidouzyskaniako mpleksowegoobrazuwarunkówrozwojugminy,zdrugiejstronyjednaknie konieczniezwiększapoziomwiedzyadresatatekstu,awręczprzeciwnie–

prowadzićmożedozwiększeniatzw.szumuinformacyjnego(Sz tando200 8),utrudniające gooparcieplan ówrozwojowychnawni o-

skachp łynącychzp r zeprowadzonejd i a gn ozy.Z j awiskotou t r u d n i a ta kżes a mą a n a l i zędokumentu,po ni eważw t rakciele kturystrategiina p o t kanoi stotnąt r udno ś ć związanązodróżnieniemtychelementówrzec zywistości,któregminafaktycznieuznajezazasóblokalnyodtego,costan owipoprostumniejistotnąokolicznośćjejfunkcjonowania.

Jeślichodziocharakterzasobówidentyfikowanychprzezgminy,todo minujązasobyocharakterzeprzyrodniczym(takżezuwzględnienieminf rastrukturyturystyczno-rekre-

acyjnej)orazekonomicznym(zuwzględnienieminfrastruktury,pozaturys tycznąirekre-acyjną),atakżespołeczno-

demograficznym.Niecorzadziejgminyidentyfikowałyzasobyoc h a rakt erzep l a n i stycznym,o rganizacyjnymc zy( n a j r zadziej)technologiczny m.Próczwymienionychkategoriizasobówwszystkiegminywymieniałycz ęstokorzystnąlokaliza-

cję,którazostałaprzypisanadokategoriizasobów„miejsca”.Wzwiązkuzt ymzasobemwartopodkreślić,żewynikaonprawdopodobniezespecyfikig minwiejskichwysocezur-

banizowanegoiwzględniedobrzeskomunikowanegowewnętrzniewojewó dztwaśląskie-

go.Wszystkiegminy,którychSRGbyłyprzedmiotembadania,znajdująsi ęwniewielkiejodległości(zarównowujęciupr zestrzennym,jakiczasow ym)oddu żychaglome racji–

istotnego,zewnętrznegoczynnikarozwojuobszarówwiejskichwojewództ waśląskiego.

Każdazbadanychgminprzywiązywałaznaczącąwagędozasobówprzyro dniczych,nie-

jakoautomatyczniewiążącjezmożliwościamirozwojufunkcjiturystyczneji rekreacyjnej.Zazasobylokalneodpowiadającekategorii„przyrodnicze”

uzn awanoprzedewszystkimlasy,zbiornikiicieki,formyochronyprzyrody ,aletakżekrajobraz,terenyotwarte,zasobywódpodziemnychczysurowc enaturalne(teostatniebyływłaściwedlagminyzrozbu-

dowanymprzemysłemwydobywczym).Jakocennyzasóblokalnygminy uznająrównieżistniejącezagospodarowanieturystyczno-

rekreacyjne,np.wpostaciścieżekrowerowych,obiektówsportowych.

WewszystkichbadanychSRGgminywymieniałyzasoby,któremogązost aćprzypisanedokategoriizasobówekonomicznych.Przedewszystkimbył ytoistniejącefir myizakła-

dy,aletakżemożliwedozainwestowaniaterenyczywyspecjalizowanerol nictwo.Wra-

machtejkategoriiwartowspomniećtakżeozasobachzwiązanychzinfrastr ukturą–

gminyzamocnestronyuznawaływysokipoziomskanalizowaniaiwyposaże niawwodociągi,do-

brystandróg,funkcjonowanieoczyszczalniścieków.Jednazgminjakoswoj ąmocnąstro-

nęuznałarównieżfunkcjonowanierestauracji,copokazujewspomniane,ba rdzoszerokierozumieniepojęciazasobulokalnego.

Istotneznaczeniemająrównieżzasobyocharakterze„demograficzn o-

społecznym”,związanezarównozpoziomemzaangażowaniamieszkańcó wwdziałalnośćorganizacjipo-

zarządowych,jakiichcechami(np.pracowitość),doświadczeniemczyi stnieniemwięzisąsiedzkich.

Jeślic h o d z i o zasobykultury,toi c h c h a rakterystycznąc e c h ą j e st n i e m aterialność(„wiejskicharakter”,

„tradycja”itp.),choćdwiezpięciugminzaznaczyły,żenaswoimob-

szarzeposiadajątakżematerialnezasobykultury:kościoły,kapliczkiczypo zostałościzało-żeńdworskich.

Zasoby„technologiczne”,tużobokzasobów„planistycznych”,identyfik owanebyłynaj-

rzadziej.Możetowynikaćzarównozbrakuichwystąpienianadanymobszarz e,jakiznie-

świadomościgminomożliwościuznaniaichzazasób.Zidentyfikowanymw SRGzasobem

„technologicznym”byłynowoczesnetechnologiestosowanewlokalnymp rzemyśleorazdostępdointernetu.Zasoby„organizacyjne”odnosząsięn ajczęściejdojakościispraw-

nościa dministracjisamorząd owejido stępnoścido usługpubl icznych, a„plani styczne”doaktualnościdokumentówplanistycznychistrategiczn ych.

Napodstawiepowyższychu staleńm ożnastwierdzić,żew b a danychS R G( p r zynaj-

mniejczęściowo)odniesionosiędolokalnejspecyfikidanegoterytoriu m,cojestzjawi-

skiempozytywnym(tab.3).B raktakiegoodniesienia jestuzn awanybo wiemzaczęstą,istotnąsłabośćdokumentówSRG(np.Dzikowska2013).

Tabela3.Identyfikacjawarunkówrozwojowychuznawanychprzezgminyzazasobylokalnewdok umentachstrategicznych.

Kategoria Zasobylokalne–mocnestronySWOT Inne/uszczegółowionezasobylokalnewyr óżnionewinnychfragmentachSRG Pawłowice^*

przyrody

(+turystyczne) x • terenyotwarte

• terenyzielone

•ścieżkirowerowe

kultury x • wiejskicharakter

• zasobyhistoryczne demograficzno-

spo-łeczne x • mieszkańcy

ekonomiczne (+infrastruktural ne)

x • KopalniaWęglaKamiennego„Pnió

• rolnictwowek”

• produktlokalny

technologiczne x x

planistyczne x x

organizacyjne x x

miejsca x • terenypokopalnianie

• lokalizacjawpobliżudużychmiast

KrupskiMłyn

przyrody (+turystyczne)

• dużapowierzchnialasów

• zasobywódpodziemnych(główne zbiornikiwódpodziemnychwPolsc

• DolinaMałejPanwie

• obszarChronionegoKrajobrazu LasówLublinieckichnależących doEuropej-

skiejSieciEkologicznejECONET

• obszardorzeczaMałejPanwioPL bjętyprogramemNatura200

kultury x x demograficzno-

spo-łeczne x pracowitośćmieszkańców

ekonomiczne (+infrastruktural ne)

• możliwośćprzeznaczeniagrunt ówpodbudowę

• rosnąceznaczeniegminyjakoo środkawzrostuwpowiecie

• zagospodarowanieioczyszczani eściekówkomunalnych,spełniaj ąceobo-

wiązkowewymogiochronyśrodo

• dużefirmyistniejącewgminie, wtymNitroergSAiinne

• leśnictworozproszeniezabudowy –popytnatechnologieenergetyki odnawialnej

• zmodernizowanainfrastruktura

technologiczne x • nowoczesneibezpiecznedlaś

rodo-

wiskatechnologiewykorzysty wanewzakładachprzemysło

planistyczne x • posiadaniewymaganychdoku

mentówstrategicznych

organizacyjne • sprawniefunkcjonującaadmini stracjaszczególniewzakresiep ozyskiwaniaśrodkówzewnętrz nych

• wysokiekompetencjekadrywo świa-cie,sprawnysamorząd

miejsca • korzystnepołożenie–

bliskośćdoaglo-

meracjijednostekterytorialnyc hwoj.śląskiegoiopolskiego

x

Suszec

przyrody (+turystyczne)

• „wysokiewaloryprzyrodnicze doroz-wojuturystyki”

• atrakcyjneterenyrekreacyjne

• bazasportowa,kulturalnairekrea cyjna

• istniejącegospodar stwaagroturystycz ne

kultury x

• dziedzictwokultury,tradycji,

• systemwartości–przywiązanie dochrześcijaństwa

• bogatadziałalnośćkulturalna

• „zachowanewięzispołeczne,trad ycjeilokalnakulturatworząceunikato wyklimatwiążącymieszkańcówzesw

demograficzno- spo-łeczne

• organizacjespołeczneipozarządo

• współodpowiedzialnośćmieszkawe ńcówzabezpieczeństwookolicy–

więzi sąsiedzkie

• doświadczeniemieszkańcówwor gani-

zacjiimprezlokalnychigminnyc

• troskaoestetykęiporządekobejśch ia

• wysokipoziomkapitałuludzkiego

• współpraca

• społeczeństwoobywatelskie

• działalnośćparafii,organizacjispo łecz-

nych,klubówitp.

• więzisąsiedzkie,pracowitość mieszkańców

ekonomiczne (+infrastruktural ne)

• specjalistycznegospodarstw arolneihodowlane

• zakładyprzetwórczeowoców, warzywigrzybów.

• dużyzakładwydobywczyKWKKru piński

• ekologiczneprodukty+powi ązaniezprzemysłemprzetwó rczym

technologiczne x x

planistyczne • aktualneplanyzagospodaro

waniaprzestrzennego x

organizacyjne • kompetentniurzędnicy • wysokiekompetencjekadrywośw iacie

• sprawnysamorząd

miejsca • dobrepołożeniegeograficzne x

Boronów

przyrody (+turystyczne)

• ParkKrajobrazowyLasynad GórnąLiswartą)

• obiektysportowe(takżesił owniazewnętrzna)

• ścieżkipieszo-rowerowe

x

kultury • zabytkowykościół,kapliczki x

demograficzno- spo-łeczne

• wysokipoziomintegracjispoł ecznejmieszkańców

• aktywniedziałającenaterenie gminystowarzyszenia

• OchotniczaStrażPożarnawp isanadoKSRG

x

ekonomiczne (+infrastruktural ne)

• obecnośćbazypaliw

• restauracja

• wysokipoziomskanalizowaniagm iny,wodocią

• liniakolejowaidośćdużailośćpołącgi zeń

x

technologiczne • dostępdointernetu x

planistyczne x x

organizacyjne • dostępdousługpublicznych:oś rodekzdrowia,ośrodekkultury,

przedszkola,szkoły x

miejsca • dostępnośćprzestrzenna x

ChełmŚląski

przyrody (+turystyczne)

• zbiornikDziećkowice

• terenyrekreacyjne

• waloryekologiczneiśrodowiskow

• złożawęglaiglinkie

• staredrzewajakoprzyszłepo mnikiprzyrody

• warunkiglebowo- przyrodniczesprzyja- jąceprodukcjirolnej

kultury x • pozostałościzałożeńparkudwors

kiego demograficzno-

spo-łeczne x x

ekonomiczne (+infrastruktural ne)

• dobrzepołożoneterenybudowlan

• liniakolejowae

x

technologiczne x x

planistyczne x x

organizacyjne • dobrakondycjafinansowagminy

• dobrainfrastruktura

społeczno-edukacyjna x

miejsca • bliskośćważnychszl akówkomunikacyjn

• dostępnośćprzestrzennaych

x x–niestwierdzono,*brakanalizySWOTwstrategii.

Źródło:SRGKrupskiMłyn,AnalizaSWOT(s.21);SRGSuszec,CzynnikianalizySWOT (s.25–26);SRGBoronów,Podsumowanie–

analizaSWOT(s.33);SRGChełmŚląski,CzynnikianalizySWOT/

TOWS(s.59).

Priorytetowezasobylokalnealokalnepotencjałyrozwojugmin

Identyfikowaneprzezgminyzasobypriorytetowe,tj.takie,któregminau ważazaważneijednocześnieplanujewzwiązkuznimipodjęcieokreślo nychdziałańwbadanychSRG,ograniczająsięwłaściwiedotrzechkategori i:zasobówprzyrody,demograficzno-społecz-

nychiekonomicznych(tab.4).Wartozaznaczyć,żewbadanychstrategiach niekoniecznieistniejespójnośćmiędzymocnymistronami(tab.3)azasob amipriorytetowymi,które–zdawałobysię–

powinnystanowićpewneuszczegółowieniemocnychstron.

Wszystkieb a d a ne g mi nyzazasóbp r i o r ytetowyuz na j ą zasobypr zy rodnicze,pl a n u-

jącjednocześniepowiązaneznimiróżnegorodzajudziałaniazwiązanezrea lizacjąfunkcjiturystycznejirekreacyjnej.Wtymkontekściewartopodkreś lić–cowidaćwśródpięciubadanychSRG(aletakżenp.Sołtys2016)–

żewielegminpokładadużenadziejewrozwo-

juturystykiirekreacjiwoparciuoswojezasobylokalne,czylikrajobraz,uwa runkowaniaprzyrodnicze,ukształtowanieterenu,dostępdociekówizbior nikówwodnych,lasówitp.Jednocześniejednakwliteraturzeprzedmiotu mówisię(m.in.Durydiwka2012)oprze-

cenianiuznaczeniatejszansynarozwój–

turystykaniestanowiremediumnaproblemyrozwojowe,choćjednocześ niemożestanowićjedenzelementówwielofunkcyjnegorozwojuo bszaró ww i e j s k i c h , szczególnien a t ycho bszarach,gdziewystępująu n i kalne warunkiprzyrodylubistniejewyjątkowypomysłnaaktywizacjęzasobów przeciętnych⁹.Przykładempewnejpomysłowościgminwzakresiewykorz ystaniaswoichzasobówprzy-

rodniczychsąplanyKrupskiegoMłynaiSuszcawkierunkurozwojuwyspecja lizowanejtu-

rystykiispecyficznychformrekreacji(np.kajakarstwo,szlakinarciarstwa biegowegoczyłowiectwo).

Drugągrupązasobówpriorytetowychsązasobyocharakterzedemografi czno-społecz-

nym,którewbadanychSRGmożnasprowadzićdomieszkańcówgmin(wog ólności)iichposzczególnychcech.Choćjesttozasóbwpewiensposóbuniwe rsalny,to„jakość”miesz-

kańcówmożeodegraćistotnąrolęwrozwojugminy.WkażdejzbadanychSR Gzaplanowa-

nodziałaniaadresowanedomieszkańcówzwiązanezichkształceniem(n p.wdziedzinieprzedsiębiorczości),aktywizacjączyteżpromocjązdrowia.

Dozasobówu z nawanychzap riorytetowen a l eżąrównieżteo c h a rakt erzee kono-

micznym:istniejącewgminiezakładyprzemysłoweifir my,prowadzona działalnośćrol-

nicza,terenynadającesiępodinwestycjelubrozwójfunkcjimieszkaniowej.

Wkontekściezasobówgospodarczychwartopodk reślić,żechoćgmi nyd oceniająi stnienienaswoimobszarzed u żegop racodawcy( niewątpliwi ec e n n e gozasobu),toj e d n a k s ą świadomekoniecznościz różnicowany chf unkcjiu zupełniających( takżen a wypadekewentualnychzagrożeńzwi

ązanychzewentualnymzakończeniemjegodziałalności).Związanezzas o-

bamigospodarczymidziałaniapodejmowaneprzezgminęzwykleodnosz ąsiędoplanówudzieleniawsparciaedukacyjnego,rozbudowyinfrastruktu ry,udostępnieniaterenów,po-

budzeniaprzedsiębiorczościlokalnej,promocjilokalnegoproduktu.

Wartopodkreślić,że–

choćobserwacjatajestsformułowananapodstawiemocnoograniczony chbadań–

gminywSRGczęściejplanujądziałaniaodpowiadającebieżące- muzapotrzebowaniumieszkańcówniżtakie,któremogłybystanowićimp ulsrozwojowyopartyozasobylokalne(działa nia powiązanezide ntyfik owanymizasobamiprioryteto-

wymisąraczejstandardowe,niemającharakteruinnowacyjnego).Dobr ymprzykładem

9 Rolępomysłuwkształtowaniurozwojulokalnegodoceniająteoretycyipraktycyodnowy wsi(Błąd2007).Przykłademmożebyćnp.względnysukceswsi,którezdecydowałysięnautwor zeniewiosektematycznych.

Zasobylokalnejakopotencjałyrozwojulokalnegowdokumentachstrategicznych... 111

ilustrującymtozjawiskojestSRGgminySuszec(s.29),gdziesformułowanod ziałaniaprio-

rytetoweodnoszącesiędookreślonychcelówstrategicznych.Wtymwypa dkunp.inwe-

stowaniew specj al i zacjęrolnictwa( p rojekt„ Kompleksowyprogramszk oleniarolników,podnoszeniaichświadomościrolnej,integrowaniagospod arstwrolnychipomocwtwo-

rzeniugrupproducenckich”)lubdziałaniazwiązanezzainteresowaniemi nwestorówdo-

stępnymiterenami(projekt„Stworzenieinternetowejbazydanychowol nychterenachinwestycyjnych”)s ą o k reślanej a ko„ d z i a ł a n i a o m n i e j szeji stotności,rekomendowanedorealizacjiwdłu ższymokresie”i ustęp ująmiejscatakimprojektomj a k : skanalizowa-

niegminy,budowachodnikówwgminieczyzagospodarowanieterenów wokółremizo-

-świetlicyidomukulturyitp.

(określanymjakodziałaniapriorytetowe,rekomendowanedoszybkieg owdrożenia).

Tabela4.Zasobyuznanewbadanychdokumentachstrategiirozwojugminyzapriorytetowewra zzpowiązany-midziałaniami

Gmina

Kategoriazasobupriorytetowego

Uzasadnienieuznaniazazasóbpriorytetowy(z aplanowanewstrategiidziałaniazwiązanezza sobem)

Pawłowic

e 1.przyrody(terenyotwarte,zielone) 2.demograficzno-społeczne(mieszkańcy) 3.gospodarcze

1.rozwójobszarówrekreacyjnychorazo chronaterenówotwartychprzedzabud ową2.wsparcierozwojukwalifikacjiorazpr ogramzdrowotny

3.promowanieproduktulokalnego

KrupskiMły

n1.demograficzno-społeczne(mieszkańcy) 2.przyrodnicze(dostępnośćrzekiilasy) 3.gospodarcze(rozproszonazabudowa–

możli-

wośćrozwojuenergetykiodnawialnej;dost ępność

iatrakcyjnośćterenówinwestycyjnych,istn iejące

firmy)

1.aktywizacjaprzedsiębiorczości ,wspar-

ciezdolnychuczniów,wsparciesta rszychiniepełnosprawnych

2.rozwójturystykiirekreacjispecjalistycz nej:kaja-

karstwa,łowiectwa,narciarstwabiegowe go3.rozwójenergetykiodnawialnej;uzbroje

Susze

c1.demograficzno-społeczne 2.przyrody

3.gospodarcze(rolnictwospecjalistyczne)

1.działanianarzeczmieszkańców:pr ogramzdrowotny

2.programrozwojuturystykiznaci skiemnaagroturystykę

3.udzieleniewsparciarolnikom

ChełmŚląski

1.przyrody(m.in.zbiornikwodny)

2.gospodarcze(warunkirozwojumieszkaln ictwa)

3.demograficzno–społeczne(mieszkańcy)

1.„uczynieniezChełmuŚląskiego,znaczące godlagospodarkiGminy,ośrodkarekreacji weekendowejmieszkańcówaglomeracjiśl ąskiej”(Strategia…

s.32)–

rozbudowainfrastruktury

2.planyuzbrojeniaterenupodzabu

Boronó

w1.przyrody(m.in.zParkKrajobrazowyL asynadGórnąLiswartą)

2.demograficzno-

społeczne(mieszkańcyiorgani- zacjepozarządowe)

1.jasnahierarchizacjawpostacirangowa niaorazzaplanowaniedziałańzwiązanyc hzrozbudowąinfrastrukturywokół 2.zaplanowanieszkoleńzzakresuaktywiz acjimło-

dzieżyorazorganizacjiwsparciadladziałaj ących

Źródło:opracowaniewłasne.

Podsumowanieiwnioski

Przeprowadzoneb a d a n i e p i ę c i u S RGg m i n w i e j s k i c h województwa ś l ą s k i e gop ozwoliłonauzyskaniekilkuistotnychwniosków,które–

zjednejstrony–odpowiadająnapostawio-

nenawstępiepytaniabadawcze,zdrugiejprezentująpotrzebęszerszychi pogłębionychbadańtakże,coszczególnieważne,ocharakterzeaplikacyjn ym.

Odpowiadającn a p i e r wszepytanieb a d awczed o t yczącetego,j a k i e zasobyl o kalnesąidentyfikowanewSRGbadanychgminwiejskich,nal eżystwierdzić,żeichszczegóło-

wośćitematykajestsilniezróżnicowanapomiędzyposzczególnymiSRG.

Różnicete–cooczywiste–

wynikająpoczęściznaturalnychzróżnicowańzwiązanychzlokalnąspecyfi kągmin,jednakwydajesię,żeichprzyczynąjestrównieżproblemrzeteln ościprzeprowa-

dzonejdiagnozyirzeczywistejchęcioparciaprospektywnychczęścistrate giiojejwyniki.Choćwyglądanato,żezasobylokalneodgrywająznacząrol ęwteoretycznymmyśleniuorozwoju,wpraktyceichidentyfikacjamożep owodowaćproblemypolegającenajczę-

ściejnabrakuczytelnegorozróżnieniatego,cogminafaktycznieuznajez acennyzasóbodtego,costanowiogólneuwarunkowanierozwojowegminy .Czasamitakżeopisdanegozasobu(bardzoogólnejegoujęcielubzdrugiejst ronybardzoszczegółowacharakterysty-

ka)niepozwalanapowiązanieznimkonkretnychdziałańrozwojowych.Tym samym,choćwydajesię,żeistniejeogólnazgodadotyczącapotrzebyrzete lnegorozeznaniazasobów,którymidysponujedanagminaizaplanowaniaic hmożliwegowykorzystania,niedokońcawidocznajestwSRGkrytycznare fleksjanadwartościądanegozasobulokalnegozper-

spektywyrozwojudanejgminy(niedokońcarównieżwidocznejestopa rcieprzyszłegorozwojuozidentyfikowanezasobypriorytetowe,oczympo niżej).Choćczęściowogminypodejmująpróbęwaloryzacjiswoichzasobó wiokreśleniamocnychstronwprzeprowa-

dzonejanalizieSWOT,towewszystkichpięciubadanychstrategiachzauwa żalnąpraktykąbyłoszczegółoweprzedstawienierzeczywistościfunkcjono waniadanejgminy(zajmującyznacznąobjętośćdokumentujakotakiego), pozostająceniejako„obok”identyfikowanychpóźniejwstrategiachSWOT mocnychstron.Wartopodkreślić,żezdarzałysięprzykładyidentyfikowan iatakichzasobówlokalnych,któresąwynikiempewnegoniesztampowego sposobumyśleniaorozwoju–

uświadomieniasobiewieloaspektowościokreślonegozja-

wiskaiuznaniagozazasóbwpewnymokreślonymujęciu(conależydoceni ć,ponieważniedostrzeganiewieloaspektowościzjawiskjestuznawanez ajednązbarierskutecznegozarządzaniarozwojem–

Sz tando2008 ). D o b rympr zykłademmożebyćuzna ni e w SRGSuszecz aswoistyzasóblokalnyzjawiskarozproszeniazabudowy(zjawiskosamow sobiejestuznawaneraczejzabarieręrozwojową),któresprzyja–

zdaniemtwórcówstrategii–rozwojowienergetykiodnawialnejwgminie.

Jeślichodziodrugiepytaniebadawczedotyczącemożliwościidentyfik acjiwSRGza-

sobówuznanychzapriorytetowe,tobadanedokumentyczęściowozdająsię potwierdzaćtezęowystępowaniuzjawiskaunikaniaprzezgminydokonyw ania(aprzynajmniejichar-

tykulacjiwstrategii)strategicznychwyborów(Sztando2008)–

tj.wyborówtychzasobów,którychwykorzystaniewobliczuograniczonego dostępudofunduszymożeprzynieśćnaj-

korzystniejszeskutkidlagminy.Zdrugiejstronyjednakmożliwejestzn alezieniewSRGstwierdzeńpozwalającychnaide ntyfikację(częściowow sposóbpoś redni)tychzzaso-

bów,któregminauważazapriorytetowe(czylinajbardziejobiecujące)iwz wiązkuznimiplanujepodjęcieokreślonychdziałań.

MałgorzataSurmacz

112

Odpowiedźnatrzeciepytanie–

czyzasobyuznanezapriorytetowestanowiąfaktycznepotencjałyrozwojow e–

jestniejednoznaczna.Napodstawieprzeprowadzonegobadaniamożnab owiemstwierdzić,żewiększośćzasobówuznawanychprzezgminyzapri oryte-

towem a c h a raktert y p owy,u n i wersalny,p owiązanyj e d n o c ześniez o c zywistymi,stan-

dardowymid z i ałaniamia ktywizującymi/wykorzystującymid a nyzasób.

Z d r u g i e j stronyjednak,częśćzezidentyfikowanychzasobówprioryteto wychizaplanowanychwzwiązkuzn i midziałańś w i a d c zyo t y m , że w g mi n a c hi stniejep ewnau mi e j ę t n o ś ć k r ytycznegoodniesieniasiędopozos tającychwichdyspozycjimożliwościrozwojuorazpewneotwartenai n n owa cjępodejście,którep ozwalad o strzecn i e sztampowerozwiązania.C z ę ś ć zezidentyfikowanychwbadaniu zasobówpriorytetowychmożnawię cuznać zafaktycznepotencjałyrozwojowe( zgodniezpr zyjętądefinicją), poni eważspełniają one k r yteriumunikalnościijakości,ajednocześnie,j aksięwydaje,możnabudowaćwoparciuoniedłu-

goterminowyrozwójgminy(przykłademjestnp.wyspecjalizowanerolnic twoekologicz-

nep owiązanezl o kalnympr zemysłemj a kozasóbpr i o r ytetowyzi de nty fikowanyw SRGSuszec).

Udzielenieodpowiedzinapostawionepytaniabadawczepozwalająnar efleksjęzwią-

zanązgłównymcelempracydotyczącymocenyjakościidentyfikowanychp rzezgminyza-

sobówlokalnychwkontekścieichmożliwegoznaczeniajakopotencjałów rozwojowych.ChoćnapodstawiepilotażowejanalizypięciuSRGtrudnoof ormułowanieszerszychpra-

widłowości,wydajesię,żemożnazaryzykowaćwniosek dot yczącyracze jniskiej jakościelementówrzeczywistościuznawanychprzezgminyzazas ób(wtymzasobypriorytetowe)wkontekścieichwykorzystaniajakopotencj ałurozwojowego.Uzasadnieniemdokonanejocenyjestzjednejstronytypo wośćiuniwersalnośćwiększościidentyfikowanychzasobówrozwojowych(

zpewnymijednakwyjątkami),zdrugiejjednak–i tobyćmożeważniej- sze–

proponowane,standardowesposobyichwykorzystania.Wniosekpowyżs zywartopowiązaćzroląsamorząduwprocesierozwoju.Uznajesię,żepolsk iesamorządyprzedewszystkimmająnacelurealizacjęustawowosprecyzo wanychzadań,wtymtakżedotyczą-

cychzaspokajaniapotrzeblokalnejspołeczności.Wtakimujęciuident yfikowanewSRGzasobypriorytetoweorazplanowanewzwiązkuznimi d ziałaniamożnabyłobypewnieocenićjakowystarczające.Obecniejedn akcorazczęściejwskazujesię,żesamorządpo-

winienbyćmotoremrozwojulokalnegoiwswoimdziałaniuwychodzićpozaz aspokajaniebieżącychpotrzeblokalnejspołeczności(Sztando2008),ajedn ązpromowanychkoncep-

cjirozwojujestoparciegoozasobylokalne(choćprzyjednoczesnymwykorzy staniuszanszewnętrznych).Wzwiązkuzpowyższymorazzewzględunastał

113

Zasobylokalnejakopotencjałyrozwojulokalnegowdokumentachstrategicznych...

ąograniczonośćśrodkówfinansowych(cojestszczególnieważnewperspe ktywiemożliwychzmianwdystrybucjiśrodkówunijnychpo2020r.)nieo ptymalnywybórzasobówpriorytetowych,skutkującyrozpraszaniemśrod kówiutratąmożliwościwykorzystaniafaktycznychmożliwościniesio- nychprzezdostępnezasoby,możestanowićznacząceutrudnienierozwoj ugmin.Obser-

wacjatapozwalanasformułowaniepostulatuweryfikacjiustaleństrategiir ozwojowychdotyczącychzasobówlokalnychimożli wości(orazszczegół owychpropozycji)ichwyko-

rzystaniadlazdynamizowaniarozwojulokalnego.Działanietowwymagajed nakszerszychbadań,wsparciaeksperckiego,anieraztakżeodwagipodję ciawyrazistychdecyzji–klu-

czowegoelementuskutecznegozarządzaniastrategicznego.

Literatura

BabbieE.2004,Badaniaspołecznewpraktyce,WydawnictwoNaukowePWN,Warszaw a.

BłądM.,2007,Kilkarefleksjinatematodnowywsi, [w:]M.Kłodziński,M.Błąd,R.Wilczyński(red.),Od- nowawsiwintegrującejsięEuropie,InstytutRozwojuWsiiRolnictwaPAN,Warszawa, s.105–112.

BrolR.,1998,Rozwójlokalny–

nowalogikarozwojugospodarczego,Gospodarkalokalnawteoriiipraktyce,P raceNaukoweAEweWrocławiu,785,Wrocław.

DurydiwkaM. ,2012, C zynnikir ozwojui zr óżnicowaniefunkcjitury stycznejna o bs zarachwiejskichwPolsce,WydziałGeografiiiStudiówRegionalnychUW,Warsza wa.

DzikowskaE . ,2 0 13,P l a nyRozwojuL o kalnego–

o c zekiwaniaa r zeczywistość,Wi e ś i Rolnictwo,4(161),s.133–148.

FalkowskiJ.,2016,Klasyfkacjazasobów,walorówiczynnikówrozwojulokalnegonaprz ykładziewy-branychgminwojewództwakujawsko-

pomorskiego,StudiaObszarówWiejskich,44,s.55–74.

InternetowySłownikJęzykaPolskiego,www.sjp.pl

JewtuchowiczA.,2013,Terytoriumiwspółczesnedylematyjegorozwoju,Wydawnictw oUniwersy-tetuŁódzkiego,Łódź.

KłodzińskiM.,2009,Znaczenieipotrzebatworzeniastrategiirozwojugminy,Zagadnie niaEkonomi-kiRolnej,319(2),s.33–47.

KorenikS . ,1 9 9 9 , Rozwójr e g i o n u e konomicznegon a p r z y k ł a d z i e D o l n e g o Ś l ą s ka,WydawnictwoAkademiiEkonomicznej,Wrocław.

MichalskaS.,ZajdaK.,2011,Trajektoriewykorzystaniazasobówlokalnychwprocesiero zwojupart-

nerstwterytorialnych.Casestudylokalnychgrupdziałania“DolinaKarpia”oraz“

KrainaRawki”,WieśiRolnictwo,4,153,s.123–138.

ParysekJ.,2001,Podstawygospodarkilokalnej,WydawnictwoUAM,Poznań.

ParysekJ.,2 0 1 5 , Rolal o kalnegos a m o r ząduterytorialnegow r ozwojus p o ł e c z n o -

g o s p odarczymiprzestrzennymgmin,Ruchprawniczy,ekonomicznyisocjologi czny,LXXVII,3,s.27–46.

PotencjałyrozwojoweizarządzaniestrategicznewgminachMazowsza.Raportzw ynikówbadaniaIDIwsamorządachgminnychwojewództwamazowieckiego,2 014,TrendyrozwojoweMazow-

sza,14,MazowieckieBiuroPlanowaniaRegionalnego,Warszawa.

RayCh.,2001,CultureEconomies:aperspectiveonlocalruraldevelopmentinEur ope,CentreforRuralEconomy,UniversityofNewcastleuponTyne,Newcastle.

Rzeszutko-

PiotrowskaM.,2013,Strategiczneplanowanierozwojugospodarczegowpolskic hgmi-nach,

[w:]Nierównościspołeczneawzrostgospodarcz y.Kryzysfnan sówpubli cz nych–prz y-czyny,implikacje,perspektywyspójnościspołeczno-

ekonomicznej,WydawnictwoUniwersytetuRzeszowskiego,zeszyt34,Rzeszó ws.159–178.

SekułaA.,2005,BarieryRozwojuLokalnego,

[w:]B.Filipiak,A.Szewczuk,Z.Zychowicz(red.),Sa-

morządterytorialnywzintegrowanejEuropie,Zeszytynaukowe,401,Uniwers ytetSzczeciński,Szczecin,s.587–600.

StannyM . ,2 0 1 3 , Przestrzennez r óżnicowanier ozwojuo bszaróww i e j skichw Pols ce,I RWiRPAN,Warszawa.

SurmaczM. ,201 6,St ra tegier ozwojugm inja koźródł oda nychw ba daniachgeogr afcz nych[w:]

A.Zborowski(red.),Człowiek,Społeczeństwo,Przestrzeń,t.10,Myczkowce- Kraków,s.169–181.

SztandoA.,2008,Typoweproblemyplanowaniastrategicznegow polskichsamorząda ch[w:]

M.Dylewski(red.),Ekonomiczneiorganizacyjneinstrumentywspieraniarozwoju lokalnegoire-

gionalnego.Rozwój,innowacyjność,infrastruktura,ZeszytyNaukowe,501,E konomicznePro-blemyUsług,22,UniwersytetSzczeciński,Szczecin,s.193–

202.

SztandoA.,2009,Przedmiotipodmiot strategiirozwojugminy[w:] M.Dyl ewski(re d.),VForumsamorządowe.SamorządterytorialnywzintegrowanejEuropie,Zes zytyNaukowe,526,Ekono-

miczneProblemyUsług,29,UniwersytetSzczeciński,Szczecin,s.467–473.

WardaJ.,KłosowskiW.,2001,Wyspyszans.Jakbudowaćstrategierozwojulokalnego?

Wydawnic-

twoW&K,Bielsko-Biała.

WiatrakA.P.,2011,Stra tegier ozwojugm inw iejs kich. Podstawyteoretyczne,o ce naprzydatnościiznaczeniewprzemianachstrukturalnychobszarówWiejskich, IRWiRPAN,Warszawa.

Dokumentystrategiczne

StrategiaRozwojuG m i nyPawłowiceo d 2 0 1 5 d o 2 0 2 5 r o k u „ Pawłowice2 0 2 5 ” ,2 0 1 5 , ZałącznikdoUchwałyRadyGminyPawłowice,UrządGminyPawłowice.

StrategiaRozwojuGminyKrupskiMłynnalata2016–

2026,2015,ZałącznikdoUchwałyNrXV/105/16RadyGminyKrupskiMłynzdnia29l utego2016,UrządGminyKrupskiMłyn.

StrategiaRozwojuGminySuszecdoroku2022,2007,ZałącznikdoUchwałyNrXI/58 /77/2007RadyGminySuszeczdnia30sierpnia2007r.,UrządGminySuszec.

StrategiaRozwojuGminyChełmŚląskinalata2004–

2020ChełmŚląski:dobremiejscedozamiesz-

kania,2004,UchwałaNrXX/112/2004RadyGminyChełmŚląskizdnia23lipc a2004r.,UrządGminyChełmŚląski.

StrategiaRozwojuGminyBoronównalata2016–

2025,2016,StowarzyszenieAnimacjiiRozwojuLokalnego,Boronów.

Inneźródła

Daneo p racowanei ud o stępnionew ramachp rojektu„ Z równoważonyro zwójs po łe c z -no-

gospodarczyjednosteksamorząduterytorialnego”prowadzonegoprze zE.SobczakanaWydzialeAdministracjiiNaukSpołecznychPolitechnikiW arszawskiejhttp://www.ans.pw.edu.pl/jst-index.php#anchor-

2d(dostęp:30kwietnia2017r.)

Summary

Themaingoalofthisarticleistoevaluatethequalityoflocaldevelopmen tpotential(theuniqueandrelativemorepromisingresources)identifiedint hedevelopmentstrat-

egiesofruralcommunesinSilesianProvince,Poland.Thestudyencompa ssed5docu-

mentsfromruralcommuneschoseninviewoftheirdevelopmentlevel(asa pilotstudytoa mo recomplexresearch).T he researchfocusedo nt he s e p a r t s o ft he do c ume ntsconcerningtheSWOTmatrix(especiallythestreng thscategory,whichinthiscaseisiden-

tifiedaslocalresources),aswellasthemaingoalsandprioritiesofstrategies .Thestudyofcommunedevelopmentstrategieshasshownthat:

1)Manylocalresources(natural,cultural,economic,etc.)arespecified, buttheyareusuallytypicalandmaybemistakenwithlocalconditions.

Theymayalsogenerate‘informationnoise’,renderingitdifficultforuse rsofstrategicdocumentstochoosethemostpromisinglocalresources.

2)Themainpurposeofalocalstrategydocumentistomakethekeychoi cesofava-

ilableoptions.Communesspecifythepriorityresourcesandplanrelat edactivities

asmainoperationalgoals.Theiridentificationanddescriptionisnot detailedandinspiringenoughtoboostthelocaldevelopmentproces s.Thereisalsoaproblemassociatedwiththeawarenessofmanyaspec tsofeachresource.

3)Itseemsthatonlyafewofide ntifiedpriorityresourcescanberigh tfullynamedaslocaldevelopmentpotential.Itcanbeasignificantpr oblembecauseoflimitedfinancialresources–

ruralcommunesdonottakefulladvantageofopportunitiesbecause oflack of kn owledgea s wellasdis si p ationoff unds forma nyacti vitieswhichmaybeimportantintheshorttermbutdonothavepositivei mpactonlocaleconomyinthelongterm.

Tosumup,itseemsth ateventhoughthe reisacommonconsensust hatlocalre-

sourcesareanimportantsourceofdevelopment,itisverydifficulttodecider esponsiblywhichresourcesarethemostpromisingandwhichresourcesne edfurtheractionssuchase.g.betterfunding.Inpracticeitseemsthatth equalityofthemostimportantlocalresourcesaslocaldevelopmentpote ntialinruralcommunestrategiesshouldbeverified.