Aleksander JACHOWICZ, Zofia ZOLDANI
Notatka o mikroflorze karbońskiei z otworu "Żebrak"
WSTĘP
W głębOlkim. otworze wiertniczym "Zebrak" wykonanym przez Instytut Geoliog1iczn:y w pobliżu Siedlec w latach· 1957-1958 oowierootw be7lpO-
średnio nad osadami sylurskimi (opisanymi przez H. Tomczyka. w 1958 r.) osady karbonu wykształcone w postaci mułowców, wapieni oraz utworów piaszczystych (w części spągowej). Bli'ŻSzy opis tych osadów wraz z cha-
rakterystyką iauny, 'która w 'IlIich występuje, podają K. BojkowsJki i J. Milller (1960). We wspomnianych· ooadach karbońskich stwierdZono pon:arlto występawa'Illie fragtmeiIlltów megafloryO'ZlIllalClrollej przez T. Mi- gier (1959) oraz obecność dość dużej ilości.· de1ritusu I'OŚli.nJnego.
Próbki skał kJarbońskich mwlerających debritus roślinny, pobrane z głębokości 1296,50+1354,80 m i dostavczone przez Za:ldad Geologii Niżu,
zbadano w Pracowni Sporologii Karbonu i Petrologii Węgla GórnośląSkiej
Stacji Terenowej l. G. pod względem zawartości megaspor, mikrospor i pyłków.
WYKAZ ZNALEZIONYCH ZARODNIKÓW I PYŁKÓW KARBOŃSKICH
W zbadanych próbkach, roacerowanychza pomocą HNOa i HF, zna.- leziono dość dużą ilość dobrze zachowatrlych egzyn SpoI" i pyłków należą
cych do następujących gatunków:
a) me gas por y:
Laevigatisporites glabratus (Z e r n d t) P o t. et Kl".
Tuberculatisporites sp. mixt. (typ 14, Z e r n d t) Lagenicula sp. typ 27, Z e r n d t)
Lagenicula horrida (Ze:rndt) Pot. et Kr.
Setosisporites hirsutus (L o o oS e) I b l" a h i m Setosisporites praetextus (Z e II" n d t) P o t. et K r.
Valvisisporites auritus (Z e r n d t) P o t. et Kl".
Zonalesporites brasserti (S t a c h et Z e r n d t) P o t. et K r.
Cystosporites giganteus (Z e l" n d t) S c h o p f Cystosporites varius (W i c h e r) D i j k s t r a b) mikrospoTy i pyłki:
Sporonites unionus (H o r s t) D y b. et J a ch.
Mikroflora katrbońska z otworu "Zebi'ak"
Calamospora liquida K O S ta n k e
Laevigatisporites giganteusD y b. et J ac h.
.663
Laevigatisporites minimalis D y b. et J a c h. f. puUa D yb. et J a c h.
Granisporites minor D y b. et J 'a c h.
ApicuZatisporites apiculatus (Ibr.) f. media Dyb. et Jtach.
Raistrickia protensa K o s a n k e
Armatisporites armatus D y b. et J a ch. . LeiotriZetes sphaerotriangulus (L o o s e) P o t. et K T.
Acanthotrilates sp.
Triquitrites pulvinatus K o s a n k e
Tuberculatisporites micronodatus D y b. et J a c h.
Lycospora punctata K o s a n k e Lycospora granulata K o s a n k e
Anulatisporites anulatus (L o o s e) P o t. et K r.
Densosporites granulatus (L o o s e) D y b. et J a c h.
Densosporites decoTUs (L o o s e) D y b. et J a c h;
Densosporites verrucosus D y b. et J a c h.
Densosporites faunus I b ir.
Hymenozonotriletes commutatus I s,c h.
Cingulizonates tuberosus Dyb. etJ a c h.
Cingulizonates karczewskii (K o s a n k e) D y b. et J ta ch.
Cingulizonates foveatus D yb. et J a c h.
Cingulizonates pseudoradiatus D y b. et J a c h.
Cirratriradites saturni (I b ,r a h i m) S. W. et B.
Reinschospora sp.
Florinites cf. antiquus S c h o P f FZorinites ovatus D y b. et J a c h.
FZorinites sp.
SchuZzospora rara Ko s a n k e
Oprócz wspomnianych zarodników i pyłków należących do kalamitów, lclinolistów, lepiJdodendronów, ibo'trodenJdIflOlIlów, sigilla.I"li, ipaiproci i kor- daitów - w badanych próbkach stwierdzono równi€iŻ występowanie drob- nych fragmentów kutikul.
WNIOSKI STRATYGRAFICZNE
Zarod:ndki i pyłki stwierdzone w próbkach skał ~a:rbońskich z otworu
"żebrak" wsik.azują nie tylko na ich wiek górnokarboński, ale wyklu-
czają również pr:zynależność tych osadów do dolnego namuru. BJ:'Iaik jest tutaj zupełnie gatunków chocakterystycznych dla nammu A, występuje
natomiast dość bogaty i chara'kterystyczny zespół znany z osadów naj-
wyższego IlJa:IIluru i najnJi.żs~o west:fIaJ.u. ŚCiślej biorąc mamy tu dwa
zespoły stratygraficzne.
Zespół pierwszy składa się z zarodników i pyłków, które po rarz; pierw- szy pojaWiają się w osadach najm·ższego westfalu (Laevigatisporites gla- bratus, Valvisisporites auritus, Densosporites decOTus, Florinites antiquus, Florinites ovatus).
Zespół drugi obejmuje te gatunki, które zaczynają występować w osa- dach górnego namuru (Raistrickia protensa, Setosisporites hirsutus, Tri- quitrites pulvinatus, Cingulizonates karczewskii, Cirratriradites saturni).
664 . Aleksander Jachowicz, Zofia ŻOldani
Zespołom tym towarzyszą pozostałe gatunki· zarodników i 'Pyłków
o szerszym :zasięgu stratygr81ncznym. . Ponadto w niektórych badanych
próbkachstwierdżono występowaniegaiunku Schulzospora rara kończą
cego swoje występow8lnie w osadach najwyższego namuru oraz gatunlku Cinguliz01iates karczewskii o zbliżonym 2laSięgu stratygraficmym. Wystę
powR.nie wspomnianych zespołów stratyglI'allcznych wykazuje w profilu badanych osadów karbońskich wyraine zróżnicowanie pionowe.
Niewątpliwy zespól westfalsk!i stwierdzario w próbkach z głębokości
1296,50+1310,10 rn. W próbkach pochodzących zgłębolkości 1347,60+
1354,80 m występuje natomiast zespół najwyższego namuru łącznie ze wspollU1ianymi wyżej gatunkami, które w osadach namuru C pojawiają się po raz ostatni.
Pozostałe ibadJalne Iprólbki pochodzące z głębOlkości 1320,60 :m, 1327,30 m i 1340,00 m zawierały bardzo małą ilość egzyn sporowych i to należących
w dodatku do galtunków długOwiecznych, dlatego też oznaczenie ich bliż
szej przynależności stratygraficznej nat,rafia nta poważne trudności.
W świetle badań mikroflorystycznych osady karbonu z otworu ,,'L.e- brak" należą do westfalu A i namuru C. Do westfa1u A na.leżą niewąt
pliwie os81dy najwyższej części badanego profilu (1296,50 m + 1310,10 m) ..
Niższa część profilu, które na głębokości 1347,60 m + 1354,80 m wyka- zuje zespól mikroflorystyczny o odmiennym charakterze stratygraficznym, zaliczona być musi do namuru C mrówno ze względu na brak gatunków westfalskich, jak również wskutek. obecności zarodników i pyłków, które do osadów dolnego westfaJu A nie przechodzą.
Osady karbońskie z otworu "Zebrak" dają się ,pod względem mikro- florystycznym dość dobrze porównywać z analogicznymi ogniwami kar- bonu górnośląskiego. Wykonanie paraleliz,acji z osadami karbonu nad-
bUlżańs~ po stronie radziedk!iej jesrt 7m:aIcmde u1lrudniOll1e ze w.z.g'lędu
na to, że oprnoowania mikroflorystyczne ISzczen!ki (1956, 1958) dotyczą wylącmie mikrospor i pyłków, a charakterystyka osadów występujących
nad osadami do1nonamurskimi i wizeńskimi jest dość ogólnikowa. W ka(Ż;
dym ;rarie obserwacje tego autora, jakkolwiek dotyczące gatunków o szer- szym zasięgu stratygraficznym, pokrywają się z wynikami analizy mikro-
sporawo-pyłkowej osadów karbońskich z otworu ,,'L.ebrak".
Duże analogie zaobserwować moŻIlla pomiędzy osadami kaorbońskimi
z otworu "Ze!biraik" a iOJaIjWY7Jszą częścią profilu k18.!rlbońsik!iego badanego
w-;.otwo~ "Chełm Wielki" (A. Jachowicz, 1959) .
. W stosunku dokaxbonu w Magnuszewie, w którym określono warstwy westfulu B, C i D (A. Jachowicz, 1959; Z. 'L.ołdani,.1959), osady karbonu
Z 'otWoru ,,'L.ebrak" reprezentują m:lsze ogniwo karbonu, które można po-
tównywać i osadami występującymi tuż ponad serią warstw bużańskich ..
Zespół sporowo-pyłkowy stwierdzony w osadach karbońskich z otworu ,,'L.ebrak" wykazuje również. wyraźną analogię z zespołem naj niższego
westfalu i najwyższego namuru zachodniej Europy, jakkolwiek brak jest tutaj niektórych gatunków zarodników i pyłków, które są łatwiejsze do stwierdzenia w materiale węglowym.
" , o'" ..
.. ··'1· .
dÓm()ŚiąskB stacja l. G.
i-tadt\słt.:ho dIiia i2 lutego 1960 r.
Streszczenie 665
PISMIENNlCTWO
BOJKOWSKIK., MULLER J., (1960) - Utwory karbońskie w wd.erceniu "Zebrak"~
Kwart. Gro!. 4, nr 3 p. 007--673. Warszawa.
BRZ02JOWSKA M., ZOLDANI Z. (1958) - Uwagi o msięgu stir"atygraticmym nie- których gatunków megaspor karbońskich. Kwart. geo!., 2, lIliI" 3, p. 515- 531. Wail"szawa.
DIJKSTRA S. J., V,IERSSEN TRIP P. H. VAN (1946) - Eirne manographische Be- arbei,turng der karbolOischern Megasporen mit besonderer BeriioksilC'htigurng von Stidldmburg (Niederlande). Meded. geol. sticht., [C-III-l], No. l, p. 1-10l. Maestrichi.
JACHOWICZ A. (1958) '-,- Problemy stratyg.r:afdcme w górnośląskim kJaJrboini.e pro- duktywnym w świetle badań roikrosporowyoh. Kwart. geol., 2, nr 3.
p. 483-506. Warrsza:wa.
JACHOWlCZ A. (1959) - Pozycja stlratygrafiiczna klarbonu magtnuszewskiego w świe
tle badań mikrOlSporowo-pyłloowych. A'l1coh. Górnośl. Stacji Terenowej IG. Czeladź (Maszyrnopis) .
.J1~EHKO A. M. (1952) - ATJIac ID:!~pocnop 1<1 IIbIJIbqOB cpeWlero KaI>6oHa ,11;O'H- 6acca. M3.n;. AK. HaYK YCCP. KHes.
M~EHKO A. M. (1956) - CnopbI 1<1 nbIJIbqa 'HH1KHeKaMeHHoyrOJIbHbIX OCap;KOB, 3anaWloro npo.n;OJIJKeHHH ,11;mmacca H HX 3ImąeIH,He .n;JIH C'J.1PaTHrpaqlHH.
M3,I1. AK. HaYK YCCP. KHes.
MIGIER T. (1959) - Opracowatruie florymy,cme otworów: Wesoła 9, RadłilIl 2, Bierut 5901, Brzeszcze 30 i Zebrak. Areh. GÓrnośl. stacji Terernowej, Czeladź.
(Maszynopi'S).
TOMCZYK H. (1958) - Utwory środkowego ludlowu nawiercone w Zebraku 10010 Siedlec. Kwart. geo!., 2, nr 4, p. 711-721. Wa!I"SZawa.
ŻOLDANI z. (1959) - Analiza megaspor dwa prób z otworu "Magnuszew". Arch.
GÓrnośl. Stacji Terenowej IG. (Maszynopis) Czeladź.
AJIeKCaH,Ilp HXOBM'tf, 30<:j;JHH 2KOJI,11;AHM
3AMETKH OB KAMEHHOyrOJILHOO:" flłJIOPE H3 BYPEHHH "lKEBPAK"
Pe3IOMe
B o6pa3qax KaMeHHoyrOJIbHbIX nopoA H3 6YPOBOH CKBa1KHHbI 2Ke6paK OKOJIO' Ce.n;JIeq Ha rJIy6HHe 1296-1315 M KOHC~aTHPOBaHO nORBJIeHHe xopomo cocpamm- nrnxcH 3K3bOlOB Meracnop, MJ1IKPOC'ITOp H fibIJIb~ Ha 3TOM OCHOBaImH onpe.n;eJIReTCa B03paCT HCCJle.n;yeMbIX OO'J1'OJKelHHH, KaK CaMbIH BepXlHHH Hawop (HaMIOP C) IK C'aMbIH IDOKHIKH BecTcPaJIb (BeconPaJIb A). B 06pa3qax HaHAeHbI CiIIOpbI BCTPeą:aeIMbIe B aHa- JIOr1<!'IHbIX 3BeHbHX Kap60Ha 3ana.n;HoeaponeHCKHX H pyCClGiX 6acceHiHOB.
666 Aleksander Jachowicz, Zofia Zoldani Aleksander JACHOWiCZ, Zofia WLDANI
NOTES ON CABBONIFEROUS MICBOFLOBA FBOM BOBE-BOLE "ZEBRAK."
Summary
lin sampIes ot Carboniierous rocks, struck in bore-hole "Zebl'ak;' near Siedlce, there was determined, at the depth ot 1296 to 1355 m., the occurrence of well preserved exynes of megaspores, microspores, and pollen. On tbe basis ot tbis eviden- ce, the authors assigned tłre investigated sedimeIllts to the highest NamurilCllll (Namu- elan C), or to the lowest WestphaLian (Westphallim A). In the investd@ted sampIes ihey identified the occurrence of spores appeaJI"illlg in :malogous members of the.
<Carborliferous of Western European, and ot Russialll, coal ·basins.
