O typach struktur wału metakarpackiego

Adam TOKARSKI

o typach struktur wału metakarpackiego

CHARAKTERYSTYKA STREFY

Wałem

metakarpackim nazywana jest w Polsce

według

J. Nowaka (1927)

równoleżnikowa

strefa wychodni

skał

mezozoicznych

i

paleozoicz- nych

obrzeżona

od

południa linią-

pierwotnego,

północriego zasięgu mi~

ceńskich,

morskich serii Przedgórza karpackiego. Jej

północną granicę

tworzy

południowy,

pierwotny brzeg

lądowych,

lignitowych utworów mio-

ceńskich

Polski centralnej i

północnej,

na wschodzie

^zaś

taki sam brzeg morskich utworów

oligoceńskich

tej

części

kraju. To metakarpackie, trze-

ciorzędowe

podniesienie

może dziś być

przez nas rozumiane jedynie jako

wgłębna

reakcja skorupy ziemskiej

w

ckresie

fałdowań

mlodoalpejskich na

tworzący się

na

południu łańcuch

karpacki w znaczeniu "plis de tond"

według

terminclogii Argand'a

1.

Akcja wiertnicza przeprowadzona oBtat- nic na brzegu karpackim

wykazała

bowiem

dużą

b i e r n

ość

tektcnicz-

ną czcła. mlłS

fliszowych

nasuwających się

ku

pół~y

na utwory

mi~

ceńskie

przedgórza.

Wał

metakarpacki

składa się

z odcinków starszej · budowy laramijskiej,

przebiegających

w· stosunku do niego

skośnie w.

kierunku NW-SE.

Są

to od zachódu:

południowo-wschodnia część

monokliny przedsudeckiej z

Jurą Krakowsko-Częstochowską,

miechowska

^część

niecki

szczecińsko­

-łódzko-miechowskiej,

mezozoiczne

o-przeżenie

Gór

Swiętokrzyskich

i

środ­

kowy odcinek niecki lubelsko-Iwowskiej (W.

Pożaryski,

1956). Zawiera en

również

fragmenty form starszych,

hercyńskich, przebijające.i

wy-

nurzające się

spod budowy laramijskiej.

^Mają

cne

^częściowe

swój spe- cjalny,

łukowaty

przebieg o

cięciwie

NW-SE,

odrębny

w stosunku do

przykrywającej

te

^elem~?nty

monokliny

prżedsudeckiej.

Tak jest w wy- padku

północnej· części Górnośląskiego Zagłębia Węglowego

i pogrzeba- nego

kulmsko-dewońskiego grzbietudębnicko-siewierskiege,

albo

też

te starsze fragmenty

biegną

zdecydowanie ku WNW. Zachowuje

się

tak paleozoiczna, .

jądrowa część

Gór

Swiętokrzyskich.

Wreszcie

wał

ten za- wiera

także

formy starokimeryjskie,

(pośrodkowetriasowe)

e kierunkach

1 E. Ar~d: La. t6cton1que de l'Asle. O.-R. xm Oongr. 0601. L1~ge. 1924, pt!. 171-329 (tIfde 8:, Bohda.noWicz (1937), str. 16-30),

808

Adam Tokarski '

~1 1;;::::~:~2 " I=====~J ti·.::::'\]4-IIIillIII]S,,6 K{\;~,~tft~7 r:·i:":.JB " 9

~10 ~1'12S11E~f3 E314

Fig. L SzkIc ~()logi;czny waru metakarpackiego zestawiony przez A. Tokarskiego na podstawi,e: 1. Mapy geologicznej Polski'1 : 2000000 z r. 1956 I. G. (E. Riih-le, S. 'SokoloWl3ki, M. Tyski; 2. Mapy geologicmej Po1gki 1: 2 500 000 z r. 1953

, C. U. G. i K. (S. Z. Różycki); 3. Materiałów uzupeŁniających J.anusm Strze-

telskiego i J. Znoski

Diagrammatic

map

CYf Meta-Carpathian al"Ch prepared by A. Tokarski OD

the ba,s.is CYf: L The geolog~cal map <Xf Poland, scale 1: 2 000 000 of 1956, prepared by Geologi,cal IllIStitute (E. Riililie, S.Sokołowski, M. Tyska); 2. The g,eologica-l map of Poland,soale 1: 2500000 of 1953, prepared -by Central Office of Geod'esy and Ca1"tography (S. Z. RóżY'cki); 3. SuppIementa,ry material furni:shed by Janusz Strzete,1ski and J. Znosko.

1 - pliocen, 2 - m.1oc~n lignitowy Polski centralnej 1 północnej, 3 - m.1ocen morski

, Przedgórza karpackiego, 4 - oligocen Polski' centralnej i północnej, 5 - kreda. górna,

6 - kreda środkowa i dolna, 7 ..,- malm, 8 - dogger i lias, '9 - trias, 10 - paleozoik, 11 - nasunlęcie karpackie, 12 ~ dyslokacje, 13 - schematyczny przebieg Wału meta- karpackiego, 14 - ważniejsze osie aI\tykl1nalne i synklinalne

1 - Pllocen, 2 - llgnite bearing Miocene of Central and Northern Poland, 3' - marine Miocene of Carpathlan' foreland, 4 - Oligocene of Central and Northern Poland, 5 - Upper Cretaceous, 6 - Middle and Lower Cretaceous, 7 - Malm, 8 - Dogger and Lias, 9 - Trias, 10 - Palaeozoic, 11 - Carpathian overthrust, 12 - d1slocations, 13 - ,dlagrammatlc, treńd of Meta Carpathian arch, 14 - most important antlcl1nal and

,syncllnal axes

, ogólnie WNW-ESE, jak

siodło Woźniki-Ogrodzieniec (J.

Znosko, 1955) .

.

Płytkie

natomiast

"przeświecanie','

,budowy

hęrcyńskiej

poprzez

nałoe:o­

ne na

^nią

formy kimeryjskie i laramijskie jest w

obrębie wału

spowodo-

o

tY'Pach struktur·

waru -

metakru:-packiego

809 wane przebiegiem pierwotnego,

północnego

pasa Hercynid6w (H. Stille, 1929). Gdy te

złożone

struktury

zostały

jeszcze

ujęte podniesieni€m. nie~

takarpackim,

wyodrębniła się

osobna strefa (fig, 1). . NOWE PRZEKROJE

..

Rozpoczęta ostat~o

poszukiwawcza akcja wiertnicza polskiego prze-

mysłu

naftowego i

związana

z

tą akcją

analiza

materiałów

geologicznych

przyniosły także

i dla

wałumetakarpackiego

dalsze rozpoznanie jego form, przede wszystkim

wgłębnych. Biorąc

w tych pracach

bezpośredni udział mogę przedstawić

uzyskane z nich trzy charakterystyczne przekroje.

RACHOWSKI PODWÓJNY GRZBIET POGRZEBANY

We wschodniej

części wału

przebito

brachyantyklinę

Rachowa. Forma ta, wykryta przez J. Samsonowicza (1926) i analizowana

później

przez W.

Pożaryskiego

(1948), znajduje

się

w

obrębie północno-w!chodniego

ob-

rzeżenia

Gór

Swiętokrzyskich. Obrzeżenie

to charakteryzuje

się

ujawnio- nymi przez W.

Pożaryskiego

wzaj€mnymi silnymi

wpływami

laramijsko-

hercyńskimi

oraz

oddziaływaniem

-od

północnego

wschodu nieda1ekiej platformy wschodnio-europejskiej (1948, 1957).

Wynurzająca się spośród

górnej kredy bra·chyantyklina Rachowa, o ogólnym kierunku laramijskim z odchyleniami

herc~kimi, odsłania 'W

swym

jądrze

spod utworów albskich fragmenty utworów dolnego bononu i kimeryd

poniżej

niezgod-

ności

gótookimeryjskiej,

ujęte

w

sfałdowanie

zasadniczo zgodne z lara- mijskim. Kimerydzkie

jądra fałdów odsłaniają się również

ku wscho- dowi w dalszych dwu brachyantyklinach

~ Gościeradowa

i Salomina

występujących

w

przedłużeniu

osi rachowskiej na

łuku zakręcającym

przez kierunek

południowo;'wschodni

ku

południowi

(J. Uberna, 1955).

Rachowskie wiercenie poszukiwawcze (fig. 2), zaprojektowane przez W.

Pożaryskiego, według

mego

wstępnego

profilowania popartego ·pro- filowaniem elektrycznym (fig. 3), z wykorzystaniem obserwacji poczynio- nych przez J.

Znoskę, przebiło pod

turonem,

fosforytonośnym

cenomanem i

takimże

albem na

głęboko·ści

20-485 m

serię

kimerydu, astartu i. rau- raku z upadami

około ~ o. Następnie

do stropu warstw paleozoicznych, napotkanego na

głębokości

550 m,

można było

na nierdzeniowanym od- cinku profilu,

według

profilowania elektrycznego,

wyróżnić

kolejno wa- pienie oksfordu (argowu?), pelity oksfordu (newiz1,l?) oraz dwa kom.,.

pleksy piaskowcowe. Górny z nich, zapewne kelowejski, Oddzielony" jest od dolnego, prawdopodobnie-

bato~ego, kilkumetrową.· warstwą

peli-

tyczną 2. · • . . . .. " .

Niżej

od

głębokości

550 mdo 117{) m wiercenie to

przebiło

warstwy dolnego ·· karbonu ro.zpoznane paleontologicznie przez · J. Samsonowicza.

U góry do

głębokości

685 m

były

to czarne dolomity i wapienie dolomitycz- ne o upadach 25

⁰

z

fauną, w,śród

której wymieniony badacz

znalazł

Syrin-

gopora

i

SchizophoTia resupinata.

• I Na niezależnoŚć tych dwu kompleksów p1a.skowcowych wskazuje też,widoczne

na

Promu elektrycznym o wleiu rozstawach (z których tylko najni:!:szy pnledstawlony jest na fig. 3), wy-

pełnienie Jill:szego z nich przez ^Bolankę, wy_ego ^zaś przez medlum o d,mym oporie (woda liłodka); Na r6b1ce te zwrócił m1uwag~

iJU;;

Z; B. Olewlcż przy WBPólnYi:n ~Il.daniu wykresów.

Kwa.rtaln1k Geologiczny - 12

810

^.Adam. Tokarski .

, :.

Następnie

przewiercono do ' 1170

'm'serię detrytyczną składającą ·się

z' kompleksów . jasnos2:8. rych piaskowców kwarcytowych, s.zarych

^łupków

z piaskowcami kwarcytowymi oraz

^łupków

czerwonych

i

zielonych w osob,::

nych pakietach

(miąższość

16 i 10 m).

^Cała

ta seria (prócz czerwonych

^łup­

ków) do

głębokości 978

m zawiera

^szczątki

flory. Oprócz kwarcytowego charakteru piaskowców lekka serycytyzacja

^łupków

szarych

^{(od głębo­}

kości 939 In

w

dół)m6wi

tu

^również

o

początkowym

regionalnym meta- morfizmie, .na co

_{I _} ^połoZył _{' :}

nacisk J. Samsonowicz ' w

:bieżących

dyskusjach

_.

sw

Rdchów

. o:

500rń

300

100

ez

~1 I~""IJ

D4

~5

IXX)

6 /1 .... 1><117

• . 8 ,Oo'QOI ~.r acn~'O ...

~11

~f2 bZ±i::B

NE:

.! ... ~' ::

D,---,1 .. DD~.,.---,J""O"-:-,,",,,-~500.m

Fig. 2; Wgłębna sirukt~ RaCboWa (budowa~eTz'C'h:itiowa w~ług W. Porbary-:

. skiego) . . . . . ..

Deep-.seated str.ilctt1ril of Racll6w (Superficial s.truk.tu.re aecording to W. Po-

żaryski)

1 ~ K r li d a: . g6~a l śrOdkowa. Jur a: 2 - margle l zlepy mUszroWe klmerydu, 3 - oollty dolnegO·. kimerydu i" astartu. 4 - margle oddzielające astart od rauraku, 5 ~.

wapiewe BkaUste rauraku, 6 _ dolOmity rauraku, 7 - wapiewe. oksfordu (argoWU?), 8 - pelity (margle .. ?) oksfordu (new1zu?), 9 - piaskowce kelowejli, '10 - piasko'!Vce batonu przykryte pelit!loIIl1 (a). Kar b o n dolny:' 11 _ czarne dolomity i czarne wa.

piewe dolOmityczne ze syrlngoporami, 12 ...:... szare piaskowce kwarcytowe z norą; 13 --:.

zielone łupki, 14 - szare piaskowce kwarcytowe .z ~ łupkami z. norą i z cZer- wonymi ^łupkami, 15 - zielone ^łupkl, 16 - szare piaskowce kwarcytowe, 17 - czerwone l zielone łu,Pki. p~~adane piaskowca.mikwarcytowym1, 18 - . szare piaskowQe. kWą.rcy­

rowe z szarymi' lupkami, 19 - czerwone i zielone łupki, 20 - szare łupki zserycytyzo- wane, 21 ....,.szare·· piaskowce kwarcytowe z czerwonymi kwarcytami u dołu. D ew o n

(górny?}:. 22'· -czerwone ~ułowQe z ,webleekawOZ1elonymi· plamam1.o<z,.·;zadk1m,i ·wkład­

.k~ cz~onyc;b.. kwą.rcytów. K a m Ił r gWny:. 2;ł - szare kwarcyty 1 szare łup!d.

piaszczyste, . . ". . . .' . ' . . ' . '. . .

o

tY'P8.ch struktuT

wam

metakia1'packiego

sn

podczas wykonywania tego. otworU. Upady tejserU

wynoszą

podabnie jak

wyżej okało

20°. Oalej'

do.głębClkości,

1393 .m .wiercenie to prawadzane

było

w czerwanych

muławcach

z niebieskawa-zielanymi plamami. Mu ...

ławce poprzekładane są

z rzadka przez czerwane kwarcyty.

Ser~ę tę

J. Sam- sanowicz

uznał

za

dewańską

o typie oldredowym. Upady

wynaszą

tu, 20- 25°.

Niżej,

do

końcowej głębokości

1496 m . . przebijano w Rachowieutwo- ry

uważane

przez J. Samsanowicza za górnakambryjskie.

Są

ta jasnoszare kwarcyty i

łupki

szare, piaszczyste. Kompleks ten o upadach 60° wyka- zuje

^wyraźny

kontrast strukturalny w stosunku de

wyżejległej

serii czerwonej .

.

Według

uprzejmie zakamunikowanej mi przez Prof. J. Samsanowicza Jego opinii, strukturalne warunki nawierconego karbonu dalnego w Ra- cho-wie i jego facja

mówią, ż'e:'

, ' .

a. Karbon ten napo*ano

w południawo-wschodnim przedłużeniu

pasa prawdopodobnej "pogrzebanej"

karbońskiej ()Słanypółnocno-wschodniej

paleozoicznej strefy strukturalnej G6r

Swiętokrzyskich. Może

on

być

bardziej

zewnętrznym

odpowiednikiem adosobnionych wychodni dewonu tej

osłany, przebijających się

w dalinie Kamiennej przez

pokrywę

pstrego

piaskawca (J. Sarn.sanowicz, 1929). ' .

b. Karbon ten, pomimo.

że

tektonicznie

należy

do

osłony GórSwięto­

krzyskich; wykazuje w dolnej

części

typ litolagiczny nie spotykany w

obrę­

bie tych gór. Jest to typ wschodni,

detryłyczny

z czerwanymi

wkładkami.

c. 'Karbon ten nosi

uderzające ślady

metamorfizmu regionalnego, ab- cege Górom

Swiętokrzyskim,

typowego.

zaś

dla facji wschodniej.

Padabne rozwazania

^odnośnie

do zmian facji

niezależnych

ed

^powiązań

strukturalnych

adnaszą się też

de abcej dla Gór

,Swiętokrzyskich

oldre- dowej facji dewonu z profilu Rachowa.

Niezgodny wreszcie kontakt dewanu z górnym kambrem wprowadza tu u spodu profilu element strukturalny

świętokrzyski

de wymienionych kombinacji facjalnych. ' '

Z punktu widzenia

zagadnień

poszukiwawczych

przemysłu

naftowego

,wynika maim zdaniem, '

że:

.

a. Karbon dolny, dewon

j

kambr górny

mogły zastać

nawiercone w Rachowie w pogrzebanym wzgórzu kuestowym,

wyrzeźbionym

w mo-

,

^,

: . . .

W celu uwydatnienia' cech l1toiitratygraf1cznych przekroJu,' niektóre analogiczne lIerie skalne zostały zaznaczone tymi' samymi znakalni konwencJonalnYmt (np. serie łupków

pstrych manierą cza.rn.ą) , ,

1 - Upper and Wddle C r e t a c e o u s: Jura.ss1c: 2 - K1mmeridg1an marla and

sheD:v

conglQmerates, 3 - Lower K1l1imeridgian and ABtartlan ooIites, 4 ..,.... marla seperllot1ng ABtartian from Rauracian, 5 - Raura.c1an rocky lImestones, 6 - Rauracian doIomites, 7 - Oxford1an (Argovian?), lImestones, 8 - Oxford1$n (Nev1sian?) pelites (marls?), 9 - Callovian sandstones, 10 - Batho~lan sandstones covered by pelites (a). Lower C a r b o n i t e r o u s: 11 - black dolomitesand black dolomitic Iimestones with syringopores, 12 - grey quartzitlc sandstones, with nora, 13 - green shal,es, 14 - . grey quartzitic sandstones with grey shales, with , nora" and with red shales, 15 - green shales, 16 ..,.... grey ^.q~zltlc sandstones, 17 - red and green Bhales alternating with qua.rtzitlc sandstones, 18 - grey quartzitic sandsto~e.s with grey Bhales, 19 - red and green schiats, 20':'- grey' 'sericltlzed &hales, 21. - , grey quartzitlc sandstonee with red quartzites at the bothtom. (Upper?). D e v o ni a n: 2 2 - red' mundstones wlth 'blueiBh-

graen spots, with rare lnter!lalations ot red, qua.rtzites. tJpper C a m b rl a n: 23 - grey Quartzitee a and grey arenaceous &halas. -

. In order to accerituate the l1tostratigraphical teatureil ot the ilectlon, to·some allaIogous 'series ot rocka ha,ve been glveli ldentical symbol8 (t.1..v:arI,ilgated ·Shales ·black colour)

812

Adam Tokal'lSki

noklinie

karbońskiej zapadającej

ku NNE. Takie pogrzebane wzg6rzamo-:-

gą

w omawianym obszarze W

ró~norodny

sposób

włączać się

w

tektonikę nadkładu

mezoiZ'Oicznego.

HzqjowlCe

ps. M 25AO.2.SS

251JL V

o

800 t60B Z400 3200 4ll00:!lm:.

~:II

^Rachów

PS. M2.5AO.ZS8

~tnV o BOOn.

.JfJJL

4a

8

•

-ł't:-....q.

...

^.-.::o.. ₃

-=- -

...".

-=-

""'"

4

Sa .... ~.,,_Sb

~~!r"'g

~~

, 1/J

Fig. 3. Pqr6W1Ilanie danych elektrostratygrafkznychz profH6w malmu. w struktq- T.ach "Rygtel radomskow3ki"· i Rach6w na podstawie wy~6w RrZlędsdębio.r­

stwa ~ofizyki PrzemY'słu Naftowego .

. Comparisoo. of electrostratigraphkal' data !rom '. Malm ~ctioIlls betwteen

s,trucbuJ;'e3: "RadQms'ko bal'rier" and Ra.ch6won the basis Of diagrams com- pli:te<ipy thę GęophysioaJ 'EIltrepŻ'jse, af the OU Indus,try

o typach struktur wału metakla1"packiego

813

" ' b. 'Pogrzebane,

pohercyńskie

'Wzgórza i grzbiety

mogą

tu rozmalCle

wpływać

na skrócenie profilu dolnej

części nadkładu

mezozoicznego. MO'"

gą

one

stwarzać

przez to dodatkowe

',możliwości po;gzukiwań

bituminów nad swoimi 'Zboczami, w strefach wyklinowywania porowatych se'rii nad-

,kładu.

"

'c. Dewon w Rachowie

leży

niezgoclnie na górnym kambrze,

wiąże się zaś

facjalnie z

wyżejległą serią karbońską,

poprzez

wkłady iłów

czerwo- nych.

Może

to

więc być

dewon ' górny w facji oldredowej.

Leży

on,

być może,

znowu niezgodnie na pogrzebanym grzbiecie

wyrzeźbionym

w utwo- rach górnego kambru.

Byłby

to

już

drugi,

głębszy

grzbiet pogrzebany na- potkany w tym profilu.

Otóż

pod

oldredową facją

przypuszczalnego górne-

,go dewonu

mogą kryć się

nad zboczami tego

niższego

pogTz.ebanego

grzbietu inne,

niższe

serie dewonu; () facji wapiennej,

może

bitumicznej,

a

może

salinarnej (?). ' '

PIĘTROWA TEKTONIKA RYGLARADOlVISKOWSKIEGO

W

środkowej części wału,

u jego

północnego obrzeżenia,

w przekroju , tzw. rygla radomskowskiego, struktury ', o.pisanej przez A

Łuniewskiego.

(1947),

można s:ę było

raczej

spodziewać

natrafienia w

głębi

na grzbiet pogrzebany. Tu bowiem, na granicy

pcmiędzy łódzką

i

m:echowską cZę­

ścią

niecki

sZlczecińsko--łódzko-mfechowskiej,

(fig. 1) znajdujemy

się

na linii

biegnącej

w

przedłużeniu odsłoniętych

struktur paleozoicznych Gór

Swiętokrzyskich

ku WNW i

zakręcającej

potem przez

zrąb

Wieluni.a lekko

łukowato

ku Sudetom.

Być może, że

linia ta odpowiada hipotetycznej stre- fie E. Bederkego,

łączącej

Góry

Świętokrzyskie

z Sudetami. Linia ta

,określa m:ędzy

innymi

pozycję Zagłębia Górnośląskiego

jako niecki we-

wnętrzno-hercyńskiej.

(S. Bubnoff, 1930). Niemniej jednak sam wysad

"rygla"

wyłaniający się, według zdjęć

A.

Łuniewskiego

(1947) i Janusza Strzetelskiego (1955),

^spośród

kredy jako utwory jurajskie ze stwierdzo- nym raurakiem, a domni-emanym oksfordem

tworzącymi

naj starsze od-

słonięte

serie. Wysad ten charakteryzuje

się tektoniką laramijską

wy-

kazującą

kierunki NW-SE

.W

jego dwu antyklinach lub w jednej

złożonej,

zdwojonej w obszarze. nie

dającym

odkrywek. Kierunki laramijskie dla elementu "rygla"

wykazał także

na podstawie grawimetrii St.

Pawłow­

ski (1953).

1 - margle l zlepy muszlowe k1merydu. 2 - korelacyjny 'horyzont nisko-oporowy, 3 - oollty dolnego kimerydu l a.startu, 4 - margle Oddzielające a.start Od rauraku, 4a - wapienie płytowe IIBtartu, Sa - wapienie skaliste rauraku z dolomltami w środku lub , w części spągowej (Sb), 6 - wapienie gąbkowe oksfordu (argo'WU?), 7 -pellty (margle?) oksfordu (newizu?), 8 - piaskowce k!lloweju, 9 - pellty (lły?) batonu, 10 -- piaskowce batonu. Rdzenie oznaczono czarnyml prostokątami ,

A - Odcinek w Rzejowicach nie profilowany elektrteżIiJ.e B - luka powstała ze skrócenia profilu Rzepowice na dyslokacji

1 - K1mmeridgian marls and shelly conglomerates, 2 - correlative low-reS1stance horizon, 3 - Lower K1mmerj.dglan and Astartian oolltes, 4 - marla separat1ng Astartian trom Rauracian, 4a - Astartian pIaty 11mestones, Sa - ' Rauraclan rocky 11mestonea wlth dolomltes 1n thelr central part, or In thelr lower pa.st (5b), 6 ;,... Oxfordian (ArgoVian?), spongy limestones, 7 - Oxford1an (Nevls1an?) pelltes (marla?), 8 - Calloviansandstones, 9 - Bathonian pelltes (clays?), 10 - Bathonian sandst9nes.

Bore~holes marked by rectangles '

'A - sectlon In Rzejowice witIiout electrical logglng " "

B - lacune causedby shortenlng of the RzeJowlce, log on, the', dIslok&tlonl1ne

:814 Adam Tolm:rski

Rozpoznano tu przek1"6j

podłużny p6łnocno-wschodniej

z

·

dwu antyklin (odn6g?)za

pomocą

dwóch

wierceń:

Rzejowice

(północno-zachodnie)

i Gra-

-l;lice (południowo-wschodnie),

z inicjatywy K.'

Tołwińskiego

w. celu uchwy- cenia elementów

wgłębnych, ;hercyńskich

w ich -przekroju

zbliżonym

do

·

poprzecznego. Do

końcowych głębokości

wiercenia Rzejo:wice (2172,1 m),

SE

[j}~/d ^l

1-1+3

^{7 ~13}

111

²

ajooooooj8

_~14

V-"'--{j3

--:::.,.. .... ~~9 ~15

~~ I:Z:::::@:3

lO

1Ii'6 _

C J 5 C J 1 f ~17

(I~8

"'2 ^~

1000 2000m

...

" •.•.•. "8

Fig. 4. Przekrój podłużny stl1Uk:twry Rzej'owi.c-Gramc illa ,/Ryglu .mdomskows:kim"

(powierzchnia głównie wedrug Janusza Strzetells'kiego)

Longibudinal secti(m of the sti'udure Rzejowice-Granice on The "Radomsko barder" (Surface mainly according to JanUiSz SŁrzetelSiki) .

l - piBllkowiec albu, 2 - margle kimerydu, 3 - oolity dolnego kimerydu i BIltartu, 4 - wapienie płytowe BIltartu, 5 -'-- margle rozdzielające BIltart od ~uraku, 6 - wapienie skaliste rauraku z dolomitem w środku, 7 - wapienie gąbkowe oksfordu (argowu?) z belemnitami, 8 - piBllkowce gąbkowe keloweju z belemnitami, (a) z warstwą pe1itycz-

ną (margle newizu?) w stropie, 9 - piaskowce batonuprzedz1elone i nakryte iłami

czarnymi (a) z BIltartami (środkowy kompleks zawiera konkrecje syderytyczne), 10 - piaskowce liBllU z sieczką roślinną przedzielone iłami i mułowcami czarnymi (a), 01'8111 zielonymi (b), i przedzielone mułowćami zielonymi (b), 11 -'-- iły czerwone i zielone kajpru górnego (zapewne z retykiem) z pseudooolitami, 12 - iły czarne .. iłowęgli"

z wkładami czerwonymi oraz z wtrąceniami gipsów w górze, 13 ~ wapienie górnego wapienia muszlowego ceratytami (ceratyta . znalazł tu W. KarBllzewski) i z Pecten aCsctte8, 14· - l!lółtawo-szare margliste wapienie środkowego wapienia muszlowego, 15 -

wapienie faliste dolnego wapienia muszlowego, 16 - margle l!lółte górnego retu ż MilO- phorła cOBtata, 17 - iły czerwone dolnego retu, 18 - piaskowce środkowego piaskowca

pstrego .

1 - Alblan sandstone, 2 - Kimmer1dg1an marls, 3 - Lower Kimmer1dg1an and Astartlan ool1tes; 4 - Astartlan pIaty l1mestones, 5 - marla separat1ng Astartlan from Rauracisn, 6 - Rauraclan rock 1imestones, with dolomites in center, 7 - Oxfordian (Argovian?) spongy 1imestones, with belemnites, 8 - Callovlan spongy sandstones With belemnites, with a pelitlc bed (Nevlslan marls?) at the top (a), 9 - Bathonian sandstones, divlded and covered by black clays (a). wlth Astartia;n (the middie complex contalns slder1tic concretions), 10 - LiBSBic sandstones with plant detrltus divlded by claysand black (a), and green (bl, mudstones, and cleaved by green mudstones (b), 11 - Upper Keuper . (probably lnclud1ng Rhaetic) red and green clays, With pseudo-oo11tes, 12 - black clays, "claycoal", with red. lntercalations of 'red c1ays and, at thelr top, of gypsum, 13 - Upper Muschelkalk l1mestones with Ceratltes (this form WBll found here by W. K&- raszewski from Geologlcal Institute), and with Pecten aCscłtes, 14 - yellowish-grey marly l1mestones of the Middle Muschelkalk, 15 ---, Wellenkalk of the Lower Muschel- kalk, ,16 - Upper ROth yellow marla with Myophorta COBtata, 17 - Lower ROth red c1ays, 18 - sandstones of the Middle Bunter sandstone

. Grariice (2603,1 m) nie natrafiono tu jednak na pogrzebany grzbiet her-

.

cyński

(fig. 4). Przekrojono jedynie

podłużnie południowo-wschodnią

pe-

ry'klinę

omawianej formy laramijskiej od utworów kimerydu

w

górze

aż

do dolnego retu. W przeprowadzonym przeze mnie

wstępnym

profilowa-

o

typach struktur waŁu metak!a1'packiego

815

riiu, przy rzadkim ·rdzeniowaniu

posłużyłem się

szeroko profilowaniem elektrycznym, które

dostarczyło.

tu szczególnie dobrej korelacji, 'pozwa ..

lającmiędzy

innymi

również

na

dość dokładne

wyznaczenie

wgłębnej p<>- -

zycji

północno-zachodniej

dyslokacji poprzecznej (fig. 3).

Tabela l Porównanie Utofaejalne profilów malmu "rygla radilmskowskiego" i grzbietu Rachowl!

(liczby oznaczają miąższość w metrach)

~

^{, Strukbury} , "Rygiel radomskowski"

,

--

^' (wiercenia Granice-i Rach6w

Kompleksy

~

^Rzejowice

⁺

^budowa (wiercenie)

lliostratYgI"ad1czne powierzchniowa)

'Niezgodne ścięcie przez Niezgodne ścięcie przez Ograniczenie stropowe piaskowce albu piaskowce albu przy

o nieznanym wymiarze braku najwyżej kilku-

brakującej serii dziesięciu m

, Margle i zlepy muszlowe

I

kimerydu 400 140

Wapienie oolitowe dolnego

kimerydu i astartu 260 220

Wapienie płytowe ast&rtu 150 nie ^występują

Margle graniczne pomiędzy

astartem i raurakiem 125 45

Skaliste wapienie i dolomity

rauraku 130 70

Wapienie płytowe, gąbkowe

oksfordu (argowu?) 60 15

-. Margle oksfordu (newizu?) 5 _...

_-._---_.

10

_ - -

Piaskowce keloweju 10 10

Razem 1140 510

Seria Q

grubości

1140

<

m,

sięgająca

od utworow kimerydu w górze do keloweju w spodzie, podobna jest

w

strukturze "rygla" pod

względem

lito- 'facjalnym do serii malrilU

~,z

Rachowa, z tym

jednakże całkowita grubość

'jest dla "rygla" ponad-dwukrotnie większa,

zapewne z powodu

większego

, oddalenia 'od platformy wschodnio-europejskiej -

'

(tab. 'l 'i _ fig. 3). Jest to seria, "sztywna". Oprócz

,

bowiem margli kimerydu i' stosunkowo niegru- 'bych

niżej' leżących wkładów

nj.arglistych, zbudowana

jest

Qna z twardych 'wapieni oolitOowych,

płytowych,

skalistych ora'z z dólomitów. Tak samo

.

stosunkQWQ twardy kompleks utworzony jest w

prżekroju

"rygla" z

niżej

, leżących

WaJrstw doggeru

i

liasu Q

łącznej grubości

440 m, gdzie partie

"piaskowcowe

przeważają

nad ilastymi. W wyniku takiCh warunków

cały ten zespół

skalny "rygla"

ujęty

jest w

tektonikę

serii sztywnych;

Jeżeli

tl16 Adam Tokarski

mianowicie zmi' erzone tu w

rdżeniachstałe"

8-10

stopńiowe

pochylenie warstw

zaznaczyć

na przekroju prostymi liniami pochylonymi pod

tymże kątem

i

przechodzącymi

przez korelacyjne punkty profilu jednego wier- cenia - linie te

trafiają dość dokładnie

w odpowiednie punkty korelacyj-

,

ne profilu drugiego wierce-

o .

^2km

Fig. 5. Szkic Hustrujący poglądy autora na wza- jemny stosunek struktury nad i pod kaj- prowej w "Ryglu radonwkowskim" (w na-

wiązaniu do ob3oerwacji powierzchniowY'ch Janusza Strzetelskiego)

Diagram showing the author's ISUpposl- tiems regarding the relation betwe~n the structure 'belowand above the Keuper in the "Radomsko bołt" (fol1owing up euclace ohservations made by Janusz , Strzetelski)

'1 --- izobaty spąg liasu co 200 i 100 m, 2 - , izobaty stropu wapienia m~owego co 100 m,

3 ~. 11n1a przekroju z tig. 4,

1 - 1sobath

°

tthe Lias bottom at 200 and 100 :in. 1ntervals, 2 - 1sobaths ot the Mu- 'Bche1kalk top at 100 m. 1ntervals, 3 ...linea , ot sect10ns no Fig. 4

nia.

Wnioskuję

z tego,

że:

a) upad jest tu jednolity

pomiędzy

obu wierceniami, b) oba wiercenia przeci-

nają tę serię

w

podłużnej,

o.siowej

płalSzczyźnie

struk- tury.

Natomiast

niżej, pO

wej",:,

ściu

przekroju w psbl'e

iły

'

kajpru o

grubości

500 m,

wykazujące

w rdz.eniach

ślizgi

i

zmięcia

tektoniczne,

zgodność ta

zatraca

się. Ko-

relaJcyjilte po· zklmy powtarza-

ją się

wpra,wdzie w o, bu wier- oeniach,

niedokładnie

w for- mie pseudo-oo.litów kajpro- wych i

dokładnie

w fo'rmie stropowej granicy czarnych

łupków

serii

iłowęglowej,

upady jednak

zwiększają się

tu

często

do 20°,

wyjątkowo

do. 40° . Tutaj

już

ni·e odpo-

wiadają

on.e poochyleniom li-

nii

korelacyjnych.

Tu

więc

zapewne

podłuż­

nJa

osiowa

płaszczyzna

struk- tury nie biegnie

już

tak sa- mo j ak w

wyższym

j ej

pię­

trze i jest

przecięta n i e -

z g o d n i e przez

płaszczyz­

nę

przekroju

wierceń. Już

to samo

świadczy

o

zluźnieniu

kompleksu

wyższego

nad

niższym.

Pom.dto

2lmieniają­

ce

się

i

w~astające

do sto-

sunkOWo.

dużych

rozmialrów upady przewierconej pstrej serii kajprowej

wskazują. TÓWndeż

na

wewnętrzne

za- burzenia struktury. Wresz- cie strop wapienia muszlo- wego w wierceniu Granice u..c:ytuowanyni

bliżej

omówionego.

zanUł"zenia

struktury napotkany zostal

,po 'xaz

pierwszy w

'

profilu o 100 m

wyżej niż

w wierceniu Rzejowice

o tyrpa

ch struktur warunietaklarpackiego

położonym wyżej

na strukturze.

Wgłębn:a

fOlnna

tektonic2l1ę.

wapdend.a mUlSzlowego musi

^więc

tu

być ukośna względem

formy

^nadkładu

juraj- skiego. Musi ona przy tym

mieć

bi1eg bardziej

'zbliżony

do

rówoo/leżni­

kow-ego. Jak bowiem

wskazują

dane

wgłębne południowo

... wschodn':'ej dys- lokacji

(prz.esunięcia)

pochylo.n,ej ku

p6łno.cnemu-za.chooo1wi

(po·równaj

l'lJi.ż

ej) , dyslokacja ta przecina poprzeczme

półoo'cno-wschodnde skrzydło.

struktury w pro.filu wiercenia Granice,

^dając

w

^głębi

efekt

nasunięcia

ku

południowemu-wschodowi, możliwy

tylko dla tego

właśnde skrzydła

struktury.

Jeżeli

tak jest, to. odwró.ceru.e Po.zornego.

kąta

pochylenia stropu wapienj,a :ntuszlowego musi

^być

spowodowane

skręceniem wgłęb­

nego

^p:ętra

do. biegu bardziej

zbliżonego

ku

równo·leżn.d.kowEmu

(fig. 5).

Całość

rozwierconego przekroju

przecięta

jest tu· dwiema dyslokacja- mi poprzecznymi,

przyjętymi

przy

powiązaniu

powierzchniowych obser- wacji J. Strzetelskiego (1955).z danymi profilów

^wierceń

g.eologicznymi oraz elektrycznymi. Z nich

północno-zachodnia

dyslokacja jest na po- wierzchni,

^według

wymienionego geologa,

przesunięciem

pozi.cmym

^części

północno-zachodniej

o 250 m ku

południowemu

zachodowi. Zgodnie z tym dyslokacja ta zrzuca pozornie w skrzydle

północno-wschodnim

struktury

czę.Ść półno<:no-zachodnią

o

około

400 m po swojej

płaszczyźnie

'nachylo- nej ku

północnemu-zachodowi

pod

kątem

65° (fig. 3, 4, 5).

Również

dyslo- :kacja

południowo-wschodnia

zaznaczona jest na powIerzchni przez J. Strz.etelskiego. jako

przesunięcie

poziome

części południowo-wschod­

niej ku

południowemu-zachodowi

o 150-200 m. W

głębi dzięki

nachy- leniu swojej powierzchni ku

północnemu

zachodowi pod

^kątem

85° dys- lokacja ta stwarza dla

północno-wschodniego. skrzydła

struktury efekt

nasunięcia części północno-zachodniej

na

pOlłudniowo-wsclwdnią.

W pro- . filu wiercenia Granice, przy dodatkowym, przypuszczalnym,

wgłębnym

rozwidleniU tej dysloka·cji, znajdujemy przy tym trzykrotne powtórz.enie . stropo.wej

części

wapienia muszlowego.

Z przedstawionego

materiału widać, że

w "ryglu racklmskowslCm"

wbrew

wstępnym

przewidywaniom grzbiet pogrzebany nie znajduje

się

tak

płytko,

aby

wpływał bezpośrednio

na

bieżące

zagadnienia poszuki- wawcz·e. Specjalny

^kształt

i specjalna Io.kalizacja powierzchniowej struk- tury lub struktur "rygla" o biegu NW-SE

mają się 'być wywołane

w

o.brę­

bie górnego, sztywnego

piętra,

to. znaczy w seriach

sięgających

od kime-

ł"Ydu

po lias - laramijskim

zluźnieniEm

tej pokrywy nad grubym, pla- stycznym kompleksem pstrych

iłów

kajpru.' DopierO'

niżej,

w formie tek- tonicznej wapienia muszlowego, o kierunku bardziej

zbliżonym

do równo-

leżnikO'wego.

-

można się dopatrywać działania wpływów głębszych

- .pogrzebanej formy

hercyńskiej. Wgłębny wpływ

solnej tektoniki cech- sztynu zdaje

się

tu

być

mniej prawdo·podobnyze

względu

na ogranicrone regionalne, litofacjalne

możliwości

tej formacji w omawianej strefie.

JEDNA Z KULMINACJI' GRZBIETU DĘBNICKO-SIEWIERSKIEGO Również

w

środkowej części wału,

ale w jegO'

środkowym, podłużnym

pasie, znajduje

się

znany

od

dawna wysad dewonu w Glinach

kO'łO'

Kluczy (S. Z.

^Różycki,

1953;F. Rutkowski, 1928). Jest

to

jedna z form . przenika- nia

pohercyńskiego

grzbietu

Dębnik-Siewierz

poprzez

przykrywającą

gO'.

ogólnie

monoklinalną budowę

jUry

krakowsko-częstochowSkiej, wchodzą­

cej w

^skład

monokliny przedsl:Jdeckiej. Na podstawie

materiałów

kartO'-

Adam· .TokJaaiki

NE

sw

____ 'o ___ ^ro~ __ ^~ __ ^~~ __ ^~~~, ________________ ^~~

c

0 ... ' ... 2;..;' ... 4 ... !) _ __ _ _ _ ... lOm .

Fig. 6. Przekrój wysadu w Glinach koło Kluczy

.SeotiOOl of· thę ouplift at Gliny near Klucze

a - ogólny, b - cżęść północno-wschodnia wysadu, c - powiększony w strefie uskokowej

. a - generlll shape, b ' - nord-east par of upl1ft, c - en1arged. in faul zone

Jur a:. ~ wapienie skllliste rauraku, 2 - wapienie płytowe Ż. PerłBp/:tt'TWtes, 3. - margle szare, 4 - wapień z1epieńcowyke1oweju z MacrocephaZites. Trias: 5 - ' pstre iły

kajpru, 6 - dolomity środkowego wapienia muszlowego, 7 - warstwa rumoszowa.

Dewon: 8 - dolomit ~wetu z Amph1.pora ramosa;'9 - strefa dyslokacyjna

Strefę dyslOkacyjną oznaczono literami A - G z przekroju c i w pl'l!!ekroju b

Jur a 8 8 1 c: 1 - Raurac1an rocky limestones, 2 - pIaty 11mestones With Per1.sphinctes, 3 - grey marls, 4 - ClIlloVian conglomeratlc 11mestone with Macrocephalites. Tri a 8:

5 - Keuper variegated ClaYB, 6 - M1ddle Muscheikalk dolomites, 7 - rubble beds.

Devonlan: 8 ' - Glvetlan do1omite With Amphipora 'ramcisa; 9 - d1slokatlon zone The d1slocatlon zone has been marked by lettera A to G from 8ectlons c and b

o

typach stniktui"

waru

nietakJartpacldego

819 graficZnych S:

Z.Różyckiego'

(1953) oraz'

własnych

(1955) przypuszczam,

że

wysad w Glinach jest

interesującym, głębszym odsłonięciem

jednej

'z

typowych

pohercyńskich

form paleomorfologiczno-tektonicznych tego

'obszaru., Formy te, sądzę, wpływają

bardzo mocno na swoisty,,,niespo-

kojny" typ tektoniki

nadkładu

triasowego i jurajskiego. Z punktu widze- nia

poszukiwań

bituminów wysad ten jest

, typową formą odsłoniętego

pogrzebanego wzgórza.

W samym

łomie

w Glinach (rys.

6a)

na

długości

40 m

lic'ząc

od NNE ku

SSWodsłonięty

jest' kompleks brunatnych dolomitów

żywetu

z Amphi- pora ramosa.

Zapadają

one ku SSW pod

kątem

20° i

stanowią

pakiet

waTStw

10 grubości

przynaj-

"

nmi,ej 12 m. Seria ta

'jest ,

ścięta' w połudnlowej części łcmu: lU

góry

powierzchn~ą

abrazji triasowej

zapadają-

cej ku SSW pod

kątem

3-5°. Pokrywa

ją,

zapada-

jąc

zgodnie z

tą

pqwierz-

chnią

ku SSW, warstwa ru- moszowa o

grubości

60 cm.

Jest to

:żółtydo·lorriit

tri:aso- wy, w którym

tkwią

nieobto- czone bloki dolomitu

dewoń­

ski'ego o

średnicy od

kilku do

kilkudziesięciu

cm.

" Wyżej

mamy,

równ~eż

zapadający

zgodnie

z po-

wierzchnią

abrazji ku SSW, czysty

żółty

dolomit

środko­

wego wapienia muszllowego, ,ze

znaleZioną

przez F.Rut- kowskiego

formą

Retzia ' tri- ,gonella i '

diploporaIń!i

(F.

Rutkowski, 1928). Dolomitu tego

je.stokoŁo

6 m do

wyżej­

ległej, odsłoniętej już

na

południe od łomu

kelowej -

' wej,

kilkWllaStooenltymetro- wej

'WlaTStwyzlepi.eńoowate-

~

f ²

, a

-:..-...,.,.---~4

... ...,.,.---

Fig. 7. Szldc struk1Jurailny wylSad.u w Glinach

koło Kl'llczy

StTuctUJr:8l1 sketch of dOlne

at

Gliny near KlJucze

1 - izohipsy spągu wapieni skalistych, Jur a:

2 - wapienie skaliste' rauraku, 3 - wapienie

płitowe, z, PeriBphłnctea, 4 - margle szare z wapieniem zlepieńcowatym keloweJu w ^spągu.

T r i a s: 5 - dolomity środkowego wapienia muszlowego z warstwą rumoszową w spq.gu.

D e won: 6 - dolomity amfiporowe' :ży'wetu ' '1 - .izohypses ,of the ,bottom of the rocky Umestones, 'J u r a s s l c:' 2 - Raurac1an rocky Umestones, 3' - platy_ l1mestones with Pe-

ńsphinctes, 4 - grey ma.r18 wtth Callovlan , conglomeratlc llmestone at bottom. T r l a s s l c:

5 - Wddle Muschelkalk dolomit es, wtth rubble bilds at bottom, D e von l a n: 6 - Glvetlan

, AmphipOTa dolomites

go wapienia grodowego z fo- ,

sforyt.ami

zawierającego

mak' rocefality., Warstwa ta

\Leży Da

dIolomicie triasowym, praw1e poziomo,

będąc

bardzo ,Lekko pochyliOlllai ku SSW. Wy-

żej

mamy

około

7 m zielonawoszarych margli

dających się oddzielić

kar- tografiJcZnd:e od

wyżejłegły,ch białych

wapi,eni

płytowych, występujących

daLej na

południe. Według mono~.am

S. Z.

Różydldego

(1953) seria maT- glista

.sięga' od

góm.ego keloweju do

środkowego

newizu. Wapienie

pły­

towe gÓi'1lego newiz,u'

i

MgoWu

mierzą

tu

Oilroło

70 m

gru'bOlŚCi

do

podtnóża pokrywających

j-e wapdJeni skalistych,

należących ZałpeWll1Je

do raUiraku (fig;

6b).

WapieIrie te w kOOlpl,eksie o

grubości olroło

60 m

twldrZą

tu naj-

wyższą część

struktury.

'820 .

Opisany

zespół

warstw

uzupeł:QioI'ly

jest zapewne

prrezpsłre iły'kaj­

pru.

Sądząc

bowiem

.

z ich

odsłonięć znajdujących s:ę

poza

prżedstawi~

nym

prżekrojem,

powinny one takze ·na nim

Wyklino.wywać się między

utworykeloweju

,

i

środkowego

triasu niedaleko na

południowym

skrzydle.

^{> . • . '}

-

Spągowa

powierzchnia wapieni skalistych daje vi izohipsach obraz

półkopulastego

podniesienia

Q

osi

biegnącej

ku

północnemu zachodowł . iN

kierunku wysadu dewonu (fig. 7).

Sądzę;

z,e ta granica facjalna Inoze tu

być

lokalnie potraktowana jako

wskaźn1k

strukturalny

określający formę południowej części

obrzeZenia wysadu.

, .

W

środku

zachodniej

' ściany łomu

trzy pionowe

proStopadłe .do. niej

dyslokacje

powodują

zrzucenie warstwo

około

4 m i utworzenie równo- leznikowego rowu tektonicznego

wypełnio.nego.

triasem o

. szerokości

8 ID

,(fig. 6a). Czę,3ciowo

zamyka go od zachodu fragment d-ewonupodniesio.-

nego. na p:onowej dyslokacji,

równoległ,ej

do biegu

ściany

i lekko

.

prze- chylonej ku wschodowi. Fragment ten wskutek intersekcji wystaje z tej

ściany.

W

północnej części łcmu

(fig. 6c) jeszcze nad dokm'tl8.mi dewonu

zapadającymi

ku SSW pod

kątem

20° widoczna j-est poziemapowierzchnia abrazyjna z

transgresywną, poziomą warstwą rumoszową'

i z dolomitem triasowym

leżącym

nad

nią

potiomo. Dalej ku

północy

mamy u

wej,ścia

do

łomu

lO-metrowy odcinek przekrojU. silnie zaburzonego pionowymi poprzecznymi dyslokacjami wykrytymi przez J. Kruczka w czasie wspól- nych obserwacji. Od SSW

są

tu dwa zrzucone pakiety skalne (A .. C), znaj-

dujące się

na jednym pozicmie, natom:ast

jed~n

(B) podniesiony w

Śfod­

ku. Wymiary wzajemnych

przemieszczeń

pionowych

osiągają

kilkadzie-

siąt

centymetrów. W kazdym z tych pakietów znajduje

się

u

dołu

dolomit

dewoński

snnie strzaskany, nie

dający mozności

zauwazenia w nim upa- dów,nad n!m

zaś

dolomit triasowy

lezący

poziemo, równiez bardzo strza- skany, nie

da;ący

przez to.

mozIlwości

wyr6znieniawarstwy rumoszowej.

Dalej ku NNE

następują

znowu cztery pakiety poprzerzucane uskokemi,

'

dwa skrajne podniesione i dwa

środkowe

kolejno

zapadające

ku NNE (D, E, F, G).

Przesunięcia

ich

wynoszą

tu

kilkanaśc:ie

i

kilkadziesiąt

cen- tymetrów.

Stropowa powierzchnia dolomitu

dewońskiego

zapada w pierwszym

ż

nich (D) ku NNE pod

kątem

30° i wydaje

się być dawną krawędzią

abra-

zyjną.

Natomiast w

następnych

pakietach (E i F) stropowa powierzchnia zapada ku polnocy pod

kątem

od kilku do.

dziesięciu

stopni. Pod

nią

w

pa'"'

kiecie (D); w dolomicie

dewońskim

nie

moznazmierzyć

upadu.

Już

w

środ.;.,

kowych pakietach (E i F) dewo.n jest pochylony ku

północy

pod

kątem lDą"

który w czwartym pakiecie (G) spada do kilku stopni.

,

Natomiast nad

tą powierzchnią

dewonu, w tych czterech pOprzesuwa- nyCh pakietach, zarówno warstwa,rumo.szowa jak i

nakrywający ją dol~

mit triasowy

zapadają dość

regularnie ku

północy

pod

kątem

10°. Dlatego ku

południowi utykają

one, w pakiecie D na pochylonej pod

kątem

30°

ku

północy

powierzchni dolomitu

dewońskiego..

Robi to wraZenie

pierwot~

nego przypierania ich do dawnej falezy. Z powodu jednak tektonicznego zgruchotania

wszystkichskał,.trudno

jest tu

.Qsądzić,

czy warstwa rumo".

szowa, dobrze widoczna przy dolnej

części krawędzi,

wychodzi tu na jej

o typach struktur. ;wału .• meta.kJa..rpackle.go

821'

!izęzyt 3.,

Wreszcie u

północnego zakończeruaprzekroju,

w

cżęści

znOwu zrzuconej o

kilkanaście'

cent ymetrów' mamy na siedmiu metrach

^odsłonię

...

cia zgodny, 10..;stopniowy upad ku

północy

zarówno dolomitu

dewońskiego,

jak i warstwy rumoszowej

oraż

dolomitu triasowego.

Z danych tych

wnioskuję; że:

a. Pogrzebane wzgórze o

jądrze

utworzonym z dewonu ma tu cha- rakter . paleomorfologiczno"'\')trukturalny, z

tektoniką antyklinyhercyń­

skiej

odnowioną

po

śrOdkowym

triasie, : zapewne

i

po rauraku '.

b. Lokalny charakter luk stratygraficznych

zw'iązanY'Ch

z pogrzeba- nym wzgórzem w Glinach mówi o znacznytn udziale czynnika

pale{)mor~

fologicznego Vi jego budowie.

c.

Półkopulaste

spaczenie

^spągowej

powierzchni wapienia skalistego w

całej

strukturze Glin wskazuje na '

centralną pozycję

pogrzebanego wzgórza' dewonu w

całej

strukturze Glin ..

W

łomie

w Glinach w dolomicie

dewońskim

przy wYchodniach

po-

wierzchni dyslokacyjnych

występują

strefy i kieszenie dolomitu zwietrza-

łego,

porowatego, które

ścięte są

u góry

triasową warstwą rumoszową.

Występuje

tu zapewne zwietrzenie przedtriasowe. Charakterystyczne jest, .

iż słaby

bitumiczny zapach zdrowej

skały dewońskiej

przechodzi w tych partiach

zwietrzałych

w silny zapach

przypominający ropę siarkową. Otóż przynorma1nymwietrzeniuskały zawierającej

pirobituminy zapach taki powinien

słabnąć

przy wietrzeniu. Czy nie mamy tu

więc śladów

migracji

węglowodorów' wyszukującej

bardziej porowate partie

skały?

Part.iami takirni

byłyby

przydyslOkacyjne, 'przed triasowe strefy zwietrzenia, które

m:>gą drenOwać więkJSzy obsza:r~

Porównanie . chemiCzne

skały świeżej

i zwietrzałej

wykonane w

Głównym

Laboratorium

Przemysłu

Naftowego nie daje tu, co prawda,

wy1'aź~egoobrazu

prty ekstrakcji chloroformem:

skałaZ'wietrzała

- 0,0173% bituminów .

skała niezwietrzała

- 0,0165% bituminów . .

Niemniej wymienione

wyżej okoliczności zmuszają

do zwrócenia uwa-

gi

na

cały

ten obszar, gdzie w

sąsiedztwie znajdują się też

inne podobne, nieregularne formy .tektoniczne

odkryte,zdjęcifm

S. Z.RóZyckiego (1953).

MQogąone być.

podobnymi pogrzebanymi wzgórzami, w których partie

iądrowJ:!

llszczelnione

są

ilastym i marglistytn

nadkładem

kajpru,! newizu

.~. ąrgowu:. MQgą być.

z

nimi związane różnorodne

szansze i warllnki

mi-

gracji bituminów. .

ZNACZENIE INWENTARYZACJI STRUKTUR

W budowie i rozwoju przedstawionych w tej pracy

ttżeeh'

struktur

wału

metakarpackiego jako zasadniczy rys uwydatnia

się

wzajemna za-

leżność

tektoniki

hercyńskiej

i Laramijskiej, a nie

przynależność

ich do strefy szerokiego

spac~enia trzeciorzędowego.

Możliwe

j-est jednak,

że .duże .

znaczenie strukturalne

"przyświeca­

nia" form

hercyńskich

przez

pokrywę laramijską

w tej strefie

wywołane 8

z

powodu n1em0m,0ŚĆ1 '~:lm1l!n1a Warstwy rWn~owej. Ódpowiedn1e . m1.ęJSą& na prze- kroJach (fig. 611 1 6e) zOstawiono białe; . ' . . . . ' '. " .' . . '.'.:.: &;:·P6łnocity :uPad!p6łIiocilego skrzydła· struklattyGUn' ujaWn1oll1 oboon1e przez nowe wy- roblska zn&ity był R. Michaelowi przed 45 laty (1913) . .