Przewodnik_Metodyczny_V_P 2012_07_17.indd :34:31

(1)

(2)

(3)

(4)

Opracował zespół: Danuta Jackowiak, Elżbieta Koronowska, Katarzyna Maciejewska, Paweł Maciejewski, Jolanta Maciołek, ks. Jan Szpet, Hanna Zielińska

Poradnik metodyczny do nauczania religii rzymskokatolickiej według podręcznika nr AZ-22-01/10-PO-1/12, zgodnego z programem nauczania nr AZ-2-01/10.

Recenzenci:

ks. prof. dr hab. Andrzej Offmański, ks. dr Rafał Bednarczyk

NIHIL OBSTAT

Poznań, dnia 4 kwietnia 2012 roku ks. dr Adam Sikora, Cenzor IMPRIMATUR

Poznań, dnia 4 kwietnia 2012 roku N. 1784/2012

bp Marek Jędraszewski, Wikariusz Generalny ks. prałat Ireneusz Dosz, Kanclerz Kurii

Projekt okładki: Adam Piasek Ilustracje: Marian Winiecki

Skład i łamanie: TINTA usługi wydawnicze

Zdjęcia na okładce: Piotr Skórnicki • FOTOLIA.com: Jacek Chabraszewski, Juan Jose Gutierrez

Redakcja wydawnicza: Hanna Hilbert

Wydawca: Drukarnia i Księgarnia Świętego Wojciecha Sp. z o.o.

Wydawnictwo Święty Wojciech, pl. Wolności 1, 61-738 Poznań tel. (61) 852 91 86, w. 125, wydawnictwo@swietywojciech.pl Zamówienia: Dział Sprzedaży i Logistyki

Al. Karola Marcinkowskiego 1, 61-745 Poznań tel. (61) 856 22 81 (-82, -83), faks (61) 856 22 80

sprzedaz@swietywojciech.pl ● zamowienia@mojeksiazki.pl www.swietywojciech.pl ● www.mojeksiazki.pl

Druk i oprawa

Zakład Poligraficzny Moś & Łuczak sp.j.

(5)

Wprowadzenie

Wierzę w Boga – to tytuł pakietu edukacyjnego przeznaczo- nego do nauczania religii w klasie piątej szkoły podstawowej.

Treści kształcenia zawarte w opisywanym zestawie są zgodne z założeniami przedstawionymi w programie nauczania dla klas IV–VI, zatytułowanym: Poznaję Boga i w Niego wierzę; numer AZ-2-01/10.

Pakiet zawiera:

– podręcznik ucznia;

– poradnik metodyczny;

– karty pracy.

Cele kształcenia i struktura treści

Podstawowym celem katechezy dla uczniów klasy piątej jest pomoc w odkrywaniu Bożej obecności i Bożego działania na przykładzie postaci oraz wydarzeń Starego i Nowego Testamentu.

Założenie to służy ułatwieniu uczniom poznawania prawd wiary i ich wyznawania.

Przyjętym założeniom odpowiada określony układ treści kate- chetycznych.

Rozdział I: Bóg kocha ludzi

W rozdziale tym podjęto problematykę dzieła stworzenia, od- powiedzialności człowieka za dar stworzonego świata otrzymane- go od Boga oraz implikacji wynikających z otrzymanych Bożych darów, którymi są: podjęcie pracy nad kształtowaniem charakteru i przygotowanie do okresu dojrzewania.

Przybliżono zagadnienie istnienia zła i cierpienia w świecie, wskazano na ich źródło, przyczyny oraz na możliwości podjęcia z nimi walki. Podkreślono wierność Boga, który w swej miłości wychodzi ku człowiekowi, zawierając z nim przymierze, uobec- niające się w liturgii i sakramentach.

(6)

Rozdział II: Bóg opiekuje się ludźmi

W drugim rozdziale pogłębiono prawdę o Bogu, który jest wierny danym przyrzeczeniom i opiekuje się swoim ludem. Na przykładzie wybranych postaci biblijnych ukazano znaczenie uf- ności i wierności Bożemu słowu. Postawa zawierzenia Bogu staje się dla człowieka źródłem błogosławieństwa.

Uwypuklono znaczenie łaski Bożej ratującej człowieka z nie- woli grzechu i ukazano zmartwychwstałego Chrystusa, który poprzez sakramenty prowadzi człowieka ku wolności i ocala.

Rozdział III: Bóg zawiera przymierze z ludem

Treści tego rozdziału skupione są wokół nieustającej miłości Boga, która objawiła się w przymierzu zawartym na Synaju. Bóg, obdarowując łaską i błogosławieństwem, stawia przed człowie- kiem wymagania w postaci Dekalogu. Pan pragnie zbawić wszystkich ludzi, każdy jest wezwany do świętości, dlatego Stwórca daje Dekalog będący wyrazem Jego troski o człowieka.

Rozdział IV: Bóg posyła Jezusa

Zagadnienia tej części podręcznika dotyczą nieskończonej miłości Boga, która najpełniej objawiła się w przyjściu na świat Emmanuela. Katechizowani zapoznani zostają z treścią obietnic mesjańskich oraz ich miejscem w przeżywaniu roku liturgicznego.

Poznają znaczenie osoby Jezusa Chrystusa, Jego życia oraz dzia- łalności dla dziejów świata.

Rozdział V: Bóg naucza przez Jezusa

Problematyka działu osnuta jest wokół nauczania Jezusa o królestwie Bożym. Przedstawione tu treści umożliwiają uczniom zapoznanie się z prawem królestwa Bożego, które ma stano- wić wzór do budowania własnej hierarchii wartości, relacji z Bo- giem i ludźmi. Ukazano także znaczenie nauczania Chrystusa dla współczesnego chrześcijanina, wskazując, iż stanowi ono zachętę do podejmowania pracy nad własnym charakterem i uczestnictwa w życiu sakramentalnym.

Rozdział VI: Bóg działa przez Jezusa

Ostatni rozdział dotyczy ukazania zbawczej mocy Chrystu- sa, który uzdrawia, zaspokaja ludzki głód życia wiecznego, jest ratunkiem człowieka pośród życiowych burz. Treści kształce- nia prowadzą katechizowanych do odkrycia, że zjednoczenie

(7)

z Jezusem w modlitwie, a przede wszystkim w Eucharystii, jest pomocą w codziennym wypełnianiu obowiązków i świadczeniu miłości wobec ludzi.

Założenia metodyczno-organizacyjne przyjęte w podręczniku ucznia

Treści kształcenia związane z danym tematem lekcji są umiesz- czone na dwóch lub czterech sąsiadujących stronach.

Materiał nauczania w obrębie jednostki tematycznej podzielo- no na bloki oznaczone śródtytułami.

Wszystkie cytaty biblijne w celu ułatwienia ich odszukania wy- różniono kolorowym poddrukiem. W tym samym celu (łatwiejsze- go wyszukiwania stałych elementów katechezy) w podręczniku zastosowano trzy rodzaje piktogramów:

– złożone dłonie – oznaczające teksty modlitw;

– nuty – wskazujące na słowa pieśni i piosenek religijnych;

– znak zapytania – pojawiający się przy pytaniach sprawdza- jących.

Istotną rolę w podręczniku ucznia pełni materiał ilustracyjny w formie grafik, reprodukcji oraz fotografii.

Grafiki i reprodukcje, poza funkcją estetyczną, służą realizacji zadań poznawczych. Natomiast fotografie ujmują przekazywane treści w sposób symboliczny, skłaniając ucznia do refleksji, bądź odwołują się do współczesnej rzeczywistości, czyniąc poruszaną tematykę bliższą sytuacji życiowej piątoklasisty. Mają one inspi- rować uczniów do poszukiwań wielu aspektów problemów zwią- zanych z tematem lekcji, pełnią też funkcje estetyczne, poznawcze i informacyjne.

Ważną pomocą służącą właściwemu zrozumieniu tekstów zamieszczonych w podręczniku jest usytuowany na marginesach słownik. Zawiera on objaśnienia wybranych wyrazów bądź po- jęć oraz wiadomości encyklopedyczne sformułowane w zwięzłej formie.

(8)

Poradnik metodyczny

Zawiera metodyczne opracowanie wszystkich katechez zamieszczonych w podręczniku ucznia. Prezentowane scenariusze stanowią jedynie pewien rodzaj inspiracji dla nauczyciela.

Ostateczną decyzję o przebiegu lekcji i o jej metodycznym kształcie podejmuje oczywiście katecheta znający możliwości percepcyjne i postawy związane z zachowaniem swoich uczniów.

Trafnemu odczytaniu przesłania zawartego w danej jednost- ce tematycznej służą przyjęte cele kształcenia. Zapisane zostały w języku wymagań, a ich źródłem jest aktualna Podstawa progra- mowa i Program nauczania religii.

Na szczególne podkreślenie zasługuje zwrócenie uwagi na problem wychowania do modlitwy. Jest to ważny punkt każdej katechezy. Zadanie to, służące wspieraniu katechizowanych w ot- wieraniu się na Boga, jest fundamentalną powinnością katechety.

W poradniku podano jedynie przykłady realizacyjnych sposobów prowadzenia tego odpowiedzialnego kształtowania uczniów.

Karty pracy

Ważnym aspektem wprowadzonej w roku szkolnym 2009/2010 reformy oświatowej jest podnoszenie efektów kształcenia. Nowe dokumenty oświatowe posługują się w tym zakresie językiem wy- magań, wynikającym z przyjętych w polskim systemie oświato- wym tzw. europejskich ram kwalifikacyjnych. W nowym programie nauczania religii rzymskokatolickiej określono wymagania składające się na katalog wiadomości oraz oczekiwanych umiejęt- ności, jakie uczeń powinien posiąść na danym etapie edukacyjnym.

Zapisane w programie wymagania znalazły swoje odzwier- ciedlenie w treści zadań zamieszczonych w kartach pracy. Wyko- nanie ich pozwala zorientować się katechecie w stopniu opanowa- nia określonych umiejętności przez uczniów.

Decyzja o wyborze ilości i kolejności zadań z kart pracy należy do katechety.

I

kocha ludzi Bóg

(9)

I

kocha ludzi Bóg

(10)

(11)

1. Wielkość Boga

Propozycja zapisu tematu w dzienniku

Bóg Stworzyciel daje początek wszelkiemu stworzeniu Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie wielkości Boga, który powołał cały świat do istnienia.

Cele szczegółowe Uczeń:

•

dostrzega piękno stworzonego świata;

•

wie, że Pan Bóg powołał świat z niczego;

•

wyjaśnia pojęcia: Stworzyciel oraz stworzenie;

•

podaje sposoby troski o piękno stworzonego świata;

•

formułuje modlitwę uwielbienia.

Metody i techniki

praca z obrazem, zdania niedokończone, praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, pogadanka, słoneczko

Środki dydaktyczne

różne ilustracje (w ilości większej niż liczba uczniów w klasie), arkusze szarego papieru, pisaki, małe kartki, klej, odtwarzacz i płyty CD z odgłosami przyrody i muzyką refleksyjną, podręcznik, karty pracy Przebieg katechezy

1. Katechezę rozpoczynamy jednym z poniższych sposobów:

Wariant I

W różnych miejscach sali rozkładamy arkusze szarego papieru z niedokończonymi zdaniami:

W czasie wakacji widziałem…

Podczas wakacji spotkałem…

Dziękuję Bogu za…

(12)

Prosimy uczniów o dopisanie zakończenia każdego z wymie- nionych zdań.

Arkusze wywieszamy w centralnym miejscu i odczytujemy uzupełnione zdania.

Wariant II

Rozkładamy na środku sali różne obrazy. Prosimy, by uczniowie w wyznaczonej kolejności podchodzili do nich i wybrali taki, który kojarzy im się z pięknem przyrody (uczniowie mogą usiąść wokół wyłożonych zdjęć). Wybieraniu ilustracji może towarzyszyć cicha muzyka refleksyjna. Chętnych uczniów prosimy o zaprezentowanie wybranych obrazów i uzasadnienie swojego wyboru.

Podsumowując, wskazujemy, że wokół nas jest wiele pięknych miejsc, wspaniałych widoków. Otwierają nas one na Tego, któ- ry jest Dawcą wszelkiego życia, Stwórcą wszystkiego, co nas otacza.

2. Zwieńczenie tej części lekcji może stanowić tekst z Youcat znajdujący się w podręczniku na s. 8 („Wszystko to, co jest…”).

Warto też zwrócić uwagę uczniów na ilustracje przedstawiają- ce piękno stworzonego świata (szczególnie, jeśli wybraliśmy wariant I).

3. Przechodząc do kolejnego etapu lekcji, zapraszamy uczniów do uważnego wsłuchania się w tekst z Pisma Świętego (pod- ręcznik, s. 8). Najlepiej, jeśli tekst jest czytany wolno przez ka- techetę. Czytaniu może towarzyszyć podkład dźwiękowy, np.

śpiew ptaków.

4. Analizując treść tekstu biblijnego, pytamy:

•

Kto wypowiada słowa powołujące świat do istnienia?

•

Co dzieje się po ich wypowiedzeniu?

•

Dlaczego tak się dzieje?

•

Kim jest Bóg? Jak możemy Go nazwać?

5. Odczytujemy tekst Zaplanowane dzieło stworzenia (s. 9) oraz wyjaśnienie pojęć „Stwórca, Stworzyciel” (słownik na margi- nesie).

6. Utrwaleniem tej części lekcji jest zadanie nr 1 w kartach pracy.

(13)

7. Odwołując się do słownika, wyjaśniamy znaczenie pojęcia

„stworzenie”.

8. W dalszej części katechezy zastanawiamy się nad odpowiedzią na pytanie:

•

W jaki sposób mogę troszczyć się o piękno stworzonego świata?

Pracujemy techniką „słoneczka”. Każdy uczeń zapisuje na karteczkach dwie – trzy odpowiedzi na powyższe pytanie (jed- ną odpowiedź na jednej kartce). Najlepiej, jeśli odpowiedzi są sformułowane w postaci krótkich haseł. Naklejamy je na arkusz szarego papieru w taki sposób, by kartki zawierające po- dobne treści stanowiły jeden promień.

Po zakończonej pracy omawiamy jej efekty oraz wyciągamy wnioski.

9. Zapraszamy uczniów do modlitwy uwielbienia i wychwalania Pana Boga poprzez piękno stworzonego świata. Odczytujemy tekst z Księgi Daniela (podręcznik, s. 9). Poszczególne wezwa- nia mogą czytać kolejne osoby, wszyscy powtarzają: „błogo- sławcie Pana”.

10. Kontynuację modlitwy stanowi zadanie nr 2 w kartach pracy.

11. Zadanie domowe dla chętnych – zadanie nr 3 w kartach pracy.

Uwaga: Jeśli na następnej lekcji, w pierwszym jej etapie, planujemy pracę zgodnie z wariantem I, to prosimy uczniów o przyniesienie zdjęć ze swoim wizerunkiem.

Jeśli w ostatnim etapie tej lekcji chcemy pracować techniką ko- lażu, to prosimy uczniów o przyniesienie różnych wycinków z gazet charakteryzujących świat kobiet i mężczyzn.

(14)

2. Bóg stworzył kobietę i mężczyznę

Pan Bóg powołał do życia człowieka jako kobietę i mężczyznę Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie wyjątkowości stworzenia człowieka na tle innych stworzeń.

•

wyjaśnia, na czym polega wyjątkowość człowieka;

•

wie, jaka prawda o Bogu i człowieku jest zawarta na kartach Pisma Świętego;

•

rozumie, na czym polega wywyższenie człowieka spośród innych stworzeń;

•

wymienia cechy charakteryzujące kobietę i mężczyznę;

•

podaje definicję pojęcia „szacunek”;

•

włącza się w modlitwę dziękczynną.

praca ze zdjęciami przyniesionymi przez uczniów, praca z pod- ręcznikiem, pogadanka, wypełnianie kart pracy, kolaż lub nakle- janie kartek wokół ilustracji, śpiew piosenki

zdjęcia z wizerunkami uczniów, masa mocująca lub magnesy do przyczepienia zdjęć, podręcznik, karty pracy, arkusze szarego papieru, małe kartki, ilustracje przedstawiające młodych ludzi (dziewczynę, chłopca) lub materiały do wykonania kolażu, klej, kartka z tekstem: „JESTEM JEDYNY, WYJĄTKOWY”, odtwarzacz i płyta CD

Przebieg katechezy

(15)

Wariant I

Zapraszamy uczniów do umieszczenia w wyznaczonym miejscu przyniesionych zdjęć z ich wizerunkami. Oglądamy przy- gotowaną galerię.

Zwracamy uwagę na to, że każdy z nas jest inny: inaczej wyglą- da, inaczej się porusza, zachowuje, ma inny charakter. Każdy z nas jest wyjątkową, jedyną w swoim rodzaju osobą.

Wśród zdjęć zamieszczamy kartkę ze zdaniem: „JESTEM JE- DYNY, WYJĄTKOWY”.

Wariant II

Odczytujemy tekst Jestem jedyny, wyjątkowy (podręcznik, s. 10) oraz oglądamy fotografie znajdujące się na obu marginesach.

Pytamy:

•

Na czym polega wyjątkowość człowieka?

Podsumowując, wskazujemy, że każdy z nas jest inny, wyjąt- kowy. Pan Bóg każdego z nas stworzył jako jedyną, niepowta- rzalną osobę.

2. W dalszej części lekcji zatrzymujemy się nad tekstami z Pisma Świętego ukazującymi człowieka stworzonego na obraz Pana Boga. Pracujemy w trzech grupach (lub wielokrotność trzech).

Każdy zespół czyta jeden tekst biblijny znajdujący się w pod- ręczniku na s. 10 (Rdz 1, 26-27; Rdz 2, 4.7; Ps 8, 6-9). Na jego podstawie odpowiada na pytanie:

•

Jakiej prawdy o Bogu oraz człowieku dowiadujemy się z Pis- ma Świętego?

Podsumowując pracę w grupach, akcentujemy:

– stworzenie człowieka na obraz Boży;

– panowanie człowieka nad wszelkim stworzeniem;

– stworzenie człowieka jako mężczyznę i kobietę;

– uczynienie człowieka istotą żywą poprzez tchnienie życia;

– wywyższenie spośród innych stworzeń.

3. Zwieńczeniem tej części lekcji może być tekst Wywyższenie człowieka wśród stworzeń (s. 11) oraz zadanie nr 1 w kartach pracy.

(16)

4. W dalszym etapie ukazujemy szacunek wobec odmiennej płci oraz bogactwo odmienności. W tym celu odczytujemy tekst Szacunek wobec odmiennej płci (s. 11). Następnie pracujemy jednym z poniższych sposobów:

Wariant I

Zawieszamy na tablicy dwa arkusze papieru. Na jednym przyklejamy zdjęcie dziewczyny, na drugim chłopca. Następnie prosimy, by uczniowie na małych kartkach wypisali cechy cha- rakteryzujące kobiety oraz mężczyzn.

Najlepiej, jeśli na jednej kartce będzie zapisana jedna cecha.

Zwracamy uwagę, że chodzi o cechy charakteru oraz zaintere- sowania.

Wokół zdjęcia dziewczyny zawieszamy cechy kobiet, wokół zdjęcia chłopca – cechy mężczyzn.

W zależności od klasy można przyjąć dwa warianty:

– dziewczynki zapisują cechy kobiet, a chłopcy cechy męż- czyzn;

– sytuacja odwrotna: dziewczynki zapisują cechy mężczyzn, a chłopcy cechy kobiet.

Po wykonaniu pracy dokonujemy jej podsumowania.

Wariant II

Dzielimy uczniów na grupy (najlepiej, by w poszczególnych grupach były dzieci jednej płci). Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie kolażu. Część grup wykonuje pracę na temat kobiecości, a część na temat męskości. Warto jasno okre- ślić, czy uczniowie mają posługiwać się tylko ilustracjami, czy mogą także wycinać bądź dopisywać teksty.

Podobnie jak w wariancie I, w zależności od klasy, można przy- jąć dwa sposoby pracy:

– dziewczynki wykonują kolaż dotyczący kobiecości, a chłop- cy – męskości;

– sytuacja odwrotna: dziewczynki wykonują kolaż na temat męskości, a chłopcy na temat kobiecości.

Po wykonaniu pracy dokonujemy jej podsumowania.

(17)

5. Odwołujemy się do definicji: „płeć człowieka” oraz „szacunek”

znajdujących się w słowniku.

6. Kontynuację omawianego tematu stanowi tekst Jestem chcia- ny, kochany, potrzebny (s. 11). Podkreślamy, że każdy z nas jest dziełem miłości Boga.

7. Zapraszamy uczniów do spontanicznej modlitwy dziękczyn- nej za stworzenie kobiety i mężczyzny, za wyjątkowość każdej istoty ludzkiej. Katechezę kończymy śpiewem piosenki Cały świat niech śpiewa tę pieśń.

8. Zadanie domowe – zadanie nr 2 w kartach pracy.

(18)

3. Świętość życia

Szacunek wobec życia od poczęcia do naturalnej śmierci Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie troski o życie człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci.

•

wie, na czym polega miłość Pana Boga względem człowieka;

•

wymienia zadania, jakie człowiek otrzymał od Pana Boga;

•

rozumie, że życie każdego człowieka jest największym darem;

•

zna sposoby troski o życie;

•

podaje przykłady troski o życie człowieka na różnych jego eta- pach.

nadawanie tytułu, pokaz, praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, uroczyste czytanie Pisma Świętego, indywidualna praca z tekstem biblijnym; do wyboru: komiks, praca plastyczna, krótkie opowiadanie, wiersz, artykuł prasowy, ogłoszenie; śpiew piosenki, pogadanka

modele lub ilustracje dziecka w fazie prenatalnej, odtwarzacz i płyta CD, Pismo Święte, świeca, zapałki, serwetka, podręcznik, karty pracy, ksero tekstu biblijnego, kartki A4

(19)

Wariant I

Uczniowie odczytują tekst piosenki znajdującej się w podręcz- niku na s. 12 i nadają jej tytuł.

Po wykonaniu pracy chętne osoby odczytują swe propozycje.

Wariant II

Uczniowie wykonują zadanie nr 1 w kartach pracy, polegające na przeczytaniu tekstu piosenki i ułożeniu hasła propagującego dar życia.

Po wykonaniu pracy chętne osoby odczytują swe hasła.

2. Kontynuujemy powyższą tematykę, pokazując ilustracje lub modele dziecka w fazie prenatalnej (warto zapytać o powyż- sze pomoce nauczyciela wychowania do życia w rodzinie).

Zwracamy uwagę na rozwój dziecka w łonie matki oraz radość z narodzin.

3. Jako dziękczynienie Panu Bogu i bliskim za dar życia śpiewa- my omawianą na początku lekcji piosenkę.

4. Kolejny punkt katechezy to odczytanie tekstu Pisma Świętego:

Jr 1, 5.

Analizując treść tego cytatu biblijnego, pytamy:

•

Na czym polega miłość Pana Boga do człowieka?

W podsumowaniu podkreślamy umiłowanie i wybranie przez Boga – zanim zostaliśmy poczęci, już byliśmy w planach Pana Boga jako Jego oczekiwane dzieci.

5. Wskazujemy, że Bóg, powołując człowieka do życia, pozosta- wił mu konkretne zadania. Odkrywamy te zadania poprzez indywidualną pracę ucznia z tekstem biblijnym. Każdy otrzymuje kartkę z tekstem Rdz 1, 28 (zob. załącznik) i w słowach wypowiedzianych przez Boga podkreśla zadania człowieka (by ułatwić uczniom wykonanie pracy, można powiedzieć, że mają podkreślić czasowniki).

6. Podsumowując pracę, akcentujemy wyrażenia: „bądźcie płod- ni” oraz „rozmnażajcie się”. Rozmawiamy z uczniami na temat rozumienia tych słów. Odczytujemy tekst Życie największym darem (s. 13).

(20)

7. Zastanawiamy się nad troską o życie od poczęcia do naturalnej śmierci. W tym celu dzielimy uczniów na sześć grup. Każdemu zespołowi przydzielamy jeden podpunkt (hasło) z tekstu Tro- ska o życie (s. 13):

– dbamy o zdrowie swoje i innych;

– szanujemy osoby odmiennej płci;

– pomagamy rodzinom wielodzietnym;

– mówimy z szacunkiem o płciowości i przekazywaniu życia;

– dbamy o czyste myśli, słowa, serce;

– korzystając z telewizji, prasy i internetu, kierujemy się skromnością i wstydliwością.

Zadaniem grupy jest podać konkretne przejawy troski zwią- zane ze wskazanym zagadnieniem (uszczegółowić, rozwinąć dany temat). Efekty swojej pracy uczniowie przedstawiają za pomocą następujących technik: komiks, praca plastyczna, krót- kie opowiadanie, wiersz, artykuł prasowy, ogłoszenie. Można poprosić, by uczniowie sami wybrali sobie jedną z wyżej wy- mienionych technik lub można każdej grupie przydzielić inną technikę.

Po wykonaniu pracy uczniowie prezentują ją na forum.

8. W podsumowaniu akcentujemy ważne zagadnienie troski o życie. Odwołujemy się do informacji zawartych w słowniku (s. 13) oraz fotografii zamieszczonych na marginesach.

9. Modlitwa na zakończenie katechezy – słowami Matki Teresy z Kalkuty (s. 13). Podkreślamy, że należy wziąć sobie te słowa do serca.

11. Zadanie domowe dla chętnych – wykonać kartkę dla swoich rodziców, w której znajdzie się podziękowanie za dar życia.

(21)

ZAŁĄCZNIK

„Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami mor- skimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi”. Rdz 1, 28

---

(22)

4. Nieposłuszeństwo Bogu

źródłem nieszczęść człowieka

Do czego prowadzi nieposłuszeństwo człowieka?

Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie skutków nieposłuszeństwa człowieka.

•

wie, że nieposłuszeństwo nie prowadzi do dobra, ale do zła;

•

rozumie symbolikę biblijną występującą w opisie kuszenia w raju;

•

wyjaśnia, na czym polegało zło, którego dopuścili się pierwsi ludzie;

•

podaje definicję: „grzechu” oraz „grzechu pierworodnego”;

•

wskazuje, że także w obecnych czasach ludzie odchodzą od Pana Boga;

•

podejmuje refleksję nad własnym postępowaniem.

kula śniegowa lub opowiadanie (układanie dalszego jego ciągu), praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, układanie pytań, pogadanka, refleksja

kartki A3, pisaki, tekst opowiadania, podręcznik, karty pracy, Pis- mo Święte, odtwarzacz i płyta CD z muzyką refleksyjną

(23)

Wariant I

Dzielimy klasę na zespoły czteroosobowe. Każda grupa otrzymuje kartkę A3 (wzór arkusza – zob. załącznik 1) oraz pisaki.

Poszczególne osoby zespołu indywidualnie, każda w jednym narożniku kartki, zapisują definicję – wyjaśnienie znaczenia słowa NIEPOSŁUSZEŃSTWO (ważne jest, by każdy uczeń napisał to samodzielnie, nie pokazując kolegom z zespołu).

Następnie po kolei, szeptem każda z osób w grupie odczytuje swoją definicję. Z wszystkich odpowiedzi uczniowie tworzą jedną wspólną definicję, którą zapisują na środku kartki.

Podsumowanie polega na odczytaniu tylko definicji wspólnych.

Wariant II

Czytamy lub opowiadamy całą lub w skrócie historię Kraina zioła o nazwie «chcę» (załącznik 2; uwaga – najlepiej zmienić imiona bohaterów opowiadania na imiona polskie).

Prosimy, by uczniowie dopowiedzieli lub zapisali dalszy ciąg opowiadania.

2. Podsumowaniem tej części lekcji jest odczytanie tekstu Do czego prowadzi nieposłuszeństwo?, znajdującego się w pod- ręczniku na s. 14.

3. Przechodząc do tekstu biblijnego, wyjaśniamy krótko wystę- pującą w nim symbolikę. Wskazujemy, że ogród jest symbolem bliskości Boga i człowieka, a wąż symbolizuje moc zła. Można odwołać się do słownika (s. 15).

4. Powoli odczytujemy z Pisma Świętego tekst Rdz 3, 1-13.21.23.

Zachęcamy uczniów, by wyobrazili sobie opisaną w Księdze Rodzaju scenę – miejsce, osoby, rozmowy.

5. Dzielimy klasę na trzy grupy (lub wielokrotność trzech). Na podstawie przeczytanego tekstu biblijnego uczniowie układają jak najwięcej pytań:

– grupa 1 – do Pana Boga;

– grupa 2 – do ludzi z ogrodu;

– grupa 3 – do węża.

Po wykonaniu zadania grupy wybierają jedno pytanie, które ich zdaniem jest najważniejsze.

(24)

Przedstawiciel grupy czyta wszystkie pytania, a to najważniej- sze zapisuje na tablicy.

Wszyscy uczniowie starają się na nie odpowiedzieć. W razie potrzeby uzupełniamy te wypowiedzi.

Jeśli zaistnieje taka konieczność, możemy również sformuło- wać własne pytania, prosząc dzieci o odpowiedź na nie.

6. Jako podsumowanie odczytujemy z podręcznika (s. 15) tekst Nieposłuszeństwo pierwszych ludzi i dzisiejszego człowieka – do słów: „…związane było z cierpieniem”.

7. Kontynuacją powyższych treści jest zadanie nr 1 w kartach pracy.

8. Na podstawie haseł w słowniku (s. 15) przypominamy znaczenie słów: „grzech” oraz „grzech pierworodny”.

9. Wyjaśniamy, że współcześni ludzie także są nieposłuszni Bogu. Wielu z nich odrzuca przykazania i zaproszenie do mi- łości. Taka postawa zawsze prowadzi do nieszczęścia i odwró- cenia się od Boga.

10. Zachęcamy uczniów do krótkiego rachunku sumienia. Reflek- sji może towarzyszyć cicha muzyka medytacyjna.

Wspólnie modlimy się słowami: „Spowiadam się Bogu Wszechmogącemu..”..

12. Zadanie dla chętnych – zadanie nr 2 w kartach pracy.

(25)

ZAŁĄCZNIK 1

NIEPOSŁUSZEŃSTWO

(definicja wspólna)

(26)

ZAŁĄCZNIK 2

Kraina zioła o nazwie «chcę»¹

Lao, Dado i Pamela marudzili, przeglądając książki i zeszyty.

Od czasu do czasu mamusia ukazywała się w drzwiach i spoglą- dała na swe ukochane dzieciaki. Wincenty, nazywany Lao, uczeń trzeciej klasy szkoły podstawowej, zmagał się z zupełnie niezro- zumiałymi obliczeniami «siedem razy sześć... czterdzieści i coś tam... Siedem razy siedem... czterdzieści i coś tam jeszcze... Prze- cież wymyślili kalkulatory, do licha!». Ryszard, nazywany Dado, piąta klasa szkoły podstawowej, wybuchnął: «Wyobraź sobie, chcą się dowiedzieć, czy Napoleon zwyciężył czy przegrał pod Water- loo. Wolę, żeby wygrał, lubię go!». Dwunastoletnia Pamela wtrą- ciła: «Czy pozwolicie mi wreszcie uczyć się spokojnie?». I zaczęła uważnie czytać swoją książkę do religii: «Zacheusz był niski i dlatego wspiął się na sykomorę... Syko... co to jest?».

Lao przerwał: «Dość, chcę zobaczyć telewizję!». «Nie ma mowy», wtrąciła mama z kuchni. «Ale już tak długo się uczymy!», zaprotestował Dado.

«Dokładnie 7 minut i 24 sekundy», zauważyła nieubłaganie mama.

«Ja chcę...», spróbowała Pamela. «Ziele „chcę” nie rośnie nawet w ogrodzie króla!», dało się słyszeć z kuchni. Później, po kolacji, trójka dzieci zaczęła walczyć o pilota, korzystając z nieobecności ojca.

«Chcę zobaczyć kowbojów», krzyczał Lao. «Ja chcę oglądać mecz», wrzeszczał Dado.

«To mój wieczór. Do mnie należy wybór...», lamentowała Pa- mela.

«Rację ma Pamela», zauważyła mama. «To jej wieczór. Ona może wybrać program».

1 B. Ferrero, Przypowieści i opowiadania dla szkoły i katechezy, Wydawni- ctwo Salezjańskie, Warszawa 2001, s. 59-62.

(27)

«Ale ja chcę...», zaprotestował Lao. «Ziele „chcę” nie rośnie nawet w ogrodzie królewskim», stwierdziła mama. «Uffa!», wes- tchnął Lao. «Uffa!», powtórzył Dado.

Bardzo niezadowoleni bracia zgodzili się wreszcie popatrzeć na serial wybrany przez starszą siostrę. Film okazał się nudny i cała trójka zaczęła ziewać. Ale gdy mama zawołała: «Dzieci, do łóżek!», sprzeciw był jednogłośny. «Chcę jeszcze oglądać!», zaczął Lao.

«Nie chce mi się spać i chcę zaczekać na tatusia...», wołał Dado.

«Ziele „chcę”...», powtórzyła zdecydowanie mama.

«...nie rośnie nawet w ogrodzie królewskim – ale jakże sympa- tyczny jest ten król», protestowała Pamela. Naturalnie nic nie dało się uzyskać i trójka dzieci rozpoczęła «operację łóżko».

Magiczna pałeczka

Pamela rozebrała się powoli. Dzień był nieprzyjemny. Pani na- uczycielka dwa razy ją upomniała, przy stole tatuś kazał jej zamil- knąć, by wysłuchać braci. Katechetka wybrała ją do przeczytania na głos, a ona nie miała na to ochoty. Dorośli, gdyby ktoś wydał im tyle rozkazów, zezłościliby się!

«Och! Gdyby istniał kraj, w którym można by robić wszystko, co się chce...», pomyślała podciągając kołdrę aż po brodę. Czuła się dobrze z głową wtuloną w świeżą pościel.

Leżała trochę z otwartymi oczyma, potem wydawało się jej, że promień światła przecisnął się pod drzwiami, prześcieradło nady- mało się i przypominało niebieskie niebo, stolik nocny wydłużył się i pokrył gałązkami, i liśćmi. Wśród listowia był jakiś człowie- czek ubrany w białą koszulę, który ją pozdrowił. Poznała go.

«Dzień dobry, Zacheuszu».

«Witaj w ogrodzie ziół o nazwie „chcę”». «Czy to właśnie to ziele?».

«Oto twoja magiczna pałeczka... Tutaj wszyscy posiadają pa- łeczkę magiczną. Jest to gałązka sykomory». Człowieczek podał Pameli gałązkę. «Dzięki niej możesz robić wszystko, co zechcesz.

Wystarczy poruszyć gałązką i wymówić słowo „chcę”». Pamela

(28)

znalazła się w przepięknym ogrodzie, gdzie biegało mnóstwo dzieci. Dwoje przebiegało koło niej. «Cześć, Pamelo!». To był Dado i Lao. Dziewczynka poszła za nimi. «Tu jest cudownie!», po- wiedział do niej Dado. «Wystarczy powiedzieć „chcę” i wszystko układa się tak, jak tego chcesz. Nie ma tu nikogo, kto by krzyczał na ciebie i kazał ci coś robić». «Popatrz!», zawołał Lao. Poruszył gałązką i powiedział: «Chcę, by niebo stało się zielone». I niebo nabrało pięknego zielonego koloru. «Bardziej podoba mi się niebo niebieskie», stwierdziła Pamela. I znów niebo stało się niebieskie.

«Zróbmy sobie podwieczorek!», zaproponował Dado. «Chcę, by pojawiła się piękna biało-czerwona serweta», zawołała Pamela.

«I niech się zjawi stół z żółtymi krzesłami», krzyknął Lao. Przed nimi stanął wspaniały stół z biało-czerwonym obrusem i żółty- mi krzesłami. «Teraz niech się pojawią: trzy torty, 36 bułeczek o różnych smakach i 12 oranżad», zarządził Dado. Wszystko to pojawiło się na stole. Klaszcząc w ręce, trójka dzieci rzuciła się na torty, ale jakaś dziewczynka o rudych włosach przechodziła w tym momencie i poruszyła gałązką, rozkazując: «Chcę, by wszystko zniknęło!». Pamela, Dado i Lao znaleźli się na zielonej trawie.

«Dlaczego?», spytali. «Dlatego, że ja tak chcę!», odpowiedziała dziewczynka o rudych włosach. W tym momencie pojazd ciąg- nięty przez 20 psów najechał na nią, przewracając ją. «Dobrze jej tak!», powiedział Lao. Pojazdem kierował piegowaty chłopczyk.

«Musisz uważać!», upomniała go Pamela. «Chcę jeździć tam, gdzie mi się podoba!», odpowiedział chłopiec i polecił psom, by przejechały właśnie tam, gdzie stało rodzeństwo. Dzieci zaczęły uciekać, by nie spotkać się z jadącym pojazdem.

Zatrzymały się na skraju łąki, na której rozgrywał się mecz piłki nożnej. Dado zapragnął włączyć się do gry, gdyż piłka nożna była jego pasją. Naturalnie przed wejściem na boisko wymówił magiczną formułkę: «Chcę mieć strój Juventusu!». I oto miał na sobie biało-czarną koszulkę. Niespodzianka nastąpiła wkrótce.

Wszyscy grający mieli piłkę i krzyczeli: gol! «Przecież potrzebna jest tylko jedna piłka», próbował powiedzieć Dado. Jakiś chłop- czyk przebiegł obok niego w koszulce z napisem Lazio i wziął piłkę do ręki. «Nie wolno tak!», zaprotestował Dado. «Ale ja tak właśnie chcę!», odpowiedział chłopiec.

(29)

Dado wrócił do rodzeństwa, które siedziało na skraju boiska.

Zbliżyła się dziewczynka o warkoczykach blond i zadartym nos- ku. Zamachała gałązką sykomory i zaśmiała się: «Chcę, żeby za- częło padać!». Straszna ulewa spadła na trójkę dzieci. Pamela za- reagowała: «Chcę, by zaświeciło słońce!». I wszystko powróciło do normy.

Dzieci westchnęły. «Wcale mi się to nie podoba», powiedział Lao. «Nie można nawet bawić się», ciągnął Dado. «Ten król jest rzeczywiście antypatyczny», stwierdziła Pamela. «Sykomora też nie jest dobra». Jednym zamachem wyrzuciła gałązkę. Ręka ude- rzyła w obudowę łóżka i dziewczynka obudziła się.

(30)

5. Miłość Boga jest większa od naszych grzechów

Pan Bóg kocha każdego człowieka mimo jego grzechów Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie miłości Boga objawiającej się w przyj- ściu na świat Jezusa Chrystusa.

•

wie, że każdy zły czyn pociąga konkretne konsekwencje;

•

zna obietnicę pozostawioną przez Boga ludziom po opuszczeniu przez nich raju;

•

wie, w jaki sposób Bóg spełnił obietnicę;

•

wyjaśnia tekst Rdz 3, 15;

•

podaje przykłady potwierdzające prawdę o tym, że Bóg nigdy nie opuszcza człowieka;

•

wyjaśnia, w jaki sposób Bóg wspomaga człowieka w walce ze złem;

•

umie zaśpiewać piosenkę jako dziękczynienie za miłość Boga do człowieka.

praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, zestawienie na tablicy, SMS lub telegram, śpiew piosenki, pogadanka, uroczyste czytanie Pisma Świętego

podręcznik, karty pracy, arkusz szarego papieru, klej, małe kartki w kolorze czerwonym i zielonym, odtwarzacz i płyta CD, Pismo Święte, świeca, zapałki, serwetka

(31)

Wariant I

Uczniowie odczytują tekst Odpowiedź na zło, znajdujący się w podręczniku na s. 16 oraz oglądają zamieszczoną obok ilu- strację.

Rozmawiamy na temat przedstawionych sytuacji. Zachęcamy do podzielenia się własnym doświadczeniem.

Wariant II

Rozwieszamy na tablicy arkusz szarego papieru, na którym na środku zapisujemy odpowiedzi uczniów na pytanie:

•

Czego spodziewamy się po popełnieniu zła?

Następnie za pomocą kartek czerwonych i zielonych zaznacza- my odpowiedzi mówiące o karze i odrzuceniu (kartki czerwo- ne) oraz o miłości i przebaczeniu (kartki zielone).

Podsumowując, wskazujemy, że wiele osób po popełnieniu zła spodziewa się zasłużonej kary i wyciągnięcia konsekwencji, które mogą być bardzo bolesne. Reakcją na zło może być jednak także miłość i przebaczenie. Tego uczy nas Pan Bóg.

2. Przypominamy treść poprzedniej lekcji:

•

W jaki sposób ludzie w raju odpowiedzieli na miłość, blis- kość Pana Boga?

3. Wyjaśniamy, że w tej trudnej sytuacji po opuszczeniu raju ludzie otrzymują dobrą wiadomość, dobrą nowinę od Pana Boga.

Odczytujemy z podręcznika tekst: Rdz 3, 15.

4. Analizując tekst, pytamy:

•

Co obiecuje Pan Bóg człowiekowi? Co stanie się ze złem?

•

Co mógł odczuwać pierwszy człowiek, gdy usłyszał taką nowinę?

Prosimy uczniów o napisanie wiadomości w formie SMS-a lub telegramu do Pana Boga, który będzie zawierał odpowiedź człowieka na usłyszaną dobrą nowinę.

Ochotnicy czytają swoje propozycje SMS-ów. Zadanie to może również stanowić pracę domową.

(32)

5. Zastanawiamy się:

•

W jaki sposób Pan Bóg spełnił obietnicę daną ludziom?

W tym celu w uroczysty sposób – przy zapalonej świecy uczniowie w postawie stojącej patrzą na ikonę Jezusa – odczytujemy z Pisma Świętego fragment: J 3, 16-17, a następnie prowa- dzimy modlitwę wdzięczności za dar Bożej miłości.

6. Podsumowaniem tej części lekcji jest tekst Wielkość Bożej mi- łości (podręcznik, s. 16).

7. Odwołujemy się do fotografii zamieszczonych na s. 16-17 (modląca się Maryja, Chrystus na krzyżu), szukamy powiązań ilustracji z tekstami biblijnymi.

7. Wprowadzając w tekst piosenki Nigdy nie zostawisz mnie (s. 17), mówimy, że Bóg nie opuszcza żadnego człowieka, nawet największego grzesznika. Śpiewamy tę piosenkę.

8. Kontynuacją tego zagadnienia jest zadanie nr 2 w kartach pra- 9. Dziękując Panu Bogu za te chwile w naszym życiu, w których cy.

w szczególny sposób doświadczaliśmy Jego miłości i obecno- ści (zapisane przez uczniów w wykonanym zadaniu), jeszcze raz odśpiewujemy piosenkę.

(33)

6. Skutki grzechu

Jakie mogą być skutki popełnianych przez człowieka grzechów?

Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie skutków grzechów oraz miłosiernie czekającego Boga.

•

wyjaśnia, dlaczego człowiek najczęściej nie myśli o skutkach popełnionych grzechów i jak to może wpływać na życie;

•

zna historię Abla i Kaina;

•

wymienia cechy charakteryzujące obu braci;

•

wie, jaka kara spotkała Kaina;

•

rozumie, że w sakramencie pojednania może doświadczyć spotkania z miłosiernym Bogiem;

•

przypomina sobie warunki sakramentu pojednania;

•

umie odmawiać Koronkę do Miłosierdzia Bożego.

praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, artykuł prasowy lub zestawienie tabelaryczne, pogadanka, schematyczny rysunek, refleksja

podręcznik, karty pracy, gazety, kartki A4, pisaki, odtwarzacz i płyta CD, różaniec

1. Katechezę rozpoczynamy odczytaniem tekstu Myśląc o skut- kach grzechu, znajdującego się w podręczniku na s. 18. Zasta- nawiamy się:

(34)

•

Dlaczego człowiek najczęściej nie myśli o skutkach popeł- nianego przez siebie grzechu?

•

Jak takie działanie może wpływać na jego własne życie oraz życie otaczających go osób?

2. Wyjaśniamy, że obecna lekcja pomoże nam zobaczyć skutki grzechu oraz miłosierdzie Boga.

3. Przypominamy, że pierwsi ludzie, Adam i Ewa, mieli dwóch synów, Kaina i Abla. Ich historia będzie przedmiotem naszych rozważań.

4. Prosimy uczniów, by bardzo uważnie przeczytali tekst biblijny:

Rdz 4, 2-16 (podręcznik, s. 18). W dalszym ciągu lekcji pracujemy jednym z poniższych sposobów:

Wariant I

Dzielimy uczniów na pięć zespołów (w tych samych zespołach uczniowie będą pracować przy omawianiu warunków sakramentu pojednania). Informujemy, że każda grupa jest zespołem redaktorów jednej z lokalnych gazet (można zespołom przy- pisać nazwy gazet faktycznie ukazujących się na danym tere- nie lub fikcyjne). Prosimy, by uczniowie wyobrazili sobie, że właśnie dowiedzieli się o zabójstwie, które popełnił Kain. Ich zadanie polega na sporządzeniu pięciozdaniowej notatki o tym wydarzeniu. Powinna się w niej znaleźć także ich opinia na temat tego zajścia oraz próba wyjaśnienia, dlaczego tak się stało.

Po wykonaniu pracy przedstawiciele grup czytają swoje arty- kuły.

Wariant II

Dzielimy uczniów na pięć zespołów. Prosimy, by na podstawie tekstu biblijnego zapisali w tabeli jak najwięcej informacji na temat Abla i Kaina. Ważne, by zwrócili uwagę na wygląd, za- chowanie oraz wypowiadane słowa.

ABEL KAIN

(35)

Po wykonanej pracy przedstawiciele poszczególnych grup od- czytują zapisane w tabeli informacje.

5. Kontynuując, pytamy:

•

Dlaczego Kain dopuścił się tej zbrodni?

•

Jaka kara spotkała Kaina?

•

Dlaczego Bóg dał Kainowi znamię?

6. Podsumowaniem tej części lekcji jest zadanie nr 1 w kartach pracy oraz tekst Bóg nie odrzuca człowieka (s. 19).

7. Podkreślamy, że także w obecnych czasach Bóg nie odrzuca żadnego człowieka, ale cierpliwie czeka na jego powrót. Przed powracającym z niewłaściwej drogi otwiera swe miłosierne serce. Możemy tego doświadczyć w sakramencie pojednania.

8. Przypominamy warunki sakramentu pojednania. Powracamy do pracy w tych samych zespołach. Zadaniem każdej grupy jest przygotowanie schematycznego rysunku pomagającego w zapamiętaniu istoty danego warunku sakramentu pojednania. Do ilustracji można dołączyć krótkie hasło. Po wykonaniu pracy uczniowie prezentują jej efekty.

9. Zapraszamy do krótkiego rachunku sumienia. Refleksji może towarzyszyć cicha muzyka medytacyjna. Następnie odmawia- my Akt żalu.

10. Informujemy, że Pan Jezus, objawiając się św. s. Faustynie, przekazał nam specjalną modlitwę, poprzez którą możemy wzywać Jego miłosierdzia. Ta modlitwa to Koronka do Miło- sierdzia Bożego. Uczymy dzieci tej modlitwy. Odwołujemy się do tekstu oraz obrazu znajdującego się w podręczniku na s. 19.

11. Katechezę kończymy odmówieniem jednej dziesiątki Koronki do Miłosierdzia Bożego.

12. Utrwaleniem wiadomości zdobytych na lekcji jest zadanie nr 2 w kartach pracy – może ono stanowić pracę domową ucznia.

(36)

7. Bóg pragnie ocalać – historia Noego

Propozycja zapisu tematu w dzienniku Pan Bóg ocala wiernych i sprawiedliwych Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie Pana Boga ocalającego wiernych i sprawiedliwych

•

wymienia dobre cechy charakteru człowieka;

•

odpowiada na pytania do tekstu biblijnego;

•

wie, jakim człowiekiem był Noe;

•

wyjaśnia przyczyny i sens potopu;

•

wyjaśnia, dlaczego Pan Bóg ocalił Noego;

•

rozumie pojęcie: „przymierze”;

•

porównuje umowy zawierane między ludźmi z treścią przymierza, którą Bóg zawarł z człowiekiem;

•

wybiera cechę charakteru, nad którą pragnie pracować w nad- chodzącym tygodniu;

•

podejmuje refleksję nad przyjaźnią Pana Boga wobec niego.

pogadanka, praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, stop- niowe przygotowywanie plakatu

małe kartki, arkusz szarego papieru, klej, pisaki, podręcznik, karty pracy, odtwarzacz i płyta CD z muzyką refleksyjną

1. Katechezę rozpoczynamy od rozmowy z uczniami na temat dobrych cech charakteru człowieka. Wymieniane cechy wybrany uczeń zapisuje na małych kartkach (każdą cechę na

(37)

osobnej kartce). Zapisane kartki będą potrzebne w dalszym etapie lekcji.

2. Wyjaśniamy, że na tej lekcji poznamy człowieka, który wielo- ma z tych cech się odznaczał.

3. Odczytujemy z podręcznika (s. 20) pierwsze trzy akapity tekstu biblijnego Rdz 6, 5-18 (do słów: „…Sema, Chama i Jafeta”).

Pytamy:

•

O kim jest mowa w przeczytanym tekście?

•

Jakim człowiekiem był Noe?

•

Jacy byli ludzie żyjący w czasach Noego?

Rozwieszamy arkusz szarego papieru z narysowaną wodą.

4. Prosimy, by uczniowie zastanowili się:

•

Jakimi cechami charakteru odznacza się człowiek niego- dziwy?

Propozycje uczniów zapisujemy na arkuszu szarego papieru, wśród „wody”.

Jeśli uczniowie mieliby problem z odpowiedzią, ukierunkowujemy na określenia: zły, zazdrosny, niesprawiedliwy, kłam- ca… Możemy w tym momencie odwołać się do wiadomości z wcześniejszych lekcji religii.

5. Podkreślamy, że Bóg widział wszystkie niegodziwości i złe czyny ludzi, ale także dostrzegał sprawiedliwość i wierność Noego.

Na arkuszu szarego papieru w prawym górnym rogu dopisuje- my słowo „BÓG” na znak obecności Boga w życiu człowieka.

6. By odkryć, co uczynił Pan w przedstawionej sytuacji, odczytujemy kolejny akapit tekstu biblijnego (od słów: „Gdy Bóg wi- dział…” do „…i z żonami twych synów”). Pytamy:

•

Co postanowił uczynić Bóg, gdy widział, że ziemia przez Niego stworzona jest pełna zła?

•

Co polecił zbudować Noemu?

Na szarym papierze przyklejamy rysunek arki lub rysujemy arkę (schematyczny rysunek). Zastanawiamy się:

•

Jaką nazwę moglibyśmy nadać arce Noego?

Z propozycji uczniów wybieramy tę, która jest najbliższa okre- śleniom: ocalenie, ratunek, troska. Zapisujemy ją w dolnej czę- ści arki.

(38)

7. Rozmawiamy z uczniami na temat:

•

Dlaczego Bóg ocalił właśnie Noego; jakimi cechami się od- znaczał, że zasłużył na ratunek i ocalenie?

Spośród cech wypisanych na kartkach na początku lekcji wybieramy te, które określają postawę Noego. Przyklejamy je na arce.

Utrwaleniem tego etapu lekcji jest zadanie nr 1 w kartach pracy.

8. Tłumaczymy, że Bóg nie tylko ocalił Noego i jego bliskich, ale wszedł z nim w szczególną relację. Odczytujemy tekst biblijny Rdz 9, 8.11-13. Pytamy:

•

Co zawarł Bóg z Noem?

•

Jaki był znak tego przymierza?

Na arkuszu szarego papieru rysujemy tęczę między arką a sło- wem „BÓG”.

9. W celu pogłębienia wiadomości na temat przymierza (między człowiekiem a Bogiem oraz ludzi między sobą) odczytujemy tekst Zawarcie przymierza (s. 21) oraz hasła w słowniku.

10. Wyjaśniamy, że Pan Bóg także z każdym z nas pragnie za- wrzeć przymierze, pragnie nas obdarzyć przyjaźnią, otoczyć swoją opieką. Zachęcamy uczniów do refleksji:

•

Czy dostrzegamy Bożą opiekę nad nami w codziennym ży- ciu i czy potrafimy z tej opieki właściwie korzystać?

Refleksji może towarzyszyć cicha muzyka medytacyjna.

Prosimy uczniów o odczytanie (w skupieniu) pozytywnych cech wypisanych na karteczkach przyklejonych do arki i wy- braniu spośród nich jednej, nad którą szczególnie będą praco- wać w najbliższym tygodniu.

(39)

8. Obraz ludzkiej pychy – wieża Babel

Propozycja zapisu tematu w dzienniku Pycha i egoizm przeszkodą na drodze do Boga Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie prawdy o ludzkiej pysze i odejściu od Boga.

•

wie, co buduje i co niszczy wspólnotę między ludźmi;

•

zna perykopę biblijną o wieży Babel;

•

interpretuje tekst biblijny;

•

wyjaśnia skutki pychy w życiu człowieka;

•

wie, co oddala współczesnego człowieka od ludzi i od Boga;

•

wymienia sposoby powrotu do przyjaźni z ludźmi i z Bogiem.

„trójkąt” lub opowiadanie, pogadanka, praca z podręcznikiem, wypełnianie kart pracy, tworzenie wieży

kartki A4 lub tekst opowiadania, podręcznik, karty pracy, kartki A3 z narysowaną wieżą, małe kartki samoprzylepne, pisaki Przebieg katechezy

Wariant I

Dzielimy uczniów na kilkuosobowe grupy. Każdy zespół na kartce papieru rysuje trójkąt z podporami i „przeciwpodpora- mi” według wzoru znajdującego się w załączniku 1. Na podpo- rach wypisują elementy budujące wspólnotę między ludźmi,

(40)

a na „przeciwpodporach” elementy niszczące wspólnotę mię- dzy ludźmi.

Po zakończonej pracy poszczególne grupy prezentują swoje wyniki.

Wariant II

Czytamy opowiadanie Dom największy na świecie (załącznik 2).

Rozmawiając na temat treści opowiadania, pytamy:

•

Co chciał mieć mały ślimak?

•

Jaką radę pozostawił mu tata?

•

Dlaczego ślimak chciał mieć największy dom na świecie?

Jakimi cechami się odznaczał?

•

Jakie skutki przyniosło zrealizowanie tego postanowienia?

Odpowiedzi na ostatnie pytanie w formie haseł zapisujemy na tablicy. Ukierunkowujemy odpowiedzi uczniów na sformuło- wania: ODDALENIE, ŚMIERĆ.

Informujemy, że podczas tej lekcji poznamy ludzi, którzy byli podobni do ślimaka. Spróbujemy odkryć, na czym polegało to podobieństwo.

2. Podsumowaniem tej części lekcji jest tekst Wspólnota tworząca dobro (podręcznik, s. 22). Zwracamy uwagę, że każdy dobry czyn, wspólne działanie na rzecz innych może budować wspól- notę. Gdy jednak wkrada się do niej egoizm, pycha, chciwość, wtedy to, co piękne, rozpada się i człowiek często pozostaje 3. Prosimy uczniów o ciche przeczytanie tekstu biblijnego: Rdz sam.

11, 4-9.

4. Analizując tekst, pytamy:

•

Dlaczego ludzie budowali wieżę? Co chcieli pokazać?

•

Jakimi cechami się odznaczali?

•

Co spowodowała ich pycha? (w tym momencie możemy się odwołać do słownika na s. 23)

•

Co rozdzieliło ludzi?

Uzupełniamy zapis na tablicy, aby otrzymać:

ODDALENIE OD BOGA I LUDZI ŚMIERĆ – GRZECH

(41)

5. Utrwalając poznane treści, czytamy tekst Egoizm przeszko- dą na drodze do Boga (s. 23) oraz wykonujemy zadanie nr 1 w kartach pracy.

6. Tłumaczymy, że także współczesny człowiek często odgradza się, oddala od ludzi. Rozwijamy tę myśl poprzez pracę w grupach (jeśli na początku lekcji wybraliśmy wariant I, uczniowie pracują w tych samych zespołach). Każda grupa otrzymuje kartkę z wyrysowaną wieżą (zbudowaną z cegieł). Zadanie polega na wpisaniu w „cegły” wieży odpowiedzi na pytanie:

•

Co nas oddala od ludzi, od Boga?

Wyjaśniamy, że należy wpisać konkretne zachowania, które oddalają nas od innych, np. kłótnia, przezywanie, dokuczanie.

Po wykonaniu tego zadania uczniowie na kartkach samoprzy- lepnych piszą odpowiedź – „antidotum” na zapisane zachowania, np. kłótnia – przeproszenie, przebaczenie. Kartki z „antidotum” umieszczają na „cegiełkach”.

Po zakończonej pracy prezentują jej efekty.

7. Przypominamy, że miłosierny Bóg przebacza ludziom, gdy ża- łują za swoje winy. Gdy my przepraszamy Boga i ludzi, gdy przebaczamy innym, to wówczas burzymy, niszczymy naszą wieżę pychy.

8. Modlitwa – śpiew piosenki Przepraszam Cię, Boże... (s. 23).

9. Utrwaleniem poznanych w czasie lekcji treści jest zadanie nr 2 w kartach pracy.

(42)

ZAŁĄCZNIK 1

Metoda trójkąta

(43)

ZAŁĄCZNIK 2

Dom największy na świecie²

Wielka rodzina ślimaków żyła sobie na wspaniałej i smacznej główce kapusty. Wędrowały powoli z jednego liścia na drugi, ze swymi domkami na plecach, w poszukiwaniu młodych pędów.

Pewnego dnia młody ślimaczek powiedział do swego ojca:

– Gdy będę duży, chcę mieć największy dom na świecie.

– To, co mówisz, jest bardzo nierozsądne – odpowiedział ojciec, który był ślimakiem najrozsądniejszym z całej grupy. – Pew- ne rzeczy są lepsze, gdy są małe – stwierdził i opowiedział synko- wi następującą historię:

„Pewnego razu żył sobie mały ślimak, który tak jak ty powie- dział do ojca:

– Gdy będę duży, chcę mieć największy dom na świecie.

– Pewne rzeczy są lepsze, gdy są małe, odpowiedział ojciec.

Postaraj się, by twój dom był zawsze mały i lekki do noszenia.

Ale ślimaczek nie chciał posłuchać ojca. Ukryty w cieniu wielkie- go liścia, zaczął wykręcać się i rozciągać w jedną i drugą stronę.

Wreszcie udało mu się odkryć, jak można spowodować powięk- szenie domku. I tak oto dom zaczął coraz bardziej powiększać się i wszystkie ślimaki, które mieszkały w pobliżu, mówiły:

– Ty masz z pewnością największy dom na świecie. Ślimaczek nadal usilnie powiększał swój dom. Wkrótce stał się on wielki jak melon. Szybkimi ruchami ogona na prawo i na lewo nauczył się też powiększać wielką zaostrzoną kopułę. I ciągle jeszcze niezadowo- lony, wytężając wszystkie swoje siły, uzyskał nawet żywe kolory i wspaniałe rysunki.

Teraz ślimak był rzeczywiście pewien, że posiada największy i najwspanialszy dom na świecie. Był z niego bardzo dumny.

Pewnego dnia cała gromada motyli przelatywała w pobliżu.

– Patrzcie! – powiedział jeden z nich. – Katedra!

– Nie – powiedział inny. – To jest wielki cyrk.

2 B. Ferrero, Historie. Katecheza w opowiadaniach, Wydawnictwo Sale- zjańskie, Warszawa 1991, s. 191-193.

(44)

I nie podejrzewały nawet, że to, co widziały, jest domem śli- maka.

Rodzina żab wędrujących do odległego stawu zatrzymała się zdumiona.

– Nigdy nie widziałyśmy dotąd czegoś tak dziwnego – opo- wiadały później swym kuzynom. Mały zwykły ślimak z domem olbrzymim jak tort lodowy.

Pewnego dnia ślimaki zjadły wszystkie liście kapusty. Pozo- stało tylko kilka łykowatych łodyg i dlatego postanowiły prze- nieść się na inną kapustę. Ale niestety mały ślimaczek nie mógł się poruszyć. Jego dom był zbyt ciężki. Zostawiono go samego, a ponieważ nie było tam nic do jedzenia, ślimaczek wkrótce umarł z głodu. Pozostał tylko wielki dom. Ale również i on powoli się rozpadł i nic po nim nie zostało”.

Gdy tata ślimak skończył swą opowieść, mały ślimaczek miał oczy pełne łez. Potem przypomniał sobie o swoich marzeniach.

– Będę zawsze miał mały domek – pomyślał zdecydowanie. – Wtedy zawsze będę mógł iść tam, gdzie będę chciał!

Pewnego dnia wybrał się, aby zwiedzić świat. Niektóre liście poruszały się na wietrze, inne ciężko pochylały się ku ziemi. Mło- de pączki były słodkie i świeże w porannej rosie.

Mały ślimaczek był bardzo szczęśliwy, a gdy ktoś pytał go:

– Dlaczego masz tak mały domek? – opowiadał historię o naj- większym na świecie ślimaczym domku.

(45)

9. Dobry Ojciec wspomaga nas w walce ze złem

Pan Bóg poprzez sakramenty święte pomaga człowiekowi w walce ze złem

Cel główny

Celem lekcji jest ukazanie sakramentów świętych (zwłaszcza chrztu, Eucharystii oraz pokuty i pojednania) jako źródeł łaski w codziennej walce ze słabościami.

•

wymienia osoby, które w codziennym życiu służą mu pomocą;

•

wie, że Bóg zawsze przychodzi z pomocą człowiekowi; wspiera go w walce ze złem;

•

rozumie, że człowiek, choć pragnie czynić dobro, nie zawsze potrafi je robić;

•

wymienia postawy, jakie powinny cechować chrześcijanina;

•

zna pojęcie: „sakramenty”;

•

wyjaśnia, jakie dary otrzymuje poprzez sakrament chrztu świę- tego, pokuty i pojednania oraz Eucharystii.

schematyczny zapis, Vasters, wypełnianie kart pracy, praca z pod- ręcznikiem, śpiew piosenki

kartki A4, ksero tekstu z załącznika, karty pracy, podręcznik, odtwarzacz i płyta CD

(46)

Wariant I

Uczniowie indywidualnie lub w zespołach kilkuosobowych uzupełniają poniższy schemat dotyczący pomocy:

Wariant II

Uczniowie indywidualnie uzupełniają poniższy schemat doty- czący pomocy – w okienka wpisują imiona osób, które przy- chodzą im z pomocą, na liniach natomiast zapisują, w jaki spo- sób i w jakiej sytuacji ta osoba pomaga.

Po zakończonej pracy chętne osoby prezentują jej efekty.

Kto tobie pomaga?

W jakiej sytuacji? W jaki sposób?

Kto pomaga?

imię ucznia

(47)

2. W podsumowaniu stwierdzamy, że wiele osób każdego dnia przychodzi nam z pomocą. W chwilach trudnych nas nie opuszczają, ale służą swoją radą i dobrym słowem.

3. Wskazujemy, że także Bóg przychodzi z pomocą człowiekowi – On jest przy nas w każdej chwili naszego życia. Trzeba tylko pragnąć spotkania z nim i przemiany swego serca.

4. Rozdajemy uczniom kartki z tekstem biblijnym Rz 7, 18-21:

„Jestem bowiem świadom, że we mnie, to jest w moim ciele, nie mieszka dobro; bo łatwo przychodzi mi chcieć tego, co dobre, ale wykonać – nie. Nie czynię bowiem dobra, które- go chcę, ale czynię właśnie zło, którego nie chcę. Jeżeli zaś czynię to, czego nie chcę, już nie ja to czynię, ale grzech, który we mnie mieszka. A zatem stwierdzam w sobie to prawo, że gdy chcę czynić dobro, narzuca mi się zło”.

Prosimy, by dzieci podczas czytania postawiły w nim znaki:

? – przy sformułowaniach, które są dla nich niezrozumiałe;

! – przy sformułowaniach oczywistych;

– przy sformułowaniach, które są dla nich wezwaniem, oso- bistym odkryciem.

Po wykonaniu pracy prosimy, by uczniowie przeczytali naj- pierw te zdania czy sformułowania, przy których postawili znak zapytania. Wyjaśnienie swoich wątpliwości otrzymują od tych uczniów, którzy w tym miejscu postawili wykrzyknik.

W dalszej kolejności dzielimy się tymi tekstami, przy których postawiono wykrzyknik. Zdania ze strzałką mogą pozostać nieujawnione, ponieważ stanowią osobistą refleksję.

5. W celu odkrycia treści płynącej z tekstu biblijnego Ef 4, 22-24 (podręcznik, s. 24), wykonujemy zadanie nr 1 w kartach pracy.

6. Zwracamy uwagę na to, że człowiek, gdy przyjmuje sakramenty, wzmacnia się na duchu, staje się silniejszy. Przypominamy definicję sakramentów (słownik w podręczniku na s. 25).

7. Wspominamy, że uczniowie do tej chwili przyjęli trzy sakramenty: chrzest, sakrament pokuty i pojednania oraz Eucha- rystię. Poprzez pracę w grupach (trzech lub wielokrotność trzech) odkrywamy dary, jakie otrzymujemy poprzez te trzy

(48)

sakramenty. Zadaniem każdej grupy jest przypomnienie sobie i wypisanie tego, co otrzymujemy, czego doświadczamy poprzez przyjmowanie poszczególnych sakramentów:

– grupa 1 wypisuje dary otrzymywane w sakramencie chrztu;

– grupa 2 wypisuje dary otrzymywane w sakramencie pokuty;

– grupa 3 wypisuje dary otrzymywane w sakramencie Eucha- rystii.

Odpowiedzi zostają wpisane w następujący schemat:

Pomocą w udzieleniu odpowiedzi może być tekst Bóg pomaga nam przez sakramenty (podręcznik, s. 25).

Po zakończonej pracy następuje jej prezentacja.

8. Utrwaleniem poznanych prawd o sakramentach jest zadanie nr 2 w kartach pracy.

9. Dziękując Panu Bogu za Jego obecność wśród nas, za wspie- ranie nas w walce ze złem szczególnie poprzez sakramenty, śpiewamy piosenkę: Nie lękaj się (podręcznik, s. 25) lub Zaufaj Panu już dziś.

II

Bóg opiekuje się ludźmi

sakrament chrztu

(49)

II

Bóg opiekuje

się ludźmi

(50)

(51)

10. Jak umacniać własną wiarę?

Poznajemy sposób umacniania wiary przez podjęcie pracy nad własnym charakterem

Cel główny

Zapoznanie z formami i sposobami umacniania własnej wiary – uzdalnianie do pracy nad własnym charakterem.

Cele szczegółowe:

Uczeń:

•

wie, że może rozwijać własną wiarę;

•

rozumie, że wiara jest łaską Bożą, z którą człowiek powinien współdziałać;

•

potrafi określić, na czym polega rola Kościoła w umacnianiu wiary jego członków;

•

wskazuje, dlaczego konieczne jest rozwijanie wiary;

•

dostrzega sens działań zmierzających do umocnienia wiary oraz zna sposoby radzenia sobie z problemami, które mogą te działania utrudniać.

śpiew lub słuchanie piosenki, pogadanka, analiza tekstu, wypeł- nianie kart pracy, uzupełnianie tabeli

podręcznik, karty pracy, tekst piosenki (lub płyta) Przebieg katechezy

1. Śpiewamy piosenkę Chrześcijanin to właśnie ja (lub słuchamy nagrania) – tekst piosenki w załączniku.

2. W rozmowie przypominamy, że wiara chrześcijańska jest dro- gą do Boga, drogą do świętości. Katecheta odczytuje z pod- ręcznika tekst Od czego zacząć (s. 28).

(52)

3. Formułujemy plany na przyszłość – tworzymy zapis na tablicy:

„Jako chrześcijanin chcę...”.

4. Uświadamiamy sobie, że nasze duchowe pragnienia wynikają z tego, że Bóg pociąga nas ku sobie swoją łaską. Naszym zadaniem jest współpraca z łaską Bożą.

Czytamy z podręcznika tekst biblijny (Łk 17, 5-6) oraz tekst Wiara jak ziarnko gorczycy (s. 28). Odkrywamy, że porówna- nie wiary do ziarnka podkreśla tkwiącą w niej siłę życiową, możliwość wzrostu.

5. Podkreślając konieczność zaangażowania się w rozwój własnej wiary, zastanawiamy się:

•

Jakie konkretne działania może w tym celu podjąć człowiek (uczeń)?

Analizujemy ilustrację w podręczniku (s. 29) i odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób możemy zatroszczyć się o wzrost na- szej wiary?”. Porównujemy podane propozycje działań z plana- mi wypisanymi wcześniej na tablicy.

6. Utrwalając omówione treści, uczniowie wykonują zadanie nr 1 w kartach pracy – piszą, w jaki sposób w umacnianiu wiary pomaga człowiekowi Bóg, wspólnota Kościoła, własne zaan- gażowanie. Zapis może mieć formę krótkich wyrażeń czasow- nikowych (np. obdarza łaską, uczy słuchania słowa Bożego, pomaga w codziennej modlitwie).

7. Analizujemy wybrane działania z zadania nr 1 pod kątem ich znaczenia w rozwoju wiary oraz związanych z nimi ewentual- nych trudności (w formie pogadanki lub wypełniania tabeli na tablicy).

CHCĘ

(53)

8. Uczniowie wykonują zadanie nr 2 w kartach pracy – rozszy- frowują myśl bł. Marii Karłowskiej: „Pokładaj zawsze nadzieję w Bogu, który chce ci pomóc, bo jest dobry; i umie, bo jest mądry; i może, bo jest wszechmocny”.

9. Katechezę kończymy modlitwą zamieszczoną w podręczniku.

Przykładowe działania

Znaczenie podejmo- wanych działań

Trudności i przeszkody

Sposoby pokonywa- nia trudności codzienna modlitwa pogłębianie więzi

z Bogiem

znudzenie korzystanie z róż- nych form modlitwy zmęczenie wcześniejsze zapla-

nowanie czasu na modlitwę oglądanie filmów

religijnych

poznawanie przykła- dów wiary bohate- rów biblijnych lub świętych

brak filmów wypożyczenie filmu od kogoś, przejrzenie programu TV (szcze- gólnie w święta)