Barciak, Antoni
W sprawie polityki Przemysła Otokara II wobec Polski
Przegląd Historyczny 65/3, 545-550 1974
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl, gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego, powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
D Y S K U S J К
ANTONI BARCIAK
W sprawie polityki Przemyśla O tokara II wobec Polski
W drugiej połowie X III wieku, po objęciu tronu czeskiego przez Przem ysława O tokara II w 1253 r., w stosunkach polsko-czeskich nastąpiło pewne zbliżenie.
Doszło naw et do współpracy między Czechami a rozbitą na dzielnice Polską. Okres ten przyciągał w ielu historyków polskich, czeskich i niemieckich, którzy starali się w yjaśnić niejednoznaczną politykę Przemysła O tokara wobec Polski. Spór toczył się i toczy nadal przede wszystkim wokół akcentów słowiańskich w polityce Oto
k a ra wobec Polski, ich roli i znaczenia, wreszcie świadomości narodowej króla czeskiego.
Jeszcze w połowie XIX wieku Franciszek P a 1 a c k ý, główny rzecznik odro
dzenia czeskiego, przedstaw iał Przem ysła O tokara II jako idealnego władcę, w któ
rego polityce przejaw iały się świadome akcenty panslawistyczne ‘. Późniejsza histo
riografia, aż do dnia dzisiejszego, w większości neguje slawizm króla czeskiego*.
Po drugiej w ojnie światowej ukazały się jednakże prace podkreślające u Otokara poczucie słowiańskiego d u c h a 3. Nie dawno wróciła do tej spraw y M arta P o ś p i e c h 4. A nalizując całokształt polityki króla czeskiego autorka stara się wykazać, iż Otokarowi obce były wszelkie akcenty słowiańskie oraz, że idee jego m anifestu sprzeczne są z charakterem działalności politycznej tego króla.
W ydaje się nam jednak, że dokładne prześledzenie działalności króla czeskiego {zwłaszcza zaś całej jego dyplomatyki) skłania do nieco innych wniosków.
Rywalizacja węgiersko-czeska o spadek po Babenbergach oraz w ystąpienie kilku książąt polskich po stronie węgierskiej w 1253 r. spowodowały, że Otokar od samego początku swego panow ania zwrócił uwagę na Polskę, nawiązując najpierw kontakty z Bolsławem Wstydliwym, od którego otrzym ał relikw ie św. Stanisław a (październik 1253 r.). W krótce doszło też do nawiązania kontaktów z książętam i śląskim i w czasie pierw szej wypraw y O tokara na Prusy. Wtedy to O tokar spędził Boże Narodzenie
1254 r. we Wrocławiu, gdzie spotkał się z władcami tych księstw. W tym też zapewne czasie posłał król czeski swego krewnego na naukę do W rocław ia5. Wydaje się, że w iązała się z tym jakaś m isja polityczna. Prawdopodobnie chodziło Otokarowi o utrw alenie swoich wpływów na dworze księcia wrocławskiego H enryka III.
Niektóre pociągnięcia króla czeskiego skłaniają do twierdzenia, że Przem ysł O tokar II i jego, najbliższe otoczenie dążą do połączenia (przynajm niej ścisłym soju
1 F r . P a 1 a c k ý , D ě j i n y n á r o d a í e s k é h o v C e c h a c h a n a M o r a v ě t. II, P r a h a 1930, s . 84—108.
* P o r . o s t a t n i o F r . G r a u s , P ř e m y s l O t t a k a r I I — s e i n R u h m u n d s e i n N a c h l e b e n . E i n B e i t r a g z u r G e s c h i c h t e p o l i t i s c h e r P r o p a g a n d a u n d C h r o n i s t i k , „ M i t t e i l u n g e n d e s I n s t i t u t s f ü r ö s t e r r e i c h i s c h e G e s c h i c h t s f o r s c h u n g ” t. L X X IX , 1971.
s P o r . K . M a l e c z y ň s k i , P o l s k a a C z e c h y u; ś r e d n i o w i e c z u . ( P r ó b a r e w i z j i p o j ę ć ) ,
„ S o b ó t k a ” t. I I , 1947; t a k ż e J . M a c ů r e k , D z i e j o w e d ą ż e n ia C z e c h d o z e s p o l e n i a z P o l s k ą ,
„ P r z e g l ą d Z a c h o d n i ” n r 2, 1947.
4 M . P o ś p i e c h , P r o b l e m a u t e n t y c z n o ś c i m a n i f e s t u P r z e m y ś l a O t t o k a r a I I d o k s i ą ż ą t p o l s k i c h , „ S t u d i a H i s t o r y c z n e ” z. 4, 1972.
5 S c r i p t o r e s r e r u m S i l e s i a c a r u m t . I I , w y d . G . A . S t e n z e 1, B r e s l a u 1839, n r 3, s . 464.
E . M a l e c z y ń s k a ( T r a d y c j e n a u k o w e i u n i w e r s y t e c k i e W r o c ła w i a , W r o c ła w 194«, s. 21) t ł u m a c z y , że w e W r o c ł a w i u m u s i a ł a i s t n i e ć w t y m c z a s ie s ł a w n a s z k o ła k a t e d r a l n a .
P R Z E G L Ą D H IS T O R Y C Z N Y , T O M L X V , 1»74, z e s z . 3
546 A N T O N I B A R C IA K
szem) poszczególnych dzielnic rozbitej Polski z królestw em Czech, przy czym dw ór czeski zdawał sobie spraw ę z bliskiego pokrew ieństw a obu narodów. A kcja króla czeskiego w tym kierunku prowadzona była w sposób rozważny i ostrożny, by nie zrazić sobie książąt polskich.
Rozwój tych dążeń umożliwiała ówczesna sytuacja polityczna — osłabienie Polski przy równoczesnym wzroście potęgi Przemyślidów. Wyrosły one na gruncie rosnących aspiracji Przem yśla O tokara II, przy b raku lojalności w łasnych podda
nych. B rak natom iast podobnych jak w stosunku do Polski tendencji w polityce Otokara w odniesieniu do innych państw i narodów słowiańskich ·.
Pierwsze przejaw y dążeń Przem yśla O tokara II widzimy w pociągnięciach zmie
rzających do rozciągnięcia kultu polskich świętych na ziemie królestw a czeskiego.
Ja k już wspomniano, O tokar z najw iększą czcią i rozgłosem sprowadza do Pragi relikw ie św. Stanisław a. Ten święty polski jest też patronem pierw szej w ypraw y Otokara do P rus w 1255 r.
Wkrótce też rozpoczęły się staran ia o kanonizację polskiej św iętej — Jadw igi, żony H enryka Brodatego. Wśród osób wysłanych w tym celu do Rzymu widzimy również dziekana kapituły w yszehradzkiej, a króla czeskiego spotykam y podczas translacji św. Jadw igi w Trzebnicy. Przem ysł Otokar II był więc zaangażowany w spraw ę kanonizacji, choć z pewnością nie była ona wyłącznie jego dziełem, jak to starał się wykazać L o s c h k e N i e c o później starał się O tokar w kapitule generalnej cystersów o czczenie tej świętej w klasztorach cysterskich zarówno na terenie Polski, jak i królestw a czeskiego8. Zaś 13 czerwca 1269 biskupi z krajów O tokara fundują w kościele w Luce ołtarz m.in. ku czci św. Jadw igi ·. Tak więc za O tokara II i dzięki jego zabiegom św. Stanisław i św. Jadw iga stali się także p atro nam i Czech.
Dążenia Przem yśla O tokara II dobitnie charakteryzuje jego list do biskupa krakowskiego Prandoty z 20 lipca 1255 r., za pomocą którego starał się naw iązać kontakt z Bolesławem Wstydliwym, tak aby duos e diverse parietes coniungente in unum , nobis indissolubilis federis et amicicie uinculo conctos Polonie principes sociari10.
Otokar dąży zatem do złączenia ze sobą wszystkich książąt polskich a także p o zyskania sobie całej Polski, o czym świadczą słowa O tokara przebaczającego za doznane krzywdy Polonie universe. W pierwszym rzędzie jednak chodziło O toka
rowi o zabezpieczenie sobie pokoju na granicy z Polską, co w yrażały cytowane słowa listu do biskupa Prandoty duos e diverso parietes coniungente in u n u m --- . O tokar zaś zobowiązywał się do obrony ziem polskich, a szczególnie ziem Bolesława W styd
liwego przed poganami i schizm atykam i. Żądał jedynie w ydania jeńców zatrzym a
nych w Polsce i zabranych przez Rusinów podczas w ypraw y do ziemi opawskiej w 1253 r.
W ydaje się, że Otokarowi chodziło także o zerw anie sojuszu Bolesława W stydli
wego z Rusinam i a przez to i z Węgrami i takie również znaczenie należy przypisać tem u dokumentowi, o czym dobitnie świadczy zapewnienie pomocy czeskiej w łaśnie przeciw schizmatykom, a więc Rusinom, z którym i stosunki w tym czasie układały
« M g lis t e z r e s z t ą p r z e s t a n k i p o z w a l a j ą s ą d z i ć , ż e k r ó l c z e s k i z p o d o b n ą a k c j ą w y s t ą p i ł r ó w n i e ż w o b e c R u s i. P o r . J . E m l e i , R e g e s t a B o h e m i a e t. I I , P r a h a 1872, n r 2297.
i T . L ö s c h k e , D le P o l i t i k K ö n i g O t t o k a r 's U g e g e n ü b e r S c h l e s i e n u n d P o l e n , n a m e n tlic h : i n d e n l e t t t e n J a h r e n s e i n e r R e g i e r u n g , „ Z e i t s c h r i f t f ü r G e s c h i c h t e u n d A l t e r t h u m S c h l e s i e n s "
t . X X , s . 101 n .
e R e g e s t e n z u r s c h l e s i s c h e G e s c h i c h t e t . I I , w y d . C . G r ü n h a g e n , B r e s l a u 1875,.
n r 1493, 1557.
» J . E m 1 e r , o p . c i t ., n r 653.
l« K o d e k s d y p l o m a t y c z n y K a t e d r y K r a k o w s k i e j i w . W a c ła w a t . I, w y d . F r . P i e к o s i ň s к i, K r a k ó w 1874, n r 44.
P O L IT Y K A P R Z E M Y Ś L A O T O K A R A I I W O B E C P O L S K I
547
się pomyślnie. K ról czeski chciał niewątpliwie zwrócić uwagę biskupowi krakow skiemu, że nie wypada by chrześcijański władca wiązał się ze schizmatykami.
Szczególnego podkreślenia wymaga w omawianym liście (jak również w innym dokum encie Przem yśla O tokara II do księcia krakow skiego11) określenie Bolesława W stydliwego jako dilectus consanguineus et affinis noster, choć w rzeczywistości książę ten nie był wcale spokrewniony z królem czeskim. Podobne określenia Prze
m ysł O tokar II stosuje również wobec innych książąt polskich. W dokumencie za
w arcia pokoju O tokara z królem niemieckim Rudolfem z 12 września 1277 po stro n ie króla czeskiego wymieniony jest Henryk IV książę wrocławski ac ceteros principes Polonie, qui nostri sunt consanguinei et a m ic ils. Podobnie w traktacie przyjaźni O tokara z nieznanym k s ię c ie m ---exceptis verum, tarnen ducibus Polonie nostri consanquineis et amicis, qui curabunt nobiscum et in unione sincere amicicie perm a- n e r e ---ls. Wśród książąt polskich w tym czasie spokrewniona była z przem yśli- dam i właściwie tylko linia Henryka Pobożnego, przy czym książęta legniccy od około 1276 r. związani byli silnie z królem niemieckim Rudolfem.
Zw raca uwagę i to, że książęta polscy często w źródłach nie są w ym ieniani imiennie. Nawet w najważniejszych dokumentach (np. dotyczących zawarcia pokoju>
określani są oni ogólnie jako principes Polonie, podczas gdy książąt niepolskich w y
m ienia się ze wszystkimi tytułam i. Skłania to do przypuszczenia, że władca czeski uw ażał się za opiekuna książąt polskich, albo przynajm niej starał się za takiego uchodzić. C harakterystyczna jest bulla papieża U rbana IV z 4 czerwca 1264 wzy
w ająca Przem ysła O tokara II do obrony Polski przed najazdam i pogan i schizma- ty k ó w M, co już wcześniej król czeski proponował Bolesławowi Wstydliwemu. Była to zapewne ze strony O tokara także metoda oddziaływania na opinię europejską.
Słowa consanguineus, affimis używane w odniesieniu do książąt polskich m iały n a uwadze raczej związki narodowe, pochodzenie od wspólnego przodka i bliskie pokrewieństwo krw i obu narodów. Miały one również ogromne znaczenie prestiżowe.
K siążąt polskich, jak to zauważył A. K ł o d z i ń s k i 15, pociągał blask dworu czes
kiego, jednego z najw spanialszych w Europie. Nazywając książąt polskich krew nym i i przyjaciółm i wiązał ich silnie z sobą. St. Z a c h o r o ws к i stwierdza wręcz, że
„uległość wpływom czeskim, a nie jakakolw iek idea kazała Piastom śląskim walczyć za O tokara” 1·. Zresztą w podobny sposób Otokar usiłował oddziaływać na innych sąsiednich książąt i władców.
Doszło do tego, że terminologię króla czeskiego przysw ajali sobie książęta polscy.
I tak Bolesław Wstydliwy, dotąd przywódca stronnictw a węgierskiego, mówi w traktacie przyjaźni z Otokarem (z 1277 r. ?): Quod licet nos magnifico dom ino O. inclito rege Bohemie naturalis connexione federis uniam ur, sicque stringam ur sanguinis ligamine vincentis 17. Dowodzi to przede wszystkim zręczności politycznej Otokara.
O bliskim pokrew ieństw ie obu narodów wspominać będą i późniejsze źródła.
Autor kroniki zbrasławskiej piszący o koronacji Wacława II na króla polskiego podaje: Convenient enim in rege et sub uno gaudebunt principe, qui non m ultum
11 J . E m 1 e г , o p . c i t ., n r 2297.
i* T a m ż e , n r 1089.
u T a m ż e , n r 2276.
к T a m ż e , n r 433.
и д K ł o d z i ń s k i , P o m i ę d z y P o l s k ą a C z e c h a m i. W a r u n k i z e w n ę t r z n e o d s z c z e p i e ń s t w a p o l i t y c z n e g o O p o la i Ś l ą s k a , „ S p r a w o z d a n i a z c z y n n o ś c i i p o s ie d z e ń A U w K r a k o w i e ” t . X X IV * K r a k ó w 1919, n r 3, 6. 9.
ie E n c y k l o p e d i a P o l s k a . W ie k i Ś r e d n i e t. V , c z . 1, K r a k ó w 1920, s. 223 n .
i? D a s u r k u n d l i c h e F o r m e l b u c h d e s k ö n i g l i c h e n N o t a r s H e i n r i c u s I t a l i e n s a u s d e r Z e i t d e r K ö n i g e O t t o k a r I I . u n d W e n z e l I I . v o n B ö h m e n , w y d . J . V o i g t , [ w :] „ A r c h i v f ü r K u n d e ö s t e r r e i c h i s c h e r G e s c h i c h t s q u e l l e n ” t. X X IX , 1863, n r 37.
548 A N T O N I B A R .C IA K
dissonant in idiom ate Slauice linqwe. N am qui idem lingwagium locuntur plerum - qме am oris se arcioris nexibus co m p lectu n tu r18.
Przem ysław O tokar II niew ątpliw ie ułatw ił W acławowi II drogę do tronu pol
skiego.
Przechodząc z kolei do tzw. „planu litew skiego” O tokara trudno zgodzić się z M artą Pośpiech, że był on „politycznym b lu ffem, m ającym na-celu w ytargow anie
■od kurii, w zamian za obietnice rozszerzenia panow ania Kościoła na Wschodzie, zgody n a utw orzenie arcybiskupstw a w O łom uńcu”. W yprawa króla czeskiego do P ru s poprzedzona była zabiegam i jego i biskupa ołomunieckiego Brunona, najbliż
szego doradcy O tokara, zm ierzającym i do trw ałego podporządkow ania tych ziem pod względem politycznym i kościelnym. Świadczy o tym korespondencja papieża (zwłaszcza ze stycznia 1268 r.) z królem czeskim i biskupem ołom unieckim 19, a także wcześniejsza um owa Przem ysła O tokara II z Zakonem (19 w rześnia 1267) 20 w sp ra wie ziem zdobytych na poganach, które m iały należeć do króla czeskiego. Umowę tę potw ierdził papież Klemens IV 31 stycznia 1268a . Jeszcze w 1264 r. papież U rban IV chcąc pozyskać Przem ysła O tokara II do zorganizowania k ru cja ty nadał m u ziemie, które zdobędzie na poganach i schizm atykach Trudno natom iast do
ciec, w jakim stopniu plan ten w iązał się z polityką polską O tokara i czy był całko
wicie sprzeczny z interesam i Polski, jak to starał się w ykazać W. U r b a n 23.
Zwróćmy uwagę na interesujący dokum ent niedoceniany dotąd przez literatu rę i pom inięty także przez M. Pośpiech. Idzie o list biskupa ołomunieckiego B runona do papieża Grzegorza X z 16 grudnia 1273 24. List ten m a wydźwięk polityczny.
A nalizując sytuację w Europie Bruno chce m.in. w ykazać papieżowi, że cały ciężar w alki z pogaństw em i schizmą spoczywa na królu czeskim. Dwór praski listem tym chciał ponownie pozyskać sobie papieża Grzegorza X, który stał po stronie k róla niemieckiego Rudolfa.
Najw ażniejsze jest dla nas określenie w tym dokumencie pogranicza królestw a Czech — Conjinia vero regni circa term inas nostros haec sunt: Ungaria, Russia, Lituania et Prusia, od których to sąsiadów zagraża niebezpieczeństwo. Dopiero nieco dalej Bruno wspom ina o Polsce, k t ó r ą --- Lethuani et U th e n i---deleverunt.
Bruno określa O tokara obrońcą całego chrześcijaństw a, we wszystkich częściach .królestwa czeskiego. Oczywiście na najazdy pogan najbardziej narażona była Polska, a Czechy w znacznie m niejszym stopniu.
M amy więc w tym liście najw yraźniej już sform ułow ane tendencje polityki czeskiej wobec Polski. Znów pojaw ia się, jak w liście O tokara do biskupa P ran - doty z 1255 r. teza o ścianie dzielącej dwa n a r o d y ---isti sunt parietes proxim i nobis, in quibus cum ardeat rem nostram agi sine dubio jam videm us — —, ale ścianie, k tó ra nie stanow i w iększej przeszkody.
W 1273 r. nastąpił przełom w planach O tokara w związku z wyborem Rudolfa H absburga na króla niemieckiego. Dotąd O tokar starał się uchodzić za obrońcę Polski i całego chrześcijaństw a od niebezpieczeństwa ze wschodu. Potrzebne m u to było do utrzym ania A ustrii przy królestw ie czeskim. Pozyskanie książąt polskich m iało zapewnić ich pomoc zwłaszcza przeciw Węgrom, z którym i O tokar toczył ciągłe w alki o A ustrię. S tąd też przykładał O tokar ta k wielką wagę do oderw ania od sojuszu z W ęgram i Bolesława Wstydliwego.
18 K r o n i k a z b r a s ł a w s k a , „ F o n t e s r e r u m B o h e m i c a r u m ” t. IV , w y d . J . E m l e r , P r a h a 1884, s. 81.
1» J . E m l e r , o p . c i t ., n r 5Ö3, 594, 595, S96.
20 T a m ż e , n r 558.
21 T a m ż e , n r 597.
22 T a m ż e , n r 453.
23 w . U r b a n , N i e u d a n e s t a r a n i a P r z e m y ś l a O t o k a r a I I o m e t r o p o l i ą c z e s k ą n a t l e j e g o r z ą d ó w i k r z y ż a c k i e j p o l i t y k i , „<Nasza P r z e s z ł o ś ć 1957, s . 324 n .
24 J . E m l e r , o p . c i t . , n r Ô45.
P O L IT Y K A P R Z E M Y Ś L A O T O K A R A I I W O B E C P O L S K I 549
Od roku 1273 nie Czechom, lecz panow aniu czeskiemu w Austrii zaczęło zagrażać poważne niebezpieczsńtwo z zachodu — ze strony nowego króla niemieckiego
Rudolfa. .
K lęski i upokorzenia z 1276 r. wzmogły u O tokara chęć walki. K ról czeski szukał sojuszników w sąsiednich krajach, starał się pozyskać książąt i szlachtę, chcąc stw orzyć związek nie tyle antyniem iecki, co antyrudolfowski. Dwór czeski był bo
w iem zniemczony i niem iecką k u ltu rą oddziaływał na Polskę. Otokar opierał się przede w szystkim na zniemczonych m iastach, a syn jego Wacław zaliczany jest w poczet minesengerów.
Podobne staran ia podjął również Rudolf, który zdobył sobie poparcie księcia legnickiego Bolesława. Jego też wpływy w Polsce ciągle rosły. Od końca lat sześć
dziesiątych książęta śląscy powoli zaczynają odsuwać się od króla czeskiego. Nie należy zresztą przeceniać zaangażowania tych książąt po stronie O tokara również we wcześniejszym okresie (po stronie czeskiej walczyły zdaje się zazwyczaj w ojska najem ne) я .
Wobec zbliżającej się nowej wojny z Rudolfem Otokar chcąc zapewnić sobie poparcie książąt polskich w ydał do nich m anifest. Część historyków odm awia m u autentyczności, powołując się n a to, że nie odpowiada on duchowi polityki Otokara, że jego hasła obce były królowi czeskiemu.
Przyglądnijm y się bliżej tem u dokumentowi, a okaże się, że nie jest to pierwszy i jedyny przejaw odwoływania się O tokara do haseł wspólnoty Czechów i Polaków.
Z najdujem y w nim wszystkie te motywy, które już wcześniej pojaw iały się w kon
tak tach O tokara z książętam i polskimi i które staraliśm y się wyżej przedstawić.
Są one teraz tylko jaśniej przedstawione, co m a ścisły związek z sytuacją, w jakiej znalazł się król czeski.
O tokar w m anifeście powołuje się na pokrewieństwo obu narodów, na pocho
dzenie od jednego przodka, pokrewieństwo języka, jedność krwi, które skłania go do t e g o ---u t magnificos Polonie principes, barones, m ilites et populos universes, ąuos sue am plitudinis sinu conplectitur atque jouet, striccionis dileccionis prose- quam ur beniuolencia, ipsorum gaudeamus in prosperis et turbem ur aduersis, ipsis cupiam us esse presidio, suique honoris et glorie continuum zelem us augm entum 2e.
O tokar występował więc wobec Polski niem al jak senior wobec wasala, którem u należy się a uxilium et consilium, żądając równocześnie tego samego od książąt polskich — — u t uos in necessitatis articulo requirere debeamus intrepide, nobis
quod letanter curetis subuenciones et auxilia exhibere.
Dalej dowodzi Otokar, że Czechy są silną strażnicą chroniącą Polskę przed za
grożeniem z zachodu przed Niemcami, pod panowaniem których cierpiała by srogi ucisk. Pojaw ia się również m otyw pożaru (jak w liście biskupa Brunona do papieża z 1273 r.), który zagraża tym razem bezpośrednio Czechom, lecz szybko przenieść się może również n a Polskę.
Tak więc w polityce i propagandzie O tokara nastąpiła jedynie zmiana wroga — schizm atyków i pogan na Niemców. Cele zostały te same — tworzenie pozorów wielkiego niebezpieczeństwa, które by zbliżało książąt polskich do króla czeskiego, oddawało ich jego opiece, a ten z kolei by m iał skąd otrzymywać wojsko potrzebne do realizacji swoich planów politycznych.
Błędne jest więc zaprzeczanie autentyczności m anifestu na drodze w y k azy w an ia.
sprzeczności jego haseł z dotychczasową polityką Otokara. Lepiej już przyjąć tw ier-
25 p o r . A . B a r c i a k , P o l a c y w b i t w i e p o d S u c h y m i K r ů t a m i r „ z e s z y t y N a u k o w e U n i w e r s y t e t u Ś l ą s k i e g o ” . P r a c e H i s t o r y c z n e I V ( w d r u k u ) .
2в в . U 1 a n o w s к i, P r z y c z y n k i ź r ó d ł o w e d o o s t a t n i c h l a t p a n o w a n i a O to k a r a I I , , ,S c r i p t o r e s r e r u m P o l o n i c a r u m " t. X I I , K r a k ó w 1688, n r 9.
P r z e g l ą d H i s t o r y c z n y — 8
550 A N T O N I B A R C IA K
dzenie J. Š u s t y, że m anifest ten, choć nie wyszedł z kancelarii O tokara, to w y
rażał jednak tendencje polityki dw oru czeskiego 27.
Należy zaznaczyć, że akcenty narodowe pojaw iają się również w propagandzie niem ieckiej, w liście króla Rudolfa do W ładysława węgierskiego, że O tokar pobity zostanie „siłą oręża niemieckiego”
Dotychczasowe badania polskiej polityki Przem ysła O tokara II rozpatryw anej z punktu widzenia polskich interesów, nie mogły doprowadzić do jednoznacznego rozwiązania. W ynika to chociażby z tego, że Polska nigdy nie była głównym celem w polityce króla czeskiego. Politykę tę w yznaczała przede wszystkim spraw a A ustrii, oraz spraw a tronu niemieckiego. Otokarow i bardziej więc zależało n a poparciu m argrabiów brandenburskich, czy na utrzym aniu dobrych stosunków z Zakonem, niż na jednoznacznej polityce wobec słabszych książąt polskich, którzy w dodatku skłóceni byli z sojusznikam i króla czeskiego (np. z Brandenburgią). W ysiłki króla czeskiego zm ierzające do zaspokojenia wszystkich skłóconych stron i w dodatku do pozyskania nowych sojuszników obserw ujem y najpełniej w czasie uwięzienia H enryka IV Prawego.
B adając politykę Przem ysła O tokara II wobec Polski trzeba zatem oprzeć się na innych, nowych metodach.
27 J . S u s t a , D v e k n i h y č e s k ý c h d ě j i n t . I , P r a h a 1917, s. 290.
2β К . M a l e c z y ń s k i , H i s t o r i a Ś l ą s k a t. I , W r o c la w 1960, s. 508.
