Kuśnierzewska Irena

1

S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I ^—

I. M ateriały dokum entacyjne

1/1 - relacja właściwa ■j

I/2 - dokumenty (sensu stricto) dot. osoby relatora

I/3 - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora \j

II. M ateriały uzupełnieniające relację

III. Inne m ateriały (zebrane przez „relatora”):

111/1- dot. rodziny relatora

III/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 — dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945) III/4 - dot. ogólnie okresu po 1945 r.

III/5 - inne...

r. K orespondencja

Vypisy ze źró d eł [tzw.: „nazwiskowe kaity informacyjne”]

otografie

2

3

_____ . . WB4icn irena / 1911- 1 9 6 7 /,p n .' anka' nauczy­

cielka, harcmis trz yni, uczestniczka ruchu oporu, córka ronisława i Urszuli z Pukałakich, ur l.Y ll 1911 r w Oświęcimiu. )o szkoły

powszechnej uczęszczała w Oświęcimiu, następnie do "e inarium Nauczycielskiego w iałej, które ukończyła w 193o r. lo ukończeniu

łerrinarium rozpoczęła pracv nauczycielską na kląsku, ucz ąc najpierw

t lata w Łaziskach, następnie do 1916 r w dLkołowie, później do ybuchu I I wojny światowej w Katowicach. Jako nauczsrcisika wykazała uży talent pedagogiczny, gtrllwOŚd i zamiłowanie do nauczy-

Lelskiej. Już na ławie szkolnej związał* siy z harcerstwem.Pracę harcerstwie kontynuowała również w czasie pr icy zagrodowej na Śląsk ok pr.-c-- kulturalno-oówiatowej prowadzonej w ore iniz icjach lokal-

•ch, działalność w Związku Harcerstwa Polskiego stanowiła główny cinek pracy społecznej K-ej. W pierw1' :i kierowała lokal­

ni organizacjami harcerski::! i czynna była w harcerskiej akcji

>zO'!ej» Y ostatnich latach przed wybuchem wojny pełniła kolejno

>o- ledzialne funkcje w komendzie śląskiej Jhorągwi Harcerek. 'Vyka- ąc duże uzdolnienie organizacyjne i szczejfóln^? ofiarność w prac/, uwał:-- się szybko po stopniach hierarchii harcerskiej; około 1936r t ł podharcmistrzynią, w 1918 r r harcmi -trzynią. 1937 i la-

topn m wchodziła w skład sądu honorowego chorągwi, kierowała .sją starczych dziewcząt oraz czuwała nad wykonaniem programu

tzw. • ;.iro nic ^ek. . 19 3& r objęła funkcją ko mendantki Pogo- arcerek Jhorągwi *l}skiej, powołanego rozkazem n czelniczki nej ''o:, ondy : arcerek. inkcj^ tę pełniła do k-ońca wojny. Jako

idantk • Pogotowia kierowąła z dużym talentem akcją przygotowania szych harcerek do pomocniczej służby wojakowej.nawypadek wojny.

ty, wz330żoną od wiosny 1939 r, prowadzono na systematycznie orf izowanych kussach. , momencie wybuchu I I wojny /l.L X 1939 /

rki zorganizowane w Pogotowiu objęły pod kierunkiem :-ej oć>- punktów ewakuacyjnych i sanitarnych na pograniczu niemieckim,

‘zymafciu rozkazu ewakuacyjnego władz wojskowych rC-wa wraz z czo- Pogotowia podążyła w kierunku Haosztyna jako punktu zbornego

większością instruktor* k Chorągwi *1 iskiej , ud >- ~ię do a, aby osiyśa w pobliżu lląska.Równocześnie po rezygnacji

Borkowskiej, objęła funkcję komendantki

śl.

dleniu się w Krako- ie pracowała najpier w Obywatelskim Korni- 'pieldL, w sekcji opieki nad wysiedlonymi, a od ...j . 1941 r

i!-- Komitecie Opiekuńczym , w Jziale Opieki nad ięźniami i sina'.-ii, zwanym 'Patronatem', gdzie kierowała spr .-wami smiftt**

trący jno-gospodarczyiui• iura 'Patronatu mieściły się przy miczej 18. Pracowała pod kierunkiem -arii Zaaulowej Jako

4

_ . .. u/ta trudnym 1 odpp- ____

Xj,u

3ⁱ i wykazuj ?c wyjątkową odwagą, ofi^m ośi i poświecenie. 4 ko nandentka tajnego Pogotowia ' ^rcerek Chorągwi 11. kierowała pra-

d harcerek skupionych wokół#i stron itu

*

Krakowa

8 kiego, tały kont akt utzryisywał z h rcerk -ni , które pozostały t renie d. województw śląskiego, wcielonego do dzaszy, i prowa- ty rozległ i ikcjy- v zakres! tajnej opieki społecznej i t jnego

izania. Pośrednio kierowała też tajną akcją harcerstw żeńskiego 'laska i wspierał, ją głównie przez lostarczania niezbędnych po-

szkolnych. Pełniąc funkcją komandantki Pogotowia pozostawała iołaj współpracy ze Z ią<:kieTn ‘/siki Zbrojnej , późniejszą AK

.• ;el.?g-• tarą aząću na lljsk. ,’ł- również członkiem kon^pirac /jnej lizacji ideowo-poLit i'Ojczyzna*, skupiającej głównia Polaków

: wcielonych lo dzeazy*

o z kończeniu wojny przebywała jeszcze jakiś czas w Krakowie, a w akcji opieki n d powracającymi z więzień^* i obozów oraz

sp tri nt mi. a sierpniu 1945 r powrócił; do Katowic i :z fł pracę w zarządzie okręgowym Polskiego 2 dązku Zachodniego,

!niu z .ś te ko roku przeszła do pracy w Kuratorium Okręgu ^zkol- 1 takiego , najpierw j ko referentka uddzi »łu Pozaszkolnego ani^a >ziecka, następnie j to I z t tor domów dzieck . .losną

została przeniesiona na wł-sna żądanie do Kuratowium Okręgu

; o -da; i -o, .asie o j,.-ła ó oaiązki .*izy tutora opieki a d em .

h

}• « maju ią6o po rócił do pracy , obejmując obowiązki wycho- . wPor dni Społeczno— Wychowawczej towarzystwa Przyjaciół

r

chowawezajoraz atrakcyjne zajęcia z dziećmi i zacieśniła z rodzic rai dziaci trudn /ch. Opiekował 3 i . również przed­

n i . >zięki osobistym alorom mogła z pozytwnym skutkiem

O w a e w rodzinach trudnych na rzecz pokrzywdzonych dzieci,

ka lat była wiceprezesem Oddziału towarzystwa Przyjaciół id m i. >spółpr cowała również z Ligą Kooiet, z Ko tal ta tam iłecznej i PCK. iedy zapadła na ciężką chorobę i potrzebna

>la chorej, zgłosiło się 17 jej dawnych podopiecznych, a b y

5

Ł«,ru: tro.ie dzieci.

196o r K-ws została odznaezon Krzyżem Kawalerskim Odro lżeni 1 iki.

zyiiplcg i.Szkice

z

renie okupacji / maszynopis/ ; Łapińska J . Org niz ej 'iarcerek t«ch 133-1945, Najnowsze Dzeje Pol-.ki, u-w-:- , 1965,t. IX, s.7o i in;

aowski/ J . , Szkolnictwo wojewddzt ie *l^ski , Kat.1935,s .l o 5 ;, -t komendantki Poro to-i a Chorągwi ‘lipskiej, Ireny luśnierzewskiej

;>nopis, p pi er ■ rodzinne -enryka R t / ; Spra wozdanie Zaiczku rstwa Polskiego Okręg !*laski...z rok 1937, K t.l93U 3*4 i n . ; ord-.-nic 7 i iz ku ?rcerstv;.. Pois ^ic^o. . . 3 rok 1936 , Kat. 1919

n*

f

2q

n©;a 1909, t.XV ; "Jezel-IIoaock'. Z ., Polski lomitet Opiekuńczy

’-2^{i£sto w} 1 t ch 1939-1945 i jego akt. , ''r e n i on‘“1964 t .X L I,« .

•

z

'oz

Sir zbieli z K-atowi c , Lucji ^awad > z Rudy lipskiej oraz /and 7

mc

aj z

Alojzy Targ

..U .'ci, brakowa ki "Patronat więzienny', Przegląd Lek .rski

'Oś-

, s. 166-176 , Kraków 1972 ; Harcerki 1939—1945, Praca Zbiorowa

m

6

______ j e s z c z e w czasac

.. x „ „ „ w ^ u i e i s K ą r o zp o cz ę ł a na Ś l ą s k a , tu p r z e s z ł a dro i s tr u k t o r k i h a r c e r s k i e j od drużynowej do komendantki chorągwi i z Letnią Śląską z w i ą z a ł a s i ę sercem na całe ż y c i e . Od roku 1 9 3 6 prsco-

iła w Ku rato rium Śląskim ja ko i n s t r u k t o r k a do spraw h a r c e r s t w a , roku 1 9 3 8 zo s t a ł a komendantką Pogotowia Chorągwi Ś l ą s k i e j .

w r z e ś n i u 1 9 3 9 r . z ch w i l ą w e j ś c i a niemców na Śląsk w s z y s t k i e bar- i e j znane i n s t r u k t o r k i h a r c e r s k i e dostaty p o l e c e n i e o p u s z c z e n i a renu . L i l k a poddała s i ę r o z k a z ow i a l e u c z y n i ł a to z w i e l k i m oporem ciężkim sercem.

iada w Krak owie i tam p e ł n i f u n k c j ę k o n s p i r a c y j n e j komendantki jrągwi Ś l ą s k i e j r o z b i t e j na cz ęś ć te re nową i em ig ra c y j n ą .

itakty z ludźmi ze Śląska u ł a t w i ł a j e j o s o b i s t y praca w Ko m i te c ie e kuń czym*dla uchodźców - p ó ź n i e j s z y m RGO.

t ę nni e wchodzi® do pracy w P a t r o n a c i e - j e s t to j edna z najtrud- j s z y c h i n a j n i e b e z p i e c z n i e j s z y c h j e j p r a c , w ścisł ym k o n t a k c i e z i ą K ra j ową woj ewództw krakow s kieg o i ś l ą s k i e g o .

wojnie wraca na Ś ląs k i p e ł n i f u n k c j ę w i z y t a t o r k i w W y d z i a l e Opie- nad Dzi e c ki em Ku r a to ri um . W tymże c h a r a k t e r z e p r z e n o s i s i ę nastę- Le n ad morz e, tu wychod zi zamąż i t e r a z całe swoje serce i s i ł y

?je r o d z i n i e . Gdy d z i e c i p o dro sły wraca do pracy zawod owe j,p rac u- iż do o s t a t n i e j choroby w P o ra d ni Społ eczno-Wychowawcze j TPD.

lyni,

była L i l k a w ż y c i u codziennym i w pracy ? Mimo k i e r o w n i c z e g o owiska i o d p o w i e d z i a l n o ś c i za w i e l k ą l u d z k ą gromadę dalek a była ypu w i e l k i e j o r g a n i z a t o r k i , n ie j^iżywała tonu k a t e g o r y c z n e g o roz-

, n ie uno siła s i ę i n ie gn ie wa ła mimo to p o s ł u c h miała ogromny.

5 była ogromnie k o b i e c a : b l i s k i j e j by ł każdy c z ł o w i e k potrzebu- p o m o c y , s k r z y w d z o n y , c i e r p i ą c y . Czarem ł a g o d n o ś c i , £ o g o d y i uporem

>ci s ku p i ał a wokół s i e b i e l u d z i , zo bo w ią za ł a do o f i a r n e j p r a c y , mych wymagań dla s i e b i e pa mi ęta ł a n i e t y l k o o p o t r z e b a c h swego .enia ake l u b i ł a d o g o d z i ó , z r o b i ć p r z y j e m n o ś ć . N i e tracąc z oczu

i c h celów służby o j c z y ź n i e i s p o ł e c z e ń s t w u , p o m a g a ł a , o c h r a n i a ł a , ła każdemu c z ł o w ie k ow i swoim znanym nam w s z y s t k i m czarującym-, nym uśmiecheipopromienia ła nawet twarda sł uż bę k o n s p i r a c y j n e g o er z a .

tkwi ł a s i ł a i w i e l k o ś ć L i l k i , j e j rola w o r g a n i z a c j i h a r c e r e k , l i s t o r y c z n a : bo t a k i e właśnie d z ie w cz ęt a wychowywała.

:by o n i e j n a p i s a ł poeta :

Przeminą n a s z e imiona Dni życia j a s n e i ciemne /fłptodsze s i l n i e j s z e ramiona

Podejmą n a s z t r u d co d zi e n ny I tyl ko po nas z o s t a n i e Coś co n i e zawsze powraca W i e l k i e n a j w i ę k s z e k o ch a ni e

I p r ost a n a j p r o s t s z a p raca .

ówSenie p o dc z as po gr z e b u L i l k i dnia 3 0 s i e r p n i a 1 9 6 7 r . w Gd yni i e n i a grupy h a r c e r e k .

7

8

9

10

11

12

13

14

ZWZ AK

§st

POR. KUSM1ERZEWSKA KABAT IRENA ("Hanka")

Komendantka Śląskiej Chorągwi Harcerek, przebywająca stale w Krakowie.

Organizowała nieustający strumień paczek do obozu w Oświęcimiu i innych np.

Ravensbriick. Ofiarnie współpracowała z Delektą Teresą pracując w "Patronacie"

miała szerokie powiązania, potrafiła pokonywać liczne trudności na jakie

natrafiała baza "Poczekalni". Odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Źródło:

Niekrasz Juliusz, "Z dziejów AK na Śląsku", wyd. II K-ce 1993, s. 54, 185, 204

Z. Kotowicz' 99

15

16

17