dr hab. prof. US Mariusz Jedliński Katedra Logistyki
Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński
RECENZJA
Pracy doktorskiej mgr. inż. Michała Adamczaka pt. „Wpływ integracji procesów planowania na efektywność przepływu materiałowego w przedsiębiorstwie produkcyjnym w zróżnicowanych warunkach otoczenia” napisanej pod kierownictwem naukowym Promotora - prof. PP dr. hab. Marka Fertscha oraz Promotora pomocniczego – dr. inż.
Piotra Cyplika.
1. Uwagi wstępne
Podstawą sporządzenia niniejszej recenzji jest Uchwała Rady Wydziału Inżynierii Zarządzania Politechniki Poznańskiej w Poznaniu nr 354-LXVIII/11/2015 z dnia 16 listopada 2015 r. (pismo o sygnaturze WIZ-11/790/250 z dnia 14.12.2015 r.), na mocy której powierzono mi obowiązki recenzenta wymienionej pracy doktorskiej.
Przesłana mi do recenzji praca doktorska obejmuje łącznie 225 stron maszynopisu formatu A-4, z czego 196 stron jest o treści zasadniczej oraz zawiera 16 załączników, niezintegrowanych numerycznie z całością pracy (poza spisem zamieszczonym na s.225) – dołączonych na nośniku elektronicznym CD.
Dysertacja w swojej strukturze, zawiera streszczenie (s.5-6), abstract (s.7-8), wprowadzenie (s.9-10), rozdział pierwszy (1) prezentujący: zakres, cele i hipotezy pracy (s.11- 17), kolejnych siedem rozdziałów głównych (od 2 do 8) o zrównoważonej, co do ich objętości strukturze (s.18-195) oraz zakończenie (s.196-200). W tekście rozprawy zamieszczono też stosownie do uwidocznionych spisów, odpowiednio: rysunków (s.219-220), wykresów (s.221- 222) oraz tabel (s.223-224) - 40 poglądowo dobrze wkomponowanych rysunków, 19 wynikowych wykresów oraz zaprezentowano 38 poprawnie skonstruowanych tabel.
Wszystkie części rozprawy stanowią logiczną i merytorycznie zwartą całość, podporządkowaną realizacji celu głównego, którego osiągnięcie wspierają cztery cele szczegółowe, który został postawiony we wstępie pracy. Treść pracy została też udokumentowana stosownymi przypisami bibliograficznymi oraz odsyłaczami do danych źródłowych. Autor wykorzystał łącznie 284 pozycji bibliograficznych (zwartych, ciągłych oraz źródeł internetowych), w tym 112 angielsko- i 1 niemiecko- i 1 francuskojęzycznych, przywołano też dokumenty i akty prawne oraz branżowe raporty, analizy i inne opracowania.
Przekrój oraz stopień wykorzystania źródeł literaturowych uznać można za wystarczający dla wykazania się przez Doktoranta ogólną wiedzą teoretyczną w dziedzinie nauk
charakter wyników rozprawy, opierający się na autorskim wypracowaniu modelu teoretycznego i sformułowaniu wiązki dyrektyw praktycznych o dużym znaczeniu dla gospodarki.
W ocenie przekazanej mi do recenzji pracy doktorskiej przyjąłem następujące kluczowe kryteria jej oceny:
- wybór przedmiotu badań i tematu pracy,
- istotność naukowa problemu, cel, postawiona hipoteza badawcza i charakterystyka pracy,
- przydatność naukowa/praktyczna pracy.
Dodatkowo, uwzględniono też takie aspekty, jak jakość pracy z punktu widzenia warsztatu naukowego oraz poziomu edytorskiego, w tym zwłaszcza poprawności formalnej i językowej rozprawy.
2. Wybór przedmiotu badań i tematu pracy
Wybór przez Autora tematu w brzmieniu: „Wpływ integracji procesów planowania na efektywność przepływu materiałowego w przedsiębiorstwie produkcyjnym w zróżnicowanych warunkach otoczenia” należy uznać za interesujący z naukowego punktu widzenia a samo jego sformułowanie za trafne. Przedstawione w tytule, a dające się wyodrębnić trzy główne punkty ciężkości podejmowanych rozważań, które przecież dotyczą ważnej dla nowoczesnej gospodarki problematyki, jaką stanowi dodatnia korelacja pomiędzy wzrostem integracji procesów planowania (poziom taktyczny) a wzrostem efektywności operacyjnej (rozpatrywanej przez pryzmat poziomu obsługi klienta oraz rentowności sprzedaży) i interakcji z otoczeniem (w kontekście jego stabilności), dobrze oddają najważniejsze elementy treściowe struktury i przyjętej przez Autora logiki narracji recenzowanej rozprawy doktorskiej.
Takie podejście, świadczy niewątpliwie o autorskiej umiejętności inteligentnego określenia przedmiotu i zakresu pracy oraz należytym wyeksponowaniu omawianych w treści rozprawy głównych zagadnień badawczych. Obrany zatem przez Autora temat jest bez wątpienia aktualnym i ważnym zagadnieniem dla zarządzania przedsiębiorstwem produkcyjnym, realizującym strategię produkcji „na magazyn” - Make to Stock (MTS), ale i ogólnie zwłaszcza ekonomiki przedsiębiorstwa oraz logistyki dostaw, ponieważ drzemie w nich ogromny potencjał optymalizacyjny, stąd jak najbardziej celowe było podjęcie się tej problematyki.
Biorąc zatem pod uwagę przytoczone powyżej argumenty należy uznać, że postawiony problem badawczy jest ważny, został poprawnie określony w tytule rozprawy i może zostać uznany za w pełni uzasadniony i odpowiedni dla rangi rozprawy doktorskiej.
3. Ocena istotności naukowej problemu, celu, postawionej hipotezy badawczej i charakterystyki formalnego układu rozprawy
Autor rozprawy doktorskiej w sposób ogólnie poprawny sformułowała główny cel pracy w brzmieniu: „Badanie wpływu integracji procesów planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym na efektywność przepływu materiałowego w zróżnicowanych warunkach otoczenia”. Dodatkowo też, Autor postawił sobie w związku tak sformułowanym celem głównym, cztery pomocnicze cele cząstkowe, które w założeniu mają wspierać realizację celu głównego w postaci:
- opracowania algorytmów zintegrowanego planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym,
- opracowania modelu symulacyjnego zintegrowanego planowania oraz przepływu materiałowego w przedsiębiorstwie produkcyjnym,
- opracowania planu i przeprowadzenie eksperymentów symulacyjnych służących identyfikacji wpływu integracji procesów planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym na efektywność przepływu materiałowego w zróżnicowanych warunkach otoczenia, - identyfikacji zależności pomiędzy poziomem integracji procesów planowania, a miarami
operacyjnymi poziomu obsługi klienta oraz rentowności sprzedaży dla różnych warunków otoczenia.
W ogólnym odbiorze należy podkreślić, ze cel główny pracy, jak i cele pomocnicze są zogniskowane na systemowym znajdowaniu rozwiązań problemów funkcjonowania i rozwoju organizacji przyczyniając się w istotny sposób do zwiększenia szans do podejmowania w organizacjach racjonalnych decyzji i poprawiających sprawność ich funkcjonowania, a jednocześnie są dobrze osadzone w teorii ekonomii a zwłaszcza w dziedzinie nauk o zarządzaniu oraz w realiach życia gospodarczego.
Na podstawie tak brzmiącego celu głównego i celów cząstkowych, w pracy została sformułowana przez Autora następująca hipoteza badawcza: „Wzrost poziomu integracji procesów planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym pozwala zwiększyć efektywność przepływu materiałowego (H1)”. Intencjonalny przekaz tej hipotezy jest czytelny, a samo sformułowanie należy uznać za prawidłowe. Hipoteza powinna przecież posiadać właśnie taką uproszczoną formułę, która zachowuje przy tym, wszystkie istotne immanentne treści merytoryczne, bowiem jest to przecież stwierdzenie, w którym wskazuje się, jak według Autora, powiązane są ze sobą badane zjawiska. Hipoteza jest więc pewnym przypuszczeniem Autora (ale opartym na posiadanych przez Niego informacjach), które pozwala przedstawić proponowane wyjaśnienie jakiegoś zjawiska i które określa jak zmienna niezależna wpływa na zmienną zależną lub jak ją zmienia. Ponieważ hipoteza badawcza jest zwyczajowo sformułowana tak, że odpowiada ona sposobowi, w jaki badacz ma zamiar ją testować, to nie sposób kwestionować poprawności tak sformułowanej w rozprawie doktorskiej hipotezy.
Autor sformułował też trzy hipotezy cząstkowe w brzmieniu:
- Wzrost poziomu integracji procesów planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym powoduje podwyższenie poziomu obsługi klienta (H2)
- Wzrost poziomu integracji procesów planowania pozwala na podwyższenie rentowności sprzedaży przedsiębiorstwa produkcyjnego (H3)
- Istotność integracji procesów planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym jest tym większa im bardziej niestabilne jest jego otoczenie (H4).
Analizując treść całej rozprawy należy z całym przekonaniem stwierdzić, iż tak zaprezentowane hipotezy są trafnie sformułowane i dobrze porządkują realizowany przez Autora tok postępowania badawczego. Dodatkowo wydaje się, że takie rozbicie podstawowej hipotezy badawczej na szereg założeń szczegółowych umożliwiło Autorowi poprawne metodycznie rozplanowanie badań, sprzyjało lepszemu opracowaniu narzędzi badawczych, a także uchroniło Go przed pominięciem ważnych aspektów badanego problemu, bądź zabrnięciu w obszary niezwiązane ściśle z przedmiotem badań. Pewien niedosyt może jednak wynikać z faktu, iż w umownej „triadzie”, wokół której wydaje się zidentyfikowano problem badawczy, tj. „integracja-efektywność-otoczenie”, nie wyeksponowano w hipotezach pomocniczych zależności pomiędzy „poziomem obsługi Klienta” a „rentownością sprzedaży”
w aspekcie kosztowym, chociaż sam Autor ten aspekt wziął pod uwagę w rozważaniach zawartych w podrozdziale 8.3 (s.167). Biorąc zatem powyższe za właściwe i zgodne z założeniami faktycznie poczynionymi, a nie tylko literalnie wyeksponowanymi przez Autora, należy uznać, że zapisy te są w swoim ogólnym wyrazie jednoznaczne i spełniające wymagania stawiane właśnie hipotezom, a omówionych w podręcznikach dotyczących metodologii nauk społecznych i innych nauk empirycznych.
Oceniając podsumowująco cele rozprawy (cel główny i cztery cele szczegółowe) i główną hipotezę badawczą, a także trzy szczegółowe hipotezy pomocnicze, można uznać, że są one prawidłowo i właściwie sformułowane, a także adekwatne dla podstawowego problemu badawczego. Ujęte całościowo stanowią dla Autora swoistego rodzaju „wyzwanie badawcze", dlatego należy wyrazić ogólną opinię, że pomimo dalszych pewnych zastrzeżeń, uwag i pytań, to Doktorant w pełni poprawny sposób zrealizował założony cel swej rozprawy, prezentując rozwinięte opracowanie naukowo-badawcze o trudnych do przecenienia walorach merytorycznych i poszukiwawczych, a przez to w pełni odpowiadających wymogom stawianym rozprawom doktorskim. W pracy z powodzeniem zrealizowano wszystkie etapy procesu badawczego, a zwłaszcza precyzyjnie określono problem badawczy, sformułowano hipotezy, opracowano plan badawczy, dokonano pomiaru, zebrano oraz poddano analizie dane i wreszcie, dokonano uogólnienia (tzw. generalizowanie). Na szczególną uwagę zasługuje niezwykle metodyczne podejście (oparte na metodach ilościowych) do weryfikacji przyjętych w pracy hipotez badawczych.
4. Ocena struktury pracy i uwagi do poszczególnych rozdziałów rozprawy z punktu widzenia osiągnięć badawczych
Analizując strukturę rozprawy doktorskiej to już na wstępie należy podkreślić, iż w ogólnej ocenie ma ona logiczny, narastający i poprawny układ.
W streszczeniu (liczącym 2 strony) Autor zaprezentował w syntetycznej ale w wyróżnionej formie poprzez bloki akapitowe, następującą sekwencję postępowania: tło badań, metody,
wyniki oraz wnioski, przywołując hipotezę główną, która określa Jego podejście do problemu naukowego, tj. przekonanie, że integracja procesów planowania zwiększa efektywność przepływów materiałowych. Należy jednak zwrócić uwagę, na niektóre wrażliwe elementy sformułowań zawartych w tej części pracy. Otóż, zwrot „po akceptowalnym koszcie”
wymaga doprecyzowania w postaci np. „koszcie nabycia” lub ewentualnie „cenie zakupu”.
Zwrócenie uwagi na fakt, iż możliwość integracji procesów planowania zależy nie tylko od samej ich charakterystyki, ale także zróżnicowanych warunków otoczenia i kierunku zależności (chociaż sama siła zależności nie stanowiła przedmiotu podejmowanych w pracy rozważań) oraz ich wpływu na przepływy materiałowe, jest właściwym założeniem, w twórczym procesie opracowywania modelu integracji. Wyodrębnienie czterech poziomów integracji i wykorzystanie danych zgromadzonych z wykorzystaniem metody eksperckiej, jest w pełni poprawnym metodologicznie sposobem postępowania naukowego. Za rozwiewające możliwe do pojawienia się wątpliwości, w odniesieniu do tak złożonej problematyki, jaką jest efektywność, należy uznać doprecyzowanie, iż Autor traktuje ją jako sumę sprawności (mierzonej wskaźnikiem OTIF) oraz skuteczności (mierzonej wskaźnikiem rentowności sprzedaży). W tym miejscu pojawia się jednak pewna uzasadniona wątpliwość (także wobec intencjonalnych zapisów w hipotezach pomocniczych), czy w odniesieniu do standardu OTIF, nie właściwsze jest mówienie o skuteczności (zwłaszcza w kontekście sformułowania zawartego na s.171, że „podwyższanie poziomu integracji procesów planowania nie tylko podwyższa poziom obsługi, ale również stabilizuje jego wartości”, co przecież w prostej linii wiedzie do skuteczności osiągania celu). Na rzecz takiego podejścia przemawia jeszcze dodatkowo, sformułowanie zawarte na s.112, iż „priorytetem jest osiągniecie maksymalnego poziomu obsługi klienta – cel przedsiębiorstwa – odnoszona jest do niego skuteczność działania przedsiębiorstwa”(!), czy wreszcie sformułowanie ze s.120, że:
„skuteczność działania – niezawodność (poziom obsługi klienta) – perfect order (PTIF) – odzwierciedlenie efektywności w wymiarze operacyjnym”. W konsekwencji, czy z kolei w odniesieniu do rentowności sprzedaży, która „rośnie przy przechodzeniu na wyższe poziomy integracji procesów planowania” (s.180), nie właściwsze byłoby z kolei mówienie o sprawności działania, bo przecież na s.120 zostało zawarte sformułowanie, iż: „sprawności działania – rentowność sprzedaży – odzwierciedlenie efektywności w wymiarze finansowym”? Oczywiście, ta wątpliwość związana z osiąganiem wskaźnika i sprawnością kosztową ma charakter szerszego dyskursu naukowego, ale właśnie też i dlatego uznaję ją jako podstawę do zadania pierwszego pytania recenzyjnego (Pytanie nr 1).
Tłumaczeniem anglojęzycznym odzwierciedlającym Streszczenie jest następczy Abstract (liczący także 2 strony).
We wprowadzeniu (liczącym 2 strony) Autor przywołał funkcjonujące w powszechnym obiegu literaturowym sformułowania dotyczące globalizacji oraz odniósł je do przyjętej w rozprawie metodyki postępowania naukowego. Niestety, w tak małej objętościowo wypowiedzi, przez co mogłoby się mylnie wydawać, że nie istotnej dla odbioru całości, nie ustrzegł się kilku niepoprawnych sformułowań lub nieprecyzyjności. Chodzi np. o niestylistyczne sformułowanie „wyroby trafiają na magazyn” (s.9) czy nazbyt logicznie skrótowe „skąd mogą być pobierane przez klientów” (s.9). Także zaznaczenie, że „Badania
mają charakter podstawowy” (s.9), może niewłaściwie sugerować, że Autor nie nastawia się na bezpośrednie praktyczne zastosowanie wyników Swoich badań.
Jak już wspomniano, rozprawa składa się z 7 rozdziałów merytorycznych o łącznej objętości 178 stron, które można syntetycznie ująć w dwie zasadnicze części. Pierwsza z nich (pięć pierwszych rozdziałów) to część teoretyczna, zaś druga (trzy kolejne rozdziały) to część metodyczno-empiryczna i koncepcyjna.
W rozdziale pierwszym, zatytułowanym: „Zakres, cele, hipotezy pracy doktorskiej”, Autor zgodnie z deklaracją zawarł klasycznie wymagane elementy w rozprawach doktorskich, tj.
uzasadnienie podjęcia tematu oraz identyfikację występującej luki badawczej. Rozumiejąc postulowaną integrację jako likwidację barier, słusznie przyjmuje, że „Integracja procesów doskonale wpisuje się koncepcje rozwoju logistyki” (s.11). Przecież logistyka w swojej istocie jest często traktowana jako sztuka zarządzania połączeniami konfliktowymi.
W dalszej części tego rozdziału określa zakres i cel pracy (jeden cel główny i cztery cele szczegółowe) oraz precyzuje założenia wstępne i hipotezy pracy (jedna hipoteza główna i trzy hipotezy pomocnicze). Wreszcie, prezentuje metodykę pracy badawczej, a co warto podkreślić także w udanej logiczno-formalnej formie schematu blokowego (rysunek 1.1., s.15).
Rozpoczynając analizę części teoretycznej, w rozdziale drugim zatytułowanym:
„Planowanie w przedsiębiorstwach produkcyjnych”, Autor w poprawny i przystępny sposób dokonał przeglądu literatury w zakresie istoty planowania, metod planowania oraz rodzajów i charakterystyki poszczególnych typów planów, słusznie akcentując znaczenie wymiaru przedmiotowego oraz istotność kryterium celów. W tym rozdziale swoje miejsce znalazły też rozważania dotyczące struktury planowania w przedsiębiorstwach produkcyjnych, charakterystyk jego wybranych elementów oraz problematyka planowania sprzedaży i operacji (z kontekstem strukturalnym), skrótowym opisem wybranych metod planowania oraz zagadnień związanych z jego wdrożeniem. Rozdział kończy problematyka dotycząca strategii produkcyjnych, która dla lepszej integracji treści i konsekwencji narracyjnej mogłaby jednak poprzedzać rozważania dot. planowania sprzedaży i operacji (2.3.). Można odnieść też wrażenie, że Autor zbyt syntetycznie, a przez to i pobieżnie potraktował tę część, nie eksponując tak ważnych terminów, jak np.: decoupling point, agile czy flexibility. Pomimo tego zastrzeżenia, to uwidocznione studia literaturowe nie budzą dalszych zastrzeżeń, przez co należy uznać że są wystarczające by oddać kluczowe charakterystyki omawianych zagadnień, przez co tworzą dobrą podstawę teoretyczną dla dalszych rozważań.
W rozdziale trzecim zatytułowanym: „Integracja procesów”, Autor wskazuje na rolę podejścia procesowego we współczesnym gospodarowaniu, słusznie eksponując problematykę „wartości dodanej”, by następnie podjąć rozważania w odniesieniu do determinant i kierunków rozwoju podejścia do integracji procesów. Dalej to już modele integracji w łańcuchach dostaw oraz zagadnień związanych z doskonaleniem procesów.
W rozdziale czwartym zatytułowanym: „Efektywność przepływu materiałowego”, następuje wydaje się kluczowe dla całości pracy skoncentrowanie rozważań na problematyce efektywności. Lektura wskazuje na pewien problem ze swobodnym poruszaniem się przez Autora po tej problematyce. Oczywiście, dokonana synteza jest poprawna, ale np. wskazując
na ujęcie O.Lange, nie eksponuje się, że są to zasady racjonalnego działania. Także zabrakło dobrze osadzonych w teorii efektywności rozważań np. P.Blaika (przytaczanego we wcześniejszych częściach pracy”. Także opisując zagadnienia związane z pomiarem efektywności, Autor natrafił na dosyć powszechnie występujący problem, związany z nierozróżnianiem istoty miernika i wskaźnika (np. przytaczana tabela nr 4.5.).
W ostatnim z teoretycznej części, w rozdziale piątym zatytułowanym: „Wybrane aspekty modelowania i symulacji procesów przepływu materiałowego”, Autor wskazuje na znaczenie modelowania i symulacji jako metody badawczej, a także walidację modelu. W podrozdziale 5.2. znajdują się rozważania dotyczące roli architektury referencyjnej w zarządzaniu oraz pojawia się identyfikacja elementów otoczenia przedsiębiorstwa.
W rozdziale szóstym zatytułowanym: „Badania własne”, Autor prezentuje warstwę empiryczną, w postaci prezentacji wyników badań pilotażowych (pierwsza grupa badań).
Określając przy tym, zakres tych badań, tj.: 10 przedsiębiorstw z województwa wielkopolskiego analizowanych pod kątem planowania w horyzoncie taktycznym, przeprowadzonych w okresie maj-lipiec 2012 r. Skoro w konkluzji podrozdziału 6.1.
potwierdzono, że ukierunkowały one dalsze badania (te właściwe), to z uznaniem należy przyjąć poprawność określenia reprezentatywności – 135 przedsiębiorstw, a przeprowadzenie badań na 149 przedsiębiorstw jest dodatkowym zabezpieczeniem ich poprawności. Zabrakło tylko jednej informacji o zwrotności (149 przedsiębiorstw z ilu?). Na s.
100 pojawiły się podhipotezy statystyczne H0 i H1 o korelacji pomiędzy typem strategii produkcji a typem planu (druga grupa badań). Kiedy jednak cofnie się do podrozdziału 2.4.
Strategie produkcyjne, to okazuje się, że literalnie jako bazowe są wymienione MTS, ETO, MTO i ATO (z zaznaczoną logiką konwersji z MTO). W tabeli 6.1. pojawiają się jednak MTS, MTO i ETO oraz elastyczność i zwinność (?). Stąd, za zasadną należy przyjąć uwagę poczynioną przy ocenie rozdziału 2 o nazbyt pobieżnym potraktowaniu przez Autora tych zagadnień (zwłaszcza w kontekście sformułowanych podhipotez). Ten rozdział zawiera wreszcie trzecią grupę badań, tj. badania eksperckie otoczenia przedsiębiorstwa (w dwóch turach). Ale gdy Autor na s.105, pisze o nieskodyfikowanych zasadach „fair play”, to przecież mógł przytoczyć np. literalnie wyspecyfikowane zasady „Okrągłego Stołu z Caux”. I na koniec, niestety nie można zgodzić się ze stwierdzeniem Autora, że problem istotności problematyki, powinien być rezultatem badań empirycznych a nie studiów literaturowych, jak to niesłusznie stwierdza Autor na s.109.
W rozdziale siódmym zatytułowanym: „Model badawczy”, Autor przyjmuje założenia dla proponowanego przez Siebie modelu, w sposób w pełni zasadny opierając się przy tym m.in.
na badaniach własnych przeprowadzonych na próbie 149 przedsiębiorstw produkcyjnych.
Jednak na s.116 Autor prezentując jako bazę metodologiczną model referencyjny SCOR, nie uwzględnił jego ewolucji (przecież poziom 1 zawiera jeszcze 6 element – „enable”). Niemniej jednak, ta część rozprawy zawiera bardzo ważne osiągnięcia Autora w postaci opracowania przemyślanego modelu zintegrowanego planowania w przedsiębiorstwie produkcyjnym (rysunek 7.6.), zaprezentowania struktury modelu przepływu materiałowego (rysunek 7.7.) oraz struktury modelu symulacyjnego (rysunek 7.10). To także pozwala na pełną akceptacją
logiki postępowania, z uwagi na logiczne przeprowadzenie procesu badawczego wg.
algorytmu: walidacja modelu konceptualnego, weryfikacja modelu i walidacja operacyjna.
Wreszcie, w ostatnim rozdziale ósmym zatytułowanym: „Badania symulacyjne”, Autor przyjmuje za swoje główne zadanie weryfikację postawionych w rozprawie hipotez, poprzez opisanie parametrów scenariusza za pomocą wartości zmiennych decyzyjnych (z wykorzystaniem atrybutów scenariuszowych). Autor wykorzystując metodę ekspercką, nie określił jednak struktury grup ekspertów w zaprezentowanym podziale na „teoretyków” i
„praktyków” (s.158). W tym rozdziale można zauważyć bardzo silną orientację ilościową, co wystawia jak najlepsze świadectwo Autorowi, a przyjęta przemyślana logika i wysiłek w zakresie systematyki może stanowić referencję dla innych rozpraw doktorskich. Stawianie podhipotez statystycznych i ich weryfikowanie jest tego także uzupełniającym dowodem. W tym miejscu należy też zaznaczyć, że w pełni zasadna jest podniesiona już wcześniej uwaga, że w umownej „triadzie”, tj. „integracja-efektywność-otoczenie”, nie wyeksponowano
„explicite” w hipotezach pomocniczych zależności pomiędzy „poziomem obsługi klienta” a
„rentownością sprzedaży”, a którą to przecież Autor wziął pod uwagę w skróconych rozważaniach zawartych w podrozdziale 8.3 (s.167). Dodatkowo wpływa na to konstatacja faktu, że „wzrost poziomu obsługi klienta powoduje wzrost rentowności” (s.168) zawiera sam w sobie oczekiwany aspekt kosztowy. W podpunkcie 8.3.5. Autor zajął się też problematyką niestabilności otoczenia, traktując ją jednak jako synonim „zmienności”
(s.190). I tu, nie wiedzieć czemu, na s.198 wprowadził dodatkową charakterystykę (oprócz podnoszonej już efektywności (opisanej dualnie) w postaci wpływu otoczenia na niezawodność i zyskowność przepływu materiałowego. Takie podejście wymusza sformułowanie drugiego pytania recenzyjnego, ponieważ aspekt zyskowności przepływu materiałowego wymaga szerszego wyjaśnienia, bowiem posiadają one w powszechnym odczuciu jeden atrybut ekonomiczny w postaci kosztu przepływu (np. kosztu działań logistycznych). Jaki charakter ma zatem podnoszony przez Autora wymiar zyskowności przepływów materiałowych? (Pytanie nr 2).
Ta weryfikacyjna postawa w pełni podkreśla dobry warsztat naukowy Doktoranta, co w kontekście deklaracji zawartych w Zakończeniu (s.196-200), a zwłaszcza tej, która dotyczy przyszłego wyzwania naukowego, tj. problematyki integracji w łańcuchach dostaw, a reszta opinii i wniosków Autora są poprawne w swojej syntetycznej formie.
Mimo tych wszystkich, chociaż przecież z reguły drobnych zastrzeżeń, wysoko oceniam również badania ankietowe, które zostały przeprowadzone przez Autora. Dobór próby badawczej oraz jej liczebność nie budzą wątpliwości i są adekwatne do przeprowadzenia procedury wnioskowania. Niewątpliwie, bogata literatura przedmiotu oraz nakład pracy związany z pozyskaniem informacji źródłowych wskazują na dojrzałość Autora w zakresie Jego własnego warsztatu badawczego. W ogólnej zatem ocenie należy uznać pracę za interesującą i wnoszącą trudne do pominięcia, elementy poznawcze do omawianej problematyki dowodząc istotnej przydatności naukowej pracy oraz ogromnego potencjału aplikacyjnego w praktyce gospodarczej.
5. Ocena poprawności formalnej i językowej rozprawy
Po wnikliwej lekturze, w stosunku do recenzowanej pracy doktorskiej pojawiają się pewne uwagi o charakterze jakości edytorskiej. Na szczęście, dostrzeżone i omówione przypadki, maja charakter incydentalny, co pozwala stanąć na stanowisku, że Autor finalnie dochował oczekiwanej staranności w zakresie standaryzacji formy pracy.
Do pracy wnoszę więc m.in. następujące uwagi szczegółowe:
- na s.18 w 7 wierszu od góry należy poprawnie zapisać nazwisko autora „Koontza”
- na s.21 w tabeli 2.1 cechy planu strategicznego powinny posiadać poprawną formę
„twórczy”
- na s.30 w trzecim wierszu od dołu powinno znajdować się poprawniejsze sformułowanie
„Spotykane są…”
- na s. 38 niepotrzebnie tekst 13 wiersza został podzielony i został przeniesiony do 14 wiersz od dołu
- na s.39 w 4 wierszu od góry zabrakło przecinka w przypisie bibliograficznym po dacie wydania
- na s.41 w 9 wierszu od dołu pojawił się błąd gramatyczny, ponieważ liczba mnoga rzeczownika rodzaju żeńskiego powinna przybrać postać „determinant”
- na s. 42 w 15 wierszu od dołu został niepotrzebnie zdublowany końcowy znak interpunkcyjny
- na s.52 w przypisie nr 12 po słowie „logistyczny” powinien pojawić się zwrot „to”.
- na s. 54 nazwisko autora powinno posiadać poprawna pisownię, tj. „Paché”
- na s.55 w drugim wierszu od dołu należałoby użyć poprawnej liczby mnogiej, tj.
zastosować formę „Autorzy pracy poszukiwali modelu”, podobnie jak i w 6 wierszu od dołu strony na s.58 „Zdaniem Autorów pracy”
- na s. 61 w 12 wierszu od dołu strony powinien znaleźć się poprawny zapis „Bussines Process Reengineering (BPR)”
- na s. 73 w 8 wierszu od góry zabrakło tłumaczenia elementów, tj. source, make, deliver (z modelu SCOR)
- na s.85 akronim „ARIS” powinien być napisany dużymi literami
- na s.100 (podobnie jak na s.103, s.104, s.105, s.106, s.107, s.108 i na praktycznie wszystkich innych opatrzonych tabelami), brakuje końcowego znaku interpunkcyjnego w źródle tabeli 6.12.
- Autor nagminnie stosuje niepoprawny gramatycznie zwrot „opartej o” (np. „opiera się o pięć głównych elementów” - 1 wiersz od góry na s.116, „metody badawczej opartej o modelowanie i symulacje” - 11 wiersz od dołu na s.158, „oparto o dwustopniową weryfikację” 14 wiersz od dołu na s.165, czy „opierającą się o analizę różnic” w wierszu 8 od dołu na s.197). I chociaż Słownik języka polskiego warunkowo dopuszcza zwrot „w oparciu o”, to jednak np. W.Doroszewski krytykował ten zwrot za używanie go w znaczeniu „na podstawie czegoś”
- na s.161 w 14 wierszu od dołu po wyrazie „sytuacji” powinien być użyty przecinek, podobnie jak w wierszu 8 od dołu na s.162 po słowie „innym”
- na s.197 w 4 wierszu od góry należy w poprawnej formie zapisać słowo „procesów”, w wierszu 15 od góry poprawnie zapisać słowo „integracji”.
Szereg drobniejszych uchybień, a zwłaszcza interpunkcyjnych, mimo że zostały zaznaczone w maszynopisie pracy, nie zostały już zasygnalizowane w niniejszym punkcie, z uwagi na fakt, iż albo miały charakter generalny i zostały uwzględnione w uwagach ogólnych lub też nie wpływają w istotny sposób na jej końcową ocenę.
6. Konkluzja recenzji
Pomimo poczynionych uwag i zastrzeżeń, podsumowując niniejszą recenzję podkreślam, iż w moim odczuciu przedstawiona do recenzji praca doktorska posiada wyraźnie określone i widoczne walory naukowe, przede wszystkim biorąc pod uwagę następujące fakty, iż:
- charakteryzuje się starannym przeglądem i krytyczną, chociaż czasami w ograniczonym syntetycznym zakresie, analizą dostępnej literatury przedmiotu
- wyróżnia się szczególnie szerokimi badaniami empirycznymi (stosowanymi sekwencyjnie w trzech grupach), przez co posiada duży potencjał naukowy i utylitarny oraz posiada udowodnioną wartość poznawczą
- sformułowane autorskie propozycje modeli, mimo że w wynikowej postaci pozostawiające z pewnością jeszcze pole do dyskusji naukowej, niewątpliwie wnoszą pewien niezaprzeczalny wkład do teorii: jako koncepcja, ale też sformułowane rekomendacje o ważnym charakterze aplikacyjnym
- Autor wykazał się bardzo dobrą znajomością problemu, a oprócz posługiwania się prawem cytatu sama praca zawiera liczne wartościowe sformułowania Autora, stanowiące Jego własny i niezaprzeczalny dorobek, a zastosowana w pracy terminologia odpowiada rozpowszechnieniu i normom zwyczajowym przyjętym zwłaszcza dla obszaru zarządzania i logistyki
- Autor pracy wykazał także poprawną znajomość i praktyczną umiejętność wykorzystania instrumentów pracy naukowej (zwłaszcza metod i technik badawczych), przez co wyznaczone cele rozprawy zostały w pełni zrealizowane, a przyjęta na wstępie hipoteza badawcza (poprzez pozytywną weryfikację hipotez pomocniczych) została udowodniona.
Opiniowana rozprawa w całości jest więc bardzo ciekawa, ważna i aktualna. Zawiera przy tym wiele elementów twórczego wkładu do nauki ekonomii, szczególnie w obszarze nauk o zarządzaniu a merytorycznie i metodologicznie wykazuje bardzo wysoki poziom. Przyjęty bowiem przez Autora zakres badań teoretyczno-empirycznych jest złożony i wieloaspektowy, dlatego chciałbym podkreślić, że prezentowana rozprawa posiada charakter poważnej, konceptualnie i empirycznie ugruntowanej monografii. Jest to zatem w moim odczuciu, dysertacja o relatywnie rzadko spotykanej pracochłonności i wysoki stopień uporządkowania metodologiczno-formalnego.
Uwzględniając zatem przedstawione w niniejszej recenzji szczegółowe wnioski z przeprowadzonej oceny stwierdzam, że praca doktorska mgr. inż. Michała Adamczaka pt.
„Wpływ integracji procesów planowania na efektywność przepływu materiałowego w
przedsiębiorstwie produkcyjnym w zróżnicowanych warunkach otoczenia” odpowiada wymogom ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003 r. (Dz.U. Nr 65, poz.595 ze zm.). Może tym samym, stanowić podstawę do nadania jej Autorowi stopnia doktora nauk ekonomicznych w dyscyplinie nauki o zarządzaniu, dlatego wnoszę o jej przyjęcie i dopuszczenie do publicznej obrony.
Podczas zaś samej obrony oprócz dwóch pytań zawartych w niniejszej recenzji zostaną sformułowane pytania dodatkowe kierowane do Doktoranta.
Mariusz Jedliński Szczecin, dnia 10.02.2016 r.
