Zakłady Drukarskie F. Wyszyfiski S-Jrn, Warecka 15 w Warszawie.
RAPORTY GOSPODARCZE
PLACÓWEK ZAGRANICZNYCH R. P.
1925 r.
}fa3.
WIELKA BRYTANJA
W ROKU 1924
WYDAWNICTWO
l\IINISTERSTWA SPRAW ZAGRANICZNYCH
•
S P I S R Z E C Z Y.
Uwagi ogólne:
Zmiany Rządu
Polityka gospodarcza wewnętrzna
Polityka gospodarcza zewnętrzna
Rol n i c two:
Położenie ogólne . Zbiory.
Hodowla
Podział własności .
Stan zatrudnienia w rolnictwie . Indeks cen .
Przywóz brakujących artykułów G ó r n i c t w o i p r z e m y s ł:
Górnictwo węglowe
Hutnictwo żelazne
Przemysł budowy okrętów Przemysł wełniany Pnemysł bawełniany
Stan zatrudnienia w przemyśle , Zarobki robotnicze
Strajki Ce ny:
Wskaźniki cen hurtowych
.. :
Ceny detaliczne (koszty utrzymania) . Finanse i skarbowość:
Rynek pieniężny . Stopa dyskontowa.
Kursy walut
Giełda
Ceny papierów giełdowych
Izby rozrachunkowe Emisje kapitałów . Bank Angielski Obieg pieniężny
Preliminarz budżetowy
Dług płynny.
Dług narodowy Konwersje •
Handel zagraniczny Handel z Polską.
Str.
3 4 5
6 7 8 8 9 g 9
9 11 11 12 13 15 15 16
16 17
17 18 18 19 19 20 20 21 21 21 22 22 22 22
.,,. _ 2-l
Pod względem gospodarczym ubiegły rok 1924 był dla wysp Wielkiej Brytanji i Północnej Irlandji okresem przesilenia i zmagania się wewnę
trznego, ale zarazem okresem przystosowywania się do zmienionych warun- ków i st a hi li z aoj i. N ad7ieje, pokładane na początku roku 1924, że trwająca
od trzech lat depresja handlowa i przemysłowa ustąpi miejsca rozkwitowi gospodarczemu, nie sprawdziły się. Co prawda, w niektórych gałęziach, jak np. w przemyśle bawełnianym, nastąpiło pewne polepszenie się konjunktur handlowych ku końcowi roku sprawozdawczego, natomiast w innych gałę
ziach produkcji, jak np. w przemyśle wełnianym i węglowym, warunki pracy pogorszyły się, w pozostałych zaś podstawowych gałęziach pro- dukcji-w przemyśle żelaznym, stalowym, chemicznym oraz w rolnictwie, sy- tuacja nie zmieniła się zasadniczo, pozostając nadal niepomyślną. Przytem tendencje, normujące życie gospodarcze Wielkiej Brytanji, nie występowały
równomiernie przez cały rok. Przeciwnie, zauważyć się dawały pewne wa- hania. I tak, kiedy w pierwszym kwartale 1924 r., mimo częściowej
poprawy konjunktur w niektórych gałęziach produkcji, przesilenie dawało się odczuwać w całej swej rozciągłości, w drugim kwartale położenie
gospodarcze poprawiło się do pewnego stopnia. w trzecim zaś znów na-
stąpiło pogorszenie sytuacji gospodarczej, która zkolei znacznie się po-
lepszyła w czwartym kwartale, stwarzając tern odpowiedni grunt dla opty- mizmu co do prawdopodobnego układu stosunków gospodarczych w r. 1925.
Mimo naogół niepomyślnych w sferze gospodarczej objawów zewnętrznych, czynnikom miarodajnym udało się-z wielkim wprawdzie wysiłkiem-dopro
wadzić do stabilizacji i konsolidacji zdobyczy gospodarczych ju~ osiągnię
tych, a nawet uczynić krok naprzód na drodze przystosowania się do zmienionych warunków ekonomicznych. A więc ceny do pewnego stopnia
zostały stabilizowane, kurs funta sterlinga podniósł się o 10% i został utrzy- many na tym poziomie *), handel zagraniczny znacznie s1ę rozszerzył, ban-
kowość rozwinęła się bardzo, zwiększyły się zyski i zredukowane zostały
koszta produkcji.
*) /V chwili obecnej kurs funta angielskiego został już-w rezultacie konsekwentnej Polit;1ki Banku Angielskiego-doprvwaclzo11y cło rtiwni złota, P. o tem .,.Przemysł i Ilmzclel",
zesz. 2I, 22, 23 i 2,f. z r. I925, artykuły Dr. Fr. 11/lynarskiego (Przyp. Red.).
- 4 -
Czynnikiem, który najbadziej oddziałał na kształtowanie się ogólne warunków gospodaruzych wr.' 1924, była dwukrotna zrnia na Rządu. Ustą
pienie Rzą,du konserwatywnego w ko11ou r. 1923 i objęcie władzy wyko- nawczej przez Labour Party było dla sfer gospodarczych angielskich równoznaczne z zapoozą,tkowaniern na ozas nieokreślony okresu ~iepewności.
Obawa przed eksperymentami radykalnego stosowania programu Labour Party, pomimo braku ku ternu realnych podstaw, wywołała łagodną panikę
na' giełdzie i rynku pieniężnym, sprzyjała zaś niezdrowej spekulacji. War- tości zaczęły spadać i rozpoczęła się ucieczka od funta. Kiedy pófoiej
okazało się, że obawy te były przedwczesne, a nawet płonne, kiedy bud-
żet kwietniowy nowego Rzą,du otrzymał aprobatę zarówno partji konserwa- tywnej, jak i liberalnej, nastąpił zwrot ku optymizmowi gospodarczemu, poczern konjunktury handlowe się poprawiły. Jednakże sposób, w jaki
Rząd Labour Party traktował sprawy polityki zagranicznej, szczególnie zaś sprawę rosyjską, sprawił niebawem, że optymizmowi zabrakło odpowiedniej atmosfery, i dopiero nowy Rząd konserwatywny stworzył ten moment psy- chologiczny, tak bardzo konieczny w chwili. obecnej dla poruszenia giełdy i rynku pienigżnego, za którern powinno iść ożywienie handlu i przemysłu.
Nowy Rząd wspomagany był przez działanie innych jeszcze czynników,
częściowo zresztą odziedziczonych po Rzą,dzie Labour Party, z których najsilnieiszym stało się hasło uspokojenia Europy, wprowadzone w czyn planem ·Dawes'a, b~dą,cego diiełem Rządu Labour Part,y.
Zmiana Rządu "'ywołała każdorazowo do pewnego stopnia zmianę
polityki gospodarczej, zarówno krajowej, jak i zagranicznej.
Co się tyczy po 1 i tyk i gospodarczej we wnętrz n ej, to
Rzą,d Labour Party, w osobie Ministra Skarbu Snowdena, reprezentował
radykalny odłam zwolenników wolnego handlu, zasad ultrademokratycznych w opodatkowaniu i bezwzględnej ochrony bezrobotnych. Jednakże wskutek
niestałej równowagi w Parlamencie, na jakiej opierał się Hzą,d Labour Party, udało mu się wprowadzić w życie tylko znikomą, część swego pro- gramu. W tym względzie historycznym stał się jego budżet kwietniowy, w którym zniósł on resztki ograniczeń wolnego handlu, wprowadzonych podczas wojny ostatniej, t. j. tak zw. "ceł Mao Kenna n, oraz ceł antydum- pingowych. Co się tyczy zaś oeł ochronnych, obowiązujących na podstawie ustawy Safeguarding of Industries Acts, to Rząd Labour Party zapowie-
dział skasowanie tych ceł po ich wygaśnięciu. W opodatkowaniu Rząd
Labour Party uczynił pewne ulgi płatnikom podatków pośrednich, zniósł
podatek ód towarzystw akcyjnych i podatek mieszkaniowy. Jednakże po- datku dochodowego nie zmniejszył. Również radykalnym okazał się Rzą,d
Labour Party w sprawie ceł preferencyjnych, uchwalonych na ostatniej KonfArencji lmperjalnej. Przy pomocy part,ji liberalnej udało mu się cła te
pogrzebać. Mniej twórczym okazał się Rząd Labour Party w innych dzie- dzinach życia ekonomicznego. W sprawie bezrobocia nie przedstawił on
żadnego oryginalnego programu, tłumaczą,c się tern, iż, wobec n:niejszośoi
parlamentarnej, jaką rozporządza, żaden radykalny plan jego nie uzyskałby większości.
·w
tej dziedzinie Rząd Labour Party prowadził dalej politykę paljatywów, zainicjowaną jeszcze przez Lloyd George'a. Paljatywy te jed- nak nie zmniejszyły bezrobocia, przeciwnie - liczba bezrobotnych za rządów Labour Party wzrosła. Również w sprawie stabilizacji waluty i po- wrotu do złotej waluty Rząd Labour Party szedł śladem poprzednich
- 5
rządów, trzymając się zleceń Komisji Ounliffe'a co do celowości stopnio- wego powrotu do waluty złotej, Jedynie w rolnictwie Rząd Labour Party
zapoczątkował nową erę polityki gospodarczej, brzemienną w daleko idące następstwa. Wprowadzając subsydjum cukrowe od cukru buraczanego, wyprodukowanego z buraków krajowych, Rząd Labour Party pragnął roz-
budować rolnictwo i, stwarzając samodzielny przemysł cukrowniozv, daó zatrudnienie większej liczbie rą,k roboczych. Z drugiej strony subsydjum omawiane stało się precedensem dla innych gałęzi produkcji rolnej i prze-
mysłowej, domagających się subsydjum dla siebie.
Objęcie rządów przez partję konserwatywną, odrazo zmieniło rady- kalnie politykę handlową Rządu angielskiego. Oła preferencyjne, uchwa- lone na ostatniej Konferencji Imperjalnej, mają być niebawem przedstawione
·parlamentowi w celu ich zatwierdzenia; cła ochronne nie tylko, że nie będą,
zniesione. ale przeeiwnie - zostaną wzmocnione. Nowy budżet ma przy-
nieść ulgi w dziale podatków bezpośrednich.
P o I i ty k a go s p o d arc z a z e w n ę t r z n a Labour Pa_rty oparta
była na idei pacyfikacji Europy, Możliwie najdalej idące ustępstwa Rosji i Niemcom oraz finansowanie odbudowy ekonomicznej Rosji. niezbędne ja- koby dla odbudowy ekonomicznej Europy, miało służyć środkiem ku temu.
Nastąpiło więc hypnotyzowanie opinji publicznej co do doniosłego znacze- nia Rosji dla ekonomicznej odbudowy Europy i co do koni~ozności poro- zumienia się z Niemcami w sprawie odszkodowania wojmmego. W prak- tyce te tendencje skrystalizowały się w traktatach anglo-rosyjskich, tak radykalnych, że spowodowały one upadek Rządu Labour Party, oraz w ta~
zw. planie Dawes'a. Rządowi Labour Party nie udało się jednak ani ure•
gulować stosunków anglo-rosyjskich, ani zał~twić sprawy długów między
sojuszniczych. Co się tyczy planu Dawes'a, to i ten plan wywołał naogół
wielkie niezadowolenie, gdyż, nie bacząc na to, iż niektóre sfery gospodar- cze pocieszają się, M Niemcy, wyczerpane ekonomicznie i finansowo i ma-
ją,o przytem nienasycony rynek wewnętrzny, będą długo zajęci sprawami
wewnętrznemi, oraz że później zwiększony wywóz niemieuki wywoła wzrost import,u żywności, surowców i półfabrykatów angielskich - to jednak szersze sfery angielskie przekonane są, że konkurencja niemiecka będzie groźna,• uporczywa i może zczasem doprowadzić do nowej katastrofy.
W sprawie tak zw. ceł odszkodowaniowych, pobieranych w wysokości 25%
od każdych L 100 wartości importowanego z Niemiec towaru, st,anowisko
Rządu Labnur Party było niejasne i niezdecydowane, wywołując tern wiel- kie rozgoryczenie i panikę wśród importerów ang-ielskich. Kiedy Rząd nie- miecki odmówił wypłat,y pobranego przez Anglję odszkodowania eksporte- rowi niemieckiemu, Riią,d Labour Pinty w porozumieniu z Rządem niemiec- kim zredukow»ł odsetek odszkodowania do 5%. Dopiero pod wpływem
bardzo wa~kich argumentów, przemawiają,cych za utrzymaniem poprzedniej stawki, i wobeo zbliżających się przetargów z Niemcami o nowy traktat handlowy, Rząd Labour Party zniewolony był do przywrócenia poprzedniej stawki odszkodowaniowej (t. j. 21396). Stawka ta została wreszcie przez Niemcy zaakceptowana, jako równoważnik za poparcie, okazane Niemoom w czasie ostatniej konferencji londyńskiej. '
Objęcie władzy pr,,,ez partię konserwatywną położyło kres auto- hypnozie co do przyszłej wielkości gospodarczej Rosji i wprowadziło na właściwe tory stosunki anglo-niemieckie. Sprawy europejskie zostały zre-
- c6
dukowane do właściwych proporcyj, a na pierwszy plan znów zostały wy-
sunięte sprawy dominjalne i kolonjalne. Zawarcie nowego traktatu handlo- wego z Niemcami na zasadzie klauzuli największego uprzywilejowania z uwzględnieniem niektórych specyficznie dla Anglji wa~nych spraw, jak
bankowości i asekuracji, sprawiło doskonałe wra~enie zarówno w City, jak w północnej Anglji i Szkocji, i zapoczątkowało nowy okres stosunków gospodarczych anglo-niemieckich.
ROL N I CT W O.
Rolnictwo w gospodarce narodowej Anglji nie odgrywa wybit- nego znaczenia. Ze wszystkich państw Europy w Anglji najmniejszy pro- cent luąności pracuje w rolnictwie. Na 16.276 tysięcy osób zawodowo-czyn- nych w r. 1911 - w rolnictwie pracowało 1.379 tysięcy. Anglja posiada 8,8°/0 zawodowo-czynnych w rolnictwie, gdy Niemcy 35,2%, Francja 40, 7%, Polska około ~ 0 ; procent zaś zawodowo-czynnych w przemyśle i gór- nictwie wynosi w Anglji 46,9, gdy we Francji 34, 7, w Niemczech 40,0 *).
Okres wojny był dla rolnictwa angielskiego okresem rozwoju - ze względu na poważne utrudnienia w handlu zewnętrznym. Po wojnie powierzchnia użytków ornych wciąż zmniejsza się i obecnie powróciła
mniej więcej do stanu przedwojennego, a uprawa zbóż obniżyła się na- wet poniżej normy przedwojennej.
Ostatnie zmniejszenie produkcji ziemiopłodów Wielkiej Brytanji jest wywołane obniżeniem cen na produkty roln. Gdy przed paru laty buszel pszenicy kosztował w Anglji 70 szylingów, obecna cena jego wynosi 40 szylingów; gdy tona kartofli kosztowała 8 funtów sterl., obecnie kosztuje 3 funty. Otóż, gdy anormalne ceny okresu wojny ustę
pują cenom normalnym, grunta, wzięte pod uprawę podczas wojny, dziś przeobrażają się w pastwiska. Stosunek ziemi uprawnej do pastwisk jest znów obecnie taki sam, jak przed wojną. I tak np.,1 dla Anglji i Walji sto- sunek ten wynosił przeci~tnie w latach 1911-13 41,3?6 do 58,7°/o, w roku
zaś 1924 __'. 48,2¼ do 57,8¾. '
Ogólna po wie r z c h n i a ro 1 i uprawnej i past wis kw Wiel- kiej Brytanji wynosiła w roku 1924 w akrach "**):
ziemi uprawnej 14.201.789 pastwisk • . . lG.390.298
ogółem . 30.592.087
Ziemia uprawna i pastwiska w Anglji i Walji, co do których istnieją dane urzędowe, wynosiły w latach 1924 i 1923 w akrach:
1924 1923
ziemi uprawnej I 0.928.G73 11.181.137 pastwisk . . . 14.948.124 14.7G2.124
ogółem . 25.876. 797 25.943.261
Ziemia uprawna więc w Anglji i Walji zmniejszyła się o 252.464 akrów, ziemia zaś uprawna w Szkocji zmniejszyła siQ o 23.000 akrów.
Rok 192-1 był naogól dla rolnictwa wielkobrytańskiego niebar-
*) Dalle z r. I9II.
**) I akr
=
0,4 !ta.7 -
dzo pomyślny, a to ze względu na ustawiczną złą pogodę. Szczególnie
ucierpiała na tern ozimina. Nie tylko ogólna ilość opadów deszczowych
była większa od normalnej, ale liczba dni deszczowych była większa
a ilość ciepła słonecznego mniejsza, niż w latach ostatnich. Przytem druga połowa roku, włączając w to i okres żniw, była naogół gorsza od pierwszej połowy.
Jeżeli mimo to ogólny wynik z b i or ó w wypadł dość pomyślnie, dając przeciętny rezultat lepszy od przeciętnej ostatnich lat, to stało się
to dzięki pomyślnym warunkom klimatycznym w czasie zasiewów płodów
jarych w końcu kwietnia i dobrej pogodzie w maju, co dało możność młodym roślinom pomyślnie wzrosnąć. Natomiast ozimina, szczególnie biały
owies, ucierpiała bardzo od mokrej i przejmującej zimy. Bardzo wil- gotny czerwiec miał ujemny skutek na ziarno i kartofle i stal na prze- szkodzie sadzeniu rzepy i brukwi oraz gracowaniu mangoltów. Później nastąpił krótki okres spiekoty, który zbyt wysuszył ziemię. Okres ten jednak zapewnił dobry zbiór siana. Naogół jednak chłodne lato było dość pomyślne dla ziarna, które tylko wskutek wilgoci zostało mocno splamione i musiało być złożone w stogi w mokrym stanie.
Co się zaś tyczy poszczególnych prowincyj, to warunki kli~aty- czne różniły się tam bardzo, wywołując tern znaczne różnice w zbio- rach. Naogół warunki te były pomyślniejsze na wschodzie, niż na za- chodzie wysp wielkobrytańskich.
Następująca tabela dostarcza danych, dotyczących zbiorów poszczególnych płodów roś 1 innych w Wielkiej Brytanji:
Powierzcbnia w tysiqcacb
akrów.
Pszenica 1.594
Jęczmień 1.466
Owies 2.993
Fasola 231
Groch 108
Kartofle . 591
Rzepa i brukiew " 1.237
l\Iangolty . . . • 389
Siano z koniczyny i esparcety 2.167 ,, ,, wiecznej trawy . 4.G56
Pozostałe gatunki trawy 6.823
Zbiór w tys.
ton ang.
(1.016 kg.) 1.412 1.143 2.200 191 80 3.541 18.290 7.846 3.507 5.466 8.973
Zbiór z !akra w centnaracb ang.(50,8kg.)
17,7 15,6 14,7 16,5 14,8
6 ton 14,8 "
20,2
„
32,4 23,5
Walji, z braku urzędo-
wych
Poniższe dane dotyczą tylko Anglji i danych co do Szkocji i Północnej Idandji.
się
Słoma pszeniczna
„
j<;:czmicnna„
owsiana ChmielSiemie musztal'Clowe Cehula
l\Iarche ;v
Buraki cukrowe
Powierzcbnia w tysiqcacb
akrów
26 2,6
Zbiór w tys.
ton ang.
(/.0/6 kg.) 1.800 1063 2.085 22,2 16 12 200 180
Zbiór z I a kra w centnaracb ang.(50,8 kg.)
23 16 20 17,1
83/4
6} ton 19 "
8
„
Produkcja o w o ców, bardzo w Anglji rozwinięta, przedstawiała
w 1924 r. jak następuje (dla Anglji i \Valji):
8 -
Ogólny zbiór Zbiór z I akra w centnaracb w centnarocb ang.
ang.
Truskawki 830.000 24¾
l\laliny 170.000 19ł
Agrest . 600.000 37½
Jagody czarne 275.000 24
Porzeczki . 75.000 201
Jabłka . 2.580.000 15 funt. z drzewa
Gruszki 485.000 32
Śliw ki 640.
ooo
18Wiśnie 214.000 34 „
Produkcja mięs a w ciągu roku od 4 czerwca 1923 do 4 czer- wca 1924: w Wielkiej Brytanji wynosiła:
liczba zwie- Waqa wy·
rzqt zabitycb produk~wa- nego mięsa
(sztuk) (ton)
Bydło rogate 1.876.000 516.000
Cielaki . • 1.114.000 40.000
Barany i jagnięta . 7.363.000 184.000
Świnio . • . • 3.843,000 274.l 00
Co się tyczy produkcji m Ie ka, mas la i s er a, to istnieją tylko dane przypuszczalne i to tylko co do Anglji i Walji. I tak, produkcja mleka, z wyłączeniem mleka zużytego na karmienie cieląt i prosiąt, wynosiła w tych prowincjach w roku 1924 - 1.170 miljonów galonów*) a więc o 20 miljonów galonów więcej, niż w roku 1923.
Co do masła i sera, to brak wszelkich danych, dotyczących pro- dukcji w roku 1924. W roku 1923 wyprodukowano w Anglji i Wąlji:
660.000 centnarów ang. masła i 715.000 centnarów sera.
Również co do drobi u i jaj istnieją tylko dane za rok 1924,
dotyczące Anglji i Walji. I tak: kur zabitych w tych prowincjach było
15.123.000 sztuk, kaczek - 1.4~0.000, gęsi - 400.000, indyków - 535.000 sztuk. Produkcja jaj kurzych wynosiła w tymże roku - 1.800 miljonó_w Rztuk, t. j. o 425 miljonów więcej, niż w roku 1923.
Wreszcie produkcja w eł ny w Wielkiej Brytanji wyniosła w roku 1924 - 87 miljonów funtów, t. j. o 4 miljony wiQcej, niż w roku 1923.
Ilości i n we n tar z a żywego w Wielkiej Brytanji w roku 1924
były następujące (w sztukach):
H)2j I?24
Bydło rogate 7 ori~.72G 7.016.582
Owce 21.728.347 20.G21.25G
Świnie 3.427. tGG 2.7!l7.G33
Konie 1.188.884. 1.252.704
Kury 30.754.fi15 24 816.385
Kaczki • 2.516 2G3 2.391.247
Gqsi 534.868 516.584
Indyki • • . 638.074 445.295
Podział własności w roku 192,1 w Anglji i Walji był na-
stępujący: na 25.876. 797 akrów ziemi upraw:iej i pastwisk - 6.57 4.0-!4 akrów, czyli 25,4%, stanowiło własność gospodarzy, których liczba wy-
nosiła 94.236, albo 230/., wszystkich gospodarzy; reszta ziemi była
w dzierżawie.
Liczbę robot n i k ów, zatrudnionych na roli w Anglji i Walji, podaje następująca tabela:
•) 1 galon
=
4,546 litra.- 9
Robotnicy regularni.
Mężczyźni:
powyżej lat 21
poniżej lat 21 Kobiety i dziewczęta
R o b o t n i c y c z a s o w i.
Mężczyźni:
powyżej lat 21
poniżej lat 21 Kobiety i dziewczęta
441.491 140.772 62.276
88.533 26.461 46 930
426.925 138.898 59.477
79.099 24 990 42.998
Cena robocizny, wynosząca przed wojną 1 7 szylingów dzien- nie doszła do 42 jako maksimum, obecnie spadła do 25. Jednak wobec wzi:ostu con robotnik rolny w Anglji jest dziś gorzej płacony, niż przed wojną.
I n dek s ce n bowiem na produkty rolne wzrósł w mniejszym stopniu, niż indeks cen ogólny.
Indeks cen hurtowych produktów rolnych w roku 1924, przyjmując przeciętną lat 1911 - 13 równą 100, dla poszczególnych produktów wynosi:
Pszenica 152 Bydło rogate 153
Jęezmicń 165 Owce 187
Owies 138 Świnic 137
Siano 101 l\lleko 170
Kartofle 257 Masło 164
Owoce 178 Ser 162
tTarzyny 165 Wełna 192
Cena pszenicy wynosiła w początku roku 9 sz. 8 p. za cen~
tnar ang., w lipcu i połowie sierpnia wzrosła do 13 sz. 1 p., a w końcu
grudnia wynosiła 12 sz. 2 p. Cena jęczmienia wynosiła w styczniu 7 sz. 7 p. za centnar, w końcu września-18 sz. i w końcu roku-14 sz.
5 p. Cena owsa małym tylko podlegała wahaniom. · Pr z y wóz do Anglji brakujących produktów rolnych i mięsa
prze dst awial się w r. 1924 - w zestawieniu z r. 1923-jak następuje
(w centnarach angielskich):
Pszenicy
l\Iąki pszennej J,~c:zmienia Owsa Kukurydzy
"rołowiny
Baraniny
Wieprzowiny i boczków l\Iasla
Sem
I92J 118,3 11,1 21,7 10,5 37,8 13,6 5,1 10,5 5,3 2,9
PR ZE MY SŁ.
I<J24 100,5 11,7 18,1 9,8 34,5 13 8 5:9 10,6 5, l 2,8
Zatrudnienie w przemy ś Ie węg I o wym w r. 1924 było niedo- stateczne, a konjunktury handlowe tego przemysłu były niepomyślne, głó
wnie w zakresie eksportu, aczkolwiek sytuacja poprawiła się ku końcowi roku. Liczba bezrobotnych górników przekroczyła sto tysięcy, i znaczna
- ]O --
liczba kopalń,_ przewa~?ie starycł_1 i mało wydatnych, została zamknięta.
N a pogorszeme sytuaoJ1 handloweJ przemysłu węglowego wpłyngło w pierw„
szym rz9dzie ustąpienie Francuzńw z Zagłębia Ruhry. Eksport węgla nie- mieckiego przyczynił się bardzo do uszczuplenia wywozu węgla angielskiflgo.
W dalszym oiągu na zmniejszenie wywozu węgla angielskiego wpłynęło przesilenie gospodarcze w Europie i Ameryce, brak gotówki i kredytu w wielu krajach, rezultatem czego było zmniejszenie spożycia węgla wo- góle, a węgla angielskiego, jako zbyt drogiego, w szczególności. Również zwiększenie produkcji węgla w wielu krajach europejskich wpłynęło uje•
mnie na eksport węgla angielskiego. Najważniejszym jednak- po konku- rencji niemieckiej-powodem zmniejszenia się eksportu węgla z Anglji jest zwiększająca się kosztem węgla konsumpcja ropału okrętowego. Według oblicze11 Urzędu Geologicznego Stanów Zjednoczonych, konsumpcja ropału
/
okrętowego zwiększyła się od r. 1918 przeszło o 100%. Kiedy w 1923 r.
Anglja eksportowała 18.158.188 ton wę~la okrętowego, w r. 1924 wywóz
węgla okrętowego zmniejszył się do
.!J
.688.897 ton.Wywóz węgla z Anglji w r. 1!)24, w zestawieniu z r. 1923, podaje następująca tabela (w tonaoh):
Gatunek W(gla:
Antracyt. . Węgiel kotłowy
gazowniczy .
„ domowy
Pozostałe gatunki
Ogółem
I92.f
3.083.687 43 803 957 8.434.869 1.865.801 4.462.959 61.651.273
1923 3.181.814 58.993 990 9.102.450 1.448.271 6.732.944 79.459.469
Ogółem więc, z uwzględnieniem węgla okrętowego, wywóz węgla z Anglji, w porównaniu do r. 1923, zmniejszył się w r. 1924 przeszło o 18 miljn. ton angielskich*). W szczególno:ści zmniejszył się wywóz węgla do Rosji, N:emiec (i 14.806.232 do 6.824.071 ton), Holandji (z 6.794.346 do 2.743.903 ton), Belgji (z 6.504.582 do 3.329.88G ton), Francji (z 18.826.352 jo 14.534.844 ton), Włoch, Stanów Zjednoczonych A. P. ) z 757.714 do 101,151 ton), Brazylji, Kanady, natomiast zwiększył się wywóz węgla do Finlandji, Szwecji, Norwegji, Danji, Portugalji, 1-liszpanji, Grecji, Egiptu, Algieru, Chili, Argentyny, Irlandji, Gibraltaru, Malty i Indji. Wywóz do innych krajów pozostał mniej więcej na tym samym poziomie. Co się tyczy obrotu wewnętrznego, t.o i w tym kierunku konjunktury rynkowe były naogół niepomyślne. Zastój gospodarczy nie pozwalał na zwiększenie kon- sumpcji węgla, przytem zmniejszenie się wywozu tego artykułu zmuszało producentów węgla eksportowego szukać zbytu węgla na rynku wewnętrz
nym, w okręgach przemysłowych. rra okolicznosć wpłynęła na zaostrzenie się konkurencji i obniżenie stopy zysku, co znowu zniewoliło właścicieli kopalń nieproduktywnych do ich likwidacji lub zamknięcia na ezas nieogra- niczony. Poza przytoczonemi powyżej okulioznościami, które wpłynęły na niepomyślny stan przemysłu w9glowego w roku ubiegłym, zaznaczyć rów- nież należy, że przemysł ten niedomaga z powodu zbyt wysokich płac, a małej wydajności pracy (przeci9tnie 238 ton na robotnika rocznie), oraz wadliwej organizacji i przestarzałych metod pracy.
*) Tona angielska
=
1.016 kg.- Il -
Produkcja węgla w r. 1924 wyniosła 269.133.GOO ton, gdy w r. 1923 278.492.505 ton. Węgiel ten zużytkowany został L w sposób następują
cy ( w tonach):
Konsumpcja wewnętrzna .
Wywóz • . . . .
Wywóz równoważnika w formie koksu.
Brykiety etc.
\Y ęgiel okrętowy Ogółem
185.'912.812 61.651.273 2.8 t 3.411 1.0G7.207 17.638.887 269.133.600
I92J 175.837,798
79.459.4G9 3.970.207 1.066.843 18.158.188 278.492.505
W daleko gorszych jeszcze warunkach znajdował się w ciągu ro- ku 1924 prze my sł że 1 a z ny i st a 1 owy. Pomimo pewnego optymizmu, panującego w sferach bezpośrednio zainteresowanych co do konjunkt,ur rynkowych w r. 1925, sytuacja angielskiego przemysłu żelaznego i stalo- wego-zarówno w kraju, jak i na rynku międzynarodowym-jest poważnie zagrożona głównie przez konkurencję ze strony Niemiec, Francji i Belgji.
To też niewątpliwie wobec tej konkurencji produkcja żelaza i stali, jak to widać z poniższej tabeli, zmniejszyła się nieco w r. 1924 w porównaniu do r. 1923 (w tonach}:
Rok 1913.
" 1923.
" 1924.
Żelazo 10.260.300
7.440.500 7.318.900
Stal 7.663.900 8.481.800 8.221.100
Zmniejszyła się również w r. Hl24 liczba czynnych pieców hutni- czych, a mianowicie ze 190 do 167, a liczba bezrobotnych w ko11cu grudnia ub. r. wynosiła 27,6¾ zatrudnionych w tym przemyśle robotników. Ceny Mlaza i stali miały tendencję zniżkową. I tak naprz., cena żelaza Cleveland No. 1 spadła w ,ciąg~ roku ze 106/-do 86/6, cena zaś Cleveland No. 3 - ze 100/ - do 81/G. Ceny wyrobów kontynentalnych są o tyle niższe od cen angielskich, że nawet pewna częś6 obstalunków krajowych dostaje się
firmom zagranicznym i, aczkolwiek W. Brytanja wcil!ż jest jeszcze naj-
większym eksporterem żelaza i stali w Europie, to jednakże Francji i Belgji
udało się wywieić w marcu ub. r. więcej wyrobów żelaznych i stalowych od Anglji; podobnie wywóz tych towarów z Belgji we wrześniu przewyż
szył wywóz ich z Anglji, a w kwietniu, czerwcu i sierpniu wywóz angielski bardzo nieznacznie tylko przewyższał wywóz belgijski. Konkurencja nie- miecka też daje się coraz bardziej odczuwać, ale wywóz wyrobów nie- mieckich nie zo'ltał jeszcze dość ściśle cyfrowo ujęty. Co się tyczy ewen- tualnego wpływu planu Dawes'a a na konkurencję niemiecką, to w Anglji panuje przekonanie, że lojalne wykonanie tego?. planu doprowadzi do pod-- niesienia kosztów produkcji i ceny surowców, tak, że konkurencja nie- miecka stanie się mniej groźną. Na zakoi'10zenie dodać należy, że w r. 1924 całkowity przywóz żelaza, stali i wyroból żelaznych i stalowych do Anglji wyniósł - 2.420.212 ton, wartości ogólnej L 22.383.449, c~yli o 1. 107.07 5 ton (wartości L 8.Gl0.57G) więcej, niż w r. 1923. Całkowity wywóz że
~aza, stali i wyrobów żelaznych i stalowych z Anglji wyniósł w 1824 r.- 3.853.O54 ton, wartości L 7 4.548.124, czyli o 404.483 t,on ( wartości L
1.607.854) mniej, 11iż w r. 1923.
W szczególności przemysł budowy okrętów wykazał
"
- 12 -
w r. 1924 produkcję znacznie wyższą, niż w r. 1923. Mianowicie, pod- czas gdy w r. 1923 spuszczono na wodę w Anglji ogółem 593 statki. o pojemności łącznej 686.686 ton, w roku sprawozdawczym zbudowano 844 jednostki o pojemności 1.502.515 ton. Dodać należy, że równocześnie wzrósł ruch budowlany statków w dominja_ch i kolonjach lmperjum Bry- tyjskiego (Kanada, Indje, Hong Kong, Australja etc.); wybudowano tu mia- nowicie w 1923 r.-90 statków o pojemności 45. 735 ton, w 1924 r. zaś - 144 statki o pojemności 50.94 7 ton.
W ten sposób Anglja kroczy w r. 1924 bezapelacyjnie na pierw- s~em miejscu w światowem budownictwie okrętowern, produkując sama (nawet bez dominjów i kolonij) znacznie więcej, niż wszystkie pozostałe państwa razem, które w r. 1924 zbudowały ogółem 1.111 statków o pojem-
ności 908. 726 ton (w 1923 r.-1.366 statków o pojemności 1.181.236 ton).
Aczkolwiek jednak budownictwo okrętów w .Anglji powiększyło się
w r. 1924 znacznie, nie. należy stąd wysnuwać wniosków o świetnym sta- nie tego przemysłu: w 1924 r. uzyskano znaczne liczby produkcji, gdyż w roku tym wykończono serję wielkich pasażerskich statków transatlan- tyckich. Obstalunki dalsze nie są zbyt liczne, a w dodatku konjunktury angielskiego budownictwa okrętowego pogorszyły się ostatnio pod względem
konkurencyjnym w stosunku do zagranicy. Sensację, w tej mierze był
obstalunek 6-ciu statków o poj. 10.000 ton każdy, powierzony przez '1.1-wo ,,Shell Transport & Trading Co." jednej ze stoczni holenderskich; cena ho- lenderska była w tym wypadku niższa od cen angielskich o Ł. 25.000 na kaMym ze statków.
W zakresie wysuwających się w tej dziedzinie problematów natury technicznej podkreślić należy fakt szybkiego rozwoju budownictwa statków motorowych. Specjaliści przewidują, że nastąpi chwila, kiedy ten typ statków
zastąpi prawie zupełnie statki parowe. Główną, przeszkodą, dla przejścia
do tego systemu siły popędowej są, wysokie koszty budowy statków motoro- wych, przeciętnie o 30¾ wyższe od kosztów budowy statków parowych,
tudzież niepewne konjunktury co do zapasów światowych ropy naftowej.
Pr ze my sł wełniany w Anglji w r. 1924 pod względem han- dlowym był w położeniu zupełnie speojalnem. rrak, z jednej strony, stale
wzrastał popyt na wełnę, czyniąc handel tym surowcem niezmiernie zys- kownym, z drugiej zaś strony, zastój w przemyśle wełnianym, wywołany
do pewnego stopnia wysokiemi cenami surowca, narażał fabrykantów przę
dzy i gotowego towaru na utratę zysków, a czasami nawet na straty. Kiedy dawniej przywóz wełny był podporządkowany zapotrzebowaniu przemysłu wielkobrytańskiego, dziś handel wełną, zupełnie się wyemancypował, sta-
wiając przemysł angielski w bardzo ciężkie i kłopotliwe położenie.
Konjunktury handlowe w przemyśle wełnianym były w pierwszym kwartale 1924 r. stosunkowo dość pomyślne, natomiast w drugim kwartale, naskutek trudności finansowych, napotykanych przy eksporcie wełny
z .A ustralji i ograniczonej z tego •powodu podaży surowca, nastąpiło pogor- szenie sytuacji rynkowej, i wywóz wełny i wyrobów wełnianych na kon- tynent i do Ameryki zmniejszył się, a nawet Ameryka, W8kutek chwilowego przesilenia w przemyśle wełnianym u siebie, wywiozła pewną ilość wełny
do .A nglji po cenach ni~szych od cen angielskich. Z drugiej strony popyt w kraju na wyroby wełniane również zmniejsz)ł się. Natomiast w trzecim kwartale konjunktury poprawiły się pod wplywPm zwiększającrgo się popytu
- 13 -
kontynentalnego, w szczególności zaś w momencie, kiedy stało się pewnem,
~e plan Dawes'a zostanie zaakceptowany przez państwa sprzymierzone. To te~ w kwartale trzecim ceny na artykuły wełniane podniosły się, a eksport
zwiększył się. Gorzej kształtowały się konjunktury gospodarcze w gałęziach przemysłu wełnianego, wyrabiająnych t. zw. ,,topsy", przędzę i gotowy towar. Szczególnie ucierpieli ci fabrykanci, którzy z jakichklJlwiekbądź po- wodów nie nabyli dostatecznej ilości surowca w początku roku, kiedy cena
była najniższa. W miarę czasu wzrost cen surowca i półfabrykatów dawał się wszystkim producentom dobrze we znaki. Prócz tego fabrykanci goto- wego towaru musieli zwalczać konkurencję wyrobów kontynentalnych, zarówno na rynkach zagranicznych, jak i na rynku krajowym. Szczególnie intensywną. okazała się konkurencja wyrobów francuskich. Najlepszym na-
bywcą, przędzy wełnianej angielskiej były Niemcy, najlepszymi stosunkowo nabywcami topsów okazały się: Kanada. Japonja, Niemcy i reszta konty- nentu. W miarę wzrost,u cen surowca i artykułów pośrednich, popyt na wyroby „crossbredn znów zaczął się wzmagać, natomiast popyt na wyroby merynosowe - zmniejszać się. Zmiana ta wywołana została całkowicie ró~nioą cen, a nie upodobaniem, które dziś jeszcze więcej skłania się ku wyrobom merynosowym, niż wyrobom z „crossbred". Stan zatrudl).ienia w przemyśle wełnianym angifllskim wykazuje stale mn. w. 8¾ bezro- botnych. ,..._
O wzroście cen surowca wełnianego w r. 1924 wnioskować mo-
~emy z następujących danych:
I tak, przywóz wełny owozej do Anglji wyniósł w 1924 r. - 7.G49.513 centalów stofuntowyoh angielskich, wartości Ł 70.27 4.624, zaś w 1923 r. przywóz tego surowca wynosił 7.391.G74 centalów, wartości Ł 46.676.855, t. j. ta sama prawie ilość wełny kosztowała w 1924 r. o 50¼ więcej, niż w r. 1923.
Wywóz powrotny tegoż surowca wyniósł w 1924 r.-8.589.405 cen- talów, wartości Ł 30.880.924, w 19~3 r. zaś - 4.129.388 centalów, war- tości Ł 29. G42,5G3. I tutaj mniejsza stosunkowo ilość wełny kosztowała w 1924 r. więcej, niż w r. 1923.
Całkowity przywóz wełny surowej w r. 1924 dosięgnął ogólnej sumy Ł 75.104.674, wynosząc o Ł 24.801.759 więcej, niż w r. 1923;
wywóz zaś wełny surowej angielskiej osiągnął Ł 12.437.108, czyli o Ł 2.687.825 więcej, niż w r. 1923; wywóz powrotny wyraża się kwotą Ł 31.352.590, czyli o Ł 1.388.832 więcej, niż w r. 1923.
Wywóz „topsów" w r. 1924 wyniósł 412.289 centalów, wartości Ł 6.4G5.232, czyli o 32.337 centalów (wartości Ł 1.201.203) więcej, niż
w roku 1923. 1
Wywóz przędzy wełnianej wyniósł w tymże roku 45 561.200 funtów angielskir h, wartofoi Ł 9.140.871, czy li o 10.630.400 funtów wigcej ( war- tości Ł 2.970.599), niż w r. 1028.
Całkowity -...,vywóz gotowego towaru dosięgn11ł w r. 1924 ogólnej sumy Ł 47.870.481, czyli o Ł 1.184.33G więcej, niż w r. 1923.
W cią,gu pierwszyoh dziewięciu miesięcy 1924 r. konjunktury w p r ze my ś I e ba wełnianym były bardzo niekorzysLne, i kryzys ten do tego stopnia wyczerpał zasoby finansowe fabrykantów, szczególnie w przędzalnictwie bawełny amerykańskiej, że zachodziła poważna obawa, że fabryki dłużej nie wytrzymają trwającego przesilenia. Dopiero inter-
- 14 -
wencja banków umożliwiła przemysłowi_. baw0łnianemu przetrwanie do lepszych czasów, które zaczęły się w czwartym kwartale ub. r. Mimo jednak tej poprawy konjunktur handlowych, przemysł bawełniany jest tylko czę- / ściowo uruchomiony, i warsztaty pracują, przeważnie 3 dni w tygodniu,
\
a przędzalnie bawełny ameryka11skiej, pracujące od marca do listopada tylko 261/4 godzin w tygodniu, pracowały do grudnia - 32 godziny, a od tej pory - 391/4 godzin tygodniowo. Mimo to panuje dziś w przemyśle ba wełnianym przekonanie, że ostatni kwartał ub. r. był punktem zwrotnym oyklu gospodarczego, i że rok 1925 pozwoli przemysłowi bawełnianemu wydźwignąć się kompletnie z ciężkiej sytuacji, w jakiej był pogrążony
w ciągu ostatnich czterech lat. 1
O ile chodzi o przyczyny zastoju zeszłorocznego w przemyśle bawełnianym, to były one różne. Konkurencja zagraniczna, oparta na
dłuższym dniu roboczym i niższych zarobkach, dawała się dobrze we znaki, szczególnie na Dalekim Wschodzie. Z drugiej strony zmniejszenie siły nabywczej wogóle, zarówno w Europie, jak i w Azji, wraz z podnie- sieniem się gust.u szerokich warstw ludności do lepszych wyrobów z ba-
t
wełny egipskiej, działało deprymująco na tę gałęź przemysłu bawełnianego, która oparta jest na bawełnie amerykańskiej i która stanowi 2/ 3 oałego przemysłu bawełnianego w Anglji. Wreszcie, ciągłe wahania się cen su- rowca amerykańskiego, czasami bardzo nagłe i dość znaozne, wywoływały niepokój na giełdzie bawełnianej i dezorganizację zarówno wśród produ- centów, jak i konsumentów. Wzmiankowane powyżej wahania się cen wywoływane były niepewnością co do urodzaju bawełny, gdyż raporty urzędowe amerykańskie w początku roku zapowiadały stale możliwy nieurodzaj bawełny. rra okoliczność pozwalała spekulantom utrzymywać cenę bawełny na wysokim poziomie, a ceny bawełny wykazywały wahania dzienne, ty- godniowe i miesięczne dość znaczne. Kiedy jednak w sierpniu stało siQ pewnem, że urodzaj bawełny amerykańskiej przewyższy 13 miljn. bel, ceny nagle załamały się i stale spadały aż do końca roku. Poniższa tabela wy- kazuje ceny bawełny w ciągu r. 1924 według notowań z pierwszego dnia każdego miesiąca (w Pf'Dsach za funt angielski):
Styczeń.
Luty . l\Iarzec . Kvdccief1 l\Iaj . Czerwiec Lipiec .
Sierpień.
Wnesień Październik
Listopad Grudzief1
, . .•
A111eryka1iska
"Jlfiddlillg"
20,56 19,29 16,19 18,lG 17,00 18,14 16,44 18,18 15,47 15,25 13,24 13,22
Egzpsl.:a ,, Sakellaridil·"
24,50 23,30 19,65 22,00 23,50 24,10 2~3,05 26,0) 24,90 25 45 25:35 26,00
Jak to powyższa tabela wykazuje, ceny bawełny egipskiej miały tendencję stalszą od arneryka11skiej.
Najgorzej stosunkowo kształtowały się konjunktury w przemyśle przędzalniczym. Popyt na przędzę ameryka11ską był niewielki, ceny JeJ dyktowali nabywcy najsłabsi, a próby normowania cen przez federację
,
- 15
producentów przędzy nie powiodły się. Jednakże ograniczenie produkcji
umożliwiło zozasem fabrykantom lepszych gatunków przędzy uzyska6
wyższe ceny, a niebawem nastąpiły lepsze czasy i dla fabrykant.ów gorszych gatunków przędzy. Hównież niepomyślnie kształtowały się konjunktury dla, fabrykantów towaru bawełnianego, cboć i tu następuje zwrot ku lep- szemu w ostatnim kwartale ub. r. Poniższa tabela podaje wywóz przędzy
gotowego towaru ba wełnianego:
Rodzaj towaru: 1924 1923 I922
Przędza funtów 163.092 145.017 201.953
ł, 27,792 2/.0/0 26.474
G o t o w y , t o w a r:
szary jardów kw. 1.515.298 1.300.915 1.52I.G52
" 39.880 3/.792 36.392
bielony
"
1.394.446 4/.697 1.276.868 36.222 1.313.488 39.313drukowany
" --
613.290 24.420 632.783 24.420 541.755 22650farbowany
"
921.680 47.464 929.666 45.817 8144.081 16.834Ogółem gotowy towar, jardów kw. 4.444.704 4.140.232 4.183.729
Ł. 153 46/ 138.252 /42.437
St a n z at rud n ie n i a w r. 1924, choć 11iezadowalająoy, był jednak lepszy, niż w latach poprzednich, szczególnie w porównaniu z latami 1921 i 1922. Przeciętny odsetek miesięczny bezrobotnych wy- nosił w 1924 r.-10,5%, w 1923 r.-11,6%, w 1922 r.-14%, a w 1921 r.-16%.
Zatrudnienie stale wzrastało do koóca czerwca, kiedy odsetek bezrobotnych spadł do 9,4%; jednakże w trzecim kwartale zatrudnienie zaczęło się zmniej- szać w niektórych wa~nyoh gałęziach przemysłu, jak: węglowym„ żelaznym, stalowym, wełnianym i w fabrykach gotowej konfekcji, tak, że odsetek bezrobotnych zwiększył się ku końcowi roku Hl24, jak to widać z na-
stępującej tabeli:
Odsetek b e z r o b o t 1l y c h:
Data
Asekurowanych od bezrobocz'a: Należących
(koniec mie si1fCa) do zwiazków
Af(żczyzn Kobiet Ogółem
zawodo'wych
Styczeń 12,5 10,2 11,9 8,9
Luty 11,1 9·5 10,7 8,1
l\Iarzec 10,3 8,8 9,9 7,8
Kwiecief1 10,2 8,4 9,7 7,5
l\Iaj 9,9 8, 1 9,5 7,0
Czer\, iec 10,0 7,8 9,4 7,2
Lipiec 10,5 8,1 9,9 7,4
Sierpicr1 11,3 8,8 10,6 7,9
Wrze sic fi 11,5 8,8 10,8 8,6
Październik 11,\J 9,0 11,1 R,7
Listopad I 1,8 8,9 11,0 8,6
Gruclzicf1 11,7 9,0 10,9 9,2
W porównaniu do r. 1923, zatrudnienie naogół było lepsze w prze- myśle bawełnianym, jedwabnym, lnianym i w cegielniach, gorsze zaś w prze- myśle węglowym, żelaznym i stalowym.
W roku ubiegłym z ar ob ki 3 miljonów robotników zostały pod-
..V
wyższone do ogólnej sumy Ł 610.000 tygodniowo, płace zaś 500 t,ysięcy ~\
robotników zostały olmiżone do ogólnej sumy Ł 6 O.OOO tygodniowo. N aogół
\
\
\- 17
Pozostałe mater,ialy włókniste Różne artykuły
I
Ogółem artykuły niespożywcze
Wsr.ystkio artykuły
114,5
~7,::;
102,9
10-ł-,6
Widzimy więc z tej tabelki, że, kiedy wszystkie ceny hurtowe, w porów- naniu do cen r. 1023, podniosły się o 4,6¼, artykuły żywności podrożały o 7,6°/ 0 (zboża aż o 15°/o), bawełna ....,._ o 12,8¾, pozostałe materjały włók
niste - o 14,5¼. Mięso, ryby, żelazo i stal stani3ły.
Zmiany ce n det a I i cz ny ob, według oficjalnych danych Mini- sterstwa Pracy, (koszt utrzymania) podaje następująca tabelka (indeks
miesięczny w końcu każdeg0 miesiąca):
1914:
Lipiec 1924:
Styczeń
Luty . l\Iarzec
Kwiecień
l\Iaj . Czerwiec Lipiec
Sierpień
\Vrzesi<'ń .
Październik . Listopad
Gruclr.ień
100 179 178
17:ł
171 169 170 171 172 176
180 181 180
Z tabelki powyższej widzimy, iż, w porównaniu do lipca 1914 r., koszt utrzymania w Wielkiej Brytanji wzrósł z k01icem 1924 r. o 80%.
Ceny detaliczne artykułów spożywczych· wzrosły o 78%, najbardziej przy tern podrożały jaja (151%), kartofle (114%), ryby (141%), a najmniej ser (62%), herbata (61%), boczki (60?(1) i mięso różnego gatunku ( od 17 do 80%);
margaryna nawet staniała o 59ó. Ceny mieszkar1 podniosły się o 4 7%, odzieży - o 125 do 130%, węg-la - o 1 OO?ó, gazu - o 45 do 509ó, a opału i światła razem wziętych - o 859ó.
I11INANSUJ I SKARBOWOŚC.
Ogólna tendencja na rynku pie n i ę ż ny m w r. 1924 była prze- ważnie mocna. Podaż pieniądza zaledwie wystarczała na pokrycie popytu, tak, M wielokrotnie rynek pieniężny zmuszony był zwracać się do Banku Angielskiego o pomoc. W takich wypadkach Bank Angielski pożyczał pieniądze na 4½%. Nawet w wypadkach, kiedy Rząd wypłacając dywidendy od po- życzek wojennych zwigkszał płynny kapitał na rynku pieniężnym, pieniądz bywał obfitym tylko przez bardzo krótki przeciąg czasu, poczem znów za- panowywał ton wyraźnie mocny. Co się tyczy operacyj dyskontowych, to były one, ogólnie mówiąc, ograniczone. Przyczynił się do tego zastój w przemyśle i handlu, szczególnie w pierwszem półroczu ub. r., oraz zgodne podniesienie stopy dyskontowej przez banki rozrachunkowe z 21/2 do 23
//ó.
Podniesienie stopy dyskontowej bankom dyskontowym i t. zw. ,,brokierom"
o
