Ludność rdzenna - prawo do samostanowienia - Grenlandia

Piotr Daranowski

Ludność rdzenna - prawo do

samostanowienia - Grenlandia

Polski Rocznik Praw Człowieka i Prawa Humanitarnego 5, 143-157

2014

U W M w Olsztynie 2014 IS S N 2082-1786

P io tr D arazow ski

W ydział Prawa i Adm inistracji U Ł

Ludność rdzenna - praw o do samostanowienia

- Grenlandia

S ło w a k lu c z o w e : ludność rdzenna; prawo do samostanowienia ludności rdzennej; prawny status Grenlandii

1. K im je s t lu d n o ś ć rd z e n n a i „ o d k ie d y " fe n o m e n lu d n o ś c i

rd z e n n e j p o ja w ia się w n a rra c ji p ra w a m ię d z y n a ro d o w e g o ?

1.1. Sform alizowanie debaty o fenom enie ludności rdzennej1 w perspek­ tyw ie praw a m iędzynarodowego publicznego to początek la t 70. D ebaty pod­ jętej w łonie O N Z 2, to — w najszerszym społecznie w ym iarze — akt dostrzeże­ nia w ludności rdzennej, m arginalizowanej z różnych powodów i przyczyn, uczestnika cywilizacyjnego i kulturowego rozwoju społeczności m iędzynaro­ dowej. W następstwie zaś podjęcia debaty, inicjacja w istocie procesu podmio­ towego usam odzielniania ludności rdzennej3 w jej obrębie.

1.2. W narracji praw a m iędzynarodowego nie odnajdujem y ustalonej i przyjętej jako wzorcowej definicji ‘ludności rdzennej’ .W debatach, także m iędzynarodowych gremiów, przyjm uje się jako opisującą jej istotę definicję następującą:

1 Opisywanego także w narracji międzynarodowej anglojęzycznym i terminami: Tribal-

Peoples, F irs t Peoples, N a tiv e Peoples, zaś w narracji krajowej term inam i: adivasis (Indie), a borigin a l (Kanada, Australia), h illtrib es (Tajlandia).

2 W 1972 r. Podkom isja ds. Zapobiegania Dyskrym inacji i Ochronie M niejszości podjęła analizę problemu dyskryminacji ludności rdzennej, efektem której było - przyjęte w 1986 r. - sprawozdanie Specjalnego Spraw ozdaw cy M artin eza Cobo, zatytułow ane Study o f the

problem d iscrim in ationagainst indigenous people - E.CN . 4/Sub. 2.1986/7/Add.4. Aktualnie

debata nad praw am i ludności rdzennej prowadzona je s t w łonie (w spółdziałających ze sobą): Stałego Forum ds. ludności rdzennej (działającego od 2002 r.) organu pomocniczego Rady Gospodarczo-Społecznej; Forum Ekspertów ds. Praw Ludności Rdzennej (działającego od 2007 r.) organu pomocniczego Rady P ra w C złowieka i Specjalnego Sprawozdawcy, usta­ nowionego przez Kom isję Praw C złowieka (obecnie Radę P ra w C złowieka) w 2001 r.

3 Szacunki ilościowe zjaw iska ludności rdzennej wskazują na krąg 370 m ilionów ludzi zam ieszkujących w 90 krajach, tworzących 5 000 różnych grup, stanowiących około 5% całej populacji globu, stanowiących 15% ludności ubogiej w skali globu i 1/3 ludności skra­ jan ie ubogiej w jej obrębie. Zob. International Fund for Agricultural Development, Engage­

„Rdzennym i społecznościami są te, które są historyczną kontynuacją społeczności doby przed inwazyjnej i kolonialnej, dokonanej na jej teryto­ rium, i uw ażają się za b yt odrębny od innych części społeczeństwa aktualnie dominujących na tym terytorium , lub jego części. Stanowiąc nie dominującą część społeczności, są zdeterm inow ane zachować, rozw ijać i przekazyw ać przyszłym pokoleniom swe dziedziczone terytoria i swą etniczną tożsamość, jako fundam ent kontynuacji swego bytu jako ludu, w zgodności z jego kultu­

row ym i wzorcam i, społecznymi instytucjam i i porządkiem prawnym.

Ta historyczna kontynuacja m oże polegać na kontynuacji, w okresie trw ającym do chw ili obecnej, jednego lub w ielu następujących czynników:

a) zajm owania dziedzicznych ziem lub co najmniej ich części,

b) wspólnoty przodków będących pierw otnym i m ieszkańcam i tych ziem, c) kultury w szerokim tego słowa rozumieniu, lub w szczególnych jej przejawach (takich ja k religia, życie w systemie plem iennym , członkostwie społeczności rdzennej, sposobie ubioru, sposobie utrzym yw ania się, stylu ży­ cia, itp.),

d) języ k a (czy to języ k a używanego jako m owa ojczysta, jako przyjętej form uły komunikacji w domu i w rodzinie, lub też podstawowego, preferow a­ nego, zwyczajowo przyjętego języ k a powszechnego),

e) zam ieszkiwania pewnych części państwa lub pewnych regionów świata, f) innych istotnych czynników.

W indyw idualnym w ym iarze, osobą ludności rdzennej jes t ten, kto nale­ ży do ludności rdzennej w następstwie sam oidentyfikacji siebie jako takiej (świadomość grupy) oraz osoba uznana i akceptowana przez tę ludność jako jeden z jej członków (akceptacja grupy).

N a le ży do tych wspólnot suwerenne prawo i w ładza decydowania o tym, kto należy do ich kręgu, z wykluczeniem zewnętrznego nacisku”4.

2. Przyw ołan a definicja akcentuje dla podejmujących próbę wskazania reguł sankcjonujących rzeczywiste uczestnictwo i obecność ludności rdzennej w obrocie prawno-m iędzynarodowym, ze szczególna siłą, trzy podstawowe w ątki. Są nim i - sygnalizowane definicją bezpośrednio: (i) Uszanowanie pierw szeństw a ludności rdzennej do zajm owania i użytkow ania ‘je j’ teryto­ riu m oraz (ii) U szan ow a n ie ku ltu row ej odrębności/tożsam ości ludności rdzennej we wszystkich ‘je j’ wym iarach. Pośrednio zaś (iii) - Uszanowanie podmiotowej samodzielności tej społeczności w relacji z innym i, podmiotowo samodzielnymi, społecznościami w obrębie państwa, przede w szystkim zaś w relacji z samą w ładzą państwa.

Te w ątk i odniesione być m uszą do podstawowych, kluczowych pojęć/ instytucjipraw a m iędzynarodowego publicznego ukształtowanych do chwili podejm owania procesu norm owania tym właśnie prawem statusu ludności rdzennej. A więc instytucji ukształtowanych do chwili przyjęcia w 2007 r.

Deklaracji Organizacji N arodów Zjednoczonych o Praw ach Ludności Rdzen­ nej [dalej: D eklaracja]5. Rozw ażania polegać zatem m uszą na analizie i na ocenie normujących praw a ludności rdzennej postanowień przywołanej De- klaracji6, w ich właśnie perspektyw ie7.

Procesy i etapy kształtowania się na lin ii czasu kluczowych, dla analizy sygnalizowanych definicją wątków, pojęć/instytucji praw a m iędzynarodow e­ go, uzasadniają ‘odwrócenie’ kolejności ich rozważania.

2.1. U szan ow an ie podm iotowej sam odzielności społeczności ludności rdzennej w relacji wobec innych społeczności w obrębie państwa, ja k i jej podmiotowej relacji z w ładzą państwa

Ten w ątek odnieść trzeba do pojęć/instytucji - ‘samostanowienie/samo- o k r e ś le n ie ’ i ‘p ra w o do sa m osta n ow ien ia / p ra w o do s a m o o k re ś le n ia ’8 - i wskazać, że Deklaracja w art. 3 stwierdza, iż‘ ludność rdzenna’ prawem tym dysponuje9.

K lau zu la art. 3 Deklaracji w sposób oczyw isty sankcjonuje rozszerzenie kręgu podmiotów, beneficjentów praw a do sam ostanowienia - w perspekty­ w ie sam ostanowienia wewnętrznego. Obok bowiem naturalnego jego dyspo­ nenta, ja k im jes t społeczność państwa, suweren, obywatele państwa en bloc, a także uznanego na lin ii czasu uprawnionego również dysponenta praw a do samostanowienia, jakim jes t w obywatelskim kręgu przynależna doń m niej­ szość - ‘narodowa, etniczna, religijna i/lub językow a’(o właściwej sobie konfi­ guracji cech)10 - bieg historii czyni, a Deklaracja potwierdza, iż jego benefi­ c je n tem sta je się w y ró ż n io n y w o b y w a te ls k im k rę g u p o d m io t n ow y i autonomiczny - ludność rdzenna. Ten akt poszerzenia kręgu podmiotów sam odzielnie o sobie stanowiących jes t efektem ewolucji praw a do samo­ stanowienia ludów zapisanego w art. 1 (2) K a rty N arodów Zjednoczonych.

5 A/RES/61/295; Deklaracja została przyjęta 13 września 2007 r. na 61 sesji Zgrom a­ dzenia Ogólnego ONZ stosunkiem głosów 143 - 4 (Australia, Kanada, N ow a Zelandia, Sta­ ny Zjednoczone) - 11.

6 Autor dzieli powszechny w doktrynie pogląd, iż Deklaracje, w kręgu niewiążących rezolucji Zgrom adzenia Ogólnego ONZ, w chw ili ich przyjęcia, ujmują zasady/reguły prawa m iędzynarodowego będące zarówno refleksem ‘progresywnego jego rozwoju’, ja k i zasady/ reguły powszechnego prawa zwyczajowego tyczące normowanej Deklaracją materii.

7 Jako współtworzącą fundament ‘prawa ludności rdzennej’ przywoływana je st także obok Deklaracji, jako swoiste uzupełnienie jej przekazu (lex specialis), konwencja M iędzy­ narodowej O rganizacji Pra cy nr 169 - przyjęta 7 czerwca 1989 r. - dotycząca ludności tubylczej i plemiennej w krajach niezależnych, z uwagi na szczególnie silne akcentowanie uprawnień tej ludności do ziem i (Część I I - art. 13-19).

8 Term inów prawnych ekw iw alentnego znaczenia i wagi.

9 Art. 3 Deklaracji „Ludność rdzenna ma prawo do samookreślenia. Z mocy tego pra­ w a swobodnie określa swój status polityczny i swobodnie dąży do własnego rozwoju gospo­ darczego, społecznego i kulturow ego.” Zob. http://www.un.org/esa/socdev/unpfii/documents/ D R IP S _P o lish .p d f

10 Opinia doradcza w sprawie szkół mniejszościowych w Albanii, 1935 P.C.I.J. (Ser. E) No. 11 (6 Apr. 1935); Zob. też P. Daranowski, Praw a mniejszości w powszechnym prawie

międzynarodowym, [w:] Sytuacja ludności polskiej na Wschodzie w świetle obowiązującego praw a i praktyki, red. Dariusz Górecki, Toruń 2009, s. 29-70.

Ewolucji, będącej pochodną potrzeby (konieczności) jego funkcjonalnej w y ­ kładni, w ywołanej dynam iką dostrzegania przeobrażeń tkanki społecznej członków społeczności m iędzynarodowej po 1945 r., tak w w ym iarze krajo­ wym , ja k i m iędzynarodow ym . Przeobrażeń, obiegu których sygnalizu ją i dalszą funkcjonalną wykładnię art. 1 (2) K a rty N Z stym ulują - czego Deklaracja jes t właśnie w yrazem - zapisy klauzul art. 1.1. obu M iędzynaro­ dowych Paktów P ra w Człowieka. A rtyku łu stanowiącego, w klauzuli pierw ­ szej, o praw ie ‘wszystkich ludów (p. m.) do sam ostanowienia” 11, na mocy którego - ja k stanowi klauzula druga artykułu - „swobodnie ustanawiają swój status polityczny i swobodnie kontynuują swój rozwój gospodarczy, spo­ łeczny i kulturalny” 12.

M aterializacja sam ostanowienia przez każdy lud (tj. ogół społeczności obywatelskiej państwa; mniejszość ‘narodową, etniczną, religijn ą i/lub ję z y ­ kową’) jes t (staje się) następstwem m aterializacji praw człowieka, w szyst­ kich i każdego z osobna13. P ra w grupowych, ja k i praw indywidualnych każdej z osób lud ten stanowiących. Ludność rdzenna zatem, ja k i każda osoba do niej należąca - podobnie ja k każdy lud i osoby do niego należące - beneficjenci praw a do sam ostanowienia - korzystają z pełnej gam y praw człowieka.

P rzyw ołan y D eklaracją zbiór praw pozwala, w odwołaniu do klasycznych k ryteriów ich różnicow ania, ja k i form ich ujęcia, w skazać na wspólne w szystkim ludom, podstawowe praw a obywatelskie i polityczne, praw a eko­ nomiczne, społeczne i kulturalne, a także ich grupowy i indyw idualny wy-m iar14.

11 Zob. The C harter o f the United N a tion s, A Commentary, Vol. I [red. Bruno Simma], Oxford U n iversity Press, 2002, s. 53 - „A fte r the Covenants came into force, this prin­ ciple grew into an obligation binding upon the parties to the Covenants. A rt. 1 of the Covenants serves not only to confirm and strengthen the righ t of self-determ ination as m entioned in art. 1(2) o f the U N Charter, but also to create a new and independent legal basis for this righ t. In addition, these trea ty obligations are o f the great im portance for the interpretation of the Charter, since they have been elaborated by organ of the U N and thus can be seen a certain sense as the im plem entation o f the Charter Task. Zob. też. S. James Anaya, Indigenous Peoples in In te rn a tio n a l Law , Oxford U n iversity Press, 1996, s. 75-96.

12 Jw. S. 54 „(...) one can state that the second sentence o f Art. 1 o f the human rights Covenants is intended only to protect the righ t of self-determ ination of a sovereign State. However, this kind of protection does not cover the whole concept of self-determination, since the essential problem o f this righ t relates to questions concerning the treatm ent o f m inorities and their inalienable rights o f their interest have been disregarded.”

13 McCorquodale, Self-Determ ination; A Hum an Rights Approach, 4 International and Com parative Law Q uarterly (1994), s. 857-885; zob. też. K. Knop, D iversity and S elf-D e­

term ina tion in In te rn a tio n a l Law , Cambridge 2004, s. 81-82.

14 A rt. 1 Deklaracji „Ludność rdzenna, zarówno poszczególne jednostki, ja k i całość, ma prawo do pełnego korzystania z praw człowieka i fundamentalnych wolności, uznanych w Karcie Narodów Zjednoczonych, Deklaracji Praw C złowieka i w m iędzynarodowym pra­ w ie praw człowieka.”; zob. też. P. Jones, H u m an rights, Group Rights, and People’s Rights, 21 „Hum an Rights Q uarterly” (1999), s. 80-107.

P rzed e w szystkim jed n ak D ek laracja — co je s t istotą je j przesłania — skupia uwagę na uszczegółowionych redakcją, właściwych ‘rdzennem u’ środowisku prawach i ich param etrach, w tle których odnajdujemy — co oczywiste — przesłanie wszystkich praw podstawowych Paktam i ujętych.

N im przejdziem y do przeglądu praw ludności rdzennej, służących usza­ nowaniu jej kulturowej odrębności/tożsamości, a następnie stanowiących ty ­ tuł do ‘zajm owania dziedzicznych ziem ’, dopełnijm y analizy przewidzianych D eklaracją form uł jej — wewnętrznego — sam ostanowienia, bowiem sama konstatacja praw a do korzystania z tegoż — w art. 3 Deklaracji — regulacji tej m aterii nie wyczerpuje.

Założenie swobodnego określenia przez ludność rdzenną swego statusu politycznego, a równolegle samodzielnej dbałości o swój rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny im plikuje podjęcie i prowadzenie przez ludność rdzen­ ną dialogu z w ładzam i państwa. Inicjację dialogu w przedmiocie politycznej rep rezen tacji ludności rdzennej, je j statusu, ja k i w aria n tów w łączenia rdzennych struktur w państwową tkankę instytucji i zachodzących w nich procesów, a następnie, prowadzenie (kontynuowanie) tego dialogu w przyję­ tych za zgodą stron instytucjonalnych formułach. Sens jego prowadzenia — u rzeczyw istniającego w szak proces sam ostanowienia ludności rdzennej i niosącego z sobą m ożliw ą perspektywę pełnego spełnienia praw ludności rdzennej — trafnie oddaje i opisuje term in dokonywania aktem dialogu, aktu „spóźnionej budowy Państw a” .

Param etry tej koniecznej interakcji, ja k również nieuniknione, w mo­ mencie jej inicjacji, różne stopnie, obiektywnie m ożliwego, usankcjonowania prawem form uł dialogu z ludnością rdzenną obrazuje szereg postanowień Deklaracji.

O zupełnie podstawowym ich w ym iarze m owa w art. 19 Deklaracji sta­ nowiącym, iż „Państw a konsultują i w spólpracują(p. m.) z ludnością rdzenną w dobrej w ierze poprzez ich własne instytucje przedstaw icielskie (p.m .) w celu otrzym ania ich wcześniejszego, dobrowolnego pozwolenia przed w pro­ w adzeniem środków ustawodawczych lub administracyjnych, które by mogły m ieć na nie wpływ.” A rtyku ł sygnalizuje o akcie konsultowania z instytucja­ m i przedstaw icielskim i ludności rdzennej rozw iązań (ustawowych/admini­ stracyjnych) przygotowanych sam odzielnie przez władze państwa w zam ia­ rze wprow adzenia ich w życie. Podobnie przesłanie odnajdujemy w art. 32 (2) Deklaracji stanowiącym o akcie konsultacji i współpracy „(...) w celu uzyskania dobrowolnego pozw olenia przed zatw ierdzeniem jakiegokolw iek projektu mającego w pływ na ich [ludności rdzennej p. m.] ziem ie lub teryto­ ria (...)”15.

W zupełnie innej perspektywie param etry tej interakcji ujmuje art. 18 Deklaracji stanowiący, iż ludność rdzenna „(...) m a prawo do brania udziału

w podejm ow aniu decyzji (p. m.) w sprawach, które m iałyby w pływ na ich praw a” . Zatem perspektywie udziału ab in itio , wybieranych samodzielnie przez ludność rdzenną jej przedstaw icieli w g ukształtowanych jej tradycją procedur - w procesie projektow ania i stabilizow ania ostateczną decyzją - stanowi jednostkowe rozwiązanie sygnalizowanych artykułem spraw. Ta klauzula, w szerszym niż czyni to sam art. 18 zakresie, im plikuje także (sygnalizow any ju ż praktyką państw )w ariant gw arantow ania przedstaw icie­ lom ludności rdzennej stałego udziału jej reprezentacji w pracach legislacyj­ nych państwa, z przedstaw icielstw em parlam entarnym ludności rdzennej włącznie.

N atom iast może także - w m ożliwych obiektywnie i uzgodnionych przez strony dialogu przypadkach - ową interakcję urzeczywistniać - ja k stanowi art. 4 D eklaracji - m aterializacja praw a ludności rdzennej „(...) do autonom ii (p. m.) bądź też samorządu (p. m.) w kwestiach w ew nętrznych i lokalnych, ja k rów nież do dysponowania środkami na sfinansowanie swoich funkcji autonom icznych” . U rzec zy w istn io n y zatem m oże zostać w n a jw yższym - ‘m aterialnie’ - stopniu, gdy m owa o autonomii/samorządzie16, zakres poli­ tycznego wewnętrznego sam ostanowienia ludności rdzennej17. A także - ‘for­ m alnie’ - tj. w określonej, w olą stron prowadzonego dialogu, przestrzeni państwa.

2.2. U szanowanie kulturowej odrębności/tożsamości społeczności ludno­ ści rdzennej w relacji wobec innych społeczności w obrębie państwa we wszystkich tego wymiarach.

Zaczynem praw stanowiących o kulturowej odrębności/tożsamości ludno­ ści rdzennej jes t art. art. 1 i art. 15 M iędzynarodowego Paktu P ra w Gospo­ darczych, Ekonom icznych i K u lturalnych. A rt. 15 w ustępie 1 stanowi 0 „praw ie każdego do a) brania udziału w życiu kulturalnym ;” w ustępie 2 stanowi o obowiązku państw a „pełnego urzeczyw istnienia tego praw a” pole­ gającego na podjęciu działań „niezbędnych dla zachowania rozwoju i upo­ w szechniania (. ) kultury” , w poszanowaniu, ja k stanowi ustęp 3 „Wolności niezbędnej dla (...) działalności twórczej.”

Pojęcie ‘kultury’ kluczowe dla rozum ienia sensu praw a opisanego art. 15 1 jego przesłania, może być i jes t interpretowane przez w iarygodne dla doko­ nyw ania takiej interpretacji grem ia (także K om itet P ra w Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych), jako „sposób życia, oznaczający całokształt,

16 Zob. M. Tkacik, Characteristics o f F orm s o f Autonom y, „International Journal on M inority and Group Rights” 15, 2008, s. 369-401.

17 Ibidem , s. 373 - art. 4 Deklaracji stanowi o autonomii, klasyfikow anej w narracji doktryny jako autonomia legislacyjna. Jej przejaw em je st istnienie lokalnie wybieranych ciał ustawodawczych z w ybieran ym i sam odzielnym i, niezależnym i, od w ładzy centralnej, w ładzam i stanowiącymi prawo, niezależnym sądownictwem, skupionym na im plem entacji prawa przedm iotowo właściwego dla regionu, ja k i zdolność w ładzy lokalnej do pobierania podatków i ich alokacji w przestrzeni autonomii. Autonomię o takich parametrach Autor kw alifikuje jako silną autonomię legislacyjną.

sumę m aterialnych i duchowych aktywności i m aterialnych dokonań danej grupy społecznej różnej od innych grup” 18, co w sposób naturalny sygnalizuje i autonomizuje fenom en ludności rdzennej.

Zbiór zatem praw ludności rdzennej (jak i należących od niej osób) służą­ cych uszanowaniu jej kulturowej odrębności/tożsamości we wszystkich tego ‘rdzennych’ wym iarach to:

— „prawo do zachowania i umacniania swoich własnych instytucji (...) kulturowych, ja k również prawo do brania udziału, jeś li sobie tego życzy, w życiu (...) kulturowym Państw a” (art. 5); „prawo do przynależności do wspólnoty rdzennej (...) zgodnie z tradycjam i i zw yczajam i danej wspólnoty (...)” (art. 9); „prawo praktykow ania i ożyw iania swojej tradycji i zwyczajów ” (art. 11); „prawo do zakładania i kontrolowania własnych systemów naucza­ nia i instytucji nauczających w ich własnym języku, w sposób odpowiadający ich kulturowym metodom nauczania i uczenia się (art. 14); „prawo do promo­ wania, rozwoju i zachowania swoich struktur instytucjonalnych i ich charak­ terystycznych zwyczajów, duchowości, tradycji, procedur, praktyk oraz, gdzie takowe istnieją — systemów prawnych lub zwyczajów, zgodnie ze standarda­ m i m iędzynarodow ym i praw człowieka” (art. 34); „prawo do zachowania, kontroli, ochrony i rozwoju swojego dziedzictw a kulturowego, tradycyjnej w ied zy i kulturow o-tradycyjnych zwrotów, ja k rów nież przejaw u swoich nauk, technologii i kultur, włącznie z zasobami ludzkim i i genetycznym i, nasion, leków, medycyny, w iedzy o właściwościach fauny i flory, tradycji przekazyw anych ustnie, literatury, projektów, sportu i tradycyjnych gier oraz sztuk widowiskowych i plastycznych” (art. 31 (1).

2.3. U szan ow a n ie p ierw szeń stw a ludności rdzennej do zajm ow an ia i użytkow ania ‘je j’ terytorium.

Zauważyć trzeba, że przywołana definicja ludności rdzennej, akcentuje i wskazuje, że dominującą cechą tej społeczności, w yróżniającą ją wśród wszelkich innych społecznych bytów dysponujących prawem do samostano­ wienia, jest jej organiczny od zarania zw iązek z ziem ią, przestrzennie dają­ cym się określić obszarem, terytorium i jego zasobami. To te przestrzenie i ich bogactwo, które zajm ują od niedającego się w yznaczyć żadną datą czasu, kształtow ały ich tożsamość, sposób życia i sens społecznych relacji w jej obrębie. Poddane na lin ii czasu, bez swej zgody, narzuconemu wzorcowi życia społecznego determ inowanego strukturą suwerennego państwa, pozba­ wione m ożliwości sam odzielnego kształtow ania w pełni swojej tożsamości, także w procesie czerpania z zasobów i bogactw ‘swej’ przestrzeni, zostają w tej właśnie perspektywie dostrzeżone na przełom ie wieków. Próba odnale­ zienia zatem spraw iedliw ej, w perspektyw ie praw człowieka, rów now agi p om iędzy dyskrym in ującym ludność rdzen n ą w całym swym w ym ia rze

18 Zob. A. Yupsanis, The M e a n in g o f ‘C u ltu re ’ in A r tic le 15 (1 ) (a ) o f the IC S C R

- P ositive Aspects o f C E S C R ’s General Com m ent N o 21 fo r the Safeguarding o f M in o rity Cultures, „Germ an Yearbook o f International L a w ” 15, 2012, s. 349, 357-366.

narzuconym ‘państwowym -inw azyjnym /kolonialnym - etapem ’ doby prze­ szłej, a koniecznością zabezpieczania jej uznanej podmiotowości, tożsamości w państwowych strukturach doby współczesnej, im plikuje i inicjuje proces oddawania w naturalne w ładanie ziem i jej zasobów ich prawowitym , pier­ w otnym właścicielom - ludności rdzennej19.

W ym iar tego zwrotu ziem i jej zasobów określa następujący katalog praw ludności rdzennej: „prawo do zachowania i umacniania swoich charak­ terystycznych zw iązków duchowych z przez nie tradycyjnie posiadanymi lub też w inny sposób przez nie zajm owanym i i utrzym yw anym i ziem iam i, tery ­ toriam i, wodam i, m orzam i i innym i bogactwam i naturalnym i.” (art. 25); „prawo do ziem, terytoriów i bogactw, które tradycyjnie należały do niej, były przez n ią zajmowane, używane lub nabyte w inny sposób.” (art. 25 (1)); i towarzyszące mu prawo sprawowania kontroli nad nim i (art. 25 (2)); „pra­ wo do zadośćuczynienia, włącznie z restytucją lub, gdzie jes t ona niem ożliwa, sprawiedliwą, należytą i godziw ą rekompensatę za ziemie, terytoria i bogac­ tw a naturalne, które były przez nie tradycyjnie posiadane lub zajmowane bądź używane w inny sposób, a które zostały skonfiskowane, zabrane, oku­ powane, u żyw ane lub zniszczone bez ich dobrowolnego, w cześn iejszego i poinformowanego pozwolenia.” (art. 28); „prawo do konserwacji i ochrony środowiska oraz zdolności produkcyjnej ich ziem, terytoriów i bogactw natu­ ralnych.” (art. 29 (1)); „prawo decydowania i rozw ijania priorytetów i strate­ gii rozwoju lub użytku swoich ziem lub terytoriów, ja k również innych bo­ gactw naturalnych.” (art. 32 (1).

P rzyw ołan e D eklaracją praw a ludności rdzennej są (lub będą) u rze­ czywistniane w przestrzeniach (państwach), w których strony przyw oływ a­ nego wcześniej dialogu są (lub będą) świadome sensu swoich ról, biegiem historii określonych, a D eklaracją rozpisanych. Proces u rzeczyw istniania praw ludności rdzennej w pewnych przestrzeniach (państwach) m a ju ż m iej­ sce i jego bieg m oże być postrzegany także, jako oczyw isty zaczyn przyjętych D eklaracją ustaleń. W innych zaś przestrzeniach (państwach), to D ek la­ racja, jej przesłanie będzie stym ulow ała proces odnajdyw ania się stron dialogu, ja k i rozważanie skali i tem pa urzeczyw istniania praw ludności rdzennej.

19 S. J. Anaya, R. A. W illiam s Jr., The Protection o f Indigenous Peoples’ R ights over

Lands and N a tu ra l Resources Under the In ter-A m erica n H u m an R ights System, „Harvard

3. G re n la n d ia a p ro c e s s a m o s ta n o w ie n ia I n u it ó w

3.1. Przykładem przestrzeni państwa, w obrębie której odnotowujemy zaawansowany w ym iar dialogu pom iędzy w ładzą państwa a ludnością rdzen­ ną, ja k i zaskakująco głębokie następstwa jego prowadzenia, jest relacja władz K rólestw a D anii i In u itó w - ludności rdzennej G renlandii20.

N aw iązu jąc do przywołanej definicji ludności rdzennej, Inuici są ‘konty­ nuacją społeczności doby przedinwazyjnej i kolonialnej’. Inuici, zasiedlający przestrzeń Grenlandii w 4000 p.n.e. - 1000 n.e., u schyłku tego okresu poddani zostali procesom kolonizacji21. Praw n ym i faktycznym podmiotem poddającym swej suwerenności całą skolonizowaną przestrzeń G renlandii i jej społeczność - Inuitów - (była) jes t Dania22.

3.2. Inuici są (stają się) - w dobie współczesnej - w pełni świadomym swych opisanych definicją ludności rdzennej cech i uprawnień podm iotem 23. Ich polityczna, podm iotowa autonomizacja w przestrzeniach państw A rk tyk i jes t faktem i stałym procesem24. Procesem, który w przestrzeni duńskiej

obrazują następujące jej etapy.

3.2.1. Jego inicjacją jes t przyznanie Grenlandii konstytucją z 1953 r. statusu przestrzeni autonomicznej. Grenlandia staje się „częścią Królestw a

20 Inuici - licząca około 100 tys. społeczność - jest w arktycznej przestrzeni - obok G renlandii (45 tys.) - także ludnością rdzenną Kanady (25 tys.), Stanów Zjednoczonych (30 tys. A laska) i Federacji Rosyjskiej (1 500). Zob. http://www.faqs.org/minorities/North- Am erica/Inuits.htm l

21 Orzeczenie w sprawie statusu prawnego Wschodniej G renlandii (D ania v. N orw egia) - 1933 P.C.I.J. (Ser. A/B) No. 53 (5 Apr. 1935) - U stalen ia Trybunału w przedm iocie źródła w ładztw a państwowego w przestrzeni G renlandii „[20] „According to the inform ation sup­ plied to the Court by the Parties, it was about the year 900 A. D. that Greenland was discovered. The country was colonized about a century later. (...) it was at that tim e that two settlements called Eystribygd and Vestribygd were founded towards the southern end o f the western coast. (...) These settlements had disappeared before 1500.” [22] „In 1380, the kingdoms o f N orw ay and Denm ark were united under the same Crown; the character o f this union, which lasted until 1814, changed to some extent in the course o f tim e (...) during this period Greenland, in so far as it constituted a dependency o f the Crown, sho­ uld not be regarded as a N orw egian possession. [23] The disappearance o f the N ordic colonies did not put an end the K in g ’s pretensions to the sovereignty over G reenland”.

22 Ibidem.

23 Zob. C. Pelaudeix, In u it Governance in a C hanging E n v iron m e n t; A S cie n tific or

a P o litic a l Project, [w :] W hat Holds The A rc tic Together, red. C. Pelaudeix, A. Faure I R.

G riffith e], Paris, L ’H arm attan 2012, s. 67-83; Zob. też. E. B ielaw ski, In u it indigenous

knowledge and science in the A rctic, [w:] H u m an Ecology and Clim ate Change: People and Resources in the F a r N o rth - [red.] David Lawrence Peterson, D aryll R. Johnson, Taylor

& Francis 1995] s. 219-227.

24 IC C (The In u it Circum polar Council) powstała w 1977 r. i jest m iędzynarodową organizacją ludności rdzennej reprezentującą Inuitów żyjących w A rktyczn ych rejonach Alaski, Kanady, G ren landii i rosyjskiej Czukotki. O rganizacja - analogicznie do innych N G O ’s - posiada - od 1983 r, - status konsultatyw ny w (Rada Gospodarczo-Społeczna) O rganizacji Narodów Zjednoczonych.

D anii” , ja k stanowi p a ragra f 1 Konstytucji25. Przestaje zatem być G renlan­ dia, w tym momencie, duńską kolonią26.

3.2.2. U trw alająca się po 1953 r., we współczesnym tego w ym iarze samo­ dzielność polityczna Inuitów, ja k i gospodarcza przestrzeni Grenlandii, zm ie­ rza do przeprowadzenia w latach 1975-1978 procesu zakończonego przyję­ ciem, aprobowanego w drodze referendum a przyjętego przez Parlam ent Królestw a D anii w 1979 r. Hom e R u le 27 A ct28 [dalej: U staw a 79]. A k t ten przew idyw ał ustanowienie w Grenlandii - w obrębie jej społeczności, będącej ja k sam stanowił, ‘odrębną społecznością w obrębie K rólestw a D anii” (Rozdz.

I ust. 1 (1)) - lokalnego parlam entu (La n d stin g ) i adm inistracji kierowanej przez lokalny rząd (Landsstyre) oraz przyznaw ał w ładzy lokalnej szerokie przedm iotowe uprawnienia, z wyłączeniem m aterii bezpieczeństwa, polityki zagranicznej, w ym iaru sprawiedliwości i policji. Jakkolwiek narracja U staw y 79 może być postrzegana p rim a facie jako refleks pogłębiania i doskonalenia adm inistracyjnej struktury państwa służącej dyslokacji uprawnień w jego obrębie, szanującym specyfikę części jego terytorium , to siłą faktów 29, jej przyjęcie faktyczn ie autonom izuje politycznie In u itów i ‘ich’ G renlandię w obrębie Królestwa Danii, a niemal wprost, ‘im iennie’, stanowią o tym art. 8

. 9 A rt. 8 (1), który stwierdza, iż „Ludność zam ieszkująca Grenlandię m a pod­ stawowe prawo do zasobów naturalnych Grenlandii” i art. 9 (1) stw ierdzają­ cy, iż w sferze publicznej „Grenlandzki jes t podstawowym językiem .” .

25 P a ra g ra f 1 konstytucji „N iniejsza ustawa zasadnicza obowiązuje we wszystkich czę­ ściach K rólestw a D anii.” Zob. www.hardenfelt.com

26 Odrębność Grenlandii, części Królestw a Danii, akcentuje konstytucja także przyzna­ niem rep rezen tan tom G ren la n d ii (obok rep rezen ta n tów W ysp O w czych) dwóch miejsc w Parlam encie (F o lk etin g ) (§ 28 konstytucji).

27 H om e R u le - „To prawo do lokalnego samorządu obejmującego uprawnienia do nor­ m owania ochrony zdrowia publicznego, bezpieczeństwa, opieki społecznej, zezwoleń, opłat i nakładania podatków.” ; „Home R ule oznacza władzę rządu lokalnego wyłączającą w k ra­ czanie rządu [centralnego] w jego działania. Zakres jego uprawnień je st poddany ograni­ czeniom przew idzianym i konstytucją i ustawam i” zob. http://legal-dictionary.thefreeddictio- nary.com/home+rule

28 Zob. G reenland H om e R u le A c t 1978 - http://www.faqs.org/minorities/Appendices/ Th e-G reen lan d -H om e-R u le-A ct-A ct-N o-57 7-of-29-N ovem b er-197 8-E xtracts-h tm l Zob. też. H. Hurst, Autonomy, Sovereignty, and S elf-D eterm ina tion ; The A ccom odation o f C on flicting

Rights, U n iversity o f Pennsylvania, 1990, s. 341-346; F. Harhoff, The Status o f Indigenous Peoples under In te rn a tio n a l Law : Greenland and the R ig h t to S elf-D eterm in a tion , Cana­

dian Yearbook o f International Law, 32, 1994, s. 248-252.

29 Ich m iarą pozostaje odnotowanie dwóch faktów. Pierwszego, iż 85 % ludności Gren­ landii to Inuici i drugiego - skali pozytywnego głosowania w referendum na rzecz politycz­ nego usam odzielnienia G renlandii w 1978 i 2008 r., odpowiednio 63% i 75% .

30 Zob. A c t on Greenland S elf-G overn m ent - http://www/stm.dk/multimedia/GR_Self- Governm en t_U K .doc

3.2.3. Etap kolejny to - poprzedzone także referendum - przyjęcie usta­ w y nowelizującej H om e R u le A c t z 1979 r. To akt przyjęcia w dniu 12 czerwca 2009 r. A c t on Greenland Self-G overnm ent30 [dalej: U staw a 09]. U staw a 09 - w olą duńskiego suwerena - definityw nie autonomizuje podmiot ludności rdzennej, Inuitów i ‘ich’ przestrzeń, Grenlandię, nie tylko w porządku kon­ stytucyjnym K rólestw a Danii, ale - co należy podkreślić - akcentuje wprost prawno-m iędzynarodowy w ym iar podjętej decyzji i uszanowanie n ią praw ludności rdzennej. Sygnalizuje to Pream buła U staw y 09, a potw ierdzają jej dalsze, szczegółowe postanowienia. Pream buła stw ierdza - „Uznając, iż lud­ ność Grenlandii jes t ludem w rozum ieniu prawa m iędzynarodowego dyspo­ nującego prawem do samostanowienia, U staw a oparta jes t na w oli u trw ala­ nia równości i w zajem nego szacunku we współdziałaniu D anii i Grenlandii. P rzyjęta ustawa jest pochodną umowy zaw artej pom iędzy rów nym i sobie partneram i - rządam i Grenlandii i D anii.”

U staw a 09 - obok dalszego rozszerzenia przedm iotow ego uprawnień w ładz grenlandzkich m.in. o w ym iar sprawiedliwości31 - mając na uwadze przywołane Deklaracją prawo ludności rdzennej do „(...) ziem, terytoriów i bogactw, które tradycyjnie należały do niej, były przez nią zajmowane, używane lub nabyte w inny sposób” (art. 26 (1)); a także sprawowania kon­ troli nad nim i (art. 26 (2)), potw ierdza prawo Inuitów do ‘bogactw G renlan­ dii’. Stw ierdza to wprost klauzula stanowiąca, iż „Dochody z eksploatacji zasobów m ineralnych w G renlandii będą przypadały G renlandzkim w ła ­ dzom sam orządowym ” (art. 7.1) i uściślająca form uły tych dochodów klauzu­ la art. 7 (2). Zaś rozdział 3 U staw y 09, którego częścią jes t art. 7, zatytułow a­ ny „Relacje gospodarcze pom iędzy W ład zam i G renlandzkiego Samorządu a Rządem D anii” - normuje szczegółowo następstwa realizacji tego prawa w kształtowaniu porządku finansowego K rólestw a Danii.

3.2.4. Istotnym dalszym sygnałem politycznej samodzielności Inuitów i ‘ich’ Grenlandii są uszczegółowione i rozbudowane U staw ą 09 r. w stosunku do unormowań przyjętych w 1979 r. reguły - oryginalne na gruncie obu U staw duńskie rozw iązania - określające zakres uprawnień, udziału władz G renlandii w kształtow aniu relacji m iędzynarodow ych K rólestw a , które przedmiotowo dotyczą interesu (-ów) Grenlandii.

U staw a 79 ustanawiała i akcentowała obowiązek prowadzenia rozmów i konsultacji pom iędzy władzam i lokalnym i Grenlandii a rządem centralny i vice versa, gdy odpowiednio, te pierwsze norm ują prawem lokalnym

mate-31 C harter 1 The Self-Governm ent Authorities and the Courts

1. The Greenland Self-Governm ent authorities shall exercise legislative power in the fields o f responsibility taken over. Courts o f law are established by the Self-Governm ent authorities shall exercise ju dicial power in Greenland in all fields o f responsibility. Accor­ dingly, the legislative power shall lie w ith In atsisa rtu t [Greenland Parliam ent], the execu­ tive power w ith Naalakkersuisut, and the judical power w ith the courts o f law.

rie, „które byłyby zasadniczej w agi dla m iędzynarodowych relacji K rólestw a” (art. 11 (1) i (2)), te drugie zaś, gdy zaw ierane przez Danię traktaty (jak i decyzje podejmowane w łonie W spólnoty Europejskiej) „w szczególny spo­ sób oddziaływ ałyby na interesy G renlandii” (art. 15).

U staw a 79 stanowiła także o organizacyjnym , a m erytorycznie istotnym z uw agi na grenlandzkie interesy w danym państwie, m ożliw ym udziale przedstaw icieli władz Grenlandii: (i) w składzie m isji dyplom atycznych Danii w tych państwach; (ii) udziale w procesie negocjacyjnym z państwem tym prowadzonym oraz (iii) prowadzeniu negocjacji przez przedstaw icieli władz Grenlandii bezpośrednio w przypadkach, gdy dotyczą one „m aterii będących przedm iotem szczególnego zainteresow ania G renlandii” (art. 16).

U staw a 09 potw ierdza przyjęte w 1979 r. reguły, ja k i istotnie rozwija param etry m iędzynarodow ej aktywności w ładzy w ykonawczej G renlandii i jej relacji wobec w ładzy centralnej, rządu Danii. C zyni to w Rozdziale 4, zatytułowanym „Spraw y Zagraniczne” .

Podkreślając na wstępie potrzebę honorowania w m iędzynarodowej ak­ tywności Stron wartości godzenia „interesów Grenlandii, ja k i interesów K rólestw a D anii” (art. 11 (2)) U staw a 09 - co jest novum - akcentuje zasad­ niczą samodzielność władz Grenlandii w negocjowaniu i zaw ierania ‘w im ie­ niu K rólestw a’ traktatów z państwam i i organizacjam i m iędzynarodowym i w sprawach „w yłącznie dotyczących G renlandii” i należących do m aterii, za których norm owanie odpowiadają” (art. 12 (1, 5, 6)).

P rzyw ołan y jes t - w art. 13 i jego czterech klauzulach - ukształtowany ju ż obowiązek inform owania rządu Grenlandii [N aalakkersuisut] przez rząd Danii o zam iarze negocjowania „porozumień pod rządam i praw a m iędzyna­ rodowego, które są szczególnej w agi dla G renlandii.” , a także poddania w y ­ negocjowanego porozum ienia rządowym konsultacjom przed jego ostatecz­ nym zawarciem. A k t konsultacjinie wyczerpuje form rządowej współpracy. Polegać ona m oże na prowadzeniu części negocjacji przez reprezentantów Naalakkersuisut, ale także na - co jest nowym rozw iązaniem - zwieńczaniu etapu negocjacji, złożeniem pod porozum ieniem podpisów obu podmiotów negocjujących po stronie duńskiej. M ając na uwadze te właśnie ‘szczególnej w agi dla G renlandii’ porozumienia, U staw a 09 stanowi także - co jes t zupeł­ nie nową jakością - iż, „Gdyby Rząd uważał za konieczne zaw rzeć takie porozum ienie bez zgody Naalakkersuisut, to w najszerszym m ożliw ym za­ kresie, nie będzie ono skuteczne wobec Grenlandii.”

U staw a 09 przew iduje także - co akcentuje szczególnie mocno samo­ dzielność Grenlandii w m iędzynarodowym obrocie - iż, „G dy statut organiza­ cji m iędzynarodowej dopuszcza m ożliwość uzyskania innym podmiotom niż państwa i zw iązki państw samodzielnego członkostwa, rząd może, na prośbę N a a lakkersuisut, zdecydować o przedłożeniu i wsparciu takiego wniosku Grenlandii, gdy będzie to zgodne z konstytucyjnym statusem G renlandii” ( art. 14).

U staw a 09 pow tarza przyjęte w 1979 r. w arian ty udziału w służbie dyplomatycznej przedstaw icieli rządu G renlandii (art. 15), a także podkreśla konieczność kształtowania porządku prawnego Grenlandii w pełnej zgodzie z zobowiązaniam i m iędzynarodowym i K rólestw a (art. 16).

P rzyjęte rozwiązania, akcentujące znaczącą samodzielność, autonomię w ładz Grenlandii w kształtowaniu prawem, także um owam i m iędzynarodo­ wym i, spraw „wyłącznie dotyczących G renlandii” czy też spraw, „które są szczególnej w agi dla Grenlandii” w obrocie m iędzynarodow ym K rólestw a Danii, trudno łączyć p rim a facie z aktem sam ostanowienia wewnętrznego ludów. W istocie swej jednak, realizowane z uszanowaniem pełnej zgodności, harm onii duńskiego i grenlandzkiego interesu, w yznaczają m ożliw y i natu­ ralny - ‘m iędzynarodowy’ w ym iar - sygnalizowanego art. 1 M iędzynarodo­ wych Paktów - aktu ‘swobodnego kontynuowania swego rozwoju gospodar­ czego, społecznego i kulturalnego’ przez samostanowiące o sobie w obrębie państw a ludy.

3.2.5. N a tle przeprowadzonej analizy (porównania) unormowań U staw y 79 i U staw y 09, zupełnie nowatorski natom iast jes t zapis Rozdziału 8 tej ostatniej, zatytułow any „G renlandii dostęp do Niepodległości” . Przew iduje on - w art. 21 - iż decyzję o niepodległości Grenlandii „podejmie lud G renlan­ dii” w drodze referendum, zaś form alizacja niepodległościowego procesu bę­ dzie następstwem porozumienia, um owy rządu K rólestw a i rządu G renlan­ dii, inicjującym jego bieg i akceptacji pozytyw nego w yn iku referendum - zgodą - Parlam entu K rólestw a Danii.

4. Przeprowadzona konfrontacja fenomenu ludności rdzennej, zapisów D eklaracji i ustawowych rozw iązań duńskich dotyczących Grenlandii i jego ludu, a także m iędzynarodowych następstw ich przyjęcia, daje podstawę do sform ułowania następujących wniosków:

1. Podm iotem autonomicznym w kręgu społeczności krajowych ponad połowy współczesnych suwerennych państw jes t ludność rdzenna. Społecz­ ność D anii jes t tego przykładem.

2. Pojęcie ‘ludności rdzennej’ współcześnie, ju ż w narracji K a rty N a ro­ dów Zjednoczonych, dopełnia w Państw ach które ludność ta zamieszkuje, opis znamion szczegółowych jego obywateli, pozwalających na uprawnione ich różnicowanie. W przypadku D anii zatem stw ierdzić można w uprawnio­ nym (m ając na uwadze zam ieszkującą Królestw o D anii społeczność) uprosz­ czeniu, że obok duńskiej obywatelskiej - narodowej - większości, południową Jutlandię zam ieszkują Duńczycy, stanowiący klasyczną ‘mniejszość narodo­ w ą niem iecką’, Grenlandię zaś Inuici będący ‘ludnością rdzenną’.

3. P ersp ek tyw a politycznej autonom izacji obyw atelskiej społeczności ‘ludności rdzen n ej’ i uznania tak że jej ‘terytoria ln ego’ sam ostanow ienia w obrębie państwa - tj. ‘zajm owania dziedzicznych ziem lub co najmniej ich części’ - jes t przesłanką do ukształtowania - także za sprawą geograficznych

cech dziedzicznych ziem - nie tylko administracyjnej, lecz także konstytucyj­ nie usankcjonowanej politycznej samodzielności - autonomii - tych prze­ strzeni. W yrazem tego są duński H om e R u le A c t o f 1979i A c t on Greenland Self-G overnm ent 2009.

4. Podm iotowa samodzielność ludności rdzennej, w tym jej oczywista tak potencjalna, ja k i faktyczna w przypadku Inuitów, w iedza i rola w norm owa­ niu także narastających w yzw ań ochrony naturalnego środowiska, uzasad­ nia i tłum aczy ich uczestnictwo i udział w normowanej prawem m iędzynaro­ dowym, tak powszechnej, ja k i regionalnej debacie32. Uczestnictwie, którego sensu w pełni nie oddają definicje ról i funkcji N G O ’s, czy też opisanie aktywności Inuitów i ich tożsamości term inem ‘non-stateactor’.

5. Rozdział 8 U staw y 09 jasno sygnalizuje, iż pojawia się oto de facto na liście uznanych w praw ie m iędzynarodowym nowy kontekst ich powstawa­ nia. Rzecz nie w form ie czynienia tego. P rzyjęta U staw a im plikuje możliwość dokonania aktu secesji Grenlandii za zgodą zainteresowanych stron. N a to ­ m iast mając na uwadze klasyczne dla biegu historii nowożytnej przesłanki procesów powstawania państw, tj. powstawanie państw z w oli narodów oraz powstawanie państw z w oli ludności obszarów powierniczych i niesam odziel­ nych, w pełni polityczne (państw ow e) usamodzielnienie ziem ludności rdzen­ nej byłoby (będzie) nową jakością w kształtowaniu m apy politycznej świata doby współczesnej33.

INDIGENO US PEO PLE - RIGHT TO SELF-DETERMINATION

- GREENLAND

K e y w o rd s : indigenous peoples; indigenous peoples right to self-determination; Greenland legal status

S u m m a ry

The phenomenon o f ‘indigenous peoples’ and their rights had not been the m atter regula­ ted by international law until the turn of the centuries. The United Nations General Assembly Declaration on the Rights of Indigenous Peoples adopted in 2007 has become the manifestation

32 Rada Arktyczna (The A rc tic C ou n cil) - ustanowione Deklaracją z O ttaw y w 1996 r. z inicjatyw y Kanady - m iędzyrządowe forum, podejmujące na bazie konsensusu ustalenia w przedmiocie A rk tyk i - je j rozwoju we wszelkich wymiarach. W pracach forum uczestni­ czą: Kanada, Dania, Finlandia, Islandia, N orw egia, Federacja Rosyjska, Szwecja i Stany Zjednoczone. U nikalną cechą Rady Arktycznej jest włączenie - o statusie stałych członków (Perm anent Participants) przedstaw icieli ludności rdzennej tj. Aleu tów (A le u t In tern ation al

Association - A IA ), Atabasków (A rctic Athabaska C ou ncil - A A C l), Inuitów (In u it C ircum - p o la r C ou ncil - IC C l), Gwinczów (G w inch ’in C ou n cil In te rn a tio n a l - G C l), Rosyjskiego Sto­

warzyszenia Ludności Rdzennej Północy (Russian Association o f Indigenous People o f the

N o r th ) i R ady Ludności Saami.

33 Zob. M. N uttal, Self-Rule in Greenland - Towards the W orld’s F irst Independent Inuit State?, „Indigenous A ffa irs”, 2008, 3-4, s. 64-70.

of the changes taking place. The unique features o f indigenous peoples determine their excep­ tional rights, and the Declaration proves and elaborates on those. Amongst others, the Decla­ ration accentuates: rights to the land - w ith which the peoples’ bond dates w ell back to the pre­ colonial era, and the right o f independent participation in the social life of a state in all its aspects, such as exercising the right codified in Article 1 (2) o f the United Nations Charter - the right to self-determination. Practical expression o f the process of m aterialization of the self-determination, along w ith detailed rights o f the indigenous peoples as set out in the Declaration, is the evolution of the legal status of Inuit - the indigenous peoples o f Greenland - and the construction of the political autonomy of Greenland’s space within the constitutional provisions o f the Kingdom of Denmark. Indication of the aforementioned are the norms of the Danish law analyzed in the present paper - the Home R ule A ct o f 1979 and the A ct on