Katedra Prawa Karnego Wykonawczego
Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego
Zatrudnienia odpłatne i nieodpłatne skazanych odbywających karę
pozbawienia wolności
Funkcje zatrudnienia skazanych:
funkcja represyjna zatrudnienia skazanych,
funkcja resocjalizacyjna (wychowawcza),
funkcja zdrowotno – higieniczna,
funkcja ekonomiczna (produkcyjna),
oraz funkcja wzmocnienia stanu bezpieczeństwa w zakładzie karnym oraz zapobiegania
demoralizacji wśród skazanych.
funkcja represyjna
stworzenie dodatkowej dolegliwości kary,
praca skazanych w przeszłości była niejednokrotnie nadmiernie uciążliwa, najczęściej bezcelowa i
bezużyteczna,
jej wyróżnienie ma obecnie jedynie znaczenie historyczne.
funkcja resocjalizacyjna
praca powinna być produktywna, użyteczna i interesująca,
powinna przyczyniać się do rozwijania i utrwalania umiejętności skazanego do zarabiania w uczciwy sposób na swoje utrzymanie po zwolnieniu,
organizacja, formy i metody pracy powinny
uwzględniać współczesne standardy pracy oraz technikę i organizację zgodnie z nowoczesnymi systemami zarządzania i produkcji,
zatrudnienie powinno stwarzać możliwości zdobywania kwalifikacji zawodowych.
funkcja zdrowotno – higieniczna
potrzeba zachowania i rozwoju sił fizycznych oraz psychicznych skazanego,
praca jako sprawny mechanizm motywacji
pobudzający organizm do działania, wyznaczający kierunki jego aktywności,
polepszenie fizycznego i psychicznego
samopoczucia (higiena fizyczna i psychiczna),
praca jako alternatywa bezczynności,
praca jako element służący do utrzymywania właściwej kondycji fizycznej.
funkcja ekonomiczna (produkcyjna)
zmniejszenie wydatków państwa związanych z wykonywaniem kary pozbawienia wolności,
świadczenie pomocy materialnej rodzinom skazanych ze środków wypracowanych przez samych
skazanych (obowiązek alimentacyjny),
możliwość gromadzenia środków w ramach osobistego funduszu (tzw. żelazna kasa),
uczestnictwo w tworzeniu specjalistycznego funduszu pomocy postpenitencjarnej.
wypełnianie zobowiązań finansowych wobec państwa (kary grzywny, nawiązki, świadczenia pieniężnego, obowiązku naprawienia szkody, kosztów sądowych itp.).
funkcja
wzmocnienia stanu bezpieczeństwa oraz zapobiegania demoralizacji wśród skazanych
poziom zatrudnienia jest jednym z istotnych warunków utrzymywania rygoru i dyscypliny więziennej,
bezczynność i nuda oraz powstające w konsekwencji wzajemne nieporozumienia, są źródłem
niebezpiecznych zjawisk w postaci wzrostu znaczenia podkultury więziennej, zwiększonej agresji, znęcania się nad współwięźniami, czy też zbiorowych wystąpień i buntów,
zatrudnienie skazanych traktowane jest jako integralny składnik operacyjnego zarządzania instytucjami
karnymi,
zapewnienie możliwości świadczenia pracy przez
skazanych winno być jednym z priorytetowych zadań więziennictwa.
Skuteczne i nowocześnie zorganizowane więzienie nie może się obyć bez dobrze zorganizowanego zatrudnienia skazanych.
Niezbędny do tego jest całokształt czytelnie zharmonizowanych ze sobą warunków
organizacyjnych, psychospołecznych i dydaktycznych stworzonych przez personel kierujący pracą
skazanych.
To właśnie na odpowiedzialnej za zatrudnienie skazanych części administracji więziennej ciąży szczególny obowiązek wzmożonej aktywności i
kreatywnego (wręcz menadżerskiego) zarządzania tą sferą działalności jednostek penitencjarnych.
zatrudnienie może być odpłatne i nieodpłatne
Obowiązek pracy
Kodeks karny wykonawczy w art.116 pkt.4 nakłada na skazanych odbywających karę pozbawienia wolności
obowiązek wykonywania pracy, o ile przepisy szczególne,
także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku. Na skazanych ciąży również obowiązek wykonywania prac porządkowych w obrębie
zakładu karnego.
W art. 122a §2 kkw ustawodawca dodatkowo stwierdza, że skazany jest obowiązany pracować sumiennie i wydajnie, przestrzegać dyscypliny i regulaminu pracy, przepisów
porządkowych, przeciwpożarowych oraz bezpieczeństwa i higieny pracy, a także dbać o porządek w miejscu pracy, jak również o stan obsługiwanych maszyn i urządzeń.
Jednocześnie zgodnie z art. 116a pkt 8 kkw skazanemu nie wolno samowolnie zmieniać stanowiska pracy oraz miejsca
Zwolnienia z obowiązku pracy (wyjątki !!!)
art.107 kkw. Z obowiązku pracy zwolnieni są skazani za przestępstwo popełnione z motywacji politycznej, religijnej lub przekonań ideowych, określani w nauce prawa karnego wykonawczego „więźniami sumienia”.
Nie są oni jednak zwolnieni z wykonywania prac porządkowych w obrębie zakładu karnego.
skazani uznani przez lekarza za niezdolnych do pracy ze względu na stan zdrowia.
art.121 §7 kkw przewiduje możliwość zwolnienia z obowiązku pracy skazanego kształcącego się lub z innych ważnych przyczyn. Do
przykładowych przyczyn, które mogą być brane pod uwagę w opisanych wyżej okolicznościach można zaliczyć miedzy innymi: zagrożenie
bezpieczeństwa ze strony skazanego, szczególne warunki osobiste lub stan psychiczny (gdy skazany jest w depresji), gdy ma do wykonania pewne zadania (np.: zdanie egzaminu), a także okoliczność, w której skazanemu w związku z wykonywaniem pracy groziłoby
Zwolnienia z obowiązku pracy (wyjątki !!!)
O zwolnieniu skazanego z obowiązku pracy może zadecydować jedynie komisja penitencjarna.
Szczegółowe kompetencje komisji penitencjarnej zostały uregulowane w art.76 kkw. W omawianym zakresie w pkt 11 wspomnianego przepisu możemy przeczytać, że komisja penitencjarna podejmuje decyzje w sprawie
korzystania przez skazanego z uprawnień określonych w art.107 oraz zwolnienia z wykonywania pracy, na
podstawie art.121 § 7.
Analizując możliwe przesłanki zwolnienia z obowiązku pracy, należy pamiętać o tym, że mogą one ulegać zmianom lub w ogóle przestać istnieć. Stąd odnośnie
sytuacji skazanego niezbędna jest okresowa weryfikacja
Podstawy świadczenia pracy
odpłatnej przez skazanych (art.121 §2 kkw) :
1) skierowanie do pracy,
2) umowa o pracę,
3) umowa zlecenia,
4) umowa o dzieło,
5) umowa o pracę nakładczą,
6) lub na innej podstawie prawnej.
Zasada wynagradzania za pracę
Art. 123. § 2. Wynagrodzenie przysługujące skazanemu zatrudnionemu w pełnym
wymiarze czasu pracy ustala się w sposób zapewniający osiągnięcie co najmniej
minimalnego wynagrodzenia określonego na podstawie odrębnych przepisów, przy
przepracowaniu pełnego miesięcznego
wymiaru czasu pracy lub wykonaniu pełnej miesięcznej normy pracy. wynagrodzenia.
Zmiana na skutek wyroku TK z 23 lutego 2010r.
Zatrudnienie nieodpłatne
Art. 123a. § 1. Za prace porządkowe oraz pomocnicze wykonywane na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, a także za prace na cele społeczne na rzecz:
1) samorządu terytorialnego,
2) podmiotów, dla których organ gminy, powiatu lub województwa jest organem założycielskim,
3) państwowych lub samorządowych jednostek organizacyjnych,
4) spółek prawa handlowego z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa lub gminy, powiatu lub województwa
– w wymiarze nieprzekraczającym 90 godzin miesięcznie,
Zatrudnienie nieodpłatne
Art. 123a. § 2. Skazanemu, za jego pisemną zgodą lub na jego wniosek, dyrektor zakładu karnego może zezwolić na
nieodpłatne zatrudnienie przy pracach, o których mowa w § 1, w wymiarze przekraczającym 90 godzin miesięcznie lub przy
pracach na cele społeczne na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 56 § 3, oraz innych organizacji pożytku
publicznego.
Art. 123a. § 3 praca w ramach przyuczenia do wykonywania pracy, (art. 123a§3kkw), zgoda na piśmie !!!
Przy czym te dwie formuły umożliwiające zatrudnienie
nieodpłatne uzależnione są od wyrażenia wyraźnej zgody przez samego skazanego, bądź są konsekwencją stosownego
wniosku skazanego. Zatrudnienie nieodpłatne we wszystkich trzech przypadkach odbywa się w oparciu o tzw. skierowanie do
skierowanie do pracy
niepracowniczy stosunek zatrudnienia o charakterze penalnym,
najpowszechniejsza forma zatrudnienia skazanych w naszych jednostkach penitencjarnych,
skierowanie skazanego do pracy przez dyrektora zakładu karnego nie powoduje nawiązania stosunku pracy, zatrudnienie takie przyjmuje bowiem cechy
stosunku administracyjno-prawnego, przejawiającego się w szczególnej relacji miedzy skazanym a
państwem,
skierowanie do pracy
skierowanie skazanego do pracy opiera się na zasadzie władztwa i podporządkowania,
państwo reprezentowane przez dyrektora zakładu karnego – wymaga zrealizowania określonego obowiązku, w tym przypadku konieczności podjęcia wyznaczonej pracy przez drugi podmiot – skazanego,
skierowanie to jednostronny akt kreujący stosunek prawny.
Decyzja w przedmiocie skierowania do pracy
Skazani w ramach skierowania mogą być zatrudnieni odpłatnie:
1) przy pracach porządkowych oraz pomocniczych na rzecz jednostek organizacyjnych Służby Więziennej,
2) w przywięziennych zakładach pracy,
3) oraz u innych zewnętrznych przedsiębiorców.
prace na rzecz jednostek organizacyjnych SW
wykaz stanowisk skazanych zatrudnionych przy pracach porządkowych oraz
pomocniczych, sporządzany przez jednostki organizacyjnych SW,
stosunek prawny pomiędzy zakładem karnym a zatrudnionym skazanym,
tylko dwa podmioty.
zakład karny -
podmiot zatrudniający
umowa (porozumienie) o zatrudnienie skazanych pomiędzy dyrektorem a
zatrudniającym,
ustawodawca w zasadzie nie rozstrzyga o
warunkach jakie powinna spełniać omawiana umowa, (porozumienie) ani jakie elementy
powinna zawierać,
na dyrektorze zakładu karnego spoczywa obowiązek reprezentowania i właściwego zabezpieczenia interesów skazanych
wskazane elementy porozumienia
precyzyjne określenie stron,
czas trwania,
miejsce wykonywanej przez skierowanych skazanych pracy,
sposób dowozu skazanych do i z miejsca pracy,
wynagrodzenia skazanych,
wynagrodzenia za czas przestoju z powodów atmosferycznych,
liczba zatrudnionych i ich kwalifikacje,
zasady kontroli zatrudnienia przez funkcjonariuszy Służby Więziennej,
koszty i sposób konwojowania,
zasady przekazywania wynagrodzenia za pracę i
wynagrodzenia przysługującego w okresie zwolnienia od pracy do zakładu karnego,
obowiązek szkolenia i instruktażu
zasady i zakres wzajemnego przekazywania niezbędnych informacji,
zasady wypowiedzenia porozumienia,
tryb rozstrzygania ewentualnych sporów,
formy i zasad dokonywania
zmian w porozumieniu i skutków związanych z jego
niedochowaniem
najważniejsze
obowiązki zatrudniającego
dostarczenie zakładowi karnemu obowiązujących przepisów dotyczących zatrudnienia, zwłaszcza w zakresie czasu pracy i wynagradzania, oraz
informowanie o dokonanych w nich zmianach,
niezwłoczne po zatrudnieniu przesłanie do zakładu karnego potwierdzenia zatrudnienia skazanego, określającego stanowisko i przyznaną stawkę wynagrodzenia wraz z dodatkami,
informowanie zakładu karnego o przypadkach negatywnego zachowania skazanego.
skierowanie do pracy
podmiot zatrudniający może wnioskować o zmianę miejsca i rodzaju jego pracy lub o wycofanie
skazanego z zatrudnienia. Wnioski te powinny być szczegółowo uzasadnione.
dyrektor zakładu karnego ma prawo wstrzymania
zatrudnienia lub rozwiązania umowy o zatrudnienie z powodu nieprzestrzegania przez zatrudniającego
warunków tego zatrudnienia.
należy przyjąć, w braku odmiennych regulacji, że ewentualne sprawy sporne związane z
porozumieniem dotyczącym zatrudnienia skazanych, zawieranym pomiędzy dyrektorem zakładu karnego a zatrudniającym, będą rozstrzygane na zasadach
ogólnych przez sądy cywilne.
