Przekształcenia przestrzeni geograficznej a rozwój miasta na przykładzie Krakowa

ROCZNIKI GEOMATYKI 2008 m TOM VI m ZESZYT 3

PRZEKSZTA£CENIA PRZESTRZENI GEOGRAFICZNEJ

A ROZWÓJ MIASTA NA PRZYK£ADZIE KRAKOWA

RESHAPING OF GEOGRAPHICAL SPACE

AND URBAN DEVELOPMENT: THE CASE OF CRACOW

Jan Adam Barañski, Andrzej Nowicki Urz¹d Miasta Krakowa

S³owa kluczowe: planowanie przestrzenne, monitorowanie zmian zagospodarowania terenu, rozwój miasta

Keywords: spatial planning, monitoring land development, urban development

Wprowadzenie

Rada Miasta Krakowa w podjêtej w 1882 roku uchwale stwierdzi³a: Miasto Kraków od dawna uczuwa³o potrzebê bli¿szych danych statystycznych dla celów administracyjnych, to te¿ ju¿ przed wieloma laty powziê³o myœl za³o¿enia osobnego biura statystycznego. Pierwot-nie plan urzeczywistniony zosta³ czêœciowo przez utworzePierwot-nie statystyki œmiertelnoœci i powie-rzenie jej prowadzenia fizykowi miejskiemu, za specyalnem wynagrodzeniem. Nastêpnie jed-nak Rada miasta wróci³a do myœli utworzenia specyalnego Biura statystycznego i w dniu 9 lutego 1882 r…, powziê³a uchwa³ê: …Ustanawia siê komisyê statystyczn¹ gminy miasta Kra-kowa… …Zadaniem Komisyi statystycznej bêdzie: czuwaæ nad czynnoœciami Biura staty-stycznego. Nastêpnie okreœlono zadania Biura jako: Zbadanie powierzchni miasta Krakowa stanowi pierwsze zadanie statystyki miejskiej, gdy¿ na tej przestrzeni rozrasta siê ludnoœæ i rozwija ¿ycie, stanowi¹ce odrêbny charakter ka¿dej miejscowoœci. Od sposobu zabudowania i mieszkania zale¿y suma powietrza, jaka pozostaje dla ka¿dej jednostki, a od tej poœrednio zawis³o zdrowie ludnoœci. Rozwoju miasta ³atwiej te¿ spodziewaæ siê tam, gdzie s¹ znaczne przestrzenie do pomieszczenia nowej ludnoœci. [http://www.krakow.pl/gospodarka/html/ jubilee/statystyka_0.html].

Uchwa³a Rady Miasta stanowi³a wyraz œwiadomoœci potrzeb posiadania przez w³adze miasta informacji niezbêdnych do prowadzenia polityki przestrzennej. Gromadzenie danych opisuj¹cych „powierzchniê miasta” obejmowa³o dzia³ania polegaj¹ce na analizie danych kata-stralnych, ich weryfikacji i uzupe³nianiu, a tak¿e gromadzeniu danych demograficznych. Krakowskie Biuro Statystyczne utrzymywa³o kontakty i wspó³pracowa³o z 20 innymi biura-mi statystycznybiura-mi pañstwowybiura-mi i biura-miejskibiura-mi, pozwalaj¹ce na korzystanie z wyników prac i udostêpniania ich poprzez dzia³alnoœæ biblioteki.

Obecnie, dyskutuj¹c zagadnienia implementacji Dyrektywy INSPIRE, w dzia³aniach Rady Miasta podejmowanych w koñcu XIX wieku dopatrzyæ siê mo¿na analogii do ogólnych przes³anek, które dziœ przybieraj¹ postaæ zasad gromadzenia, przetwarzania i udostêpniania danych przestrzennych oraz ich wykorzystania przez samorz¹d terytorialny.

Przekszta³cenia przestrzeni geograficznej

Powszechnie stawianym przed samorz¹dem terytorialnym oczekiwaniem jest, aby prze-kszta³cenia przestrzeni geograficznej nastêpowa³y w sposób skoordynowany i prowadzi³y do podniesienia atrakcyjnoœci przestrzeni miejskiej. Zmiany w zagospodarowaniu przestrzen-nym jakie zasz³y na obszarze ca³ego kraju w okresie ostatnich piêciu lat nastêpowa³y zgodnie z regu³ami ustawowymi zawartymi w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzen-nym. Zmiany te wynika³y z realizacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzenne-go, a w przypadku ich braku dokonywane by³y na podstawie wydawanych decyzji o warun-kach zabudowy i zagospodarowania terenu (WZiZT), przy czym dla inwestycji celu publicz-nego by³y to decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publiczpublicz-nego (ULICP), a dla pozo-sta³ych decyzje o warunkach zabudowy (WZ). Piêæ lat to stosunkowo krótki okres czasu, ale zbiega siê on z czasem obowi¹zywania ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu prze-strzennym, a ponadto od pocz¹tku 2003 roku w Krakowie przesta³ obowi¹zywaæ ogólny plan zagospodarowania przestrzennego. Jest to tak¿e okres, w którym w Polsce zachodz¹ intensywne procesy zmian gospodarczych.

Czy system planowania przestrzennego dostarcza samorz¹dom terytorialnym wystarcza-j¹cych mo¿liwoœci wp³ywania na sposób zagospodarowania przestrzeni? Na to pytanie mo¿-na próbowaæ udzieliæ odpowiedzi mo¿-na podstawie amo¿-nalizy danych dostêpnych w jednostkach organizacyjnych Urzêdu Miasta Krakowa: Biuro Planowania Przestrzennego, Wydzia³ Archi-tektury i Urbanistyki, Miejski Zarz¹d Baz Danych – dane zgromadzone w Miejskim Systemie Informacji Przestrzennej (Chrobak, 2005).

ZgodnoϾ decyzji lokalizacyjnych (WZ) ze Studium

Mapa (rys. 1) pokazuje, na tle obszarów zainwestowanych i przeznaczonych do zainwe-stowania wed³ug Studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego Mia-sta Krakowa, dzia³ki objête decyzjami WZiZT wydanymi w latach 2003–2007. Na ogóln¹ liczbê oko³o 15 000 wydanych decyzji lokalizacyjnych, ponad 8800 decyzji dotyczy³o obiek-tów kubaturowych.

Z przeprowadzonej analizy wynika, ¿e oko³o 76% decyzji o warunkach zabudowy jest zlokalizowanych w obszarach przeznaczonych w studium do zainwestowania. Nie jest to pe³na zgodnoœæ, ale tylko podstawowy element zgodnoœci lokalizacji inwestycji w terenie na ten cel wskazanym w studium. Oko³o 16% decyzji jest zlokalizowanych czêœciowo zgodnie ze wskazaniami studium, jednak liczba ta jest wy¿sza od rzeczywistej. Zawy¿enie tego para-metru wynika ze sposobu prowadzenia rejestru. Nie wiêcej ni¿ 8% decyzji lokalizacyjnych jest zlokalizowanych ca³kowicie poza obszarami do zainwestowania. Trzeba tu podkreœliæ, ¿e tak okreœlona zgodnoœæ ma charakter „pierwotny”, podstawowy i dotyczy jedynie prze-znaczenia w studium konkretnych terenów pod jakiekolwiek zainwestowanie lub te¿ jego

wykluczenia, natomiast w ¿adnym stopniu nie odnosi siê do funkcji mo¿liwych do realizacji na takim terenie.

Istotny odsetek decyzji niezgodnych i czêœciowo zgodnych dotyczy terenów atrakcyj-nych lokalizacyjnie, po³o¿oatrakcyj-nych g³ównie w zachodniej czêœci miasta. Znacz¹cy wzrost od-setka decyzji niezgodnych lub czêœciowo zgodnych notuje siê w przypadkach przyst¹pienia do sporz¹dzania planu miejscowego o charakterze ochronnym tj. takim, gdzie przes³anka o funkcji ochronnej zawarta jest w studium. Z analizy danych wynika, ¿e w takich przypad-kach wystêpuje swoisty wyœcig inwestorów z planistami.

Sposób dokumentowania wydawanych decyzji w rejestrze (bazie PLANBUD) wp³ywa na wyniki analizy – ujêcie ca³ych dzia³ek, a nie tylko ich czêœci faktycznie podlegaj¹cej za-inwestowaniu, zawy¿a wskaŸniki decyzji czêœciowo niezgodnych obszarowo o 30 do 50%. Dla pe³nego obrazu analizowanego procesu nale¿y szczegó³owo przeanalizowaæ równie¿ charakter decyzji – np. budowa g³ównego punktu zasilania (GPZ) jako obiektu stricte tech-nologicznego w zakresie gospodarki energetycznej lub wybieg dla s³oni w ogrodzie zoolo-gicznym w Lesie Wolskim, nie s¹ sprzeczne z polityk¹ przestrzenn¹ zawart¹ w studium, choæ zlokalizowane s¹ w terenach nieprzeznaczonych do zainwestowania.

Decyzje o pozwoleniu na budowê wydane w Krakowie w latach 2003–2007 Mapa (rys. 2) pokazuje, w podziale na jednostki urbanistyczne, dzia³ki objête decyzjami o pozwoleniu na budowê wydanymi w latach 2003–2007. Dla zobrazowania rzeczywistej in-tensywnoœci inwestycyjnej pozwoleñ na budowê przyjêto wskaŸnik inin-tensywnoœci stano-wi¹cy iloraz liczby decyzji o pozwoleniu na budowê na 1 km2 _{terenów zainwestowanych}

b¹dŸ przeznaczonych do zainwestowania wg studium. Wartoœæ wspó³czynnika w jednost-kach urbanistycznych Krakowa zawarta jest w przedziale od 0 do 306.

Zauwa¿yæ mo¿na silne rzeczywiste zainteresowanie inwestycyjne wystêpuj¹ce w prze-wa¿aj¹cej czêœci jednostek urbanistycznych w zachodniej, pó³nocnej i po³udniowej czêœci miasta. Wœród tych jednostek wskazaæ nale¿y równie¿ te, które w studium w du¿ej czêœci chronione s¹ przed zabudow¹. WyraŸnie mniejszym zainteresowaniem ciesz¹ siê wschodnie obszary Krakowa. Oko³o 70% decyzji lokalizacyjnych wydanych w latach 2003–2007 by³o podstaw¹ wystêpowania o pozwolenie na budowê. Czêœæ decyzji WZiZT (w przypadku braku planu miejscowego) traktowana jest jako wyznacznik wartoœci terenu niezbêdnego m.in. dla transakcji na rynku nieruchomoœci.

Podmioty gospodarcze i pracuj¹cy

Dane odnoœnie liczby pracuj¹cych i podmiotów gospodarczych zosta³y pozyskane z bazy Krajowego Rejestru Urzêdowych Podmiotów Gospodarki Narodowej REGON z zachowa-niem zasad tajemnicy statystycznej. Jest to jedyne, pe³ne Ÿród³o informacji pozwalaj¹ce ana-lizowaæ temat pracuj¹cych oraz podmiotów gospodarczych na poziomie jednostek urbani-stycznych. Nale¿y jednak zdawaæ sobie sprawê, ¿e informacje dotycz¹ce liczby pracuj¹cych nie s¹ aktualizowane, zw³aszcza w odniesieniu do ma³ych firm, zatrudniaj¹cych poni¿ej 10 osób, a podawane jedynie podczas rejestracji podmiotu gospodarczego. Dane odnoœnie firm zatrudniaj¹cych powy¿ej 10 osób s¹ natomiast aktualizowane przez sprawozdawczoœæ sta-tystyczn¹.

Podmioty gospodarcze

W 2003 roku w Krakowie prowadzi³o dzia³alnoœæ 102 427 podmiotów gospodarki naro-dowej, z czego 94,7% (97 tys.) stanowi³y firmy zatrudniaj¹ce od 0 do 9 osób. By³y to firmy bardzo ma³e, najczêœciej osoby fizyczne prowadz¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹ i rejestruj¹ce swoje firmy we w³asnych mieszkaniach (rys. 3).

W 2003 roku najwiêksza liczba jednostek gospodarki narodowej dzia³a³a w centralnej czêœci miasta oraz w starszych osiedlach mieszkaniowych, tzw. sypialniach, zlokalizowa-nych w pó³nocnej oraz po³udniowo-wschodniej czêœci miasta. Generalnie s¹ to obszary we-wn¹trz projektowanej tzw. III obwodnicy Krakowa. W wymienionych obszarach by³o zare-jestrowane powy¿ej 1500 firm, przy czym najwiêcej, bo ponad 450 by³o w Mistrzejowicach. W 2006 roku w Krakowie zarejestrowanych by³o 104 426 firm, czyli wzrost liczby pod-miotów gospodarczych w porównaniu do 2003 roku wyniós³ prawie 2000. Zmiany te nie rozk³ada³y siê równomiernie w przestrzeni miasta (rys. 4).

Najwiêcej firm przyby³o w peryferyjnie po³o¿onych rejonach: po³udniowo-zachodnim, pó³-nocno-zachodnim i wschodnim. W wymienionych obszarach przyby³o powy¿ej 50 firm na ka¿-d¹ jednostkê urbanistyczn¹, zaœ najwiêkszy przyrost mia³ miejsce w Witkowicach – Górce Naro-dowej Wschód, gdzie liczba podmiotów gospodarczych w ci¹gu 3 lat zwiêkszy³a siê o 160%.

Ubytek liczby firm zanotowano w obszarach centralnych i po³udniowo-wschodnich, tj. w gêsto zaludnionych osiedlach mieszkaniowych z lat 60., 70. i 80 XX wieku. Osoby miesz-kaj¹ce na tych obszarach czêsto przeprowadzaj¹ siê do nowych mieszkañ o wy¿szym stan-dardzie w Krakowie lub do domów poza granicami Krakowa i owocuje to spadkiem liczby firm na obszarach ich pierwotnego zamieszkania.

Warto zwróciæ uwagê na strukturê polskiej klasyfikacji dzia³alnoœci gospodarczej (PKD) wg sekcji (bran¿) na obszarach, w których przybywa firm. Struktura dzia³alnoœci PKD na obszarze Górek Narodowych (pó³nocna czêœæ Krakowa) i Ruczaju (po³udniowy fragment miasta) wygl¹da podobnie. Dominuj¹ tam firmy zarejestrowane w sekcji handel i naprawy (odpowiednio po 31 i 28%) oraz w sekcji obs³uga nieruchomoœci i us³ugi zwi¹zane z prowa-dzeniem dzia³alnoœci gospodarczej (odpowiednio 22 i 20%). Zupe³nie inaczej przedstawia siê struktura firm wg PKD w obszarach na wschód od kombinatu metalurgicznego. W tamtym obszarze dominuj¹ podmioty gospodarcze prowadz¹ce dzia³alnoœæ w sekcji rolnictwo (44%) oraz w sekcji handel i naprawy (17%). Znaczny udzia³ w strukturze posiadaj¹ firmy zareje-strowane w sekcji transport, gospodarka magazynowa i ³¹cznoœæ.

Pracuj¹cy

W 2003 by³o zatrudnionych w Krakowie 460 tys. osób (rys. 5). Nale¿y jednak nadmie-niæ, ¿e w tej liczbie znajduj¹ siê tak¿e osoby mieszkaj¹ce poza Krakowem, a jedynie pracuj¹-ce w mieœcie.

Generalnie najwiêcej osób pracuj¹cych by³o zatrudnionych w centralnej oraz pó³nocnej czêœci miasta. Najwiêcej pracuj¹cych zatrudnionych by³o w jednostce urbanistycznej Nowa Huta – 28 750 osób, Stare Miasto 23 722, Kazimierz 16 362 oraz Kleparz 12 384. Najni¿sz¹ liczbê pracuj¹cych mia³y jednostki urbanistyczne zlokalizowane peryferyjnie oraz tereny zie-lone (rys. 6).

Najwiêksze przyrosty wzglêdnej liczby pracuj¹cych dotyczy³y generalnie obszarów pe-ryferyjnych. Wyró¿niaj¹ siê tu zw³aszcza jednostki urbanistyczne po³o¿one na wschód od kombinatu metalurgicznego – najwiêkszy przyrost o 230% w jednostce urbanistycznej

Kan-torowice. Drugi zwarty obszar zwiêkszania siê liczby pracuj¹cych to po³udniowo-zachodni kraniec Krakowa. Znacznie zwiêkszy³a siê tak¿e liczba pracuj¹cych na obszarach, gdzie powsta³y budynki oferuj¹ce nowoczesn¹ przestrzeñ biurow¹, w których ulokowa³y siê fir-my z sektora wyspecjalizowanych us³ug. W przypadku Kobierzyna istotny wzrost liczby pracuj¹cych wynika³ tak¿e z lokalizacji na tamtym obszarze znacznej liczby ma³ych firm. Ubytek liczby pracuj¹cych dotyczy³ w du¿ej mierze starszych osiedli mieszkaniowych – tzw. „sypialni” po³o¿onych w po³udniowo-wschodniej i pó³nocnej czêœci Krakowa. Spadek liczby pracuj¹cych dotkn¹³ tak¿e ci¹gle restrukturyzuj¹c¹ siê Hutê. Du¿y spadek liczby pracuj¹-cych mia³ równie¿ miejsce w jednostkach przylegaj¹pracuj¹-cych do œcis³ego centrum Krakowa oraz w kierunku od centrum wzd³u¿ Wis³y a¿ do parku w Czy¿ynach.

Rozmieszczenie ludnoœci

W 2003 roku liczba mieszkañców Krakowa wynosi³a 757,7 tys. (rys. 7). Najwy¿sz¹ gêstoœæ zaludnienia zanotowano w centralnej czêœci Nowej Huty oraz obszarach bezpoœred-nio przylegaj¹cych do Starego Miasta. Zwarte obszary o wysokiej gêstoœci zaludnienia two-rz¹ tak¿e starsze osiedla mieszkaniowe z zabudow¹ wielorodzinn¹ w pó³nocnej oraz po³u-dniowej i po³udniowo-wschodniej czêœci Krakowa. Jednostk¹ urbanistyczn¹ z najwiêksz¹ gêstoœci¹ zaludnienia jest po³o¿one w dzielnicy Nowa Huta osiedle Urocze – 35 000 os/km2_.

Najni¿sze wartoœci gêstoœci zaludnienia maj¹ obszary o funkcjach innych ni¿ mieszkaniowe, a mianowicie: przemys³owe i magazynowo-sk³adowe. Najni¿sz¹ gêstoœæ zaludnienia posiada jednostka urbanistyczna Nowa Huta: 0,5 os/km2_.

Gêstoœæ zaludnienia najbardziej zmniejszy³a siê w centralnej czêœci miasta. Proces wylud-niania siê centrum miasta (czyli tworzenie siê tzw. miejskiego krateru gêstoœci zaludnienia) po raz pierwszy zosta³ zaobserwowany w Krakowie ju¿ pod koniec XIX wieku. W latach 50. dosz³o do zatrzymania tego zjawiska, ale ju¿ w nastêpnej dekadzie ponownie obserwowano spadek liczby mieszkañców centralnych dzielnic miasta (Zborowski, 2005). Pocz¹tkowo spadek zaludnienia dotyczy³ g³ównie Starego Miasta, ale w latach 2003–2006 wiêksze ubytki zaobserwowano równie¿ w jednostkach urbanistycznych po³o¿onych w jego s¹siedztwie. Ci¹g³y ubytek liczby mieszkañców potwierdza atrakcyjnoœæ tego obszaru i rozwój procesu tercjaryzacji, czyli ekspansji us³ug, zw³aszcza handlowych i turystycznych (Górka, 2004). Drugi obszar, z którego nast¹pi³ ubytek ludnoœci to tzw. Stara Nowa Huta. Nale¿y przypo-mnieæ, ¿e s¹ to obszary o najwy¿szej gêstoœci zaludnienia w mieœcie. W obu wymienionych obszarach spadek gêstoœci zaludnienia zwi¹zany jest tak¿e z naturalnym ubytkiem ludnoœci spowodowanym zdeformowan¹ struktur¹ p³ci i wieku.

Stabilizacja i niewielki wzrost liczby mieszkañców mia³ miejsce w obszarach po³o¿onych na wschód od kombinatu hutniczego.

Bardzo silny wzrost gêstoœci zaludnienia wyst¹pi³ w obszarach intensywnych inwestycji mieszkaniowych: na pó³nocy oraz na po³udniu miasta. Nadal kontynuowany jest proces wype³niania przestrzeni i wzrostu gêstoœci zaludnienia na obszarze miêdzy historycznym centrum Krakowa a Now¹ Hut¹.

Dane o przestrzeni miejskiej i ich opracowanie

Wykonanie analiz przestrzennych obrazuj¹cych przemiany zachodz¹ce w przestrzeni miej-skiej ostatnich piêciu lat by³o mo¿liwe dziêki systematycznemu gromadzeniu danych w ba-zach danych Urzêdu Miasta Krakowa i zintegrowaniu ich w Miejskim Systemie Informacji Przestrzennej. Nale¿y podkreœliæ, ze dane te wykorzystywane s¹ równie¿ do realizacji innych zadañ (Koliñska, Chrobak, 2006). Dane te pochodz¹ z zasobów w³asnych Urzêdu, jak rów-nie¿ ze Ÿróde³ zewnêtrznych, w tym g³ównie z Urzêdu Statystycznego. Zakres tematyczny danych i ich iloœæ rozrasta siê systematycznie. Powodem jest z jednej strony zwiêkszaj¹cy siê zakres zadañ realizowanych przez krakowski samorz¹d i mo¿liwoœci techniczne wynika-j¹ce z coraz powszechniejszego stosowania narzêdzi informatycznych, z drugiej zaœ, rosn¹-ce zapotrzebowanie na informacjê niezbêdn¹ do zarz¹dzania przestrzeni¹ miasta. Zmiany zakresu gromadzonych informacji dokonywane s¹ w taki sposób, by zachowaæ ci¹g³oœæ interpretacyjn¹ z okresami poprzednimi.

Przemiany zachodz¹ce w przestrzeni miejskiej najlepiej obserwowaæ przy wykorzystaniu odpowiednio dobranych i okreœlonych na sta³e wskaŸników. W³aœciwy dobór tych wskaŸni-ków i ich poprawne wyliczenie jest podstaw¹ do prawid³owej oceny przemian zachodz¹cych w mieœcie i mo¿e stanowiæ pomoc niezbêdn¹ przy tworzeniu miejscowych planów zagospo-darowania przestrzennego i realizacji programu rozwoju miasta. Jest te¿ niezbêdny przy bie¿¹cym zarz¹dzaniu przestrzeni¹ miejsk¹.

Efektywniejsze wykorzystanie gromadzonych danych dotycz¹cych zmian zagospodaro-wania przestrzennego, rozwoju gospodarczego i demografii bêdzie mo¿liwe po modyfika-cjach baz danych obejmuj¹cych: wprowadzenie s³owników atrybutów okreœlaj¹cych precy-zyjnie rodzaj inwestycji i jej charakterystykê, w czêœci graficznej, dok³adne zlokalizowanie inwestycji na mapie miasta, rozbudowanie informatycznych mechanizmów raportuj¹cych i statystycznych obs³uguj¹cych dane o rozwoju gospodarczym i zagospodarowaniu przestrzen-nym a tak¿e wspó³praca z Urzêdem Statystyczprzestrzen-nym w zakresie lokalizacji przestrzennej gro-madzonych danych. Powy¿sze wnioski zostan¹ wykorzystane w projektowaniu rozwoju Miejskiego Systemu Informacji Przestrzennej.

Podsumowanie

W okresie szybkiego rozwoju gospodarczego system planowania przestrzennego nie daje samorz¹dom terytorialnym wystarczaj¹co sprawnych narzêdzi do kszta³towania zagospoda-rowania przestrzeni. Brak w ustawie zasady obligatoryjnej zgodnoœci decyzji o warunkach zabudowy ze studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego spra-wia, ¿e w przypadku Krakowa oko³o 15–20% decyzji WZ wydanych w latach 2003–2007 by³o niezgodnych z przeznaczeniem terenu okreœlonym w studium. W odbiorze spo³ecznym oceniane jest to jako brak polityki przestrzennej miasta.

Wynikaj¹cy z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym system planowa-nia przestrzennego wymaga usprawnieplanowa-nia i oparcia na stabilnych i jednoznacznych podsta-wach, tak aby realizacja przepisów nie opiera³a siê na lokalnych interpretacjach prawa doko-nywanej przez sk³ady orzekaj¹ce Wojewódzkiego S¹du Administracyjnego i Samorz¹dowe-go Kolegium Orzekaj¹ceSamorz¹dowe-go.

Du¿e nadzieje na poprawê istniej¹cego stanu wi¹zane s¹ z projektowanymi zmianami ustawowymi przygotowywanymi obecnie przez Ministerstwo Infrastruktury.

Lata 2003–2007 to okres intensywnej dzia³alnoœci inwestycyjnej charakteryzuj¹cy siê zbudowaniem w Krakowie blisko 25 000 nowych mieszkañ, powstaj¹cych w nowych ze-spo³ach zabudowy mieszkaniowej, realizowanych przez deweloperów jako odrêbne inwe-stycje, powoduj¹ce zagêszczenie zabudowy i czêsto przypadkowy, zale¿ny od kszta³tu i wielkoœci dzia³ek uk³ad zabudowy.

Najwiêksza liczba jednostek gospodarki narodowej dzia³a³a w centralnej czêœci miasta oraz w starszych osiedlach mieszkaniowych, tzw. sypialniach, zlokalizowanych w pó³nocnej oraz po³udniowo-wschodniej czêœci miasta. Ze zmianami inwestycyjnymi zwi¹zane s¹ jed-nak zmiany liczby firm, których najwiêcej przyby³o w peryferyjnie po³o¿onych rejonach: po³udniowo-zachodnim, pó³nocno-zachodnim i wschodnim. Ubytek liczby firm zanotowano na obszarach centralnych i po³udniowo-wschodnich, tj. w gêsto zaludnionych osiedlach mieszkaniowych z drugiej po³owy XX wieku.

Przy utrzymuj¹cej siê niewielkiej tendencji spadkowej ogólnej liczby mieszkañców Krako-wa, gêstoœæ zaludnienia najbardziej zmniejszy³a siê w centralnej czêœci miasta – wyludnia siê centrum miasta oraz tzw. Stara Nowa Huta. Postêpuje proces wype³niania przestrzeni i wzro-stu gêstoœci zaludnienia na obszarze miêdzy historycznym centrum Krakowa a Now¹ Hut¹.

Monitorowanie zmian zagospodarowania przestrzeni miasta – jedno z wa¿nych zadañ sa-morz¹du – wymaga zapewnienia dostêpu do danych znajduj¹cych siê w ró¿nych instytucjach i jednostkach, wdro¿enia zasad udostêpniania i przetwarzania danych. Konsekwentne, zgodne z harmonogramem, wdra¿anie Dyrektywy INSPIRE umo¿liwi realizacjê tego zadania.

Literatura

Chrobak T., 2005: Krakowskie doœwiadczenia w zakresie systemów informacji przestrzennej. Roczniki Geomatyki t. III z. 3, PTIP, Warszawa.

Dyrektywa 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 r. ustanawiaj¹ca infrastruktu-rê informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE).

Górka Z., 2004: Krakowska dzielnica staromiejska w dobie spo³eczno-ekonomicznych przemian Polski na prze³omie XX i XXI wieku. Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków.

Koliñska M., Chrobak T., 2006: Wykorzystanie georeferencyjnych baz danych do zarz¹dzania kryzysowego na przyk³adzie miasta Krakowa, Roczniki Geomatyki 2006, t. IV z. 1, PTIP, Warszawa.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz..U. 2003 nr 80 poz. 717 ze zmianami.

Zborowski A., 2005: Przemiany struktury spo³eczno-przestrzennej regionu miejskiego w okresie realnego socjalizmu i transformacji ustrojowej (na przyk³adzie Krakowa). Instytut Geografii i Gospodarki Prze-strzennej Uniwersytetu Jagielloñskiego, Kraków.

Abstract

The Spatial Planning and Land Development Act effective since 2003 constitutes a legal framework and a formal basis for investment activities. Is the urban space reshaped in accordance with municipal spatial policies in this legal environment? The author presents the findings of analyses concerning the changes of land development in Cracow in the 2003–2007 period, with reference to urban units. The presentation offers findings of congruence analysis of the building conditions decisions issued and the Study of Conditions and Directions of Spatial Development as well as building permits issued with reference to the areas designated for development or already developed. Economic development of a

city can be measured by means of various indicators to detect trends of vital importance for city management. The analyses presented pertain to the changes of the number of inhabitants, business entities and employees registered in a particular urban unit. They were conducted on the basis of data gathered by the Municipal Spatial Information System and the Central Statistical Office.

dr in¿. Kazimierz Bujakowski Kazimierz.Bujakowski@um.krakow.pl tel. +48 12 616 13 05

dr Agnieszka Czerwiñska

Agnieszka.Czerwinska@um.krakow.pl tel. +48 12 616 13 16

mgr in¿. Renata Filip Renata.Filip@um.krakow.pl tel. +48 12 616 13 75 mgr in¿. Jan Adam Barañski Jan.Baranski@um.krakow.pl tel. +48 12 616 85 17 mgr in¿. Andrzej Nowicki Andrzej.Nowicki@um.krakow.pl tel. +48 12 616 97 42

Rys. 1. Decyzje lokalizacyjne (WZ) zgodne, niezgodne lub czêœciowo zgodne ze studium ¯ród³o: Biuro Planowania Przestrzennego Urzêdu Miasta Krakowa

Rys. 2. Gêstoœæ decyzji o pozwoleniu na budowê wydanych w Krakowie w latach 2003–2007 ród³o: Biuro Planowania Przestrzennego Urzêdu Miasta Krakowa

Rys. 3. Podmioty gospodarcze zarejestrowane w systemie REGON w 2003 roku ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych urzêdu Statystycznego w Krakowie

Rys. 4. Zmiany wzglêdne liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w latach 2003–2006 ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych urzêdu Statystycznego w Krakowie

Rys. 5. Pracuj¹cy w podmiotach gospodarczych w roku 2003

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Urzêdu Statystycznego w Krakowie

Rys. 6. Zmiany wzglêdne liczby zatrudnionych w jednostkach urbanistycznych

Rys. 7. Gêstoœæ zaludnienia w 2003 roku

ród³o: opracowanie w³asne na podstawie danych Wydzia³u Spraw Administracyjnych Urzêdu Miasta Krakowa

Rys. 8. Zmiany gêstoœci zaludnienia w latach 2003–2007