W sprawie ochrony skarpy wiślanej na Bielanach w Warszawie

tów

pow.

!Pymy~oe

(IObw. 12,8

m, wys. 0,55 m).

Ośmilu gŁalzów'

mlimo

'llSillnycll

1Pds.'z.luik:ilw1 nie

udam

się odlnaileźć. Na~~e

:gbaiwwislro

za-n01Jawlaln:o

w

Raścd!nie K!ra~jeńslcimi

o pow.

dkoło MOO~.

rOdtwtiedrono

również'

clektóre zabytlrowle

gła-

.

zy

Wl

WIOj.

kOSizaJl.iń:skim, ibydlgośkim

omm pra:wiite

w~e

g!baizy "ollbrrZymy" (iponaJd

15m

Olbwo-du)

w

woj

.

.

gdańskim.

Nadeży nadJmi.erlli.ć, ·że wśród głazów W'l'łJiam­

nianych

wyŻ!ąj jp!l'OOWiatŻają

gnalility

wys~uj•ąoe

obdk gnejsów

i

łltqlków

:k:rystaHC7Jnytoh.

LITERATURA

~~. D u d z

h.

k J. -

O

koniecmości szerszego zainte -. resowania społeczeństwa ochraną głazów narzu-towych. "Zab. Pl"zyr. Nd.eoż." 1951, z. l (4), s. 97-99.

2.

H e r m a n R. - Die erratische Blocke im Regie-rungsbezirk Danzig. "Bel.triige zur

Nalturdenkmal-pflege" t. II. Berliln 1911.

3. I n f o r m a c j e przedwstępne o zabytkach. "Zab. . Przyr. Nieoż." 1951, z. l (4), s. 56-57.

4. I n s p e k c j a zabytków przyrody nieożywionej ha Sląsku, Pomorzu i Górach Swiętokrzyskich. "Za b. Przyr •. Nieoż." 1951, z. l (4), s. 53-55. 5. K r a

w

i e c F. - Flora epilityczna głazów.

narzu-towych zachodciej Polski. Poznań 1938 r. Prace Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. 6. P u s c h G. G. - Geognostische Beschreibung von

iProllen,

t.

IT, s. 1579-589. Stuttgaxd und Tiibingen 1836.

7. S i e m d. rad z ki J. ~ Nasze głazy narzutowe. "Pamiętnik Fizjograficzny" t. II. Warszawa 1882.

SUMMARY

In XIX-th oenibury

st.

Stasz:ic, B. Piwich and J. Sde

-miradzki Wlelt'e intetrested in erratic blocks. The

filrst desoriptiOIIllS af eNatic blooks Wea'e maide

·

aLt

the begining of XX-th century.

A vJJsible ci'I'C'le and hight of an el'!I'abic bloetk. shouLd be 1lhe features detea:nrilnialtilng approximaltely

its

si<ze. Results of registration works executed by Muzeum Ziemli (MIU'saum of Erurth) are given here !in gen&ał

outl!ine. Partitmiar sbress of 1ihese 'WU'rtks was made tlo the Mazowsze alnd Pod1aisie r~. The grtiatest el"r!lltic block rknawtll iln that a.rea is sJ.tuated iln Wólik:a Kamienna (Siredlk:<e counrt;y). Lt is 17 m iln circle and 1,8 m hlilgh. Lee tr~ed sanldstone block · iln Za-wady ll.lear

Ms7Jcmnów

of 36 m !i.:n oiTicle is

a.lJso

woollhy of note. The grerutest eiU"atic blorck .rin Szczecin voi-vodshiJp is sitru:ated iln Krzymów (Chojno COOII.lity). Its drrole ds 25 m.

PE310ME

B pa6oTe yrroMHHaeTC.fl o 3aHHTepecoBaHHOCTH B XIX BeKe C. CTaw~a.

B.

Ilywa,

10.

CeMHpa,l{3KO

-ro BaJiyHaMH H o6pa~aeTc.fl BHHMaHHe Ha nx rrepBhre ormcaHH.fl B Ha'laJie XX BeKa.

,[(JI.fl o6w;ero. rrpe,l{CTaBJieHH.fl O Ilplł6JIHlReHHO:ll: BeJIH-'IHHe BaJiyHa, B BH,l{e rrapaMeTpOB IlplłH.fiTO YJIOTpe-6JI.fiTb Blł,l{HMYIO OKpylRHOCTb H BbiCOTy.

B o6w;Hx 'lepTax npHBe,l{eHbi pe3yJihTaTbi pemcTpa-QHOHHbiX pa60T My3e.fl 3eMJIH, B npo~ecce KOTOpbiX

OCHOBHOe BHHMaHHe y,l{eJI.fiJIOCb TepplłTOplłH Ma30BHH

H Ilo,l{JI.fiC.fl. CaMhlH KpynHhiH Ha aToM y'laCTKe cKaH-,l{hiHaBcKH:ll: sppaTH'leCRH:ll: BaJiyH, HaXO,l{.fllll;H:liC.fl B ByJibKe HaMeHHO:ll:, pa:ll:. Ce,l{Jih~e. HMeeT B oKpym-HOCTH 17 .M, BbiC. 1,8 M. 06pam;eHO TaRme BHHMaHHe Ha caMhl:ll: BeJIHKOJieTIHbiH nec"tJ:aHHROBblH BaJiyH B 3a-Ba,l{ax no,!{ Mw;oHoBOM, npe,l{cTaBJI.fiiOID;Hił, 6hlTh . Mo-meT, Bił,!{ Jie,l{HHKOBO:ll: TIJIHTbi, C ORpy)KHOCTbiO B 36 M. B HmHMOBe, paH:. Xo:ll:Ho, w;eQHHCRoił o6nacTH caMhl:ll: KpYJIHbi:ll: BaJiyH HMeeT B OKpylRHOCTH 25 M.

HANNA MAJCHERT-WóJCIK

Muzeum Ziemi

W SPRAWIE OCHRONY SKARPY

WIŚLANEJ

NA BIELANACH

W WARSZAWIE

WYSOKI BRZEG

WISŁY

-

ska1ripa

'W1iślana

daje

się prześledzić

w

obrębie lewobrzeżnej

W'BJI'SZaJWy

na

caa:ej swej

dlłupdi:.

W

r001111r!Um

'W\SikurtJeik mlbudowy miejSkiej

jp]erw101lny

kształt

·

sk.anpy

rwległ

J7JIIlli.raJnJi,

ra

w

f011mie

naturailnej

zachOWialł się jed~J!lie

f:ragmen

ta~r~

na

pe-ryredaah

mialsta1 ..

·Dwlama

stanowtiSkami,

grdzOO

:lp1awęd:ź

·

wysokiego taJrasu

wiśla~ zadhowała się

lbez

,wi$szY'ch

zmian,

są

Brelany

nra IOdlcilnklu

między lka3ciołletm Kamedlułów raJ Młoainami ICXOOiZ

w

Slruiżeww

w

pobLiżu

Dwarca

Pdhldlni1>-We\ga.

L

W

dbrębie połudin!iJOWiej

i

oentlrałnej C'ZJęŚci

W

ai'Sza!WY

"WYOOkat

iklra!W'ędrź

ta!l'asu

a:lml:mUilaJcyj-~

jest

znraJdZnlie

IOdldallona IOd

dbecmego kory•

~ta

rzeki,

ra:

jooynli.e

na

pół!nJoc

rod

pamku na

Bie-lanach

WisŁa

podlailnla

~

br.oog, staJe

zmie-II).iając

·jego

kanfilguraaję.

· Skampa

!Wiiślam

jest

jedlnym

z

ciekaW\Sz:ych

ob:iJeiktów

.

gealagircznydh

na

te.renile

W

air'SZalwy

:

f

Wl 'ZW'irązllru z

tym d!QCrJJelkalła sirę liCIZilllych

opra-cowań, ipOdlkrreślają!oY~Ch,

·

re

jrest

to

ikllasycz.ny

prdfil

~CtLWaJrflorzędu !Illal

,

tJarenile

Mazowsza~,

262

StlrrartY'gt'iafial 1CIZ1Wiall'tolrZlędiu

w

obrębie W

ax-SmlW'J,

jak na

to ZW'il"óciiJ!i

urwagę

Z. Sujioowski

i

S. Z.

Różycki

(6), WISkutek

IIlierówm.ej

po-wierz

·

chn:i

padiłoża IPodlcrzlWiall'~

i

e.ro-.

zj

1

i

wód!

.

Pra'WiiSły

,

jest

silrom\pl±k.OWra!Ila.

Najjp€ł­ nilejsży

profil,

dlostępny

do

ibaJdlań

bez

sztucz-nych

p~rrekopów, odlsłraJnliaJ silę

w.

wysokim

brze-gu

Wisły

na BielanJaidh.,

gdrzie

rwidJacme

są

osa-dy

jplilooenu,

plejstooonJU

i

hrolooonu.

Rliooon,

k:tóteglo

wychodnrlie

'W1idoo7mie

są

. w

wielu

:nrlejsoacll

na

tOmraJWdanym

odiClilnku

brtzegu Wdsły,

mazyna

się se:rią :ilłlów pormań­

skioh

p.rzechodzącydh

ilru

górne

zwłras7Jcm

w

nie-Wiiellkiiah

iWylpliJętlr1JEIDJiraich

w

sertę i!lasto-.pi~­ 'C2Jys1lą

z

sileC!7Jką l'IOIŚlinmią. Zaglębienia międcy

·

tymi garbami

wypei1Iniają

:p:ialskd. :rżercz::ne

uZilJane

\Pil"Zez L.

Sawiokńego

(5)

za

~j

·

ailine.

·

Nad

S€lriJa!rnlii

!P1iooe:rru,

ra

miejscamii nad

·

pilasklami

~aJCjału

majdiuje

się

!Selria rpilasków

mirersza-nyoh

preglraJctjala:lJO-ipl.edstJaceńskicll,

a

p<mad tym

.

glina

zwałOWial

o

balrwie smoobr

.

tmaJtnrejj

zalitCIZo-na

PI'17JeZ

L.

Sawi!dkie!g<l

(5)

do dlrugiego

~odo-waoen,ia. Nad

tym

znajdn.t1je

się

serila

pda.sków

międizymo1I'1€1Ill0Wych ooaz wan~tw.,a•

Zlastoiisko-wycil

ilłów wslt~owych, być może będąca

wraz

z

leżącymi

nad

nią głazikami

odpowiednikiem

trreciego

eJlodoiwlaiCienia (5).

Wyżej występują

piras:kli

zaili~On.e

IPrz.ez! F ..

Różydkiego

(3) do

flu-wioglacjtaiłu,

.a prOOZJ

L.

Sawickieg9 do

tr:oocie.go

dln1lei!1g1acjału.

Porlad

tym

znajduje

się

[POziom

.spi~cZJO!Ilej

lbrttml!atno-•CZjerWIOnej

.

glim.y

prze-chod:zJąooj

stopnilowo

w

lOSady

.głaiZIOWIO-iŻwilro­

we,

uwa~ane

z,a

morenę denną

azw,M'Itego

zlodo-w~oonia

(5). U f!iJ.ry

znaJjduje

się

seria

dlroibnych

piasków W'iarstewlrowiaiilY'oh

(i.tnter,glaCijaił

czwar-ty L. Sa1Wd!C'kil€!got-'5), ,a

nJa.d

nią

sillJnliJe

IS!Pilrusoozo-na

,glina

z

ibezlładn.iJe I!'IOZpl'IOSZ<mymi ,gła12Jiikam.i

i

żwirem, odipowiadlajtąoo ~umruilacj1i

IOStatlmliego

Z11od0Wiaicenial.

Profil

kończy OOloceńsika

seria

pi.taiSClJCZysta

jprzecihodlz:ąc:a

na

W

od

Parku

B1e-·lańis:k:iJego

,w

IP1aski

[><)i

wydm.owyoh.

·

J,aik

!Wyndika

z przytoOZJQtlJ€Ij

wyżej

stmtygra-fii, IQIIlla,wtany

profill

jest bao;-dioo

·Oeam.ym

diaku.:.

mentern

Lna!Uk01WJ1ID

ili

w

1l\Vią:2Jk!u

z

tym

już

w

1929

r.

F.

RóżY'cki

.(3)

zw1racał :uwaJgę

na

ko-nd.eCIZI11•0ŚĆ

jego

:zaibezpie.ez!enia,

•CZ€1go

diOl«mano

w

granicocih prul"ku.

·

Na1Joan:iJaJSt

sikaJrpa

IIIlliięd!zy

Bielanami a

Młoci­

nami, WISilrutelk

mtelnisywnego

!podmywania

broogu

jp'.l"\ZeZ

W'iOdy

Wisły

±

!Wiainunków

lgeolo-giJC2mly;Ch

SJPII".zyj.aJjącye!h

rtW!orzenrl;u

ISię

osuwisk,

stalLe

mnienia,

lronfdigUJracj

ę.

Obak

pl'Ocesów;

na1nlrail.nych

modyfikuj-ących

wygląd

s:kawy, wrele

nieodw~.acailnycll_

'zmian

zwłasZlcza

w

jej rpowilernclmiiO!wej

,węci

po-WISitaje

Wlsłkutek tbezmyślnego

Jub

nieśw·Laidome­

.go

udlzia:1lu

lll.ldiZii:

wybieradących się

na

spa,oory

do

p,ali"ku

Bilelańskilegio. TUJryści

IIliJe

dooenilająe,

.a

!Wiłaściwile

i1111e

zdalj.ąc

;oobie

ISjpmWY

re

znacze-nia

skiall"p~

j

a!lro kl1asJ11C7llle,go proft1u

.geoil.ogicz-nego

i

za!by1Jku

p!"Zjyrody,

zJbie.gając ipO

mej ku

Wiśle, przyczynilaij-ą się

do powstama

po-wilel'!ZJCihnlioWJ71eih

r'Uchów

spełzyw.aiilila ~by,

·

które

masku·ją

ten

deikawy

pno:lii:l.

,S;k,ąa

na

tym

odlcia:tku stna1Cila1

w

wti~ci

swój

pi.e.rw.otm.y

lcharaik!ter,

a

z<jaiWSO

n:is2Jcze-ndiai

meihJodzi

taik

sz~o,

oo

już

w

dąJgu IJ?Ół

ro-iku

dają się zaUJW,ażY'ć

wi.doCZ'l11e

2Jmilany

rw

jej

ulksztalłtow.aniJu.

W

e:fe!kde

statle

powlieksz.ają się języki pe'łznąooj

,gleby

i

w

wielu miejscach

zaryoow.ują stilę

stopnie

p!l'ey"SZłY'ah

oouwdJSk.

Wydaje

Sliię, że •CZyTIIDJiki :zajmujące się

ochro-ną

ipll'ZJYlXld'Y

w:ra~Z;

z zaiin'"lleresoWiainymi

instytu-cj,ami

g~eotlogilczn.ytmi lila

terenie

W arsza:wy

po-win'Iliy

przeciwstaJWilć JSii.ę

d:a:Jwemu :D:i:szczeniu

·1letgo

IOidloilnlka

sk:alr:py.

Ze Swej

strnny

chc-iałabym poddać

!pOd

dys-k'U!Sj•ę

khlka

projektów,

którycil

ll"lelaHzaaja.

!l'IOZ'-rpocZ1ęŁa!by alklcję

oc:hirlony

i

:zabezpiecZ!enia

skar-py.

Wydlajje

się, że słuszme byłoby

ustalWitenie

talblilcy

:ilnrfor!llLalcyjooj

o

!budowie

i

wartości

,geol.Qgilczmej

skalrpy

wiślatnej.

·w

wtialu

m!iej-swcil

iZ!Właszcza

w

Rao:llru

BielańSkim należaiło­

by

ZiaJSadziĆ

lkrrZle'WY,

które wstrzymałylby

sey.b-kość

procesów

spełzywania

gleby

i

ograniczyły­

by

11ość prZJejść

dJo

Wisły

jedynile

do

ndmbęd­

nycll.

Po

mbezJpie.czemu

skair:py !Przed

dadszym

nisoozleniem

byłoby słuiSizne ·odskmi.ć

fragment

jtej

[p!OOf11u, lby wycieC2Jk:th

młiodlziteży

szJkalnej,

dtl.a któirej napisali:

S!Pecdta~lny

jprZleWIOid!nilk

w

la-tach

międzywojennych

F. ROO:ycki,

R.

Koben-dlm

i

T.

Pa.s:mtowski: {4), studeDJJci ·gedltotgii

i

geo-graflii m:arz

'intne

osoby

mqgły 1~o

za-poznać się cihoć

pdbiteri:nile

z

.

:IIDaigmentem

podło­ ża

goolqgi102Jl11e,g10

W

am7la1Wy.

Artykuł

niniejszy ma

jedynde

im

:celu

zw;ró-oonie

uwa~gi

na

wall"tOIŚĆ natUkową

i

dydiaiktyczną

skarpy

jalro

mbytku

prZ:Yil"odY

nioożywionej.

Mam

nadzieję, że 'WJ1SUil11ilęte 'W!Y!Żej

projekty

ZWII'ócą uwagę

OSOlOOm

zajllll!ującym się ochlOOllą

!Przyrody,

a

z.Wił~cza lronserw~atorowi

prtzyro-dy

01rarz;

,gospodlaJrZJOWliJ

P,a!I"ku

Bi~

-Rrzedisiębi10111stwu: G.aąpodairlki

KlomUinailnej

-oo

wlaśoilwie

i

.szytblkie zaJbeZJpilecZielnli.e

skarpy.

Z

tyo:n

wiąiJe silę rówtruiez

jprZend.esiendte

pmed-sitębioll':stwa eksploatUJj!ąoego

-piasek

z

łacth

Wti-ś1anY'C!h, !7Jl1JaljdJują~ silę

obeo:nie u /P(lld.staJwy

iS\kaa'jpy

'W pO!bliżu ilroiśctdt!li iKa~medułów,

w

mne

miejsca

poza

rtleren P.a!I"ku

BieLań~i.tego.

LITERATURA

l. L e n c e

w

;i c z S. - Dyluwium i morfologia środ­

kowego Powiśla. Prace· PIG t. II. Warszawa 1927. 2. L e wińsk -i J., Łun i e w ski A., M a ł k o w s k i

S., S a m s o n o w i c z J. - Przewodnik geolo-giczny po Warszawie i okolicy; Warszawa 1928. 3~ R ó ż y c ki F. - Brzeg Wisły na Bielanach pod

Warszawą. "Przegląd Geograficzny" t. IX. War-szawa 1929.

4. Róż

Y

ck i F., K o b e n d z a R., . p a s z k o

w-s ki T ... Bielany pod Warszawą. Lwów-Warszawa. 5. S a w i c k i L. - Budowa geologiczna oraz

morfo-logia okolic Warszawy. "Ziemia". Warszawa 1934. 6. S u j k o w s k i Z., R ó ż y ck i S. Z. - Geologia

Warszawy. Warszawa 1937. SUMMARY

.M Bielany wbich is rthe nOII'Ithei11ll!nost pa:r;t of

Wan--.sa,w a

section

of Plliiocen.e, Pil.eistoceme and HoJ.ocen.'e deJpOsilts is expased in the le!Dt baJnik óf the ~ilstula -river.

Same •suggeSitions ai'Ie made of !Pl"eservattion of this seot:ion in futu:re. Lt should be aCICeSIS~ble for school yout:h, sbl.tdent.s of geo(logy and for aJ.l .interested in geology of Warsaw.

.PE310ME

B cesepHo:ii: 'laCTH Jieso6memHo:ii: BapwaBhl B oT-Race BHCJihi o6HapylKHBaeTCH reoJiorH'leCRH:ii: pa3pe3 IIJIHOIJ;eHOBbiX, IIJie:ll:CTOIJ;eHOBbiX H rOJIOD;eHOBbiX OTJIO-lKeHHH.

B cTaThe asTop BhiCTyrraeT 3a rrpe.l{oxpaHeHHe pa3-pe3a oT pa3pyrrreHHR H Bhi.l{BHraeT rrpoeRT rrorryJIRpH-3aiJ;HH cpparMeHTa pa3pe3a cpe.l{H y'larn;e:ll:cR MOJIO.l{i'!-lKH, CTy.l{eHTOB reOJIOrHH H JIHD; 3aHHTepecoBaHHhlX reo-JIOrH'ieCRO:ll: cTpyRTypoii: BapwaBbi.