Wiek oraz przebieg przyrostu miąższości mad na tarasie zalewowym Wisły w rejonie Warszawy w świetle stanowisk archeologicznych

ZDZISLAlW oBl]IilRlNAOKI P.racawnJa FJ2jogratd4 W8l:s'UIfWy

WIEK OBAZ PRZEBIEG PRZTIWSTU ML\2SZOSCI MAD

NA TABASIE ZALEWOWYM WISl.Y W REJONIE WARSZAWY

W SWIETLE STANOWISK ABCHEOLOGICZNYCB

MATERIAl.Y WYJSCIOWE

,W ramadl kontyn.uo.wanych baldan l!nzynierSlko--geolog.i<:'Z'OYCh .a:l.uwJaw IW1sly w ~jonie War&zaIWY podj~ pr6b-: uSc!&len.i.a wielru oraz .ustaal.enia prz.e-biegu przy:roebu mi~ci maid. W 'IlIiniejsz:ym ar-tykule prze!dsliaiMona tydko ws~ wynilld badan, dotyc~ce mad tarasu zalewowego Wisly (Ib). Sta-nawi/il one c~c ezer-8~o, 'nde ·Uikof1.croIJego j'€lSZCZE cyklu badan, obejmuj/ilcego r6wniez mady tarasu nadzall.ewowego (lIIa), nazy,wane madamJ. brunatnymi lub staci:-ymi! makiami. BieZ/iloCe ilnfont:Imcje 0 przebiegu kantYlIluowany.c:b. badatl. zoS'ta~ ·~e IW ~e­ ratadJ. przygotowanych 1Ilo&. ·OitWlar.1le zebralIlia Katedu:y

Geologii Inzynierskiej UW (l, 2).

W cmsJ.e baldan teren.owych w profi1aclJ. geologic'Z~ n,ych mad na t81ra6ie zalewawym. WiSly stwier-dzgllo la:lpalnl:l warstw/il pr6chnicZ"l, w kt6rej odkryto liczne ~18idy osacinictwa, m. iD. lllo:W'e, r07Jlegl!e sta:oowiska SlICheologic2:n'e. Pod()lbn.e &d,y k.u~owe et~ no w ~ac:b geolOlgicznyoh atlUW10W, wo OOrf;l.,(lle odszukany.cb. (znan.ych z lLteratury) etaoowil9k ar-chealogic~ch, :nie anallizow;anych d~ychc~ .pod

kll,tem

.a.ty.gr.a.ficmym. Stwierozono ]e

roWnlez

w promach .geologiocznych a:lwwiO-w

na

odmUeziiO'nych tel"elllach, nie iStniejllcycil d2:isiad osad, w:idocznych Ili8I plam.ach hdostorycznych.

IWymlleni.one IPrG!ue geologic:me api9l!1iIlo

w

na.o;t~­ PuJllcych rejona:ch:

4') Rejon C21erska. i GOry IKJahw.a.rii w ,pow. P . .secz;nd

-a) 'kopama warstwa pr6ebnioma 'Z -ceramik/il sred-niowiecZll:ll, adkryta w 'czasie baidalt

ter:en.o-wyC'h,

b) powierzchnlowa warstwa kulturowa z cet"a-mi!t14 sredniowd'ec~, OOkryta

w

cza.sie badafl ter'enoW1Y.ch.

2) Rej.on Glinek

w

pow. otwook

-a) kopa'lna warstwa pr6chniczna j.w. z ceramik/il f wym-dnyin~ S1adami 2 ,osald sredrrl.owieczn,ych, ddkrytymil IW' czasle baIdail terenowy'Oh,

b) grBb ikuMulry przeW!Ol'wdej ,z okTes.u n;ymsk.i&-· go, opisa:ny przez A. Kempistego (1),

c) .cmenJtarzyslro z okresu wczesnor2l,Ytn.skiego, qpi;sane pnleZ A. Kempisllego (8) zal-orlone w kapalnej ,warmwie rprocbnicznej,

d)1 kopa:_ warstwa pr6C'hnl:czna j.w. z ceramilkll . cm.eIJf;al'lZYBk ku4.tury grdb6w klos7JOWydl z

0-kresu laiterurlt,teg·o, olclkry.ta w cZBSie ,badafl te-reoowych.

551.311.234 :551.:112.3 :562.144 :571(119.72-0931,,15")(282.243.61 :438, 111-194.2) 3) R'e'j,1JII], ,Goclawka 'W lWarSZ8lW'ie - elady follwarlw

GodaIw, ~o DB plmie histoory~ !War-szawy Hen:oequiDa z 17'19 T., stwIertlzone w cza&ie badaii terenowych.

4) iRejoon Samtiej oK~y ,w Wamzaw:ie - ikopaina warstwa pr6chnicza, stwierdzona w czasie badafl. <terenowych lOa 5OiO m odcink.u wykopu ciep!ow-nicze.go.

'5) Rejon KieWiIllll 'w pow. iNowy IDw6r

Muowiecl d .

-a) .kapalna warstwa proclmliC2Ulo8. "Z aeramfkll j wY-. Il'a±nymi sl.aid'8rnJ. osady z IOkresu sred!niowiecz-n-ego, odkrytyml w czasie badaiJ. tereno.wych, b) .k-apaWna 'WI8'l"Si:wa pr6chnd-czna j.w. ;z ceramikll

grobowll kultury luzyckiej i kultury grob6w iklLas2Jowych, z okree6w: 'hals2:tadtiego i a.aten-'Skiego, 0 prumies2JaIlyoch !f.oIma-ch· grobow

iI~h i ikl092lO1WYCh, &tWJ.ertdza.n.81 W ·czasi-e bada:il. ;terenawy,oo na ~zy9ku pra-hll91iorycmrym, W2l!DIian'k:owa.nym. w Ut.enaturze (3).

c) osada kultury puchar6w lejkowatych z Ill, ip6inego o'kTesu oeolitu, W2IIDiattk.awalOllll w pra:-, cy K. JaZd'!ewoSki~o (5).

-6) S\.loChod6l

w

pow. Sochaczew - <!!Dt!nta1\Z)'5ko ku[tury ·grobOw klosmwyC'h, 'z okresu laIteti.sk:iego,

.~ i opI.eane w.st~e przez W. Razan9kij. J!}klSpert:r2lE:· zna'l'e!ZlBk: M'Cheologicznydh, odkrytych

IW prafila-ch geologicznych, ze WIS't~ ustalenl.e!m

ich wieku by1: .uprzejmy przepl'owadzic rogr A. Nie-~glOW3ld ••

ANALIZA tPBOFIU GEOLOGICZNYCB

Dy:namd.kJa alkumUlacji atluw.i6w w dbr~:lie dO'ooy zailewowej Wisly jest zrOindoowana. ,W ,uproSIZCzeniu

mor!'Da :wy~c trzy stre!fy, or6'Zn:i.llce 6~ pr.ze-bi;e;giem i telm.pem pl'Izyrosbu :akuanula:cjt 0S8Id6w, a m~an~wicie: 11) domilIl~oCI4, t"Ozleg,1ij pIlaszczyzn~ t.aor8SU .zaaewowe,go, 2) 1roryto r2.ek:i w.raz z 'pr'Zyko-l"yJtQMl gf;ref/il OOfzeZy, 3) obniZenia 6IlluZne, 0 prze-obre,gu przewmmie l"6wnolegl,ym lUb sk~nym.

w

stoJ.. • TIl dr~1l 6k1adam 'kole4ze mgr Andrzejowd Nle~gl()w­ sklemu lPodzlll'kowan4e za o'kre8lenle IWlek·u zn.ale7JIBk aroheo-log,k:znyoch, U udOBtlpllenl.e kantotek.i sta~ p6tt:iola-te6.skl.ch 1 mymsk.ich z pr,zygoWwywanej r02IPrawy ckl!k.t0i."-sldej Oi."az za przedyBkutowame proolem6w 7JWlllZ8llych z asadn·k:twem prahlstoryc.znym. w doUn!e Wlllly.

SUIlk:u do Ipr.zelbtegu lroryta :r:Dekll; oSll to -wq;,61czesne drogi oStrug nurtowydh 'Wi8ly, czy.nne w .czasie ~7l­

bran

powOdziowycll.

iZe sta-af tycll do .uSc~lania wielru i usta.1enia prze-. biegu Ipr.zyrostu mNrLszoSci ma:d umano za

odpowieid-iIlIWl

;ty!lk.o sbref~ pier:woSZll, obejmujllOll roziegte

plasz-Czyl:my taralSU, 'lladbUidowywane 8uokcesywnie. osaidamd ;wOd iWd/sly, :mwl:ewajl:lcymi

was

w

czasie' wezbran powadzi'OWych. .2fua'dalIl;e profile .geologiczne al'l1wiOw dot,yoCZll tej wtMnde st.refy dollny mileW10wej.

. . lP·o21ostale strat,y okazaly sl~ nieodlpowdeldni.e do lbada6, ze wzgl~'u na .za~i.ame si~ procesbw aku-mUJ1acj! j erozjli. oru 'bardw uybkd 'ich pf'l.!ebileg. Np. na obr,zetu ikoryta "Wisly pad 2erlllniem .stW1ierdzono 2,5 m se~ aluwi'6w ~ w czasie jednego

We&-brania< 'POwod7lowego. W ;pl'owadl2lOnych . baldaniacil pdjedyncze ulamki cerami1rl :pNllb.Lstorycme].

pOOoo-me

jRk i .wsip6rozesn:ej, osaJdzane pr:z:ez wOOy W.isly na pod!l>aZu !W1t6~ stpaty'kane

w

profi1ac:h geo.lo-gioznych tej strefy IDuwi6w. nie byfy brane .pod ·u~.

Lookalnie

w

dbrfilbie iarasu ulewowego Wisfty maj1dUll:l ·si~ zni.Welow.am:e 00 jego poziJOmu· wyspy 4laIraau lIla&B!leW'O'W'e;go, np. w ~edztwie

Dz:iJedtano-w:a lPalisldergo, w !pow. !NoOwy IOwOr a.\I[a.z.owieC'ki:. Ana-·],izoW.alIlle pr·ofile geolo.gd.cme alu'W!i6w rue poc~ z taldCh osta6c6w eroz.yj'IllYcll.

Oeohll wyodrQlmi'a.iItCIl ail:uwia: ta:rasu zalewoOwego od .aauwi6w tll'l'aBU ntadzalewow~oO jEl9f; ich ikJwaso..

wos~ oraz zabaorwioenle profUl.. A)):u.wia ta.r.asu zaie-WoOwego wyka~~j~ oIboj~tr~. odczyukwasawy,

o2l:IlliW-ny do .pHI::7. 1"6iJD..i:IlCY je od s1IIibo lcwa&negoO odczynu kwasowego lail:uwi6w tarasu nadza,lewowego,

'7blliZo-n~o do pH = 6. Panadto ma'dy ltaras.u na:dzalewowe-g.o :wyr~ si~ .intensywn,ytm. brunatnordzlllwym zlibarw1eniem profili. c~sto .21 uformawanym

iPozLo-mem Uuw.fa!lm'm,

Z!II2lIla-cz()1lJyin. nie1riedy 'konlim"eoja:mi

ze'JJaJzlstymi

(orsmYlIl).

Mi~oSC sy!k:cesywnie nawanstwianyCh mad (0 ciqgiym prOifilu, bez pl.'1Zewarstwien pias1OOw) nie przeklracza na wyr'6wnanych plalSkich /parrtiaeh tara.su za.lewowegoO 1,5 rn, .pl'zewarinie waha

,

s'ill:

w granicaeh 6,8-1.2 m. Znaozni.e wi~ mi!iZszoS~,

:przekracza-j~c~ czc:st,o 4 m, 'WY'kazU'j~ tyiflro maidy strelfy koryto-wej. Spar-ady<cmie (w obr~ie zakumwlowanyeh laeh) milfZs~ iclllDO'le doohoclzic do 10 m.

W badanycl1 rejonacb taT&9U zalewowego WiBrstwa powl.er.zclmiowa mad (0 m:fqZszoec:l '0.3-0.5 m) :przy~

. kry.wajEl'CB wamtw~ ·kui.turoMl. wy.r6ri;nda si~

ZMtawo-\SZ8Il1Ybl zabarrwieniem i zr6ZnriCOWlBnym eklaldem frakcjl granullomet.ryeznych. z 'Przewagll g1i.n pylas-,tych i: pl'alskOw gliniasto-pylaStyclh. .

Zlil<etbnfie od aktua1Dego

sta:nu

~oteClllD:icznego

(pole ~w.i. .zacmune, aciernisko

ftP.)

1PQhlda~

mi.~-szota1 omaw.i.aoej ·w.antwy wykazuje odchyIJ.enfla. Prawdopolddbnie r6wnieri; zaWeZn.ie od IL"<lId2:aju

.u:zyt-!kowania i .upraowy {fpole orne, ~lWka) w m8ldalch po-;wler2dmi!owych jest iUlformowana }ub nle zaznacza

si~ warstwa om&, lpr'1JeWam.ie {) rnill,Zs.zoSci 0,2 m, sygnalli.owana ciann.iejszym,

s.za.r.vm.

za.bar:w.iemem.

Warstwa PoW"oierzchniowa mad {o milliszo6ci !),:J--0,15 m) sta:nowi g6~. IIlSjmlodsZ/il seri~ mad ta.rasu

zaJ.ewowego, zaikJullllolrlowan~ w c.»tguoslleJtndtclh 5iO'O laJt. Bezpa.§redln/io pDd powler2lChniowl:\ waJroSflwl:\ mad ~ 1Si~ wasrstwa JrulfluTOWa, ,u~owana IW olUesie od Volll'-V

·w.

p:OI.e •• a iby~ mori;e 1 weze8Wej, .do XV w. lIl.e.,

Id.

ponad 2 tyslllce J.at. Stanaw~Il j~ ma-dy 0 zrozn.:i.cowanym e1dadzie. granuilJllIloetirycznym, od

/Pi.aBIkI6w

.gJ.inIia.sty.clb;do gUn clQZkdJch, przewaZnie z du-. zym udtlli~em frak'cji pylowej. Mi!J,"i.s.z08~ warstwy

Ilru1turowej ~uje si~ tu.w gra'llilcacb od' '15 do' all

un,

prrzewartnioe

'\VY'D06!

20-25 am. Na ;tereme

ow--czesnycil osa'd In"az na .(lIllentar~skadh c'i:aaapaJllych jest <ma macznle .wi~k.sza., a :pojedyncze jamy gospo-darcze, zssOOowe, grobow1e l :in. przeha:czaj~ ·gl~o­ ik.oSc 11 im.

W ob~bie dawnycb oQISald ·wwstwa kulturowa ma za.lbarwrenie oiem-noszare,' a na terenach cmeIlltarzySlk lCialopa.lnych jest prBIWie czarna, przy czym ,w profi~

la.cIh w,ileJ,oczny jest pyl i odIamki :w~gla IdIrzew.neg~ &t1m.OW'i~ce pozos.talosc stos6w oiakljpa.1ny-ch. Poza: IJ."e-jon:am.i osa.d .warogtwao pr6clmf.'czna wyr~ s~

-cha-'rakrl1erystYICzny1Ill ~tkowanym. lab pl<amistyan, siwo lubszarordzawym, zab'arwi:eniem, :zbliZonym do za-barwienia iacji: pstTe1 il6w pliooe6skic'h, oty1ko 2IDoIle7.1-roe mniej iarlensywnym. ~arwienie to po 'Wysclmi~­

~

IInIHiY

:zmienia si~ na c·remnosmre .lub azarobru-na1m.e, talk clrara.k:terysty<o71l1.e .dl.a .WBl"stwy ipl'6chDl-czej. INa ,tej pokbtaw-ie :wyraznioD() ill na terenioe Sas-'kl:ej iK.~py (00 W od ·l.achy Goolawskiej),

w

wykapie

cieplo'W'ni:czym ·0 ItRug~ci ok. 1500 m.

OmaJwiane plamiste lIuib psotre zabarwienie rwyst~­ puje Ityl'k,o w wBl"&twie pr6chniczej uformowanej

w

maldalCh ~Z1ejISZYcll. W mada.ch lek'kich zalbaa:w:iJe-n.iJe warstviry pr6c'hniczej przewainie j.est szaore.

IPrawd.opodlcbnie wskutek dhlgCJttwalego ods!1:oni~­ -cia (trwaij~cego IPOnad 2 tyslllce hrt) i uprawy malda

w ·wa.rstwie prOchniczej wykazuje macmie m:oJ.ejSU4· scWiwoS~ od mad powier:zchnioowy.ch i za·legaj~cyC'h

w

j'eJ s;p~. Grudka wilgotnej mady II02lpada. ~ IBlt-wo przy naci&ltu DB nieiln"anne agregaty 00 wymia-raCh ~10

mm.

W 'SPIlgu Ikopalnej warstwy pr6chni-cmej za!legaj~

mady przewainie 0 podobnym sklllldz:ie .granuilome-tTy-cznym i .zr61JniIcawanym Z81barwieniu, idk:!dnde z przewagll OOM;ego, siwego i bIlul!lB!t.nJego, .z Wytrll~'

nialmi zwillzk:6w !2:elaza

w

farmi'e rdzawych orQiZm-wy-ch ~. W ad1"6in!enoi.u ·od ·wyratnej ilini:jnej gral..

N

~~---.E

I1

till

i

11

W&I.II

_115·0

.

m

.

j

I

I .~.s I IItJ.I) _-5

_0

o '.5

i

_~

.,

I~

~~

_!

~

_I

.

11

~ ~

_,

:

~

i

I

I l I',

I

1 1 I 1 " I I 1 1 " . I 1 I I ~I I. I 1 1 11 _{I 1 I} 1 ,

I,

~

I

f

'1 ~

I II

₁ I I 1 1 1 1 I I

I

I

, I

1

I

I , 1 I I 1 ,J\

I

I~

i.

11 11 " 1 ~"'_'I ., 1 2 3 4 5 I 6 1 7 8 9 1 /10 " f 2 1 4 , .

~~~1r=-11~~1~6

__

~I~I~

___

~I

______

-=~_6~

____

~I

______

=.~-~

____

~

______

~jf~6~

__________

~I~IJf

__ __

~

--R7Ic~ 1. Gtinki, przekr6j poprzeCZB7I doZiny Wisl71 po-nite; G6TY KaLwarti. SkaZa dlugo§ct: 1 cm

=

0,5 km,

skala wysoko§ci: 1 cm

=

5 m.

14

Fig. 1. Gtinki; CTOSS section

of

the VistuZa ""er valley, downstream fTom G6ra KaLwaria. Scale of length: 1 cm = 0.5 km; scale

01

height: 1 cm = 5 m

me,-

oddzielaJj~j mady powdell3Ohniowe od

W8.l'8tw1

kUllturowej, granica ml~ ;wal.'6twll kultu1'OWIl a ;pod..

6dellBljflcymi JIl madami jest (poza terenem 08a'd

i cment8!rzy&k:) mu:tno ucb:wytDa.

W OOlawiaoych proIDach 'eeoloQgicZD.7oo maid, w

IW.a:rstwach - pawierzclmioweJ, ®ultur.owej. jak i

SPIl-gOW!ej

me

motna. 'WJ"odrQboiltl lPO&2lCzee6lnyeh

wuste-iWEIk: osad7lO1llYOO pr.zez WIQIdy kolejnyeh wezbrafl

po-wodZiowych. SIl 'one zwY'k'le wldoczne w madach

stre-fy Ikoryttowej..

W badanycil rejonaCh wasu za;lewowego,

pne-.w«iDi.e pod 0,81--1,2 m monolitem madowyrn, wyst~­

pujoll p.ia8ki mecme Z ipl"zewagll ptask6w

6reduiozlu-nistyC'h, lok.a'lnie drolbnoziamistyob, ze

z:r6iInicowa-nyrn ucbilll1emzl.am phlEku gruboziarnistego i

drOO-nego'iwir.u. Ze w,zglQdu na plybko wystctpujllce

zwd.er-cliaJdlo pierw,uego pozi'Olmu wod podzLem113'ch,

zawm-gacaj~ piuld, zwyklle niec7,Yl;elny

iest

ich uldad sedymentacyjny.

Zwiercido pierw.szego pozi-omu w6d pocbJi~­

nych, w badanyeh rej<loaCh ,tarasu .za;lewowego,

wy-s~puje w okresadh ietni~h" poza domtfnujllcymi

1W2lD.ie-a.!endIami, na g~ok~(lr ok. 1~5 m.

!i

l

, I

I1

.~

i

-"1:",.

$~

I

l1li

r

/DO "

.,

!/Cl

•

BD 75 711 ~

1NIII!WDJo,,_ .

_~

_l

"

:" ~

,

£. 6 'I.

•

~

_if

_I

'X.'

_I

x-Ht/c. Z. Kielpin, Pf'zekr6i p0Pf'zeeZftt/ doZint/ WiBlt/

po-niZef Warszawt/. ~kala

;a'k

na rye. 1..

SII

-~

'

~

....

'

11

-

-

..

••

I1

...

11

.,..

_....

_I1

11

I1

11

11

_-'ctNIlflfI t I - 3

,

Jf IS

•

I

,

ANAoLJZA STANOWlSK .AlK'!DOLOOIOZNYCB

W cza.sie badad tereDOWlJ"Ch sgromadZODO oko!o

2 000 ,uiamk6w ceramiJd ore IIl1e],icme iDllle

.:malezts-~

;poc:bodzllce

z warstwy IlruItIurowej oraz 21

po-:w.i8r'2lclm:l teremI. ZostaJy one

wvt4u>nie

datowane IIIl

okres sredllJowieczoy (~~ IIA XJV w., nfIellcme

na

xmr,

XV -I XViI w.), '1'zymIS'ki '<POCZIlte'k nuzej ery) 'i latefls1rl (od V !W. iP.n.e. do IPOCZIItlru n.e.). ~.iane

zna1e:Mska 81l d>ecoie badan.oe przaz arcbeolog6w.

Wy-mki badail ~ opublikowolllD.e w terminie

p6i-~S24YDl, ~cmie z oba/dauialmll: wlels:u.i prozebtegu

1Pr'ZY-rostu millr!sdct IlWIId bl'uInadIlych.

WymlenJon,e :malezfska, wystQPIdllce iW

te,

samej

wanf;wie ikutlturowej, ~deZ'll 0

cau,gotrwaibID

08ad-nidlwdoe, a poI§redruo 0 ~dh warunkuh

tiz6ogra-if~, szczeg61ni.e klUmlrtyeznydl· i hytdrologieznych,

w bardzo dtugiim okresie czasu.

. W rejODile Glinek (kaloma JutUn6w), na obHarze

o ~u '0,5 km, w omaw:i'llaej ',wanPtwie

kultiuro-wej 'W'J"~~Il: cmenUt-zysko, grdb;y i 08a.d;yz

roz-I

I

'V

~

It

h

I1

;;:

:.

n

11

~

i

11

I{ .. /I

/1

1I

I I

I1

I \

I

•

11

/ "C

I

_,I

\1

'

I

i

I

\1 I I I

11

I

I

B _t

,

10 , 11

,

_rz.

,

&I! ~

I

.!.b

I I-lJ

_X.

po

E-Fig. Z. KieZpin; (!'rOBS section

of

the VistuZa river

vaZZet/, downstream from WCl1"saw. Scale CJ8' in

.. NE

'iJh

t

I

d

.,.,.." . ftlS "Cl I

I

1

I

1

.0

1 _I 1 I

.,..

_.,,4

1

I

1

1 ₁

1

_"IS

I

1

I

_I

_I

_."

I

I

1

1

_.5

I I

I

I

1

",Cl

I

I

I

I

770S

I I

I'

_I

I

1/1."

I

I

1

I

I

I

QJI

.!.,

,.,17 1

I

1

I

1

"6

."

1

QS

..

"

SlUT tStI.O ?

•

I

.,

,

ID I 11 IZ

,

...,.,~·' E

'I

..

₁

_X-

_I

III

I

I.

₁

_I"

1 '

w

Ht/c. 3. Such0d6Z, Pf'zekr6; poprzeczny doUnt/

Wirif/

Fig. 3. Suchoddl; (!'rOBS section

of

the VistuZa river

poniZei ujlcia Bmry. Skala

;a'k

na rye. 1. valley, downstream from the Bzura river mouth.

Om

2.0 HR1 ClERSK-PONAlIClE Rl~TlIJ!NU OK.9Jm npm Om -- -- 42 l!S NR2 CZmX·6RUous.f ItlfDlIA T(IIENII OK.9Jmf)/lm Om . ()2 4J' 0.5J

.

.

3.0 . ' Y>J,Om •• ···3,0

.

"

.

.

.

.

' 4.0

1

:':::::'

_...

::]1

_:.

CJ2

_.

_.

_.

₀

.

•. ·3

..

~.,

_{o 0}

1

=-=-=

_{- -}

1

11

~1

2

~r.

l;. I). :.J

0

•• ,. 13 Ryc. 4. Schematyczne profile geoloeiczne aluwi6w Wisly w rejonie Warszawy z datowanymi

znaleziska-mi archeologicznymi.

1 - ,plasek cLrobnOl.larn,lsty, 2 - plasek srednlozdarnlsty, 3

-plasek grubotiarnlsty, 4 - ~w.Lr, 5 - kol'llkrecJe orsztynu, 6 -plaseik glln,lasty, 7 - plasek gllnlasto-pylasty, 8 - gllna, 9

-gllna plaS2lCzysta, 10 - gllna cl«r.!lka, 11 - pyt, 12 - 11,

13 - slady kuliuTawe (ceramlka d Inne), 14. - w8X1Stwa

pr6cbnlczna, 15 - warsliwa kulturawa, 16 - ustabJJllzowane

zwlercladlo plel'lWszego p~lomu w6d pod zlemnych.

Ryc. 6. Profil geologiczny mad z rejonu Kielpina. Fig. 6. Geological cross section of muds; region'

of Kielpin

16

Om 1.0 2.0 · .. '

.

·

.'

..

10 · .'"

.

..

.

-1.0

.

.

.

1-:-..:..

_{._}

-:-..:...

_{. -}

-

16

1-:-..:..-:-..:...-1

_{-_.}

7

~

8

§

9

M

'O

~f.f

_

15

..x. 16

Fig. 4. Diagrammatic geological cross section of the Vistula river alluvia in the region of Warsaw, with

dated archeological finds

1 - tine-grained sand, 2 - ml.ddle-gralned sand, 3 -

coarse--grained sand, 4 - gravel, 5 - ortsteln concretions, 6

-loamy sand, 7 - loamy..sUty sand, 8 - loam, 9 - sandy

loam, to - heavy loam, 11 - slit, 12 - clay, 13 - culture

traces (ceram.lcs and others), 14 - moul!d bed, 15 - oCulture

bed, 16 - stabl.hlzed wateT table 01. the first ho.rlzon ot un-derground waters.

Ryc. 7. Profit geologiczny mad z rejonu

Czersk--Podzamcze.

Fig. 7. Geological cross section of muds; region

Rye. 5. Stratygrafia i przebieg przYToBtu miqzszosci

mad na tarasie zalewowym Wisly w rejonie Wars~awy.

nyCh ~'dleglydh w ·cza,s,ie okres6w archeolo.gicznyclh. MiaJIlowicie cerami:ka z cmentarzySk: z okresu lItultU-ry.grob6w kloszowych, datowana w~nie na

m

w. p.n.e., .amenta'l'ZYoSko d8'lopallll1e z OIkresu w-czesno-rzymskiego, z pier.w>s.zej .polowy I w. n.e.,gl'6b

ciaro-pallay kUUUTY ,pnewol'l9kiJej, datoWlllny na Pl'?:eiom llAIiIlI :Wo n..e., lCeramika wc7JeSnOSredniowioeczna, dato-:wana ~pnie na XII w., .dwie osady sradni:owieczne, . prawdl()pOidolbnl.e z XlIV--'xVI W., oporozone na

16kai-nym W2JDie&ieD.iu, na obr2lerbu hclly wl§lanej.

Z wymJ.enionych S'1;Qlnowisk i madezisk a'l'cheolo-gicznydh jEldynie poziom stra:tygraficzny grobu z o.kre-su kultury przewor~iej -jest ;nieumiejs·cowi.ony :w pro_ :mu geolagiC7Jl1,YlIl, pon:iJewaZ IPrzypa<lkowy odkrywca l'o.zko'pa! gr6lb ca1ko.wicie wraz z terenem przyfl:eglym. Pozostal-e dliekty &'dreolo.gi.czne ·wys~puj" w .t.ej 5'a-m~ wars1lwdle QWltUl"owelj. Maina zatem przYPll&zczac, lie i ·omawJ.a~y .grob wyrSt~pow~ te!Z W telj wal"stwi~ irulturowej. W 'bezpOlSredn.i() .adujltCej z grobem oC2JIlI8Ici cmentS/l"zyska wczesnorzymsk.iego (odleg1:~c ok. '5 m) 0 powiemdhrnd. J2 arow, zruljdowalo sic:

ao

gr.ob6w jam'Owych i popiel!nioowyc!h. Na padstawie znallezi.sk woiek :ementar,zy.s!ka ClIkreSllI: A. iKemplsty (8) nra pierw-szq porow~ t :Wo n.e.

W &IlS'iedJ2It~e omaw~aIIlIego omenta·rzyska:· VI odle-gl06ci ok. III km na W, we wsi Kc:pa Gii.nieom oraz ·w ocf];eg:tooci ok. ·2 km na S we wsl: Ostr6wek, zostldy znalezione pajedyncze monety 'r7,ynl81rie datOowane scWe

na

'lWI iIV W. n.e. Bliriszych danych 0 gl~o­ kdSci wys:~wallloi.a tych monet w prOiCikI geolog.fcz-nym niIe uzySkIlilllO. Motna. j.ednak prZYPU&2ICr.lC, ze wystc:powaly one r6wniez w olIIUUW.ia;nej waTstwoie kui-turowlej.

W iKiell!pirue, .p()d'o.bnie jlllk w Glinkaoh, 1WJS't®uj" akUlpiska osadnicze 0 .duzej rozpi~oi · Ohronologicz-nej·. lMiJa:oowficie na pol:udWowym Qbr.zeiZu J eziora Kielpi{le\ciego wyoSt@ll'jll w tej

same:!

warstwie kultu-rowej: cerahlika (prawdopaddbnie z XII

w.),

osada Sred1Ilio.wieczna (darowana wetQPDie wedlug ceramiki

ne.

XV w.), anentarzysko. z okresu k1ua.tury grob6w kl()szowycb ('lJIl[L-IV W. pJll:e.)oraz cmentarzysko .z okresu kUi<bury iuiy.ckielj mlieZODe pr2leZ J. Ko-strzewskiego (1965 r.) do grupy mazowiecko-po.dlaskJej ('600-:-400 1 p.n.e.). Wediug 'h'terailJUry ~puje tu r6wn:ietZ osa.da z ok.resu kultur:y pu-dhar6w lejkowa-·tych (t?Il'QoOr-J~l'!JO

J

p.n.e.) w2llli'ank()wana prze.z K·. JaZ. -ct!eWSlki'ego (5),

Fig. 5. Stratigraphy and course of thickness increase of muds on the Vistula flood terrace in the region of

WaTsaw

W' ,ki&u IProflllach geolOogicznych, wykonanych w omawlainym rejonie, nd~ stwierdzooo dotyC'hczas kla.-d6w tej ·oosady. !N·ie umiejrSCOWOOn() jej zatam w pro-fillu .geologicznym. Wiek omawialnej o.saldy, .odibj;ega-jllCY ZD8.cznie wstecz od wiek.u ip02lO6talych stalnowlsk ar·cheOllogi.cznych w Ibllld!aJIlyoh rejonaclJ. tarasu zale-wowego, pozwaO.a ·przypuszczae,

ze

:maijduje si~ ona w Inn'ej, ~biej zal-egajllcej, wa~twie ku!ltur.owej, prawdopoldcfun.ie pcmi.Zej pl"ofilu ma·OOwego. 0sa'Cta ta stan'OWi jedoo z cen.I\Y'Ch ogniw chronologicmydl umOlZliwi'a~llcych ocenc: wieku taJr~u mlewow:ego.

p-oza .wymienkmymi· SltanlYWis'klllllli W. Rozm'lska badala c:mlf!Il/tarzy&ko kultul'Y grob6w klos2)[}wych w Suohodod.e, powiat Sodhaczew., gdzie sldad titol'Ogicz-n,y muwd6w jest -lnny niJZ na pozostalych z'badanych rejOlIlooh. MhaIoowfcie (!la wyrowmmej plaSkiej po-wETzcbni taraS'U za[ewowego WYsU:puj" piaski. ;W zbadanej c~cl c:mentarzyska dllllopamego W. R6iaf1-s'ka znala711a: grM> mioroWIY wyrozony WanstWIl ka-!Inieni pochod'zenia ip6ln()cnego, z dnern w formie pro-st~ta, rpokrytym brUlkiem kamien;n.ym, 4 groby

klo-52lOWe, 9 g;rob6w ;amowych z o.kresu pO:mdlalten.sk.iego, z duZll tlo.scill ruieprzepa:lonoej ceramikJ: ze Bzczqtkami &to&u. W grobaClh 'jamowyeh (podOlmi:e 'jak I na pozo-stlHYch cmentarzyskach) wyst~powaly poJedy:ncr1Jo lub w wilQlmzej .i1oocikamieni-e (p()Chcx:lzenia p6loocnego, o wymi.ara!ch o.d 3 do 30 cm. Cmente.'l'zy&ko zostaio

:dlatowane' na IlI1I-1 W. i).'n.e. Pocbodzi ono z okresu srodkowo i p6Zno.latenskie'go..

Na: .p()ootawie zna:lezis'k ,z roznych ()kresOw ku1!iu-l"Owych, ~w&Zy od p6znego Sredn.kYwiecza do ViII-V W. p.n:e. (lrultur8 luzycka), zalegaj.qcyCh w tej samej VII'8l"6twie tku1turowej, nie roZdzi.eIODej mada-mi, mOi1Jn81 !pl'7JYPUSZC211lll\ ze w oillgu pon'8ld 2 tysic:cy ([at na tarasi·e -nie bylo .c~stych; C'Y'k!llcznydh, zaJew6w powodziowyClh.

Z rozmieszczenia stan()wils.k a1"cheo.l~iCl2lIlYch od VI1Il'-V

w.

p.'l1..e. do XIV W. n.-e . . w.id.~, ze zajanujll one pIlaskie rozlegbe paTtie tamsu za~ewowego. Przy-puszc~n:ie w XV ~. zostaly zapoczqtkowane zaiewy opow.odzilOwe, w pieI"\"{szym eta!Pi'El .n1e:zJbyt wysokie, na_ rastajll'CEl

w

nastc:pnycoh .r9tuleci8!ch. lZa!lewy te .zaku':' mulowlHY g6t1rn4, powterozehnio.w" seri~ mad() mi~­ szosci 'O;:J---.,()J5 m.' Cera'l'nilka z XIV W. n.'El. wystc:puje lieznie

.na

powilerzchni kopalnej 'W'!Jl'siwy kulw'l'owej, na' ll'·ozlegJ,ych plBSkich terenaCh t8Jrasu. NSJtomiast cel"8mika' z :XV W. 'W}'lStESlu1e w :warstwie kulturowelj ty'Hro na lok8!luyn'h gr~h wmiesionyc!h {) 0,51-01,0

TABELA STRATYGRAFICZNA MAD TARASt1 ZALEWOWEGtO wmz.y W RE.TONIE WARSZAWY

Wte lI: Przebleg proces6w geologicmych

I

"iI

!

oN

I

i

I

Ii!i M U 0 ..:I 0 III

-i

•

a

_.!i

'I

..

i

~

it

okres biim-ryCZll7 ~6w1l:.l. lud6w rZJIIDlIIkl latem.l ha.Lsztacki V liI IV 0 flo::s III GIN .,at

....

11 ,101 .. ,Cl 0 I W1ek bez-'W~DY 'Wlataeh 1967 n.e. lI08 n.e. 1400 n.e. lJOO D.e. Ii'1O D.e. :1711 n.e. pOCZlltek D.e. • p.a.e. 500 p.D.e. 8110 p.n.e. 800 p.n~ .. lOOO I).Doe. 1200 p.a ... 14110 p.D.e. 1'roO p.a..

Klimat przervwa " ,

se-WlIP61cze8llY ~l!IIltac,jl mad

eern 86mej ~OIWIlna ufonnowaDlem wal{nr praeIIw-powod.~ fazaehlod- alwmulaoja

n.le,Jszego, mad larK

g6r-w.llgotnlej- ae,j, Bcozzec6lD1e

szegoll:6malnl IDteDsywnB " ,

XIX "11.,

cJk-llaZDe wawy

powodz1owe

kllmlit przerwa 'W

a-cieplejszy

lNmula*

_mad

I ban12llej serK dmnej,

suehyod cyJd1tczne

we-wsp6)czesneg wy powodzio-we ale wkre-czajll Da

tar..,

stablllz~a mad serU dolnej, formowanie warstwy pr6ch-n!czej

lI:lima't doU pnltOlWIle

wy-c.lEII)Y, lewy W~,

cy-w!i«otny lI:liczne zalewy

poowodzlawe, a-JI:umuoJtacja mad aerU dome,j W.k«)ocIe W.1eI7 .\DI;~a B-lI:1IIDUlaejB alu-;w16w IW etrefle ~ podDoszlDle lilt: daB koryta, a-kumulaoJ'B akl-wlbw w

me-t.le~, dllte sr6*mco-waule aIlaeao-wyG pr~-wfR erOl'JB denna, all:1.Dulacja

=t:

b ", seril stre.fie koryto-we.f, ~a-De przepl7wy koryto IDtea-QIWDle SBIIYPY-wane

pt_,w,

aama e1"OG!lja

be-czaa, dute~

DY IW p!'zebl.egu

kOil7tB,

ufo.r-morwan.le

w:1~-BZOIicI

dzlalej-szych lach,

ID-tell/ll"Wlla aku-mulac:la mad w stret.le koryto-wej Rodza! malezlsll: ceramika, twony.wa li14ucme itn. ceramUl:a Ala""yoaad ceramika, InOIlety, porjedyncze gr,oby, Madyosad, cmeatatzyaka na~D1 II-JO am, w gOrDej serM mad Da gI1:iboItotct G-IO CID, w g6rnej art! med W warstwie kulturowej na gJ4\boko8a1 30-'10 om DatawaDle XXw. n ••• XV-XlXw. D.e. ceramdill:a XII-XlV w. D.e., monety 1'Q!DS-lI:.I.e m-IV w. n.e., gr6b lrultu-ry przaw.oNlde,j IIAIII 'W. D.e., cmenta1'zysko wczeszw

rzym-8II:le I IW. n.e.,

cmentarzyako JrnJJ.t. grQb6w ld!l82lOWyeh

IV-m

'W. p.a.e., cmeutar~o 1kul1:. luZycJde,1

VII-V :Wo p.D.e •

nle st'\WeniZOllO Alad6w ilrul.turowych

p6iny (III) okres neOlL1tu, ~p~.el

___________ I _____________ I _____________ I _________

~

____

~

______________ ___

2'100 p.D.e kldmat cdeply, :1100 p.n ... dot4! suchy (OCItdmum kUmatyome hOllocenu) przewaea .. 1u-·wt6w pIUzczy-stycb, Ibez ~ szego udzlalu mad

erOlPJa denna ceramlka

z osady

nlezlokaUzo- ceramlll:a kllltu-wa,ne w ry pucbar6w profUu lejkowatycb geolOglcmym, XXVIII-XXXII pr-.d<lllO- w. p.D.e. dobn.le pod madam.l BerJJ. dolnej

--~~~---~---~---~---~---~---m, W st.osun4ru do wyr6WlBlydl povrieNchDi tarasu.

Nie BtwierdzOIllO jej W tadnym profllu geologicmy;rp

plasldch partU ila<rasu. Cerllllllfb: z XVI

w.

~

IlIJO na/tomlaist IWy1llczn:i.e na riutj:wyHzyc!h putiadl

ta-rasu, 0 'WYsdkOL§ci ~l~dn.~, przekraczaj'lt(:ej 11 m, W

stosunku do wyr6wnanej plaskiej powierzcbni

tara-5'11.

Przypunc_ zatem

moZna,

ze

W;Y'SQk:d§~ faH

po-wo'dzioWe)

narastala z biegiem czaSu.

ZapOCZlltkowanie akumU'MCjJ. mad serdi g6mej oraz

nar~ zalew6w plJ\lUlO'dziowych maZna. t1nJmac~ ko1ejn,ym pogarszaru:em w8lr'unk!6w klilmaf;ycmyc!h

(Firbas 19148

r.> ora

:wprowadzenleln W polawiIe XV

w. systemu gospodarki folwaremo-pails2ICzymIaneJ,

tpowodujEtCe;1 masowe wylesianoie teren6w. 0 nasileniu

proces6w erozy'j~, 8Zc2leg61aie w lessach,

w

tym

wlaBnie okr.e.sie,

IPisze

M.

strzemak.i

(12). Plra~o­

d'ob.ni'e gwaltowny dop}yw zer04owanego ml8.ter.ioaru

pow.l:erzchni'owego do .Wlaly

:WIPIYDIiI

I!ll1 podnieMenie

dna kory:ta oraz na msilenie (:u:stoldl~ i

wyso-«oSci

wemran

powoIdziowydl.

Dac1sze narlUltanie we:zbran poWlOdziowych .zo&ZIlflcza

s~ w XlIX :w. Mote 0 tym ~Wi1adczy6 q). folwal'k

Go&w. Na planie lhiBtoryczn.ym WarSlULwy

ta-rasu ZIII1ewowego. lNatom.i.ast n.a p6Zniejjszydl XlIX w. planach znaj'd'lrje .si!:

1l1'Z

w rejonie przyskar.poWym na

taJraele nadzalewowym. .

p.oczl\ltek oCyklicznych, pra'W'dqpdddbnde eo.rocznych, .zalew6w 'POwodziowyoch 1iatowany na XV w.,

potwier-dzaj~ badanda arcbeo.logiczne St. Kuroa.towakiego ~lO(}), pr,owad2lO'ne IW' dorzeczu Obry. Wed}ug niego osadni-otwo w okresJ.e m~d:r.;y XJJn a XVII IW. iPrzeIllOSi s~ z ddli'D. na miejsC'ar ,wyZisze. Osady WcZElS'llOSredD1i.o-wiecme W Idrorzeczu abry m8lj~ s~ oIbec:m.ie ponizej

zwW1c:iadla w6d padzierrinj"dh,

.podnje&i.ron3"Ch

w

sto-sunku do 6WiczesonegQ stanu 0 ok. 1-a m.

Na tuas.l.e .za1ewow,ym od XV do XX

w.,

tj. do ~ waiOw przeciwpowodzio.wych, uniarnoZli-wtll(jlleyoC'h za:lewy tarasu, me byly .zalewane tyUto Die-Heme part,ie terenu, 0 wYSlo.koSci ~~dD.'ej ok:.o1o 2 m,

w stoeuDku do wyr6wnanej pla&lrlej powier·21Clmoi

ta-1'asu. Na ltakiin w:mLesiend'll ma!j~il:lcym m~ mi~zy OLerSkiem a GOrI\ lKalwarl'l\

(p:roam

IIlIr 3} lPl'ahlisto-ryazna wautwa k:.U!l.turowa jes1; nioe przykryta madami powierzeh'lliiowym1, akumuilowanymi

w

okre.si<e bisto-TYCZD,yJn. iMO'lll8 _tem :w:oosiC, iZ wyBOko:§c :fld po-wiod2lioow.ych na tarasie :zalewowoym

w

czasie

OIkreao-wychzrrlew6w

me

prze!kr·oczyia 2 m •.

WlN'lOSKI

'1. PrzeJbieg alkumula~j-i mad w doli:nie Wi.sJ:y rwy-kai2IuIje wyra~ pulsalCj~ mi.aIIlowiciJe wy-odr~jll si~ <!ykle <8!kum·Uilacyojne lIDad z nastwujltcymi P() ndch dlu2;s'Zymi. przerw.am.i w akumulacji. Prawtliopodob.nJie wywolywa;ly JIl obe2!p06rednio zmian~, zacllod7Jllce w

dY'llamlce hyclrologiC2lIlej iWliS!ly.

2. Na taorasie za1ewowym :W,iIsly W rejome W~­ wy zosWy .2IaikumUJ1owane dIw.ie odrdlne .serie mad: seria OOlna, przewarZnrle 0 miatJ.s.7JOI8ci nie pr· re,kracza-jlloCej 11 m, zakuDl'll'lowana prawdopodobnie w Gkiresi.e subboreaJJnym i seri'al tg6m.a 0 mlq;tSZoSc1! 0,sL-o,5 m, powstale IW okresi.e histarycznym, od XV do pocZllUru XX,W.

'3. iNa .powierzc'hnd mad

sem

doInej zOS'taIa.

ufor-mow.ana

wars.twa pr6chniczna z nagromad2lOlDyin~ przez ponad 2 ty~ce [at Ucmymi slaldami ku'lturo-wyml Z ok:re66w 'Ch> V1l1I'-V w. p.n.e. do XV w. n.e. Stanowill .one d'OWOcl, i!Z rw wymienionym okr.esie na ta.Iuie zalew.owYJID me Ibyloc~stych C}'lklicmycl:! 2111>-lew6w po.wodzio.wyeh. Zwierciado pierwazego

po.ziQ-mu w6d !podziem:n:ycil bylo wOwczas.

ruzS7lE!

Od obei!-nego Pl'zY'Illl(jmn,iej 'D wo!lo 1 m.

4. Ostatni cykl sedym.ent.acyt31Q.Y mad Itrwai na ta-rasie za!l.ewowym WJ.siy Ok. 51)0

ut,

od XV d() POCZ/lt-ku XX w. -1 zostat zalhamowany bUlOOwIl wa6w prze-ciw,powod2li.owych. S.powoliowan.y

zas.t.ei

prawtdo~­ nie okolejnym '()zi~ieniem· kUmatu oraz podnlesle-niem dna Wisly wskuiek macznego naply'wu mate-riaau ~rodow.a:nego W 21ewtnJ., po rwydl:ctu QuZych

po-W'ieuchind las6w. .

5 Or.i.en:tacyjne srednde r()C2lIle tempo PNYrostu miltZszoSci :matd senli g6rnej (powierzclm.iowej) wyno-sRo Orkolo 0,5 mm., przy ICzym moZnB! pr'Zy!puszcza~; Ze byio om miZsze o.d sredniego 'W' poczIl't.k.owych

o.kI'e-salCh .airumulaICji J, '2I!1aczme wyisze w okresie kodca-wy'm.

06. Liezne Slady lruilturowe, Iltcmie Z osadaml

i amenllatrzys'kaani prB!hi9toryoznymi ora'z ;wyo.c:Ir$nia-jllca sl~ rwarstwa. prodhnk2l1l8 W omawlmyCh Teja-nach tarasu zatewoWEgo swladeZll 0 tyro, lie przebi'eg koryts Way Ibylod oko1o i25'OO lat" dot§C stalbfln.y .1 me u;Ie~ ~ym prze&Uru~clom bocmym.

7. INa tarasie zalewowym Wilsiy w ·rej.onie CzeMka, na podzamfczu cra·z ne oIbydwu obr.zegaclJ. ~a:chy, stwierkizOniO w prot.Uach geologicznyeh mad wyramie

La~'(lZ()llIt W1BII'st~ pr60hmczzUi z lic7JD.YllDi

odaam-·kam'i ceramild, datowanej WStlilpnWe na XII :i XlIV w. To odkrycie IWykazuje, iIZ ootyochczasawe przypusz-czen1a O<i'n()SZll 'silil do pl'zebiegu W~y .pod Czers-kiem !W dkres'i-e XillI-:x.1/lII w. Sll niesohmznt! i Illie majll podstaw pl-zy·rodildezy~h. WiSla. o.d&ullda si«: od

Czer6k:a W okresie popl'2lI!dzaJltCYm V1JlI.-V W. p.n.e.,

a nde W

XIlIlI

w. n,e.A rwd~c w,ymi!enione

w731w

hy-~ogiczn'e Die obyly powodem. pMJeniesienia. siedzlby

ks!.l!.z!l't

tDlB'2lOwdeckllchz Czerska d.o Wa/rSza,wy.

11'. !B 1 e 1" III SiO k d. IZ.

-Wenmki

iniyn:!e!.'8k:o-,g.eolo-gicme holocedskiej WiSly na Odcin:k.u warszaw-!Skim. Referat :wygltoezony I'll

m

1968 r. IIlB. Olwa!r-itym z.oebranill iKatledry Geologii iIlllltyni.ersld'E!j UW

<mas.zyu~ W ardliwum Kll'tedry Geo1og.ii

1_-mert9kdej 'OIW). . .

2. B i e I'n li'C'k:it Z. -

st.Y1

sedymeIlltacji aluwt6w wiSlanycb w rejondie W8!r6zawy jako kryterium "WIYrliinianiJa jedlnoos.tek strukfluralllllO-'przestrzeD.-n,yoch 0 7blllZonych -cechach Imynienk..Q.-Ageolo'glez-.nycil. Red'.erat rwyg):oszony l1?m 19m

«:.na:

otwll!I'-,tyro .2Jtlbra'llltu iKate'dry Geologii :Imymerakdej UW (ma:szynopis w are~wum Katedry Geologid. Int!y-mersldej UIW).

3. Cm e 'Il/ t a 0: Z Y

s

k .0 pra'historyczne w Kielplnde pOd 'WerazaW'4. Z otchlari.l WiEk6w, z. 5\-J8, I • . 4. Jatltlfm·()W'f·c71 R - S'prawozdanie z

c:biallrl-!I:tOSci paflstwowego iMuzeulln Archeologlcznego za 1'928 r. Wiad. ardbeoI.

t.

Xlll!I, 1~315.

6. J

a:

:iaU: e wt et tki 1 K. - Ku'ltu'ra pucb.l8II'6w let\ko-wlrlyeb w \PO'lsce zachodniej i Srod'kowej. Poomail

11'l196. I • .

6. J!IW 2: d:iJ e W1 S ok 1 IK. - 'Ober eftnJlge 1ProI:>1eme des MUtel .uoo· Jungmeolithlkum in Polen - w: "VEurope

a

la fin de ll'Age de !la pierre, !Prag~

1961. . .

'1. IK e mI ~.Is t y A. - Sprawozdantie 'Z

ratowni-·czyeh prac wyKoplllldSkowych :w Glmkaclh pow.

0t:w0C'k (maszynopis w archiwum iWoj, Konser-w8ltora Zalbytk6w Archeolag.icznydh w WlSlrsza-wie). Wa.nzawa 1003.

8. K e ni p i! 9 t y A. - OIbrUWdek pog,r2l!!bowy w IDkresie 'l'zylnlSkitrn n:a Ma2lOWllzu. SwIatowLt

t.

:XX:W, 1965.

9. Ko W' a:t c z y It! J. - Dwa zespoly n.eolltyczne

da-,towan-e ralci'J;o.~glem. ·Wia'li. archea1. (w d'ru:ku).

10. iKIJI'i1lai!ows.1d st, - Uw.-i 0 kls2'Jbattowaniu

sic:

oStref za&ied'1enia dOll.'zecza. Obry w ~zalJle od .srodkowego okresu eooki brll2IU do ~go .§red.. niowaecm. Archeologla. lPolski t. VU, z. '2,

Wro-claw '196iS.

.111'. :Ni ew~g~oW'lSki A. - Z bQlda6 nad

osa'dni-clwem rw okresoadl p6lJnola<teilskim 'irzynup'ldrn ml

iMa.Z()~2IU. studtum Metodyczne, Wanzawa -196ft

~1'2. S t

r

z ems It

r

~.

-

iPrzemiany §rooowdSka

gee-grafi.~o :PoIlsk.i ;]alko 'bla przyrod!n:iczego

II.'CJZ-woju l"o1nJcf;w8: IllIII rlemiach po.lSk.i.ch od polowy tr:llec1eg.o tysi.!fClecla: p:n.oe.

et

Ido naElzydh c-mw. IK-wart. 'hiIst. ktIlt. mater. n'l' 3, 1981.

13 ..

!:

~~:~,:~~~;:c~,o=~:~e!:

1olli'CZna 1)rOe'Iloza jej dalszego l'ozwo}u. Biul i'G 198,

t.

lV, 11.900.

SUMMARY

The arti,cl-e -deals :wWIlh the prefunlnaJry ·results of :fJhe ,resear·dhes an age detenninaticm and Oill: the course of thie:kness increase of muds on the Vistula flood terrace d.nthe regio.n

or

'Warsaw) proved by 1ihe dated archaeological finds.

It 'l'esults from llb.e analyses of~eological sections of muds that show preserved and lnterfingered cul-tU'l"e

·tr,aces

IIIccumulll'ted' i:n a ·mould bed diu'l'J,n,g a period to the late mediaeval period, that two different mu'd series have boon aocumulateld. on the Vi!fl;l1la flood terrace. Accumula.tion of the muds of the lower series (.ruder senies) took probably place during the eubborealJ. period. Then, during a: period Of over 2000 years, maybe also durlDg a

loceer

period, the

Vistula riv·er fiood w.aters did not accumulate muds on ~ ter:race, tfhus did not invade cyclicallly the

terrace considered.

Accumulation of the muds ,of the ,upper series (younger senies) betglllIl only at the late mediaeval time (OCV -century) and peTl'Jisted up to the begimriIllgti of the XX century, i.e. to tfhe time of cODStruction elf a river emlbankroent. On tihe average. t.ibe m.eall armual increase (jf muds of the upper series amo-unts to a'OOut 0.6 mm.

,'!be :fossil mould bed wffih certai:n ·traces of hu-man settlements aIlId cemeter.ies, seen in the rounds of the tlood terrace" prove that 1Ibe Vistula river bed

was, .in the

re3010

here collSidered, tilrl'oughout ab()ut 2&0'() years, fairly stabLe and did not undergo any gr.eater lateral displacements.

PE310ME

B CTaTbe ODHCaHbI pe3YJILTaTId HccJIe~OBaHHA no

YTO'iBeHmO B03paCTa H onpe~eJIeHmO xo;tta Ba:s:onJle-HHS pewmbIX OTJIOEeHHA nooeHH-oA TeppaCId BHCJIId B pali:oHe Bapm8BbI, no ~aTHPOB!lHHbDoI

apxeOJIOl'H-"IecKHM BaXO~.

H3Y"1eHHe reOJIOl'H"lecB:HX PR3Pe30B 3THX

OTJlOEe-~eca XYJILTYPHhIe CJIe~hl, npHYPO'leBHbIe K

ryMy-COBOMY eJIOlO, B KOTOPOIll OBH BaB:OILlIJUIHCh cm.nne

2AlOO JIeT, T.e. C raJIhIIITaTc:s:oro nepHo~a no n03~ero cpe;ttHeBe:S:OBhS, ~0:s:a3bIBaeT, '1TO Ha noliMeHHoA Tep-pace BHCJIbI 06pa30BaJIHCh ~Be pa3JIH'IHhlX cepHH OT-JIOlB:eHmt HHlB:HJIJI cepHa (60JIee ~eBWIJI) 06pa30-BaJIaCh, npe~OJIOEHTeJIhHO, B cy660peaJIhBOIll' nepHO-;tte. \IloCJIe 3Toro B re'leHHe 60JIee 2000 JIeT, a

B03MOE-HO H 60JIhme, naBo;ttK'OBlde BO~ He npHP~aJIH

TePpac, CJIe~OBaTeJIhHO, mm HX Be OXSaTh1BBJIH 1\K-KJIH'ieCB:H.

HaxonneBHe BepXHeA (IIJIa~meA) cepHH

OTJIOEe-HHA Ba'lBJIOCh JImw. C n03~ero cpe~eBe:S:OB&Jl

(XV BeK) H npo~OJIlKaJIOCh ~O Ha'laJIQ XX Be:s:a, T.e.

~O Iof'OlleHTa coow:m:emm BaJIOB, npe;ttOxpawuolIlHX OT HaBo~eHHA. OpHeHTHPOBO'iBO cpeABHIi: ro~OBoA

npH-pOCT IIOIJ:{HOCTH OTJIOlKeHHABepxsefi: cepm! o~e­

JISeTCS sa 0,5 1111.

Hc:s:onaelofhlA Il'YIof'YCOBhDl: CJIoA co CJI~aMH

noce-JIeBHA H ~HCTOPJAecB:HX norpe6emd, 3aJIeraro~

B pe-<m&IX OTJIOlKeHHRX noAMeHHoA reppaCId, CBHp;e-TeJlhCTBYeT 0 TOM, 'Iro PYCJIO BHCJIId B HCCJIe~OBaH­ BOil paAoBe xapaB:TepH30BaJIOCh B Te'leBHe 2500 JIe'l' P;OBOJIhBO tioJIhwoA CTatiHJIhHOCTblO H He