Józef Wiesław Rosłon
"Die Kraft der Wurzel. Judentum
-Jesus - Kirche", Franz Mussner,
Freiburg-Basel-Wien 1987 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/4, 174-177
B oga d o ra ź n y r a t u n e k , a le z a sa d n ic z y p la n zb a w c z y k o n ty n u o w a ł się w o p a r c iu o Iz r a e la . E g ip c ja n ie czy N in iw ic i b y li i t a k n a ra z ie „ s p is a n i n a s t r a t y ” . N a s. 212 a u to r p isze, że r u c h w o b ro n ie p o k o ju p ra w d z iw ie c h rz e ś c ija ń s k i b y łb y w te d y d o p ie ro , g d y b y co do lu d z k ic h s ił z a p ro w a d z e n ia p o k o ju b y ł b a rd z ie j p e s y m is ty c z n y , n iż w s z y s tk ie in n e r u c h y p o k o jo w e n a św iecie, p o n ie k ą d a b s o lu tn ie p e s y m is ty c z n y i g d y b y p o k o ju o c z e k iw a ł je d y n ie od p r z y o b ie c a n e g o i ju ż d z ia ła ją c e g o się c u d u . A co d o P a x C h r is ti n o sz ą c e g o n a zw ę od K o l 3,15, t o w p e łn y m z n a c z e n iu n a d a łb y te n t y t u ł „ p o k ó j m e s ja ń s k i” c h rz e ś c ija ń s k ie m u ru c h o w i p o k o ju w ta k i m se n s ie : p o k ó j ś w ia ta n a d r o d ze p rz e z B oga z d z ia ła n e g o c u d u , że w d z ie ja c h d a le j ż y je C h ry s tu s ja k o K o śció ł w p o s ta c i sp o łe c z n o śc i w y z b y te j p rz e m o c y i ty m ró ż n ią c się od i n n y c h d o ty c h c z a so w y c h sp o łe c z e ń stw s p r o w a d z a ją c e j z n o w u ś w ia t n a w ła ś c i w e to ry . C u d te n je s t m o ż liw y d la w ia ry . O s ta tn i ro z d z ia ł — K s ię g o z b ió r
i z a r a z e m księ g a . J e d n o ść B ib lii a n o w e n ie m ie c k ie p r z e k ła d y — z a w ie ra
c e n n e u w a g i, k tó r e m o ż n a z a sto so w a ć z p o w o d z e n ie m i do n a s z y c h p r z e k ł a d ó w b ib lijn y c h , m u ta ti s m u ta n d is .
W s u m ie k s ią ż k a je s t n ie ty lk o do c z y ta n ia , a le do p rz e m y ś le n ia . S a m ją z z a in te re s o w a n ie m d w u k ro tn ie p rz e c z y ta łe m , o d k ry w a ją c c o ra z n o w e m y śli. Z d ru g ie j s tro n y , je ś li k to ś p e w n e te m a ty ju ż m ia ł o k a z ję sp o tk a ć w in n y c h p u b lik a c ja c h , m oże d o z n a ć ro z c z a ro w a n ia , że u c z o n y m ą ż się tu p o w ta rz a . N ie w s z y s tk ie p o w tó rk i są d o sło w n e . N ie k tó r e te m a ty sk ró c o n e , in n e p o d a n e s z e rz e j lu b w n o w sz y m u ję c iu , w ię c i t a k w a r to p rz e c z y ta ć . P o d o b a ć się m o g ą śm ia łe s y n te ty c z n e u ję c ia , np. w z w ią z k u ze sp o łe c z n y m w y m ia r e m te r m i n u „ k ró le s tw o B o ż e ” czy z r o z w a ż a n ia m i o g rz e c h u p ie r w o r o d n y m na tle „ g rz e c h u ś w ia t a ” i „ p rz e m o c y ” ja k o e le m e n tu sk ła d o w e g o s p o łe c z e ń stw a lu d z k ie g o , ja k b y „ z ły c h s t r u k t u r ” p r z e c iw s ta w ia ją c y c h się „ź ró d ło m ła s k i”.
o. J ó z e f W ie s ła w R o sło n O F M C o n v., W a r s z a w a F r a n z M U S S N E R , D ie K r a ft d e r W u r ze l. J u d e n tu m — J e s u s — K ir c h e , F r e i- b u r g - B a s e l-W ie n 1987, V e rla g H e rd e r, s. 192. W p rz e d m o w ie a u t o r sz k ic u je d ro g ę, j a k a d o p ro w a d z iła go do n in ie js z e j k s ią ż k i. O d n a jd u je n a n ie j tr z y w ę z ło w e e ta p y u w ie ń c z o n e tr z e m a p u b li k a c ja m i. R o zp o częło się od k o m e n ta r z a do L is tu św . J a k u b a (D er J a k o b u s b r ie f, F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1963, w y d . 4 w 1981). T u u ś w ia d o m ił so b ie słu sz n o ść w y p o w ie d z i P iu s a X II, k tó r ą z re s z tą w z ią ł za m o tto : „M y, c h rz e ś c ija n ie , j e s te ś m y ró w n ie ż ż y d a m i” — p o z n a ł, ja k b a rd z o J e z u s b y ł ży d em , a J a k u b ta k ż e J e g o „ d u c h o w y m ” b r a te m , ja k w ie lk ie d z ie d z ic tw o d u c h o w e I z r a e la s p ły n ę ło w c h rz e ś c ija ń s tw o i o d b ija się to n a w e t w ty m „ s p e łn ia n iu ” w o li B ożej, k tó r e g ło s ił J e z u s , a do k tó re g o n a p o m in a J a k u b . N a s tę p n y e ta p d ro g i to k o m e n ta rz do L is tu do G a la tó w (D er G a la te r b r ie f, F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1974, w y d . 4 w 1981), k ie d y to a u to r s k o n f r o n to w a ł p o g lą d y z ż y d o w sk ą d ro g ą z b a w ie n ia „ p rz e z u c z y n k i P r a w a ” , p o d e jm u ją c s t a r y te m a t „ P r a w a i E w a n g e lii” . Z k o n ie c z n o śc i m u s ia ł p o ró w n a ć „ n a u k ę o z b a w ie n iu ” z L is tu J a k u b a . P r z y ty m k o m e n ta r z u ro z m o w a z ż y d o c h rz e ś c ija n a m i d o p ro w a d z iła do in te n s y w n e j ro z m o w y z s a m y m i ż y d a m i. T rz e c i e ta p z a te m p ro w a d z i p rz e z „ T r a k ta k o Ż y d a c h ” ( T r a k ta t ü b e r d ie J u d e n , M ü n c h e n 1979), p r z e tłu m a c zo n y n a p ię ć ś w ia to w e g o z a się g u ję z y k ó w . Im p u ls e m do jeg o p o w s ta n ia b y ł z a ró w n o d e k r e t N o s tr a a e ta te (n r 4), ja k i f a k t tzw . H o lo c a u st w y m a g a ją c e g o „ te o lo g ii p o o ś w ię c im s k ie j” , co te ż p o d ję li E. K o g o n i in . (G o tt n a ch A u s c h w itz . D im e n s io n e n d e s M a s s e n m o r d s a m jü d is c h e n V o lk , F r e i b u r g - B a s e l-W ie n 1986, w y d . 4) i J . K o h n (H aschoah. C h r is tlic h -jü d is c h e V e r s tä n d ig u n g n a c h A u s c h w itz , M ü n c h e n -M a in z 1986). W o m a w ia n e j t u k sią ż c e F . M u s s n e r p o d e jm u je te m a ty k ę p o ru s z a n ą w w y m ie n io n y c h p o z y c ja c h i p ro w a d z i j ą d a le j w o k ó ł tr z e c h h a s e ł ja k b y s t a n o w ią c y c h oś: ż y d o stw o — J e z u s — K o śció ł. W o s ta tn ic h la ta c h szczeg ó ln ie
in te re s o w a ł się ta je m n ic ą J e z u s a z N a z a re tu w ś w ie tle p y ta ń : D laczeg o p rz e z sw y c h ż y d o w sk ic h w sp ó łw y z n a w c ó w so b ie w sp ó łc z e s n y c h n ie z o sta ł u z n a n y za teg o , z a k o g o G o g ło sz ą i czczą c h rz e ś c ija n ie ? Z d r u g ie j zaś s tro n y d la czego m y c h rz e ś c ija n ie w u k rz y ż o w a n y m Ż y d zie i rz e m ie ś ln ik u Je z u s ie z w io s k i N a z a r e t w G a lile i c z c im y M e s ja sz a , a n a w e t S y n a B ożego? W iele p o ru s z a n y c h k w e s tii m a p o b u d z ić z a in te re s o w a n ie c z y te ln ik a i d ać im p u ls do d alszeg o w ła s n e g o m y ś le n ia , s tą d a u to r n ie p rz e c ią ż a l i t e r a t u r ą , ch ce, by k s ią ż k a p o z o sta ła „ p o c z y tn a ” . N ie m n ie j n a d w ó c h s tr o n a c h D o d a tk u u m ie śc ił w y k a z sw y c h lic z n y c h p u b lik a c ji n a te m a t K o śc io ła i ju d a iz m u o ra z w s k a z a ł n a n a jn o w s z e p o z y c je (w w y b o rz e ) d o d ia lo g u c h rz e ś c ija ń s k o -ż y d o w s k ie g o . S o b ó r W a ty k a ń s k i I I w s w y m o ś w ia d c z e n iu o s to s u n k u K o śc io ła do n a r o d u ż y d o w sk ie g o p o s łu ż y ł się sło w a m i A p o sto ła P a w ła o k o rz e n iu , k tó r y d ź w ig a d rz e w o i jeg o g a łę z ie . K o rz e ń s w o je d o p e łn ie n ie m a w k o ro n ie d rz e w a, a le k o r o n a ż y je z siły ż y c io w e j k o rz e n ia . T e n o b ra z m a u z m y s ła w ia ć ścisły h is to rio z b a w c z y z w ią z e k s ta ro te s ta m e n to w e g o L u d u B ożego z n o w o - te s ta m e n to w y m . A u to r u ż y ł te g o o b ra z u w ty tu le , a o m a w ia sz e rz e j w z w ią z k u z e k le z jo lo g ią L is tu do R z y m ia n p o d h a s łe m K o śc ió ł. T e w n ik liw e ro z w a ż a n ia o s ta r o te s ta m e n to w y c h („ ż y d o w sk ic h ”) k o rz e n ia c h c h ry s to lo g ii i e k le z jo lo g ii z p e w n o ś c ią p rz y d a d z ą się ta k do lep szeg o w z a je m n e g o z ro z u m ie n ia ż y d ó w i c h rz e ś c ija n , ja k w k a te c h e z ie i g ło s z e n iu n a u k i k a to lic k ie j w e d łu g w y m o g ó w w sp ó łc z e sn y c h .
P rz y p o m n ie ć m o żn a, że s a m a u to r , u r. w 1916 r., je s t e m e r y to w a n y m p ro f e s o re m te o lo g ii b ib lijn e j w y d z ia łu te o lo g iczn eg o w R a ty z b o n ie , z n a n y m w św ie c ie n a u k o w y m s p e c ja lis tą od N ow ego T e s ta m e n tu , k o ry fe u s z e m d ia lo g u c h rz e ś c ija ń s k o -ż y d o w s k ie g o , d o ra d c ą e k u m e n ic z n e j k o m is ji k o n fe r e n c ji b is k u p ó w n ie m ie c k ic h , k o n s u lto r e m w rz y m s k im S e k r e ta r ia c ie do S p ra w J e d n o ś c i C h rz e ś c ija n . P o s ia d a o tr z y m a n e w 1985 r. o d z n a c z e n ie B u b e ra i R o- sen zw eig a. T rz y w y m ie n io n e u p rz e d n io te m a ty c z n e h a s ła J u d e n tu m , J e s u s i K ir c h e m o ż n a tr a k to w a ć ja k o t y t u ły p o szczeg ó ln y ch części k s ią ż k i. R o z d z ia ły n ie są fo r m a ln ie z a z n a c z o n e , lecz ty t u ły p o szczeg ó ln y ch z a g a d n ie ń . N ie k tó re z n ic h b y ły ju ż p o p rz e d n io p u b lik o w a n e ja k o odczyty.
W części d o ty c z ą c e j ju d a iz m u p o ru s z y ł a u to r p ię ć g łó w n y c h te m a tó w , m ia n o w ic ie : ży cie T o rą w ro z u m ie n iu ż y d o w sk im , g d zie je s t m o w a o p o jm o w a n iu T o ry p rz e z I z r a e la w S ta r y m P rz y m ie rz u , w e w c z e sn y c h c z a s a c h ży d o w sk ic h , w u ję c iu fa ry z e u s z ó w , c h rz e ś c ija ń s k ie u p rz e d z e n ie co do T o ry o raz p u b lik a c ja E. P. S a n d e r s a (P a u lu s u n d d a s p a lä s tin is c h e J u d e n tu m . E in V e r g le ic h h z w e ie r R e lig io n s s tr u k tu r e n ), w k tó r e j o k re ś la s t r u k t u r ę re lig ii ż y d o w sk ie j ja k o B u n d e s n o m is m u s (n o m izm p rz y m ie rz a ) i w s k a z u je n a ro lę ła s k i B o żej ta k ż e w t e j s tr u k tu r z e . D ru g i te m a t to P ra w o , A b ra h a m , Iz r a e l w e d łu g L is tu do G a la tó w i do R z y m ia n z o d n o śn y m i tr z e m a p u n k ta m i. T rz e ci p o św ię c o n y je s t „ z a tw a rd z ia ło ś c i” i r a to w a n iu Iz r a e la w e d łu g R z 9— 11. O m a w ia się tu , n a ja k ie j tr a d y c ji te k s tu o p a r ł s ię P a w e ł w c y to w a n iu p s a l m ó w w Rz 9— 11, sp o só b in t e r p r e to w a n ia c y ta tó w p rz e z P a w ła w ty c h ro z d z ia ła c h , z g o d n ie z to k ie m m y ś le n ia , u k a z a n a je s t tzw . s e m a n ty c z n a oś w o p a rc iu o „ z a tw a r d z ić ” (s k le r y n e i n ) — „ u lito w a ć s ię ” (e le e )n ) o d n o śn ie do d z ia ła ją c e g o B oga, m y ś l z a s a d n ic z a — o c a le n ie całe g o Iz r a e la . C z w a r ty z k o le i g łó w n y te m a t d o ty c z y „ r e h a b ilita c ji” n a p rz y k ła d z ie eg zeg ezy L is tu do G a la tó w . P o szczeg ó ln e p u n k ty p o s ta w io n e w fo r m ie p y ta ń : P rz e c iw k o k o m u ro z w in ą ł P a w e ł s w o ją n a u k ę o u s p r a w ie d liw ie n iu ? C zy ż y d o w sk ie z a c h o w a n ie T o ry o p ie r a się n a z a s a d z ie o d p ła ty (L e is tu n g s p r in z ip )? Ż y d zi n ie w y p e łn ia ją T o ry ty lk o d la „ z a s łu g i” i n ie są w ię k s z y m i „ z b ie ra c z a m i z a słu g ” n iż c h rz e ś c ija n ie . D o k o g o n a le ż y A b ra h a m ? P a w e ł n ie w y k lu c z a a n i w G a a n i w Rz ż y d ó w od b ło g o s ła w ie ń s tw p o to m s tw a A b ra h a m a . A n ty ż y d o w s k a eg zeg eza G a 4, 21— 31 je s t n ie s łu s z n a — d y s k u s ja je s t w c ią ż z c h r z e ś c ija n a m i, n ie z Ż y d a m i. K to je s t p r z e k lę ty od B oga w o p a rc iu o P a 3, 10? A u to r
o d n o si to do w s z y s tk ic h lu d z i, ż y d ó w i p o g a n . „ C a ły Iz r a e l b ę d z ie o c a lo n y (Rz 11, 26) — in f o r m a c ja d o n io s ła ta k ż e d la u c z e stn ic z ą c e g o w m o cy ty c h sa m y c h k o rz e n i K o śc io ła . O s ta tn i te m a t części p ie r w s z e j b rz m i: M o d litw a ,
m ó w ie n ie i m y ś le n ie w „ ż y d o w s k ic h k a te g o r ia c h ”. T u z w ra c a się u w a g ę , ja k
b a rd z o ju d a iz m w p ły n ą ł p o p rz e z c h rz e ś c ija ń s tw o n a ro z w ó j ję z y k a , ja k g łę b o k o z a k o rz e n io n e s ą w ju d a iz m ie sp o so b y w y r a ż a n ia się z a ró w n o Je z u s a , ja k i P a w ła , e k le z jo lo g ia m o g ła b y do n o ta e E c c le sia e d o d a ć „ w sp ó łu c z e s tn i c tw o w k o r z e n ia c h ” ż y d o w sk ic h , bo o p e r u je się w te o lo g ii k a te g o r ia m i ż y d o w sk im i.
W czę śc i d r u g ie j — J e z u s — m ie śc i się a ż s ie d e m te m a tó w z w ią z a n y c h z J e z u s e m z N a z a r e tu ja k o „ ż y d o w sk im ” M e s ja s z e m i z c h ry s to lo g ią , m i a n o w ic ie o o b d a rz e n iu M e s ja sz a D u c h e m B ożym , o M e s ja sz u ja k o n a u c z y cie lu m ą d ro ś c i, c ie r p ią c y m p r o r o k u i s p r a w ie d liw y m o ra z u w ia ry g o d n ie n ie p rz e z B o g a — to w s z y s tk o o d n o śn ie do M e s ja s z a J e z u s a s ta n o w i p ie rw s z y te m a t. D ru g i b rz m i: D laczego M e s ja s z J e z u s m u s ia ł b y ć Ż y d e m ? W s k a z u je t u a u to r n a R z 15, 7— 12; G a 3, 16; 4, 4. 5; Ł k 1, 54 n.; J; 4, 22. N a s tę p n ie p rz y c h o d z i te m a t „ c z y ste g o ” i „ n ie c z y ste g o ” w ro z u m ie n iu ż y d o w sk im , a w u ję c iu J e z u s a i K o śc io ła . Z k o le i is to tn y p ro b le m Je z u s o w e j ś w ia d o m o śc i i ro s z c z e n ia m e s ja ń s k ie g o ro z w a ż a n y w o p a r c iu o m a t e r i a ł te k s to w y . T u s p r a w a k o n f lik tu z o to c z e n ie m i „ z a g a d k o w o śc i” J e z u s a d la n a jb liż s z y c h . N a s tę p n e z a g a d n ie n ie d o ty c z y p ro c e s u J e z u s a p rz e d s ta w io n e g o ja k o k o n f r o n ta c j a d w ó c h p r z e k o n a ń w ia r y — p ro c e s „ r e lig ijn y ” p rz e d R a d ą i „ p o lity c z n y ” p rz e d P iła te m . A u to r z a s ta n a w ia się n a d ty m , co „ n ie ż y d o w s k ie ” u J e z u sa i p o w s ta n ie m c h ry s to lo g ii o raz ro z d z ie le n ie m się re lig ii. W sió d m y m z a g a d n ie n iu w y k a z u je w o p a rc iu o N o w y T e s ta m e n t, co n o w e g o w n ió s ł ze s o b ą J e z u s z N a z a r e tu i co jeszcze je s t o c z e k iw a n e .
W o s ta tn ie j c z ę śc i —■ K o śc ió ł — w y s tę p u ją c z te ry te m a ty : „ W s p ó łu d zia ł
w k o r z e n iu ” w z w i ą z k u z e k le z jo lo g ią p r z e d s ta w io n ą w R z 11,11— 24 (s y n - ko in ó n ó s i te g o k o n s e k w e n c je ); K to je s t „ c a ły m p o to m s tw e m ” w R z 4,16?
P a w e ł n ie k w e s tio n u je t u t a j a b s o lu tn ie p r e r o g a ty w ży d ó w , a ch o d zi m u o c h rz e ś c ija n p o c h o d z ą c y c h z ż y d o stw a („z P r a w a ”) i z p o g a ń s tw a („z w ia r y ”). N ie „ n o s tr y f ik u je ” A b r a h a m a do c h rz e ś c ija ń s tw a , lecz c h rz e ś c ija n z p o g a n „ n o s tr y f ik u je ” ja k o s y n ó w A b ra h a m a . Z k o le i r o z p a t r u j e N o w y T e s ta m e n t ja k o d o k u m e n t św ia d c z ą c y o p ro c e s ie o d r y w a n ia się K o śc io ła od I z r a e la — o m a w ia p rz y c z y n y i n a p o szc z e g ó ln y c h p is m a c h n o w o te s ta m e n to w y c h w s k a z u je , j a k się d o k o n a ł te n p ro c e s w z a je m n e g o ro z e jś c ia się. O s ta tn i te m a t, k tó r y z a c h o w a ł jeszcze s ty l o d c z y tu , m im o d o d a n y c h p rz y p isó w , d o ty c z y tr z e c h ró ż n y c h p o g lą d ó w n a w o ln o ść : W o ln o ść w e d łu g H eg la , M a r k s a i P a w ła . A p o s to ła P a w ła m o ż n a t u t a j b y ło w łą c z y ć , b o w ie m p o jm u je o n w g G a 5,1 „ o d k u p ie n ie ” ta k ż e ja k o w y sw o b o d z e n ie c z ło w ie k a k u w o ln o śc i: „ C h ry s tu s n a s w y sw o b o d z ił po to , ż e b y śm y b y li rz e c z y w iś c ie w o ln i — ja k to z p e w n ą p a r a f r a z ą o d d a ł b p K . R o m a n i u k w s w y m p rz e k ła d z ie (po n ie m ie c k u b rz m i to : C h r is tu s h a t u n s z u r F r e ih e it b e fr e it).
K s ią ż k a n a p is a n a b a rd z o ja s n o . W y d a je się , że n ie z a w ie ra ja k ic h ś r e w e la c ji, a je d n a k m o ż n a w n ie j z n ale źć in te r e s u ją c e w y n ik i p rz e m y ś le ń c z ło w ie k a, k tó r y p a s jo n u je s ię od l a t ty m i z a g a d n ie n ia m i i p o tr a f i n a n ie sp o jrz e ć ja k o ś in a c z e j, od in n e j s tro n y , b a r d z ie j z a s k a k u ją c o i n a sz e rsz e j p ła sz c z y ź n ie . C e n n e s ą r o z w a ż a n ia n a tu r y s e m a n ty c z n e j, m a t e r i a ł z e b ra n y ze ź ró d e ł ż y d o w s k ic h i p o ró w n a n y z i n t e r p r e ta c ją d o ty c h c z a so w ą c h rz e ś c ija ń s k ą , s k ł a n ia j ą cy do p o d ję c ia r e w iz ji w ie lu p o ję ć i p o g lą d ó w , k tó r e b a z o w a ły n a n ie d o s k o n a łe j z n a jo m o śc i rz e c z y lu b n a w y tw o rz o n y c h w c ią g u w ie k ó w s c h e m a ta c h o d b ie g a ją c y c h od p ie r w o tn e j a u te n ty c z n e j eg z e g e z y ta k ż e c h rz e ś c ija ń s k ie j. N ie k ie d y g d zieś u p o d s ta w tk w i n a w e t u p rz e d z e n ie , k tó r e p rz e z w ie k i n ie p o z w a la ło s p o jrz e ć n a f a k t y i te k s ty s p o k o jn ie i rzeczo w o . A u to r s t a r a się p o w r a c a ć do k o rz e n i, do w sp ó ln y c h ź ró d e ł i t a k d a w a ć św ia d e c tw o p ra w d z ie , a je d n o c z e śn ie oczyszczać p o le do w ła śc iw e g o rzeczo w eg o i szczereg o d ia lo g u
c h rz e ś c ija ń s k o -ż y d o w s k ie g o . U d e rz a z d a n ie , k tó r y m z a k o ń c z y ł ro z d z ia ł D la cze
go M e s ja s z J e z u s m u s ia ł b y ć Ż y d e m ? P isz e : „ C h rz e ś c ija n in m oże sk ie ro w a ć
do Ż y d ó w p y ta n ie : C zy I z r a e l k ie d y ś w y d a n a ś w ia t k o goś le p sz e g o n iż Je z u s z N a z a r e tu ? ”
o. J ó z e f W ie s ła w R o sło n O F M C o n v ., W a r sza w a
H e in z F E L T E S , D ie G a ttu n g d e s H a b a k u k k o m m e n ia r s v o n Q u m r a n (1 Q pH ab). E in e S tu d ie z u m fr ü h e n jü d is c h e n M id ra sc h , W ü rz b u r g 1986, E c h te r V erlag , s. 355 (F o rsc h u n g z u r B ib e l, t. 58). D y s e r ta c ja p is a n a p o d k ie r u n k ie m p ro f. d r a L o th a r a R u p p e r t a , z o s ta ła p r z y ję ta w le c ie 1984 r. n a U n iw e rs y te c ie (R u h r - U n iv e r s itä t) w B o c h u m i z p e w n y m i f o r m a ln y m i ty lk o z m ia n a m i w y d r u k o w a n a w s e r ii n a u k o w e j F o rsc h u n g z u r B ib e l, w y d a w a n e j p rz e z R u d o lfa S c h n a c k e n b u r g a i J o s e fa S c h r e i n e r a w r a m a c h E c h te r V e rla g i K a th o lis c h e s B ib e lw e rk . A u to r , j a k w y n ik a z p rz e d m o w y , b y ł a s y s te n te m w O s n a b r ü c k u p ro i. d ra A. S c h m i t t a, w U n iw e rs y te c ie A lb e r ta - L u d w ik a w e F r y b u r g u B a d e ń s k im o ra z u c zęszczał n a s e m in a r ia ju d a is ty c z n e u p ro f, d r a K . H . R e n g s t o r f a w M o n a s te rz e . M o żn a z a te m p o w ie d z ie ć , że w y s z e d ł z d o b r e j szk o ły . P ra c a jeg o te ż je s t z n a c z ą c y m w k ła d e m m o n o g ra fic z n y m do w c z e s n e j l i t e r a t u r y p o - z a b ib lijn e j ą u m r a ń s k ie j. P o d z ia ł d z ie ła je s t m o ż liw ie n a jp r o s ts z y , bo n a w s tę p , g łó w n ą część i w y n ik (S c h lu ss). N a p o c z ą tk u k r ó t k a p rz e d m o w a , sp is tr e ś c i i w y k a z sk ró tó w . N a k o ń c u w y k a z li t e r a t u r y p o d z ie lo n y n a : 1. M a te r ia ły p o
m o c n ic ze ; 2. Ź r ó d ło w e t e k s t y p o z a ą u m r a ń s k ie ; 3. W y d a n ia t e k s t u do lQ p H a b i in n y c h (ą u m r a ń s k ic h ) p is m ; 4. D zieła n a tu r y o g ó ln e j, k o m e n ta r z e , zb io r y a r ty k u łó w ; 5. C za so p ism a , k s ię g i o k o lic zn o śc io w e , w y d a n ia zb io ro w e , a r t y k u ł y ; 6. M o n o g ra fie . W y k a z o b e jm u je s. 333— 355, w w ię k sz o ś c i p o z y c je z l a t 60-
- ty c h i k o ń c a 7 0 -ty ch , a le t r a f i a j ą się i z p o c z ą tk ie m 8 0 -ty c h . W te k ś c ie p ra c y n ie w y ró ż n ia się ro z d z ia łó w in a c z e j j a k sy s te m e m n u m e ry c z n y m . O rie n ta c ję w w y n ik a c h d a je zaw sz e p rz e d p rz e jś c ie m do n a s tę p n e j g łó w n e j c y fr y , a z a te m i n a s tę p n e g o te m a tu (ro z d z ia łu ) Z u s a m m e n fa s s u n g ■— z e s ta w ie n ie w y n i k ó w , stre sz c z e n ie .
C e le m d y s e r ta c ji je s t p rz e d s ta w ie n ie od d a w n a t r w a j ą c e j o b s z e rn e j d y s k u s ji i p o k u s z e n ie s ię o m o n o g r a fic z n e ro z s trz y g n ię c ie z a g a d n ie n ia , do j a k ieg o ro d z a ju lite r a c k ie g o i d o ja k ie g o g a tu n k u , czy li ty p u te k s tu n a le ż y tzw . P e s z e r H a b a k u k z 1 g r o ty w Q u m ra n (lQ p H ab ), a p rz y ty m i in n e p i sm a z Q u m ra n o k r e ś la n e ja k o p e s z a r im . W ty m c e lu n a jp i e r w k ie r u je sw o ją u w a g ę n a s t r u k t u r ę l i te r a c k ą ja k o n a jw a ż n ie js z e k r y t e r iu m p rz y p o r z ą d k o w a n ia do r o d z a ju lite r a c k ie g o p e s z a r im b ę d ą c y c h u tw o r a m i o ró ż n e j tre ś c i. P o d s ta w o w ą s t r u k t u r ę s ta n o w i w lQ p H a b i in n y c h ą u m r a ń s k ic h p e sz e ra c h c y ta t b ib lijn y i je g o w y k ła d . J e s t to p ism o ty p u k o m e n ta rz a . B a d a n ie s t r u k t u r y m u s i iść p rz e d s a m ą tr e ś c ią , bo o n a d a je te ra m y , w k tó r e u j ę t a je s t k o n k r e t n a tr e ś ć ja k ie g o ś „ g a tu n k u ” lite r a c k ie g o . N a s tę p n y k r o k to o b e jm u ją c e z a ró w n o e le m e n ty s t r u k t u r a l n e , j a k i tre ś c io w e , p r z e s ła n k i i m e tc d y w y k ła d u . P rz e z p ie rw s z e ro z u m ie się p rz e s ła n k i te o lo g ic z n e a u to r ó w p e sz e ru , p rz e z d ru g ie — ic h k o n k r e tn e sp o so b y d z ia ła n ia . T o są m o to ry k ie r u ją c e k o m e n ta to r e m , k tó r e tr z e b a n a jp i e r w p o zn ać m e to d y c z n ie , b y zro zu m ieć tr e ś ć jeg o k o m e n ta rz a . Z w ła sz c z a ch o d z i o p o ję c ie „ a k tu a liz a c ji” i sto so w a n ie z a sa d e s c h a to lo g ic z n o -h e rm e n e u ty c z n y c h do te k s tu b ib lijn e g o . D o p ie ro w o- s ta tn im ro z d z ia le a u to r w y k a z a ć się b ęd zie s t a r a ł, ja k b a rd z o w sp ó łz a le ż y s tr u k t u r a i tr e ś ć p rz y o k r e ś le n iu g a tu n k u o m a w ia n e g o k o m e n ta r z a do H a b a - k u k a . D o k o n u ją c w e w s tę p ie p rz e g lą d u d o ty c h c z a so w y c h b a d a ń , a u to r s t w i e r dza is tn ie n ie w ie lu w y d a ń n a u k o w y c h te k s tu , d w ó c h c a ło ś c io w y c h o p ra c o w a ń (K. E ilig e r z 1953 r. i J . G. H a r r i s z 1966 r.) o ra z m n ó s tw a częścio w y ch b a d a ń . A u to rz y c a ło ś c io w y c h o p ra c o w a ń są z g o d n i co do teg o , że w k o m e n ta r z u z a s to s o w a n a z o s ta ła p o d w ó jn a z a s a d a h e rm e n e u ty c z n a : 1. P r z e
